PREDLOG ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O ZAŠTITI PRIRODE – Tekst propisa

Član 1.

U Zakonu o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16 i 95/18-dr. zakon), u članu 5. stav 1. tačka 7) tačka na kraju zamenjuje se tačkom zapetom.

Posle tačke 7) dodaje se tačka 8), koja glasi:

"8) načelo predostrožnosti, kada postoji pretnja nastanka značajne ili nepovratne štete za zaštićeno prirodno dobro, značajnog negativnog uticaja na ciljeve očuvanja ili celovitosti ekološke mreže, nedostatak naučnih podataka neće biti uzet kao razlog za nedonošenje odluke, odlaganje ili nepreduzimanje mera za sprečavanje ugrožavanja i degradacije prirode u skladu sa ovim zakonom."

Član 2.

U članu 8. stav 1. posle reči: "dokumentacije, osnova, " dodaju se reči: "planova".

Stav 2. menja se i glasi:

"Osnove, planovi i programi iz stava 1. ovog člana koji obuhvataju zaštićeno područje, a koje nije deo ekološke mreže donose se uz prethodnu saglasnost ministra nadležnog za poslove zaštite životne sredine, odnosno za područja ekološke mreže, nakon sprovedenog postupka ocene prihvatljivosti u skladu sa odredbama ovog zakona."

U stavu 6. reči: "iz stava 3. ovog člana" zamenjuju se rečima: "iz stava 5. ovog člana".

Član 3.

Član 9. menja se i glasi:

"Član 9.

U postupku izrade planova, osnova, programa, projekata, radova i aktivnosti iz člana 8. ovog zakona (u daljem tekstu: planovi ili projekti) pribavlja se akt o uslovima zaštite prirode.

Akt o uslovima zaštite prirode pribavlja se za sve hidroelektrane, bez obzira na tip hidroelektrane i njenu instalisanu snagu i da li se njena lokacija nalazi u ili van zaštićenog područja.

Akt o uslovima zaštite prirode sadrži naročito:

1) stručnu osnovu;

2) procenu da li se planirani radovi i aktivnosti mogu realizovati sa stanovišta ciljeva zaštite prirode i donetih propisa i dokumenata;

3) pravni i stručni osnov za utvrđene uslove i mere, odnosno zabrane i ograničenja.

Stručna osnova sadrži naročito:

1) podatke o prirodnim vrednostima, posebno biljnog i životinjskog sveta, objekata geonasleđa i predela u granicama prostornog obuhvata dokumenta iz stava 1. ovog člana i prostornom okruženju;

2) podatke o zaštićenim prirodnim dobrima, uključujući prirodna dobra planirana za zaštitu i u postupku zaštite;

3) podatke o ekološki značajnom području;

4) podatke o ustanovljenim režimima i merama zaštite i korišćenja prirodnih vrednosti i dobara i ekološki značajnih područja;

5) uslove, odnosno zabrane i ograničenja pod kojima se planirani radovi i aktivnosti mogu realizovati, kao i potrebu ocene prihvatljivosti;

6) biološke, tehničke i tehnološke mere zaštite prirode koje treba primeniti;

7) mere ublažavanja i/ili sprečavanja značajnih uticaja na ekološki značajno područje u skladu sa uslovima prihvatljivosti dokumenata iz stava 1. ovog člana;

8) mere praćenja uticaja sprovođenja plana ili programa na ekološki značajno područje u skladu sa uslovima prihvatljivosti dokumenata iz stava 1. ovog člana;

9) kompenzacijske mere i druge mere nadoknade, uključujući i novčanu.

Stručnu osnovu izdaje nadležni zavod za zaštitu prirode (u daljem tekstu: zavod), na zahtev nadležnog organa za izdavanje akta o uslovima zaštite prirode, u roku od 15 dana od dostavljanja tog zahteva.

Uz zahtev za izdavanje akta o uslovima zaštite prirode, nosilac izrade planova i projekata, odnosno nosilac aktivnosti prilaže:

1) podatke o vrsti i nosiocu izrade dokumenta iz stava 1. ovog člana i investitoru;

2) podatke o lokaciji i prostornom obuhvatu sa odgovarajućim kartografskim i grafičkim prilozima, a za projekte i sa kopijom katastarskog plana;

3) kratak opis ciljeva zbog kojih se dokument izrađuje, nameravanih aktivnosti na njegovoj realizaciji i glavnih očekivanih rezultata, a za projekat idejno rešenje; 4) dokaz o uplati takse za izdavanje stručne osnove.

Akt o uslovima zaštite prirode izdaje se rešenjem.

Akt o uslovima zaštite prirode, za nacionalne parkove i zaštićena područja I i II kategorije koje proglašava Vlada, izdaje ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine (u daljem tekstu: Ministarstvo), po prethodno pribavljenoj stručnoj osnovi nadležnog zavoda.

Akt o uslovima zaštite prirode za zaštićeno područje koje proglašava nadležni organ autonomne pokrajine, izdaje nadležni organ autonomne pokrajine po prethodno pribavljenoj stručnoj osnovi nadležnog zavoda.

Izuzetno u postupku izrade planova ili projekata na područjima koja nisu obuhvaćena st. 8. i 9. ovog člana akt o uslovima zaštite prirode izdaje nadležni zavod za zaštitu prirode.

Rešenje iz stava 7. ovog člana, nadležni organ dostavlja i upravljaču zaštićenog područja.

Ukoliko podnosilac zahteva u roku od dve godine od dana dostavljanja akta ne otpočne radove i aktivnosti za koje je akt o uslovima zaštite prirode izdat, dužan je da pribavi novi akt.

Za izdavanje stručne osnove plaća se taksa.

Visina takse iz stava 13. ovog člana, utvrđuje se zakonom kojim se propisuju republičke administrativne takse, odnosno odlukom kojom se utvrđuju pokrajinske administrativne takse.

Na akt o uslovima zaštite prirode koje izdaje Ministarstvo može se izjaviti žalba Vladi u roku od 15 dana od dana prijema tog akta.

Na akt o uslovima zaštite prirode koji izdaje nadležni organ autonomne pokrajine može se izjaviti žalba Ministarstvu u roku od 15 dana od dana prijema tog akta.

Na akt o uslovima zaštite prirode koji izdaje nadležni zavod za zaštitu prirode, može se izjaviti žalba u roku od 15 dana od dana prijema tog akta, Ministarstvu, a na teritoriji autonomne pokrajine organu nadležnom za poslove zaštite životne sredine autonomne pokrajine.

Organ nadležan za donošenje, odnosno usvajanje dokumenta iz stava 1. ovog člana, pribavlja mišljenje o ispunjenosti uslova zaštite prirode iz stava 2. ovog člana, od organa koji je izdao akt o uslovima zaštite prirode.

Mišljenje iz stava 18. ovog člana može da pribavi i drugi nadležni organ ako je to propisano posebnim propisom.

Nadležni organ za izdavanje mišljenja o ispunjenosti uslova zaštite prirode je dužan da u roku 15 dana od dana podnošenja zahteva izda mišljenje, osim ako posebnim propisom nije drugačije propisano."

Član 4.

U članu 10. stav 2. posle reči: "Ministarstvo, " dodaje se reč: "odnosno", a reči: "odnosno organ nadležan za poslove zaštite životne sredine jedinice lokalne samouprave", brišu se.

Posle stava 3. dodaje se novi stav 4, koji glasi:

"Postupak ocene prihvatljivosti sprovodi se u skladu sa načelom predostrožnosti, na osnovu najboljih dostupnih naučnih dokaza i metoda u okviru priprema plana ili projekta, pre stavljanja u proceduru usvajanja plana, izdavanja lokacijskih uslova, lokacijske dozvole ili drugog odobrenja za sprovođenje ili izvođenje."

Dosadašnji st. 4-6. postaju st. 5-7.

Dosadašnji stav 7. briše se.

Posle stava 10, dodaju se novi st. 11. i 12, koji glase:

"O postojanju preovladavajućeg javnog interesa odlučuje Vlada, na osnovu obrazloženog predloga Ministarstva, koji obavezno sadrži:

1) razloge zbog kojih je izveden zaključak da ne postoje druge povoljnije alternative za ostvarenje svrhe plana ili projekta od predloženog u skladu sa propisanim kriterijumima;

2) razloge zbog kojih je izveden zaključak da su predložene kompenzacijske mere dovoljne da obezbede koherentnost ekološke mreže i da ih je moguće sprovesti u skladu sa propisanim kriterijumima;

3) rezultate obaveštavanja i učešća javnosti.

Po prijemu odluke Vlade o utvrđivanju preovladavajućeg javnog interesa Ministarstvo donosi rešenje kojim se utvrđuju kompenzacijske mere."

U dosadašnjem stavu 11. koji postaje stav 13. reči: "uz prethodno pribavljeno mišljenje zavoda o ispunjenosti uslova zaštite prirode iz člana 9. ovog zakona, a u skladu sa posebnim zakonom", brišu se.

Dosadašnji stav 12. koji postaje stav 14. menja se i glasi:

"Vlada bliže propisuje postupak, sadržinu, rokove, način sprovođenja ocene prihvatljivosti, uključujući listu potrebne dokumentacije o oceni prihvatljivosti u odnosu na ciljeve očuvanja i celovitost ekološki značajnog područja, način obaveštavanja javnosti, kao i postupak utvrđivanja preovladavajućeg javnog interesa i kompenzacijskih mera."

Član 5.

U članu 12. stav 7. reči: "i koristi se preko Zelenog fonda Republike Srbije isključivo za finansiranje projekata zaštite prirode" brišu se.

Član 6.

U članu 18. stav 5. briše se.

Dosadašnji st. 6. i 7. postaju st. 5. i 6.

Član 7.

U članu 35. stav 6. tačka 1) posle reči: "vetrogeneratora, " dodaju se reči: "hidroelektrana i drugih hidrotehničkih objekata za zahvatanje i transport vode za potrebe izgradnje i rada hidroelektrana, ".

U tački 2) posle reči: "pregrađivanje vodotoka", briše se zapeta i dodaju se reči: "na objekte za regulaciju i pregrađivanje vodotoka u funkciji zaštite od poplava, ", a reči: "formiranje vodoakumulacija, " i reč: "hidroelektrana, ", brišu se.

U stavu 9. tačka 1) posle reči: "i termoenergetskih objekata, " dodaju se reči: "hidroelektrana i drugih hidrotehničkih objekata za zahvatanje i transport vode za potrebe izgradnje i rada hidroelektrana, ".

U tački 2) posle reči: "energetskih objekata, " dodaju se reči: (elektrana na bio gas, solarnih elektrana i vetrogeneratora), objekata za regulaciju i pregrađivanje vodotoka u funkciji zaštite od poplava, ".

Posle stava 13. dodaju se st. 14 -16. koji glase:

"Izuzetno od zabrana propisanih ovim članom, može se dozvoliti rekonstrukcija hidroelektrana izgrađenih u skladu sa propisima.

Ministarstvo izdaje u roku 15 dana od dana podnošenja zahteva nadležnog organa, mišljenje o izgradnji hidroelektrane u zaštićenom području koja se u skladu sa zakonom koji uređuje korišćenje obnovljivih izvora smatra projektom od javnog i opšteg interesa, odnosno o projektima od posebnog ili nacionalnog značaja za Republiku Srbiju.

Zabrane i ograničenja propisana ovim članom ne odnose se na aktivnosti i radove koje realizuje Ministarstvo odbrane i Vojska Srbije za potrebe odbrane."

Član 8.

U članu 36. stav 5. reči: "i crvene knjige", brišu se.

Član 9.

Čl. 38-40. menjaju se i glase:

"Član 38.

Ekološka mreža kao koherentna, funkcionalno i prostorno povezana celina uspostavlja se radi očuvanja tipova staništa od posebnog značaja za zaštitu, za obnavljanje i/ili unapređivanje narušenih staništa i za očuvanje staništa divljih vrsta flore i faune.

Ekološku mrežu čine: ekološki značajna područja i ekološki koridori.

Ekološki značajna područja su:

1) područja koja su biogeografskom zastupljenošću i reprezentativnošću značajna za očuvanje tipova staništa i staništa vrsta uključujući područja za očuvanje ptica na nacionalnom nivou u skladu sa propisima iz oblasti zaštite prirode u Republici Srbiji;

2) područja od međunarodnog značaja koja su biogeografskom zastupljenošću i reprezentativnošću značajna za očuvanje tipova staništa i staništa vrsta uključujući područja za očuvanje ptica u skladu sa potvrđenim međunarodnim ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava;

3) područja od evropskog značaja koja u biogeografskom regionu ili regionima kojima pripadaju značajno doprinose održavanju ili obnavljanju u povoljnom statusu zaštite prirodnih stanišnih tipova ili vrsta, a takođe mogu značajno doprineti koherentnosti ekološke mreže Natura 2000, i/ili za održavanje biološke raznovrsnosti u biogeografskom regionu ili dotičnim regionima, u skladu sa obavezama Republike Srbije u procesu pristupanja Evropskoj uniji.

Područja od evropskog značaja iz stava 3. tačka 3) ovog člana klasifikovaće se prema sledećim kriterijumima:

1) za zaštitu tipova staništa:

(1) stepen reprezentativnosti prirodnog tipa staništa na lokalitetu,

(2) površina lokaliteta pokrivena prirodnim tipom staništa u odnosu na ukupnu površinu pokrivenu tim prirodnim tipom staništa na nacionalnoj teritoriji,

(3) stepen očuvanosti strukture i funkcija dotičnog prirodnog staništa i mogućnosti obnavljanja,

(4) globalna procena vrednosti područja za očuvanje dotičnog prirodnog staništa;

2) za zaštitu staništa vrsta:

(1) veličina i gustina populacije vrsta prisutnih na lokalitetu u odnosu na populacije prisutne na nacionalnoj teritoriji,

(2) stepen očuvanosti karakteristika staništa važnih za dotične vrste i mogućnosti obnavljanja,

(3) stepen izolacije populacije prisutne na lokalitetu u odnosu na prirodni domet vrste,

(4) globalna procena vrednosti područja za očuvanje dotičnih vrsta.

Vlada utvrđuje ekološku mrežu Republike Srbije.

Aktom iz stava 5. ovog člana utvrđuju se lista ekološki značajnih područja i spisak vrsta, uključujući ptice i njihova staništa iz st. 3. i 4. ovog člana, uključujući prioritetne tipove staništa i prioritetne vrste od evropskog i nacionalnog značaja, ekološki koridori, kriterijumi za određivanje delova ekološke mreže, opšte smernice upravljanja i način finansiranja.

Zavod u saradnji sa drugim stručnim i naučnim institucijama priprema dokumentaciju za uspostavljanje ekološke mreže u skladu sa zakonom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima i utvrđenim kriterijumima.

Evidenciju u elektronskom obliku i kartu ekološke mreže izrađuje i ažurira Zavod za zaštitu prirode Srbije u saradnji sa Pokrajinskim zavodom za zaštitu prirode i u saradnji sa stručnim i naučnim institucijama, a na osnovu podloga koje obezbeđuje Republički geodetski zavod bez naknade.

Član 39.

Zaštita ekološke mreže obezbediće se sprovođenjem svih neophodnih mera očuvanja koje odgovaraju ekološkim zahtevima tipova staništa i staništa vrsta za koja će se utvrditi ekološki značajna područja, kao i primenom postupka ocene prihvatljivosti u skladu sa ovim zakonom, kako bi se sprečili potencijalni uticaji projekata i planova na ekološku mrežu, a to su:

1) odgovarajući planovi upravljanja ili mehanizmi upravljanja koji su specifični za ta područja ili su integrisani u druge razvojne planove koji uključuju ciljeve očuvanja područja ekološke mreže;

2) odgovarajuće mere zakonodavne, administrativne ili ugovorne mere u skladu sa propisima.

Ciljevi i mere zaštite ekološke mreže odnose se na pravna lica, preduzetnike i fizička lica koja svojim aktivnostima i radovima mogu uticati na područja ekološke mreže i ekološke koridore.

Ako plan, program ili projekat koji bez neposredne povezanosti sa upravljanjem područja ekološke mreže, može značajno uticati na tipove staništa i staništa vrsta za koje je utvrđeno ekološki značajno područje, bilo kao pojedinačan projekat povezan sa drugim planovima, programima ili projektima, podleže postupku ocene prihvatljivosti u skladu sa ovim zakonom, uzimajući u obzir ciljeve očuvanja i utvrđene mere zaštite tog područja.

Praćenje stanja ekološke mreže obavlja zavod i/ili druge stručne i naučne institucije po ovlašćenju Ministarstva.

Zabranjuju se radovi, aktivnosti i delatnosti koji mogu dovesti do ugrožavanja i narušavanja funkcija ekološke mreže i do narušavanja ili trajnog oštećenja svojstava i vrednosti pojedinih delova ekološke mreže.

Izuzetno od stava 5. ovog člana, Ministarstvo može dozvoliti radove, aktivnosti i delatnosti u skladu sa članom 10. ovog zakona.

Član 40.

Područjem ekološke mreže koje je istovremeno i zaštićeno područje ili se nalazi u okviru granice zaštićenog područja ili se sa njim graniči upravlja upravljač tog zaštićenog područja. Ciljevi i mere za očuvanje i zaštitu ovog područja biće utvrđene jednim planom upravljanja za zaštićeno područje koji uključuje identifikovane tipove staništa i staništa vrsta, ciljeve i mere za očuvanje tipova staništa, staništa uključujući ptice za koje koje je određeno ekološki značajno područje na tom području.

Za upravljanje ekološki značajnim područjem i ekološkim koridorom koje nije stavljeno pod zaštitu kao zaštićeno područje, Vlada na predlog Ministarstva, odnosno nadležni organ autonomne pokrajine, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalazi deo ekološke mreže može odrediti ili osnovati pravno lice.

Planovi upravljanja treba da definišu ciljeve i mere za očuvanje tipova staništa i staništa vrsta uključujući ptice za koje je utvrđeno ekološki značajno područje i mogu biti uključeni u relevantne planove korišćenja prirodnih resursa na području ekološke mreže.

Plan upravljanja iz stava 3. ovog člana donosi pravno lice kome je povereno upravljanje delom ekološke mreže.

Bliži način upravljanja ekološkom mrežom utvrdiće se aktom Vlade iz člana 38. ovog zakona."

Član 10.

U članu 42. posle stava 6. dodaje se novi stav 7, koji glasi:

"Ukoliko je za područje donet akt o zaštiti, a na veb prezentaciji Ministarstva je postavljeno obaveštenje o pokretanju novog postupka zaštite sa korigovanim režimima zaštite, područje se smatra zaštićenim u skladu sa ovim zakonom, a do donošenja novog akta o proglašenju primenjuju se režimi i mere propisane u studiji zaštite."

U dosadašnjem stavu 7. koji postaje stav 8. reči: "internet stranici" zamenjuju se rečima: "veb prezentaciji".

Dosadašnji stav 8. koji postaje stav 9. menja se i glasi:

"Ministarstvo obaveštava javnost o postupku pokretanja zaštite prirodnog područja I, II i III kategorije i objavljuje izvod iz studije zaštite na internet stranici Ministarstva, na osnovu kog će zainteresovana javnost moći da identifikuje u prostoru definisane granice i režime zaštite."

Član 11.

U članu 43. posle stava 4. dodaje se stav 5, koji glasi:

"Ministarstvo u toku javnog uvida na svojoj veb prezentaciji objavljuje stručnu osnovu iz stava 2. ovog člana."

Član 12.

U članu 52. stav 6. briše se.

Član 13.

U članu 54. dodaje se stav 9. koji glasi:

"U toku trajanja javnog uvida upravljač zaštićenog područja dužan je da organizuje javnu raspravu."

Član 14.

U članu 64. stav 2. reči: "i zaštićene", brišu se.

Član 15.

U članu 65. stav 1. reči: "i zaštićene", brišu se.

Član 16.

Posle člana 68. dodaju se naziv člana i član 68a, koji glase:

"Savet korisnika zaštićenog područja

Član 68a

U cilju međusobne saradnje na zaštiti i održivom korišćenju prirodnih vrednosti i resursa, kao i obezbeđivanja interesa lokalnog stanovništva i drugih korisnika zaštićenog područja upravljač može osnovati Savet korisnika zaštićenog područja (u daljem tekstu: Savet korisnika).

Savet korisnika čine predstavnici lokalnih samouprava, organizacija i udruženja čija se aktivnost odvija na području zaštićenog područja i njega čine:

1) po jedan član iz svake opštine zaštićenog područja, koji se poimenično delegira iz svake opštine;

2) jedan član predstavnik korisnika ili sopstvenika šuma;

3) jedan član predstavnik lovstva koga imenuje lovačka komora Srbije, iz članstva regionalnog odbora komore kome teritorijalno pripada zaštićeno područje;

4) jedan član iz ribolovačkih organizacija koga imenuje nadležna ribolovačka organizacija;

5) jedan član predstavnik poljoprivrednika sa zaštićenog područja;

6) jedan član predstavnik turističkih organizacija sa zaštićenog područja;

7) jedan član predstavnik lokalnih nevladinih organizacija sa zaštićenog područja.

U rad Saveta korisnika mogu se uključivati i drugi članovi nosioci prava korišćenja i eksperti, sa savetodavnim glasom.

Savet korisnika donosi preporuke o lokalno značajnim stvarima u okviru zakonom propisanih mera koje se tiču zaštićenog područja i upućuje ih upravljaču zaštićenog područja.

Savet korisnika donosi poslovnik o radu.

Radi informisanja stanovništva u opštinama zaštićenog područja i usaglašavanja njihovih interesa sa interesima zaštićenog područja, upravljač zaštićenog područja, saziva najmanje jednom godišnje Savet korisnika.

Korisnik zaštićenog područja dužan je da poštuje mere koje nalaže upravljač, a u cilju izvršavanja zakonom poverenih poslova."

Član 17.

U članu 69. stav 1. tačka 2), briše se.

Član 18.

U članu 73. posle stava 2. dodaje se stav 3, koji glasi:

"Bliži uslovi i mere zaštite za strogo zaštićene divlje vrste i mere zaštite njihovih staništa utvrđuju se aktom iz člana 48. ovog zakona."

Član 19.

Naziv člana 74. menja se i glasi:

"Zabranjene radnje sa strogo zaštićenim divljim vrstama".

U članu 74. stav 1. menja se i glasi:

"Zabranjeno je korišćenje, uništavanje i preduzimanje drugih aktivnosti kojima bi se mogle ugroziti strogo zaštićene divlje vrste biljaka, životinja i gljiva, uključujući i ptice i njihova staništa."

Stav 3. briše se.

Član 20.

U članu 75. stav 1. posle reči: "divljih vrsta" dodaju se reči: "uključujući i ptice, " a reči: "odnosno kada za divlje vrste ptica ne postoji drugo zadovoljavajuće rešenje, ", brišu se.

U stavu 3. posle reči: "odnosno" dodaju se reči: "sredstva, mere ili načine".

Član 21.

U članu 91. stav 5. tačka 2), briše se.

Član 22.

U članu 101. stav 2. reči: "Strategijom, programima" zamenjuju se rečju: "Programom".

Član 23.

U članu 103. stav 2. reči: "srednjoročni program" zamenjuju se rečju: "Plan", a reč: "Strategiju" zamenjuje se rečju: "Program".

Stav 8. menja se i glasi:

"Pokrajinski zavod za zaštitu prirode dostavlja Plan za zaštitu prirodnih dobara za period od tri godine i godišnji plan za zaštitu prirodnih dobara i izveštaj o njihovom ostvarivanju Zavodu za zaštitu prirode Srbije."

Član 24.

Naziv člana 104. menja se i glasi:

"Planovi zaštite prirodnih dobara".

U članu 104. st. 1-3. menjaju se i glase:

"Stručni poslovi iz člana 102. ovog zakona obavljaju se na osnovu Plana za zaštitu prirodnih dobara za period od tri godine i godišnjeg plana za zaštitu prirodnih dobara, koje donose organizacije za zaštitu prirode, u skladu sa dokumentima zaštite prirode iz člana 111. ovog zakona.

Na Plan za zaštitu prirodnih dobara za period od tri godine saglasnost daje Vlada, a na godišnji plan za zaštitu prirodnih dobara Ministarstvo, odnosno nadležni organ autonomne pokrajine.

O ostvarenju Plana za zaštitu prirodnih dobara za period od tri godine i godišnjeg plana za zaštitu prirodnih dobara, organizacije za zaštitu prirode podnose izveštaj Ministarstvu, odnosno nadležnom organu autonomne pokrajine."

Član 25.

Član 108. menja se i glasi:

"Član 108.

U budžetu Republike Srbije obezbeđuju se podsticajna sredstva za očuvanje i zaštitu biološke, predeone i geološke raznovrsnosti, za jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji se uspostavlja područje koje je proglašeno aktom Vlade, u cilju razvoja onih delatnosti koje pogoduju očuvanju zaštićenog područja, odnosno očuvanju i celovitosti ekološki značajnog područja.

Vlada utvrđuje merila i kriterijume za dodelu podsticajnih sredstava iz stava 1. ovog člana."

Član 26.

U članu 111. stav 1. reč: "programi" zamenjuje se rečju: "planovi".

Član 27.

U članu 112. stav 1. reči: "za period od najmanje deset godina" zamenjuju se rečima: "na predlog Ministarstva".

Stav 2. briše se.

U stavu 4. reči: "za period od najviše pet godina", brišu se.

Član 28.

Naziv člana i član 113. menjaju se i glase:

"Sprovođenje Programa zaštite prirode

Član 113.

Autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, u okviru nadležnosti utvrđenih ovim i posebnim zakonom i u skladu sa Programom i svojim specifičnostima, donose mere za zaštitu prirode u okviru svojih planskih dokumenata."

Član 29.

U članu 114. stav 1. reči: "jedanput u pet godina" zamenjuju se rečima:" u skladu sa odredbama zakona koji uređuje planski sistem".

Član 30.

U članu 119. posle stava 1. dodaje se novi stav 2, koji glasi:

"Na postupak vršenja inspekcijskog nadzora primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje inspekcijski nadzor, ako ovim zakonom nije drugačije propisano."

Dosadašnji st. 2. i 3. postaju st. 3. i 4.

U dosadašnjem stavu 4. koji postaje stav 5. posle reči: "samouprave" briše se tačka, dodaje se zapeta i reči: "kao i inspekcijski nadzor nad sprovođenjem uslova i mera zaštite prirode van zaštićenih područja na teritoriji lokalne samouprave."

Dosadašnji st. 5. i 6. postaju st. 6. i 7.

Član 31.

U članu 120. stav 1. tačka 22a) tačka na kraju zamenjuje se tačkom zapetom.

Posle tačke 22a) dodaje se tačka 23) koja glasi:

"23) da su zapisnikom potvrđeni uslovi zaštite prirode koji su utvrđeni rešenjem o uslovima zaštite prirode, odnosno uslovi i mere zaštite životne sredine koji su propisani studijom o proceni uticaja."

Član 32.

U članu 125. stav 1. tačka 1) menja se i glasi:

"1) u planiranju, uređenju i korišćenju prostora, prirodnih resursa, zaštićenih područja i ekološke mreže ne postupa u skladu sa uslovima i merama zaštite prirode (član 8. stav 1);".

Posle tačke 1) dodaju se tač. 1a) i 1b), koje glase:

"1a) osnove, planove i programe koji obuhvataju zaštićeno područje ili čije sprovođenje može imati značajan negativan uticaj na ciljeve očuvanja i celovitost ekološki značajnog područja, donese bez saglasnosti ministra nadležnog za poslove zaštite životne sredine, odnosno ocene prihvatljivosti za ekološki značajno područje (član 8. stav 2);

1b) ne usaglasi osnove, planove i programe sa aktom o proglašenju zaštićenog područja, planom upravljanja zaštićenim područjem i smernicama za upravljanje ekološki značajnim područjima (član 8. stav 3);".

Tačka 2) menja se i glasi:

"2) koristi prirodne resurse, obavlja građevinske i druge radove, aktivnosti i intervencije u prirodi, suprotno merama zaštite prirode utvrđenim u planovima, osnovama, programima i projektno-tehničkoj dokumentaciji (član 8. stav 5);".

U tački 3) reči u zagradi: "stav 4" zamenjuju se rečima: "stav 6".

Član 33.

U članu 126. stav 1. tačka 1) menja se i glasi:

"1) u postupku izrade planova, osnova, programa, projekata, radova i aktivnosti ne pribavi uslove zaštite prirode ili postupa suprotno uslovima zaštite prirode (čl. 9. i 13);".

U tački 11) posle reči: "gljiva" dodaju se reči: "i ptica". U st. 4. i 5. reči: "tač. 5), 5a), 6), 6a), 6b) i 7)", brišu se.

Član 34.

U članu 127. tačka 1) menja se i glasi:

"1) u planiranju, uređenju i korišćenju prostora, prirodnih resursa, zaštićenih područja i ekološke mreže ne postupa u skladu sa uslovima i merama zaštite prirode (član 8. stav 1); ".

Posle tačke 1) dodaju se tač. 1a) i 1b), koje glase:

"1a) osnove, planove i programe koji obuhvataju zaštićeno područje ili čije sprovođenje može imati značajan negativan uticaj na ciljeve očuvanja I celovitost ekološki značajnog područja, donese bez saglasnosti ministra nadležnog za poslove zaštite životne sredine, odnosno ocene prihvatljivosti za ekološki značajno područje (član 8. stav 2);

1b) ne usaglasi osnove, planove i programe sa aktom o proglašenju zaštićenog područja, planom upravljanja zaštićenim područjem i smernicama za upravljanje ekološki značajnim područjima (član 8. stav 3);".

Tačka 2) menja se i glasi:

"2) u postupku za donošenje planova i programa ne pribavi uslove zaštite prirode (član 9. st. 1. i 2);".

U tački 5) posle reči: "planove" dodaju se reči: "i programe" a posle reči: "javnosti" dodaju se reči: "o predlogu Plana upravljanja".

Tačka 9) briše se.

U tački 11) reči: "srednjoročni, odnosno godišnji program zaštite prirodnih dobara" zamenjuju se rečima: "plan za zaštitu prirodnih dobara za period od tri godine na godišnji plan za zaštitu prirodnih dobara".

Član 35.

U članu 111, nazivu člana 112. i čl. 112. i 114. reč: "Strategija" u određenom padežu zamenjuje se rečju: "Program" u odgovarajućem padežu.

Član 36.

Područja koja su klasifikovana kao područja od evropskog značaja u skladu sa kriterijumima utvrđenim ovim zakonom, uspostavljaju se kao delovi ekološke mreže u skladu sa ovim zakonom i uživaju punu zaštitu u skladu sa odredbama ovog zakona dok ne postanu deo evropske ekološke mreže NATURA 2000.

Član 37.

Nadležni organi za izdavanje akta o uslovima zaštite prirode dužni da se registruju u okviru Centralne evidencije objedinjene procedure do 1. januara 2022. godine.

Član 38.

Započeti postupci za rešavanje zahteva u vezi sa izgradnjom hidroelektrana na zaštićenom području prirode, obustavljaju se po službenoj dužnosti.

Izuzetno od stava 1. ovog člana na privremene povlašćene proizvođače primenjuje se odredba člana 108. stav 2. Zakona o korišćenju obnovljivih izvora energije ("Službeni glasnik RS", broj 40/21).

Član 39.

Podzakonski propisi za sprovođenje ovog zakona biće doneti u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 40.

Do donošenja propisa na osnovu ovlašćenja iz ovog zakona primenjivaće se propisi doneti do dana stupanja na snagu ovog zakona, ako nisu u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.

Do propisivanja takse iz člana 3. ovog zakona, primenjivaće se iznosi utvrđeni aktom zavoda donetim u skladu sa članom 9. Zakona o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16 i 95/18-dr. zakon).

Član 41.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", osim odredaba člana 3. ovog zakona, koje se primenjuju od 1. januara 2022. godine.

OBRAZLOŽENJE

I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENJE ZAKONA

Ustavni osnov za donošenje ovog zakona je član 97. tačka 9. Ustava Republike Srbije, prema kome Republika Srbija uređuje i obezbeđuje sistem zaštite i unapređenja životne sredine.

II. RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA I CILJEVI KOJI SE OSTVARUJU

Razlog za donošenje predloženih izmena Zakona o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16 i 95/18-dr. zakon - u daljem tekstu: Zakon) je potreba da se otklone određeni problemi i nedostaci koji su uočeni u dosadašnjoj primeni Zakona, obaveza usklađivanja sa odredbama Zakona o planskom sistemu Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 30/18), kao i usklađivanja sa Zakonom o inspekcijskom nadzoru ("Službeni glasnik RS", br. 36/15, 44/18-dr. Zakon i 95/18). Takođe, pojedine odredbe Zakona kojima je izvršeno usklađivanje sa propisima Evropske Unije, potrebno je precizirati i otkloniti nedostatke koji su uočeni u dosadašnjoj primeni tih odredaba Zakona. U tom smislu odredbe koje se odnose na postupak Ocene prihvatljivosti za ekološku mrežu kao i odredbe o ekološkoj mreži su detaljnije razrađene i potpunije definisane, čime se jedan od najvažnijih procesa u zaštiti prirode, a to je proces uspostavljanja ekološke mreže Republike Srbije, odnosno ekološke mreže Evropske Unije, NATURA 2000, definiše u skladu sa zahtevima Direktive 92/43/EEZ o očuvanju prirodnih staništa i divljih životinjskih i biljnih vrsta (u daljem tekstu: Direktiva o staništima) i Direktive 2009/147/EZ o očuvanju divljih ptica (u daljem tekstu: Direktiva o pticama).

Takođe, jedan od razloga za predloženim izmenama se odnosi na izgradnju malih hidroelektrana (u daljem tekstu: MHE) u zaštićenim područjima.

U Republici Srbiji se oko 10, 4% ukupnog energetskog potencijala nalazi u vodotocima na kojima se mogu graditi male hidroelektrane. Procene su bazirane na Katastru malih hidroelektrana iz 1987. godine kojim je opisano 856 lokacija za izgradnju MHE, snage od 90 kW do 8, 5 MW, ukupne snage 449 MW i 1 590 GWh, pri čemu oko 90% lokacija poseduje tehnički potencijal snage ispod 1 MW. Pored ovih 856 lokacija koje se nalaze u užoj Srbiji, prema katastru malih hidroelektrana u AP Vojvodini postoji potencijalnih 13 lokacija pogodnih za izgradnju kapaciteta.

Ozbiljnije razmatranje korišćenja potencijala malih hidroelektrana u Republici Srbiji počinje krajem osamdesetih godina prošlog veka, kada su Energoprojekt i Institut Jaroslav Černi uradili Katastar Malih hidroelektrana u Republici Srbiji. Taj dokument je pokazao značajan energetski potencijal kojim Srbija raspolaže u malim vodotokovima.

Politika razvoja elektroprivrede posle Drugog svetskog rata bila je vrlo kratko vreme usmerena na izučavanje i izgradnju malih hidrocentrala. U tom kratkom periodu izgrađen je izvestan broj manjih hidroelektrana, a zatim su istraživanja manjih vodotokova u cilju izgradnje MHE zapostavljena. U tom periodu uglavnom su građene velike hidroelektrane poput Đerdapa, Bajine Bašte i dr.

Imajući u vidu činjenicu da je prostornim planom Republike Srbije utvrđeno da se MHE grade na osnovu tehničke dokumentacije, koja je izrađena prema pravilima gradnje prostornih planova područja posebne namene i jedinica lokalne samouprave i da je Katastar malih hidroelektrana iz 1987. godine predstavljao dokumentacionu podlogu za lokacije za izgradnju MHE koje su definisane prostornim planom Republike Srbije, kao i da je pregledom i analizom postojećeg katastra malih hidroelektrana konstatovano da podaci iz Katastra malih hidroelektrana Republike Srbije često ne odgovaraju stvarnom stanju na terenu i ne bi ih trebalo striktno primenjivati u današnjim uslovima bez tehno-ekonomske i posebno ekološke evaluacije rešenja i saglasno optimalnom korišćenju raspoloživog potencijala vodotoka. Usled značajnog protoka vremena od izrade ovih katastara i nastalih promena u prostoru i hidrologiji, isti se mogu koristiti kao dokumentaciona podloga za pripremu izgradnje MHE uz neophodnost prethodne provere stanja u prostoru i hidrologiji. Ove objekte je moguće graditi i na drugim lokacijama, uz saglasnost nadležnog ministarstva u pogledu maksimalnog iskorišćenja energetskog potencijala vodotokova i saglasnosti drugih ministarstava i institucija. Male hidroelektrane, nisu ekološki prihvatljive na delovima zaštićenih područja bez obzira na režim zaštite, što treba imati u vidu kao jedan od kriterijuma prilikom revizije lokacija malih hidroelektrana i proglašenja zaštićenih područja.

U Republici Srbiji je 2010. godine počeo da se primenjuje sistem "fid- in" tarifa, prisutan je kontinuirani rast novih kapaciteta za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora energije. Rast je značajniji sa aspekta broja novoizgrađenih kapaciteta nego u pogledu instalisane snage.

Treba takođe naglasiti da je pre svih, korišćenje voda i upravljanje vodama u nadležnosti ministarstva nadležnog za vode. Zakon o vodama ("Službeni glasnik RS", br. 30/10, 93/12, 101/16, 95/18 i 95/18-dr.zakon), sadrži odredbe o vodnim objektima za proizvodnju hidroelektrične energije i druge namene - brane sa akumulacijama, dovodni i odvodni kanali i uređaji koji im pripadaju.

Prema tom zakonu, član 24), Integralno upravljanje vodama (u daljem tekstu: upravljanje vodama), u smislu ovog zakona, čini skup mera i aktivnosti usmerenih na održavanje i unapređenje vodnog režima, obezbeđivanje potrebnih količina voda zahtevanog kvaliteta za različite namene, zaštitu voda od zagađivanja i zaštitu od štetnog dejstva voda.

Upravljanje vodama je u nadležnosti Republike Srbije.

Upravljanje vodama Republika Srbija ostvaruje preko Ministarstva I drugih nadležnih ministarstava, organa autonomne pokrajine, organa jedinice lokalne samouprave i javnog vodoprivrednog preduzeća.

U skladu sa tim zakonom, upravljanje vodama zasniva se između ostalog na načelu održivog razvoja - upravljanje vodama mora se odvijati tako da se potrebe sadašnjih generacija zadovoljavaju na način kojim se ne ugrožava mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje potrebe, odnosno mora se obezbediti korišćenje voda zasnovano na dugoročnoj zaštiti raspoloživih vodnih resursa, po količini i kvalitetu.

U skladu sa tim zakonom propisane su nadležnosti i procedure i u postupku izgradnje malih hidroelektrana, izdavanje vodnih uslova, saglasnosti i dozvola.

Iz navedenog sledi, da su male hidroelektrane, faktički i pravno, prisutne u Republici Srbiji, više decenija, pa već Katastar iz 1987. godine, predviđa potencijalne lokacije za njihovu izgradnju a isti je planiran da se revidira. Takođe prostorni planovi od republičkog do lokalnog nivoa sadrže planirane lokacije za izgradnju malih hidroelektrana.

S obzirom da je već nedavno usvojenim Zakonom o obnovljivim izvorima energije ("Službeni glasnik RS", broj 40/21) zabranjena izgradnja malih hidroelektrana u zaštićenim područjima, kao jednog od vidova obnovljivih izvora energije, ovim izmenama se postiže usaglašavanje zakonskih propisa Republike Srbije.

Sa druge strane, moramo biti svesni činjenice da je priroda u svetu ali i u našoj zemlji, pod velikim pritiskom različitih faktora ugrožavanja i mnoge biološke vrste su u većem ili manjem stepenu ugrožene, na pragu nestajanja ili su čak zauvek izgubljene.

Teritorija Republike Srbije, obuhvata 7, 67 % zaštićenih područja i kao takva pripada jednom od najznačajnijih centara biodiverziteta u Evropi, sa brojnim specifičnim ekosistemima. Republika Srbija poseduje bogat genofond divljih i gajenih biljnih i životinjskih vrsta i varijeteta koji predstavljaju nezamenljive resurse za razvoj mnogih privrednih grana, pre svega poljoprivrede, šumarstva, ribarstva, turizma i dr.

Kao najočuvaniji i najdragoceniji objekti prirode i značajni centri biološke raznovrsnosti, zaštićena područja na teritoriji Republike Srbije stavljena su pod zaštitu u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom i međunarodnim ugovorima. Zaštićena područja u Republici Srbiji predstavljaju područja koja po svojim ekološkim, biogeografskim i drugim karakteristikama predstavljaju prirodne celine od izuzetnog značaja sa ekosistemima i predelima posebnih vrednosti u pogledu izvornosti, biološke raznovrsnosti, reprezentativnih geomorfoloških, geoloških, hidroloških i drugih pojava i procesa, kao i kulturno-istorijskih vrednosti i antropofenomena nastalih u interakciji čoveka i prirode.

Nacionalni parkovi, rezervati, spomenici prirode, predeli izuzetnih odlika i parkovi prirode predstavljaju očuvani deo prirode posebnih prirodnih vrednosti i predela, zbog kojih imaju trajni ekološki, naučni, kulturni, obrazovni i zdravstveno-rekreativni značaj.

Zaštićena područja u Republici Srbiji predstavljaju područja koja po svojim ekološkim, biogeografskim i drugim karakteristikama predstavljaju prirodne celine od izuzetnog značaja sa ekosistemima i predelima posebnih vrednosti u pogledu izvornosti, raznovrsnosti vegetacije, flore i faune, reprezentativnih geomorfoloških, geoloških, hidroloških i drugih pojava i procesa, kulturno-istorijske vrednosti i antropofenomena nastalih u interakciji čoveka i prirode i kao takvi nalaze se pod zaštitom države. Stavljaju se u funkciju sprovođenja ukupne zaštite i razvoja prirodnih resursa i svih ostalih vrednosti, specifičnosti i fenomena, Zakonom o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 88/10 i 91/10-ispravka) i aktima o proglašenju zaštićenih područja, kao dobra od opšteg interesa.

Prostornim planom Republike Srbije, površina zaštićenih područja, koja je planirana za zaštitu do 2015. godine je oko 10% a do 2021. godine oko 12%.

Zaštita prirode u Republici Srbiji, uređena je Zakonom o zaštiti prirode, koji uređuje očuvanje prirode, biološke, geološke i predeone raznovrsnosti, kao dela životne sredine. Zakonom je izvršeno usaglašavanje sa ratifikovanim međunarodnim ugovorima u oblasti zaštite biodiverziteta, kao i direktivama EU o zaštiti prirode.

Pored Zakona o zaštiti prirode u okviru sistema zaštite prirodnih bogatstava i zaštićeni područja, obuhvataju Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu ("Službeni glasnik RS", broj 135/04), Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu ("Službeni glasnik RS", br. 135/04 i 36/09), odredbe članova 6. i 7. Zakona o nacionalnim parkovima, Zakon zaštiti i održivom korišćenju ribljeg fonda ("Službeni glasnik RS", broj 36/09), Zakon o prostornom planu Republike Srbije od 2010. do 2020 godine ("Službeni glasnik RS", broj 88/10) i drugi.

Oblast održivog korišćenja zaštićenih područja regulišu i drugi zakoni iz nadležnosti ministarstva poljoprivrede, šumarstva, vodoprivrede, energetike, građevinarstva, saobraćaja, rudarstva itd.

Ti najvredniji delovi Republike Srbije se i stavljaju pod zaštitu, između ostalog i radi očuvanja prirodnih aktivnosti koje već postoje na tim područjima i koje bi se mogle razvijati i morale usmeriti ka očuvanju osnovnih vrednosti tog područja, što i predstavlja sistem održivog razvoja, odnosno usklađenost ekonomskog i društvenog razvoja s jedne strane i zaštite prirode druge strane.

Zakonom o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16 i 95/18-dr. zakon - u daljem tekstu: Zakon), ustanovljeni su režimi zaštite u zaštićenim područjima, u članu 35. Zakona, na osnovu koga je izgradnja hidroeneregetskih objekata zabranjena samo u prvom režimu zaštite, odnosno u drugom i trećem režimu zaštite izgradnja hidroelektrana i hidrotehničkih radova se ograničava, tj. moguća je. Istim članom dato je ovlašćenje Vladi da bliže propiše režime zaštite, postupak i način njihovog određivanja i objekte, radove i aktivnosti koji su zabranjeni ili ograničeni.

Uredbom o režimima zaštite ("Službeni glasnik RS", broj 31/12), donetoj na osnovu člana 35. stav 12., propisano je:

Režim zaštite II stepena radove i aktivnosti ograničava na:

1) regulaciju i pregrađivanje vodotoka, formiranje vodoakumulacija kod kojih voda koja dotiče, ili se dodatno zadržava ili akumulirana voda, ograničava na količinu do ukupno 10 miliona m3, melioracione i druge hidrotehničke radove, na površinu do ukupno 5 ha;

2) izgradnju hidroelektrana pojedinačne snage maksimalno do 5 MW.

Režim zaštite III stepena radove i aktivnosti ograničava na:

1) izgradnju drugih industrijskih objekata i to na izgradnju manjih objekata za pretežno lokalne potrebe, kao i izgradnju energetskih objekata i mini hidroelektrana snage maksimalno do 30 MW;

Saglasno članu 9. Uredbe o režimima zaštite, radovi koji nisu zabranjeni, kao i radovi za koje se osnovano pretpostavlja da mogu imati nepovoljne posledice na zaštićeno područje, podležu proceduri procene uticaja na životnu sredinu i pribavljanja saglasnosti u skladu sa zakonom. Takođe, članom 6. iste Uredbe, propisano je i to da radovi i aktivnosti koji su ograničeni Uredbom o režimima zaštite, a ugrožavaju neku od temeljnih vrednosti zaštićenog područja, mogu se zabranjuju se u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita prirode, aktom o proglašenju zaštićenog područja i međunarodnim ugovorima. U skladu sa članom 57. Zakona o zaštiti prirode za radove i aktivnosti, odnosno izvođenje projekata na zaštićenom području sprovodi se postupak procene uticaja na životnu sredinu, uz obavezno pribavljanje akta o uslovima i merama zaštite prirode. Za radove i aktivnosti, odnosno projekte za koje se ne sprovodi postupak procene uticaja na životnu sredinu, a koji mogu imati uticaj na vrednosti i obeležja zaštićenog područja, izvođač radova, odnosno nosilac projekta, dužan je da od zavoda pribavi akt o uslovima i merama zaštite prirode.

U odnosu na ovakva zakonska rešenja, uz poštovanje propisanih uslova, uz propisani inspekcijski nadzor, propisani nadzor od strane upravljača zaštićenog područja, kao i mnoge druge odredbe raznih zakona koji daju ovlašćenja za postupanje, može se reći da je u normativnom smislu u velikoj meri obezbeđena zaštita prirode i sankcionisanje u slučajevima protivzakonitog postupanja.

Treba istaći da su procedure za izdavanje uslova, saglasnosti i dozvola a koje za krajnji ishod imaju izgradnju male hidroelektrane, upravni postupci, pa je i pravni put za poništaj tih akata, propisan zakonom koji uređuje upravni postupak.

Takođe, treba imati u vidu negativne uticaje privrednih aktivnosti na ukupno stanje biodiverziteta, ekološki značajna staništa, prirodne retkosti, kao i ugrožene vrste i predela u zaštićenim područjima. Negativne posledice se posebne odražavaju na stanje šumskih ekosistema i posebno osetljivih ekosistema (vlažna i močvarna staništa, stepe i šumostepe, peščare, kontinentalne slatine, visoko planinska staništa i dr.)

Moramo biti svesni činjenice da zaštita prirode, može da se ostvari samo uz međuresorsku, multi i interdisciplinarnu saradnju u ovoj oblasti.

Ukoliko se ne obezbedi ugradnja kriterijuma zaštite biodiverziteta u sektorske politike razvoja, kao što su energetika, poljoprivreda, šumarstvo, vodoprivreda i dr. nećemo moći efikasno da ostvarimo zaštitu životne sredine, jer je zaštita i održivo korišćenje biodiverziteta, ustvari najvažnija karika za ostvarivanje tog cilja.

Postizanje ciljeva zaštite prirode zahteva pre svega uspostavljanje efikasnih mehanizama za dobijanje odgovarajućih informacija i podataka za vrednovanje biodiverziteta, utvrđivanje faktora ugrožavanja i procenu stepena ugroženosti ekosistemske, specijske i genetičke komponente biodiverziteta i razumevanje međuzavisnosti i uslovljenosti privrednog razvoja kapacitetima i ograničenjima prirodnih resursa.

Prema raspoloživim podacima do avgusta 2019. godine, koje su dostavili upravljači zaštićenih područja, a na osnovu analize Ministarstva zaštite životne sredine, broj MHE u zaštićenim područjima, je sledeći:

- IZGRAĐENO: 18

- U IZGRADNJI: 5

- U PLANU/NIJE IZGRAĐENO: 51

- NIJE U FUNKCIJI: 1

- SAMO VODOZAHVAT U ZP: 3

Prilikom izrade tehničke dokumentacije potrebno je odrediti "biološki minimum", odnosno "ekološki održiv protok", koji bi trebalo da obezbedi opstanak akvatičnog ekosistema. U svim projektima za MHE u Republici Srbiji ovaj proticaj se određuje na osnovu primene računa verovatnoće, empirijskih ili statističkih metoda. Međutim, reprezentativan "biološki minimum", moguće je odrediti tek posle definisanja hidrobioloških karakteristika vodotoka, na osnovu detaljnog monitoringa živog sveta. Monitoring se obavlja simultanim radom stručnih lica iz oblasti hidrobiologije i hidrometrije, posle čega sledi uspostavljanje funkcionalne veze između neophodnih uslova za opstanak živog sveta u vodotoku i odgovarajućih nivoa vode (proticaja). Tek posle toga može se determinisati "biološki minimum", odnosno, "ekološki održiv protok". Detaljan monitoring akvatičnih ekosistema, pre izrade projektne dokumentacije, nije obavljen ni za jednu MHE u Srbiji, tako da se postavlja pitanje reprezentativnosti usvojenih vrednosti "biološkog minimuma", odnosno, nema dokaza da tako određeni proticaji obezbeđuju uslove za opstanak živog sveta u rečnom toku.

Jedan od obaveznih građevinskih elemenata na pregradnim mestima za MHE su "riblje staze", koje bi trebalo da obezbede kretanje ihtiofaune uzvodno i nizvodno od vodozahvata. Međutim one su uglavnom bez vode, zasute nanosom ili granjem, dakle potpuno nefunkcionalne. Međutim, situacija nije bolja ni u drugim zemljama: od 212 analiziranih ribljih staza u Nemačkoj, samo 10% ribe uočavaju kao moguću putanju kretanja, a svega 5% ispunjava kriterijume za efikasno kretanje riba.

Slične rezultate pokazuju istraživanja obavljena u Austriji i SAD.

Izvor: Vebsajt Narodne skupštine Republike Srbije, 11.06.2021.
Naslov: Redakcija