Pravilnikom o elektronskom fakturisanju ("Sl. glasnik RS", br. 47/2023 i 116/2023 - dalje: Pravilnik), pored ostalih pitanja, detaljno se uređuje način i postupak elektronskog evidentiranja obračuna PDV u SEF. S tim u vezi, u okviru odredaba čl. 17 - 28. Pravilnika, uređuju se sledeća pitanja:
- sadržaj Zbirne evidencije PDV;
- sadržaj Pojedinačne evidencije PDV;
- postupanje obveznika PDV u slučaju kada do isteka roka za evidentiranje PDV nije izdao elektronsku fakturu (dalje: e-faktura);
- način i postupak evidentiranja smanjenja PDV u SEF, po osnovu naknadnog smanjenja osnovice, odnosno po osnovu storniranja e-faktura i sl;
- način evidentiranja PDV u SEF po osnovu avansa i izvršenog prometa;
- statusi u kojima Zbirna, odnosno Pojedinačna evidencija PDV mogu biti - evidentirano, korigovano, poništeno.
Na početku je bitno istaći da je prvobitno Pravilnikom praktično formalizovano već postojeće stanje kada je reč o Zbirnoj i Pojedinačnoj evidenciji u SEF. Drugim rečima, Pravilnik propisuje sadržinu ovih evidencija na isti način kako je ona već strukturisana u SEF. Takođe, pravila koja Pravilnik propisuje vezano za način i postupak evidentiranja smanjenja PDV po osnovu izmene osnovice, odnosno storniranja e-faktura su identična načinu kako se to i do sada radilo u praksi. Ukratko, Pravilnik je u ovom delu samo pravno uobličio već postojeće faktičko stanje. Međutim, poslednjim izmenama dopunama Zakona o elektronskom fakturisanju ("Sl. glasnik RS", br. 44/2021, 129/2021, 138/2022 i 92/2023 – dalje: Zakon ili ZEF) i Pravilnika propisuje se i obaveza evidentiranja prethodnog PDV. Primena ove odredbe odložena je za poreski period koji sledi nakon 31. avgusta 2024. godine, jer je neophodno izvršiti značajne izmene u samom SEF da bi se evidentiranje prethodnog PDV omogućilo, pa se ovom odredbom ne bavimo detaljnije u okviru ovog teksta.
Evidencije PDV u SEF - opšte napomene
U skladu sa članom 17. stav 1. Pravilnika, elektronsko evidentiranje obračuna PDV u sistemu elektronskih faktura vrši poreski dužnik u skladu sa Zakonom o PDV (dalje: poreski dužnik) po osnovu nastanka, odnosno korekcije poreske obaveze u skladu sa Zakonom o PDV, i to:
1) obveznik PDV;
2) lice koje nije obveznik PDV, a koje je subjekt javnog sektora ili dobrovoljni korisnik sistema elektronskih faktura.
Dakle, ovim odredbama su praktično samo potvrđena pravila iz člana 4. Zakona o elektronskom fakturisanju ("Sl. glasnik RS", br. 44/2021, 129/2021, 138/2022 i 92/2023). Drugim rečima, obavezu evidentiranja dugovanog PDV imaju lica koja su obveznici PDV, kao i lica koja nisu obveznici PDV, ali se smatraju subjektima javnog sektora, ili su dobrovoljni korisnici SEF. Prema tome, lica koja nisu obveznici PDV, niti su subjekti javnog sektora, niti dobrovoljni korisnici SEF, nemaju obavezu evidentiranja obračunatog PDV, u slučajevima kada se pojave u svojstvu poreskog dužnika za PDV. Na primer, preduzetnik paušalac, koji nije dobrovoljni korisnik SEF, obračunao je PDV internim putem po osnovu usluge koju je primio od stranog lica. Ovaj preduzetnik ne evidentira PDV u SEF, u skladu sa članom 4. ZEF.
Prema stavu 2. predmetnog člana 17. Pravilnika, izuzetno od stava 1. ovog člana, elektronsko evidentiranje obračuna PDV ne vrši se za:
1) promet dobara i usluga, uključujući i primljeni avans za taj promet, za koji je isporučilac dobara, odnosno pružalac usluga poreski dužnik, a za koji je izdata elektronska faktura u skladu sa Zakonom u kojoj je iskazan obračunati PDV;
2) promet dobara i usluga na malo, uključujući i primljeni avans za taj promet, za koji je isporučilac dobara, odnosno pružalac usluga poreski dužnik, a za koji je izdat fiskalni račun u skladu sa propisima kojima se uređuje fiskalizacija u kojem je iskazan obračunati PDV;
3) uvoz dobara.
Prema tome, i ovim odredbama se potvrđuju izuzeci u kojima se ne evidentira PDV u SEF, koji su već propisani u okviru člana 4. ZEF. To su pre svega slučajevi u kojima se izdaje e-faktura, budući da se na osnovu izdate e-fakture koja sadrži PDV, taj PDV automatski evidentira u SEF. Takođe, PDV obračunat po osnovu prometa na malo za koji je izdat fiskalni račun, ne evidentira se u SEF, budući da se taj PDV automatski evidentira u okviru sistema za upravljanje fiskalizacijom (SUF). Na kraju, potvrđeno je da se PDV koji obračunava carinski organ po osnovu uvoza dobara ne evidentira u SEF.
U skladu sa članom 18. Pravilnika, elektronsko evidentiranje obračuna PDV vrši se zbirno, odnosno pojedinačno za poreski period u roku od deset dana po isteku poreskog perioda, unosom određenih podataka u odgovarajući interfejs sistema elektronskih faktura, i to:
1) Zbirna evidencija PDV;
2) Pojedinačna evidencija PDV.
Podaci u Zbirnoj evidenciji PDV i Pojedinačnoj evidenciji PDV iskazuju se u dinarima, sa najviše dve decimale.
Dakle, bitno je imati u vidu da je izmenjen rok za elektronsko evidentiranje PDV i taj rok je sada 10 dana od isteka poreskog perioda, što znači da je rok za evidentiranje PDV kraći od roka koji je propisan za podnošenje PDV prijave, te eventualno neevidentiranje PDV u SEF ili neblagovremeno evidentiranje može za posledicu imati i prekršajnu odgovornost, u skladu sa članom 18. ZEF.
Evidentiranje PDV u Pojedinačnoj evidenciji
Podsetimo, u skladu sa članom 4. stav 4. ZEF, elektronsko evidentiranje obračuna poreza na dodatu vrednost vrši se pojedinačno, po svakoj obavezi, iskazivanjem podatka o osnovici, poreskoj stopi i obračunatom porezu na dodatu vrednost, i to za:
1) promet dobara i usluga, uključujući i dati avans, za koji je primalac dobara i usluga poreski dužnik u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost;
2) promet dobara i usluga koji se vrši uz naknadu obvezniku poreza na prihod od samostalne delatnosti u smislu zakona kojim se uređuje porez na dohodak građana i obvezniku poreza na dobit pravnih lica u smislu zakona kojim se uređuje porez na dobit pravnih lica, uključujući i primljeni avans, za koji je isporučilac dobara, odnosno pružalac usluga poreski dužnik u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost.
Dakle, u Pojedinačnoj evidenciji PDV evidentira se:
1) interno obračunati PDV koji korisnik SEF vrši kao poreski dužnik, po osnovu primljenih dobara i usluga od stranih lica i datog avansa stranim licima (u skladu sa članom 10. stav 1. tačka 3. Zakona o PDV), kao i po osnovu primljenih dobara i usluga od drugog obveznika PDV i datog avansa drugom obvezniku (promet iz oblasti građevinarstva, promet sekundarnih sirovina itd.);
2) PDV koji obveznik PDV obračunava po osnovu prometa koji vrši obveznicima poreza na prihode od samostalne delatnosti (preduzetnicima), kao i obveznicima poreza na dobit pravnih lica, koji nisu obveznici PDV, niti su dobrovoljni korisnici SEF i primljenog avansa za navedeni promet. Naime, u ovim slučajevima, obveznik PDV izdaje "običnu" fakturu, pa je neophodno evidentirati PDV u SEF, u okviru Pojedinačne evidencije PDV.
Sadržina Pojedinačne evidencije PDV
U skladu sa članom 20. stav 1. Pravilnika, Pojedinačna evidencija PDV sadrži podatke o:
- 1) broju, statusu i datumu evidentiranja;
- 2) godini, poreskom periodu (mesec ili kvartal) i periodu (konkretan mesec ili kvartal);
- 3) prometu (nabavka, odnosno isporuka);
- 4) identifikatoru lica koje vrši promet/lica kojem se vrši promet (PIB/PIB i JBKJS/Poreski broj stranog lica);
- 5) tipu i broju dokumenta (faktura, dokument o smanjenju, dokument o povećanju, avansna faktura, interni račun za promet stranog lica, odnosno drugi interni račun);
- 6) osnovu za avansno plaćanje;
- 7) povezanim avansnim fakturama;
- 8) datumu naplate/plaćanja avansa;
- 9) prometu po stopi od 20% (opis prometa, osnovica i obračunati PDV);
- 10) prometu po stopi od 10% (opis prometa, osnovica i obračunati PDV);
- 11) ukupno obračunatom PDV;
- 12) ukupnom iznosu naknade/vrednosti.
U nastavku ćemo pojasniti način iskazivanja navedenih podataka, po redu kako su strukturisani u SEF.
Broj Pojedinačne evidencije PDV
Obveznici samostalno određuju broj za svaku Pojedinačnu evidenciju PDV, u skladu sa svojom unutrašnjom organizacijom. Broj evidencije ne mora biti isti kao i broj dokumenta na osnovu koga se vrši evidentiranje PDV (na primer, ne mora imati isti broj kao i PDV račun koji je izdat izvan SEF i sl.). Takođe, tehnički gledano, ovaj podatak ne mora biti iskazan brojevima, već može da sadrži i slovne oznake. Svakako, poželjno je da obveznik na sistematski i organizovan način vodi ovu evidenciju, te da se brojevi Pojedinačne evidencije PDV unose po određenoj i unapred osmišljenoj metodologiji.
Godina
Sledeće polje u Pojedinačnoj evidenciji PDV je "Godina". U ovo polje unosi se godina u kojoj je nastala obaveza za PDV koji se evidentira u Pojedinačnoj evidenciji PDV. Na primer, ako je obveznik PDV izvršio promet u decembru 2023. godine, a PDV u pojedinačnu evidenciju unosi u januaru 2024. godine, u ovo polje unosi 2023. godinu, kao godinu u kojoj je izvršen promet, odnosno nastala obaveza za PDV koji se evidentira u Pojedinačnoj evidenciji PDV.
Poreski period i period
U polje "Poreski period" bira se mesečni ili kvartalni, u zavisnosti od toga da li je reč o mesečnom ili tromesečnom obvezniku PDV. U slučaju kada interni PDV evidentira subjekt koji nije obveznik PDV, ali je reč o dobrovoljnom korisniku SEF, bira se mesečni poreski period, budući da ova lica PDV prijavu podnose za mesec u kojem im je nastala obaveza za PDV.
U sledećem polju "Period" unosi se konkretan mesec, odnosno konkretni kvartal u kojem je nastala obaveza za PDV koji se unosi u Pojedinačnu evidenciju PDV.
Promet
U ovom polju bira se jedna od dve opcije: "Nabavka" ili "Isporuka", u zavisnosti od toga po kom osnovu je obračunat PDV koji se evidentira. Naime, ako se evidentira interno obračunati PDV po osnovu primljenih dobara i usluga, bira se opcija "Nabavka". Sa druge strane, ako je reč o PDV koji je obveznik PDV obračunao po osnovu prometa koji je izvršiostrong> obvezniku poreza na prihode od samostalne delatnosti ili obvezniku poreza na dobit pravnih lica, koji nije korisnik SEF, u ovo polje se unosi "Isporuka".
Dakle, opcija "Nabavka" se bira u slučajevima kada obveznik evidentira interno obračunati PDV po osnovu prometa koji mu vrši strano lice (koje nije obveznik PDV u Srbiji), kao i po osnovu prometa koji mu vrše drugi obveznici PDV, a za koji je primalac poreski dužnik (promet iz oblasti građevinarstva, promet sekundarnih sirovina itd.).
Sa druge strane, "Isporuka" se unosi u slučajevima kada obveznik PDV, na primer, vrši oporeziv promet preduzetniku paušalcu koji nije dobrovoljni korisnik SEF, ili preduzetniku koji vodi knjige, odnosno pravnom licu, koje nije obveznik PDV, niti dobrovoljni korisnik SEF.
Identifikator lica koje vrši promet/lica kojem se vrši promet
U ovo polje unosi se PIB, odnosno PIB i JBKJS, odnosno Poreski broj lica koje vrši promet, odnosno lica kojem se vrši promet, u zavisnosti da li obveznik evidentira PDV po osnovu prometa koji on vrši, ili evidentira interno obračunati PDV po osnovu prometa koji se njemu vrši.
Naime, ukoliko se PDV evidentira po osnovu isporuke dobara i usluga, u ovo polje se unosi identifikator kupca. Na primer, obveznik PDV je izvršio oporezivi promet preduzetniku paušalcu, koji nije dobrovoljni korisnik SEF, u ovo polje se unosi PIB preduzetnika paušalca.
Sa druge strane, Sa druge strane, ako se evidentira interno obračunati PDV, po osnovu nabavke dobara i usluga, u ovo polje se unosi identifikator dobavljača. Na primer, prilikom evidentiranja interno obračunatog PDV po osnovu primljenih dobara i usluga iz oblasti građevinarstva, u ovo polje se unosi PIB dobavljača - obveznika PDV koji vrši promet.
ako se evidentira interno obračunati PDV, po osnovu nabavke dobara i usluga, u ovo polje se unosi identifikator dobavljačastrong>. Na primer, prilikom evidentiranja interno obračunatog PDV po osnovu primljenih dobara i usluga iz oblasti građevinarstva, u ovo polje se unosi PIB dobavljača - obveznika PDV koji vrši promet.
Takođe, ako se interni PDV obračunava po osnovu dobara i usluga primljenih od stranog lica, u ovo polje bi trebalo uneti Poreski broj tog stranog lica. Ipak, u praksi ovaj podatak često neće biti poznat primaocu dobara ili usluga koji treba da evidentira interno obračunati PDV. Ovo posebno imajući u vidu da obaveza za interni obračun PDV nastaje, u principu, nezavisno od toga da li je strano lice izdalo račun za izvršeni promet. Takođe, i na računu koji strano lice izdaje ne navodi se uvek poreski broj tog lica. Problem je tim veći što je ovaj podatak obavezan, tj. bez unošenja tog podatka ne može da se završi evidentiranje PDV. S tim u vezi, u situacijama u kojima obvezniku nije poznat Poreski broj stranog lica, jedino rešenje bi bilo da se nasumično unese određeni broj, kako bi se PDV mogao evidentirati.
Tip dokumenta
U ovom polju bira se odgovarajući tip dokumenta na osnovu kog se vrši evidentiranje PDV, i to:
- - faktura;
- - dokument o smanjenju;
- - dokument o povećanju;
- - avansna faktura;
- - interni račun za promet stranog lica;
- - drugi interni račun.
Odredbom člana 20. stav 2. Pravilnika precizirano je da su predmetni dokumenti koji se odnose na:
- isporuke: faktura (za promet dobara, odnosno usluga), dokument o smanjenju, dokument o povećanju i avansna faktura;
- nabavke: interni račun za promet stranog lica (za promet dobara, odnosno usluga, povećanje naknade za promet dobara, odnosno usluga i plaćeni avans) i drugi interni račun (za promet dobara, odnosno usluga, povećanje naknade za promet dobara, odnosno usluga i plaćeni avans), sačinjeni u skladu sa propisima kojima se uređuje PDV.
Imajući u vidu navedeno, u nastavku ćemo pojasniti način na koji se bira odgovarajući tip dokumenta, u zavisnosti od osnova po kom se obračunava PDV koji se evidentira u Pojedinačnoj evidenciji.
Faktura
Dokument "Faktura" bira se u slučajevima kada obveznik PDV evidentira PDV po osnovu izvršenog prometa obvezniku poreza na prihode od samostalne delatnosti, odnosno obvezniku poreza na dobit pravnih lica, koji nije korisnik SEF. Dakle, ovaj tip dokumenta ne bira se u slučajevima kada korisnik SEF evidentira interno obračunati PDV, koji je obračunao kao primalac dobara ili usluga.
Primer
Obveznik PDV izvršio je promet na veliko privrednom društvu koje nije obveznik PDV, niti je dobrovoljni korisnik SEF. S tim u vezi, obveznik PDV je po tom osnovu izdao "običan" račun tom privrednom društvu, na kojem je iskazan obračunati PDV. U poreskom periodu u kojem je promet izvršen, obveznik PDV evidentira obračunati PDV u Pojedinačnoj evidenciji u SEF, a kao tip dokumenta bira "Faktura".
Dokument o povećanju i smanjenju
Predmetni dokumenti unose se u slučaju kada dolazi do smanjenja, odnosno povećanja osnovice, pa samim tim i do smanjenja odnosno povećanja PDV, u skladu sa članom 21. Zakona o PDV. Bitno je imati u vidu da se ovi dokumenti biraju samo u slučaju kada do smanjenja, odnosno povećanja osnovice, dolazi po osnovu prometa koji je obveznik PDV izvršio, tj. samo kada se PDV evidentira po osnovu isporuke dobara i usluga.
Kada je reč o smanjenju osnovice, ovaj tip dokumenta se bira kada nakon oporezivog prometa dođe do smanjenja naknade po određenom osnovu (na primer, naknadno odobreni popust, raskid ugovora, vraćanje dobara u propisanim slučajevima itd.). Napominjemo da se evidentiranje dokumenta o smanjenju u Pojedinačnoj evidenciji PDV tretira kao potencijalno smanjenje PDV, budući da obveznik PDV po ovom osnovu stvarno smanjenje PDV vrši kroz Zbirnu evidenciju (na polju "Smanjenje PDV"), u poreskom periodu u kojem su ispunjeni uslovi za smanjenje PDV, u skladu sa propisima o PDV, tj. u periodu kada je primalac potvrdio dokument o smanjenju. Dakle, budući da je reč o primaocima koji nisu obveznici PDV, nije potrebno pribaviti dokument primaoca o ispravci prethodnog PDV, već je potrebno samo da je dokument o smanjenju (koji se u ovim slučajevima izdaje van SEF), potvrđen od primaoca.
Naime, u skladu sa članom 22. st. 3. i 4. Pravilnika, ako je dokument o smanjenju (elektronska faktura ili drugi dokument) izdat licu koje nije obveznik PDV, obveznik PDV - izdavalac u Zbirnoj evidenciji PDV za poreski period u kojem je primalac potvrdio dokument o smanjenju, evidentira iznos za koji je smanjen obračunati PDV u polju u kojem se iskazuju podaci o smanjenju PDV.
Dokument o smanjenju iz stava 3. ovog člana može biti potvrđen na samom dokumentu o smanjenju ili posebnim dokumentom koji je poslat elektronskim putem ili na drugi način.
Dakle, suština je da se u ovim slučajevima smanjenje PDV evidentira i u Pojedinačnoj, i u Zbirnoj evidenciji, s tim što se evidentiranje u Pojedinačnoj evidenciji SEF tretira kao potencijalno smanjenje PDV, dok se stvarno smanjenje evidentira u Zbirnoj evidenciji, u poreskom periodu u kojem je dokument o smanjenju potvrđen od strane kupca.
Primer
Obveznik PDV je izvršio promet građevinskog materijala preduzetniku paušalcu, koji nije dobrovoljni korisnik SEF. Budući da je preduzetnik naknadu za taj promet platio pre ugovorenog roka plaćanja, obveznik PDV mu, u skladu sa ugovorom, odobrava popust, i po tom osnovu izdaje dokument o smanjenju osnovice preduzetniku, naravno van SEF. Pretpostavimo da je dokument o smanjenju osnovice izdat u maju mesecu, a da je preduzetnik taj dokument potpisao (potvrdio) i poslao obvezniku PDV u junu. S navedenim u vezi, obveznik PDV u Pojedinačnoj evidenciji za maj evidentira smanjenje PDV, a kao tip dokumenta bira "Dokument o smanjenju". Imajući u vidu da je dokument o smanjenju potvrđen od strane preduzetnika u junu (što predstavlja uslov za smanjenje PDV), obveznik PDV u Zbirnoj evidenciji za jun iskazuje iznos za koji je smanjen PDV u polju: "Smanjenje PDV". Napominjemo da obaveza evidentiranja smanjenja PDV i u Pojedinačnoj i u Zbirnoj evidenciji postoji i u slučaju kada je dokument o smanjenju potvrđen u istom poreskom periodu u kojem je taj dokument izdat.
Celokupan tekst sadrži i sledeća poglavlja:
- - Avansna faktura
- - Interni račun za promet stranog lica
- - Drugi interni račun
- - Promet po stopi od 20%, odnosno 10% (opis prometa, osnovica i obračunati PDV)
- - "Obavezna" i "opciona" polja u Pojedinačnoj evidenciji PDV
- - Unos podataka u Pojedinačnu evidenciju u slučaju kada je bilo avansnog plaćanja
- - Evidentiranje PDV u slučaju kada do isteka roka za podnošenje PDV prijave nije izdata e-faktura
- - Evidentiranje PDV u slučaju kada se PDV obračunava na osnovicu koja je utvrđena procenom
- - Evidentiranje PDV u Zbirnoj evidenciji
- - Sadržina Zbirne evidencije
- - Kaznene odredbe u vezi sa evidentiranjem PDV u SEF