NACRT ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O NACIONALNOM DNK REGISTRU - Tekst propisa
Član 1.
U Zakonu o nacionalnom DNK registru (“Službeni glasnik RS”, broj 24/18), u članu 2. stav 1. tačka 4. reči: “Jedinstveni DNK profil je DNK profil utvrđen analizom nespornog ili spornog biološkog uzorka poreklom od jedne osobe. Mešani DNK profil je DNK profil utvrđen analizom biološkog uzorka poreklom od više od jedne osobe” brišu se.
Posle tačke 4) dodaju se tač. 4a i 4b koje glase:
“4a) jedinstveni DNK profil je DNK profil utvrđen analizom nespornog ili spornog biološkog uzorka poreklom od jedne osobe;
4b) mešani DNK profil je DNK profil utvrđen analizom biološkog uzorka poreklom od više od jedne osobe;”
Član 2.
U članu 4. stav 3. umesto reči: “za potrebeˮ dodaju se reči: “u svrhuˮ, a posle reči “i delova telaˮ dodaju se zapeta i reči: “kao i u svrhu utvrđivanja činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbijiˮ.
U stavu 4. zapeta i reči: “odnosno nije dozvoljena obrada podataka na osnovu koje se mogu ustanoviti fizičke, biohemijske, fiziološke ili psihološke karakteristike, odnosno specifične nasledne osobine” brišu se.
U stavu 6. reči: “ovim i drugim” brišu se.
Član 3.
Član 5. menja se i glasi:
“Član 5.
Registar sadrži:
1) Bazu DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka;
2) Bazu DNK profila utvrđenih iz spornih bioloških uzoraka;
3) Bazu DNK profila utvrđenih u krivičnim postupcima dostavljenih iz DNK laboratorija iz Republike Srbije.
4) Bazu DNK profila utvrđenih u postupcima za utvrđivanje činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji.
Baza DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka sadrži:
1) Zbirku DNK profila lica koja sadrži sledeće kategorije:
(1) DNK profile osumnjičenih,
(2) DNK profile okrivljenih,
(3) DNK profile optuženih;
(4) DNK profila oštećenih;
2) Zbirku DNK profila osuđenih lica koja sadrži sledeće kategorije:
(1) DNK profile lica osuđenih za krivična dela određena u zakonu kojim se uređuju posebne mere za sprečavanje vršenja krivičnih dela protiv polne slobode prema maloletnim licima,
(2) DNK profile drugih osuđenih lica;
3) Zbirku DNK profila koji su dostavljeni od strane nadležnih organa u okviru međunarodne policijske ili pravosudne saradnje;
4) Zbirku DNK profila utvrđenih radi eliminacije sumnje.
5) Zbirku DNK profila drugih lica dostavljenih u svrhu identifikacije lica čiji se identitet utvrđuje.
Baza DNK profila utvrđenih iz spornih bioloških uzoraka sadrži:
1) Zbirku jedinstvenih DNK profila lica kojima se utvrđuje identitet;
2) Zbirku jedinstvenih DNK profila leševa kojima se utvrđuje identitet;
3) Zbirku jedinstvenih DNK profila koji su uzeti sa mesta izvršenja krivičnog dela;
4) Zbirku DNK profila koji su dostavljeni od strane nadležnih organa u okviru međunarodne policijske ili pravosudne saradnje;
5) Zbirku mešanih DNK profila.
Baza DNK profila utvrđenih u krivičnim postupcima dostavljenih iz DNK laboratorija iz Republike Srbije sadrži:
1) Zbirku utvrđenih DNK profila iz nespornih bioloških uzoraka;
2) Zbirku utvrđenih jedinstvenih DNK profila iz spornih bioloških uzoraka.
Baza DNK profila utvrđenih u postupcima za utvrđivanje činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji sadrži:
1) Zbirku DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka mogućih roditelja novorođene dece za koju se sumnja da su nestala;
2) Zbirku DNK profila utvrđenih iz biološkog materijala novorođene dece za koju se sumnja da su nestala.
Svaka pojedinačna zbirka sadrži svoju posebnu evidenciju identifikacionih podataka, koja sadrži: DNK profil, ime, prezime (prethodno prezime), ime roditelja, datum i mesto rođenja i jedinstveni matični broj građana, oznaku predmeta organa koji vodi postupak i laboratorijski delovodni broj, podatke o poreklu uzorka, ime i prezime tehničara i analitičara koji su radili sa biološkim uzorkom iz koga je dobijen DNK profil, naziv i sedište laboratorije koja je izvršila analizu i podatak o akreditaciji.
Član 4.
U članu 6. u stavu 1. posle reči: “podatke” dodaju se reči: “iz člana 5. stav 6. ovog zakona”
St. 2-4. brišu se.
Član 5.
U članu 8. u naslovu i u st. 1. i 2. reči: “Čuvanje” zamenjuju se rečima: “obrada”.
U stavu 4. reč: “arhivirajuˮ zamenjuju se rečju: “obrađujuˮ.
Član 6.
Posle člana 8. dodaje se naziv člana i član 8a koji glasi:
“Akreditacija
Član 8a
Sve DNK laboratorije koje se bave DNK analizom, u smislu ovog zakona, akredituju se u skladu sa standardom SRPS ISO/IEC 17025:2017 ili drugim odgovarajućim standardom u skladu sa kojim se akredituju DNK laboratorije.
Podaci o akreditovanim DNK laboratorijama u Republici Srbiji dostupni su javnosti u okviru registra koje vodi nadležno telo Republike Srbije, u skladu sa zakonom kojim se uređuje akreditacija.”
Član 7.
Posle člana 9. dodaje se naziv člana i član 9a koji glasi:
“Kaznene odredbe
Član 8b
Novčanom kaznom u iznosu od 500.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice ako DNK laboratoriji, koja je po naredbi organa postupka izvršila DNK analizu, ne dostavi utvrđene DNK profile i raspoložive identifikacione podatke u skladu sa odredbom člana 6. ovog zakona.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom u iznosu od 100.000 do 150.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se preduzetnik novčanom kaznom u iznosu od 300.000 do 500.000 dinara. “
Prelazne i završne odredbe
Član 8.
DNK laboratorije će se najkasnije u roku od 5 godina od dana stupanja na snagu ovog zakona akreditovati u skladu sa članom 8a stav 2. zakona.
Do isteka roka iz stava 1. ovog člana, neakreditovana DNK laboratorija kojoj je naredbom organa postupka povereno veštačenje u okviru krivičnog postupka, dostavlja Ministarstvu jedan primerak nespornog uzorka (bukalni bris), radi provere tačnosti podataka koji se unose u registar.
Laboratorija iz stava 1. ovog člana će, ako nije moguće uzeti bukalni bris, Ministarstvu dostaviti krv ili drugi biološki materijal lica koji je podoban za DNK analizu.
Član 9.
Sve DNK laboratorije na teritoriji Republike Srbije su u obavezi da dostave Ministarstvu u elektronskoj formi DNK profile i identifikacione podatke koji su dobijeni za potrebe krivičnog postupka, utvrđivanja identiteta nestalih ili nepoznatih lica, leševa i delova tela, odnosno utvrđivanja činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji, kojima raspolažu na dan stupanja na snagu ovog zakona, a najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Novčanom kaznom u iznosu od 500.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice ako u roku iz stava 1. ovog člana ne dostavi Ministarstvu u elektronskoj formi DNK profile i identifikacione podatke koji su dobijeni za potrebe krivičnog postupka, utvrđivanja identiteta nestalih ili nepoznatih lica, leševa i delova tela, kojima raspolaže.
Za prekršaj iz stava 2. ovog člana kazniće se odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom u iznosu od 100.000 do 150.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 2. ovog člana kazniće se preduzetnik novčanom kaznom u iznosu od 300.000 do 500.000 dinara.
Član 10.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srbije”.
OBRAZLOŽENjE
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Zakon o nacionalnom DNK registru (,,Službeni glasnik RS”, broj 24/18) donet je 2018. godine čime je uspostavljen jedinstveni pravni okvir u ovoj oblasti u Republici Srbiji.
U prethodnom periodu primene zakona uočen je prostor za unapređenje uspostavljenog sistema, kao i određeni nedostaci koje je potrebno otkloniti, a koji se nisu mogli do detalja predvideti prilikom predlaganja osnovnog teksta zakona.
Nakon analize stanja u praksi i iskustva stečenog u prethodnom periodu u primeni zakona, predlažu se izmene i dopune kako bi se zakon primenjivao uz jasnije odredbe koje neće stvarati nedoumice i praktične probleme.
Razlozi za donošenje Zakona o izmenama i dopunama Zakona o nacionalnom DNK registru ogledaju se u preciziranju rešenja iz postojećeg zakona na način koji će omogućiti bolju zaštitu i efikasnije ostvarivanje prava građana.
Predloženim izmenama i dopunama zakona, pored preciziranja baza DNK profila odnosno predviđanja dodatnih zbirki koje će obezbediti bolju preglednost nacionalnog DNK registra i adekvatno razvrstavanje podataka prema kategorijama kojima pripadaju određena lica, izdvaja se baza DNK profila u postupcima za pronalaženje i identifikaciju novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji i koja je podeljena na zbirku spornih i nespornih DNK profila.
Takođe, ono što je značajan iskorak u usklađivanju odredaba ovog zakona sa propisima kojima se uređuje obrada podataka o ličnosti i to u delu obrade podataka u posebne svrhe odnosno razlikovanja pojedinih vrsta lica na koje se podaci odnose, jeste preciziranje izvršeno u okviru baze DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka, gde se u okviru zbirke DNK profila lica, podaci razvrstavaju shodno kategoriji lica u krivičnom postupku i to na: podatke o osumnjičenom, okrivljenom, optuženom i oštećenom licu.
Pored navedenog, postoji potreba uvođenja obavezne akreditacije svih laboratorija koje sprovode DNK analizu, u skladu sa važećim međunarodnim standardom, kako bi se osigurala valjanost i preciznost podataka koji su unose u nacionalni DNK registar, što je u skladu sa legislativom Evropske Unije i preporukama Evropske mreže forenzičkih instituta - ENFSI, a na koju su posebno ukazali eksperti EU (Austrija i Hrvatska), u okviru TAIEX asistencija. Akreditacijom bi se obezbedio veći stepen pouzdanosti rezultata DNK analize za potrebe vođenja krivičnog postupka, kao i tačnost unetih podataka u nacionalni DNK registar, te preduslovi za njihovu automatsku razmenu u budućnosti, a shodno preuzetim obavezama Republike Srbije u postupku njenog pridruživanja EU.
Naime, postupak forenzičke registracije bio bi efikasniji i ekonomičniji kada bi se druge laboratorije u Srbiji akreditovale, jer bi dostavljeni DNK profili mogli odmah da se unose u registar, bez ponavljanja analize i provere validnosti rezultata. Takođe, ne bi bilo potrebno da se Ministarstvu dostavlja jedan primerak nespornog uzorka.
Imajući u vidu napred navedeno prepoznata je potreba da se predmetna oblast precizira, uz jasno definisana prava i obaveze subjekata u ovoj oblasti i adekvatne sankcije za nepoštovanje propisanih obaveza.
Najzad, postoji stalna potreba za usavršavanjem postojećih rešenja kako bi se ispratile savremene potrebe koje vode ostvarivanju dva značajna cilja. Prvi je stvaranje normativne osnove za efikasniji i ekonomičniji krivični postupak i drugi je obezbeđivanje potpune zaštite ljudskih prava i sloboda zagarantovanih Ustavom i međunarodnim aktima.
III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Članom 1. Nacrta zakona menja se član 2. osnovnog teksta i to na način da se u pojmovniku iz postojeće tačke 4) kojom je definisan DNK profil brišu i posebno propišu tač. 4a) jedinstveni DNK profil i 4b) mešani DNK profil. Ovom izmenom se postiže veća transparentnost navedenih pojmova.
Članom 2. Nacrta zakona menja se član 4. osnovnog teksta i to preciziranjem svrhe u stavu 3. ovog člana i brisanjem dela stava 4. koji se odnosi na obradu podataka kojima se mogu dobiti informacije o fizičkim osobinama (navedeno je proizvod novih naučnih dostignuća u oblasti analize DNK).
Članom 3. Nacrta zakona kojim se menja član 5. osnovnog teksta predviđene su određene izmene u postojećim bazama DNK profila, preciziranje određenih zbirki, kao i dodavanje nove baze DNK profila utvrđenih u postupcima za utvrđivanje činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta ili zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji, a koja sadrži dve zbirke - zbirku DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka mogućih novorođene dece za koju se sumnja da su nestala i zbirku DNK profila utvrđenih iz biološkog materijala novorođene dece za koju se sumnja da su nestala. Navedena baza se formira zbog obaveza koje proizilaze iz Zakona o utvrđivanju činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta u Republici Srbiji, kao i radi izvršenja obaveze Republike Srbije iz presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Jovanović protiv Srbije.
Članom 4. Nacrta zakona kojim se menja član 6. osnovnog teksta predviđeno je brisanje st. 2. - 4. ovog člana.
Članom 5. Nacrta zaklona kojim se menja naslov iznad člana 8. i član 8. osnovnog teksta izvršeno je terminološko preciziranje, te je reč “čuvanje” zamenjena rečju “obrada” u skladu sa propisom koji uređuje zaštitu podataka o ličnosti.
Članom 6. Nacrta zakona kojim se dodaje novi član 8a. propisuje se akreditacija DNK laboratorija u skladu sa odgovarajućim standardom. Akreditacija DNK laboratorija koje učestvuju u krivičnom postupku doprinela bi većoj preciznosti podataka koji se koriste kao dokaz u krivičnom postupku i unose u nacionalni DNK registar. Ovim bi i postupak forenzičke registracije bio znatno ekonomičniji, jer bi dostavljeni DNK profili iz drugih neakreditovanih DNK laboratorija mogli da se, bez prethodne provere, unose u nacionalni DNK registar. Navedeno je takođe u skladu sa preporukama evropskih eksperata i preporukama Evropske mreže forenzičkih instituta - ENFSI.
Članom 7. Nacrta zakona dodaje se novi član 9a. kojim se definiše kaznena odredba za slučaj nepostupanja DNK laboratorije u skladu sa članom 6. Zakona. Na ovaj način bi trebalo da se obezbedi kontinuirano dostavljanje DNK podataka koji su utvrđeni prilikom veštačenja koja sprovode DNK laboratorije u Republici Srbiji, a radi njihovog unosa u nacionalni DNK registar.
Članom 8. Nacrta zakona propisuje se akreditacija DNK laboratorija u skladu sa odgovarajućim standardom u roku od 5 godina od dana stupanja na snagu ovog zakona. Istim članom predviđeno je i da, do isteka ovog roka, DNK laboratorije koje vrše veštačenje u okviru krivičnog postupka, dostavljaju Ministarstvu jedan primerak nespornog uzorka (bukalni bris), radi unosa profila u Registar.
Članom 9. Nacrta zakona propisuje se obaveza za sve DNK laboratorije na teritoriji Republike Srbije da dostave Ministarstvu u elektronskoj formi DNK profile i identifikacione podatke koji su dobijeni za potrebe krivičnog postupka, utvrđivanja identiteta nestalih ili nepoznatih lica i leševa, delova tela, kao i utvrđivanja činjenica o statusu novorođene dece za koju se sumnja da su nestala iz porodilišta i zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji, a kojima navedene laboratorije raspolažu na dan stupanja na snagu ovog zakona, a najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Istim članom propisane su novčane kazne za pravna lica, odgovorna lica u pravnom licu, preduzetnike i fizička lica.
Članom 10. Nacrta zakona predviđa se stupanje na snagu ovog zakona osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srbije”.
Izvor: Vebsajt MUP, 04.11.2021.Naslov: Redakcija