NACRT ZAKONA O ZAPOSLENIMA U AUTONOMNIM POKRAJINAMA I JEDINICAMA LOKALNE SAMOUPRAVE: � KONAčNO UREđENJE PRAVA I DUżNOSTI IZ RADNOG ODNOSA ZAPOSLENIH U AUTONOMNIM POKRAJINAMA I JEDINICAMA LOKALNE SAMOUPRAVE �
Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu (dalje: predlagač propisa) izradilo je Nacrt zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave (dalje: Nacrt zakona). U toku je proces prikupljanja mišljenja od nadležnih organa državne uprave.
Nacrtom zakona uređuju se prava i dužnosti iz radnog odnosa zaposlenih u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave. Predviđeno je da se odredbe Nacrta zakona primenjuju i na zaposlene u upravama gradskih opština i stručnim službama i posebnim organizacijama koje osniva nadležni organ prema posebnom zakonu. Odredbama Nacrta zakona predviđeno je da se on ne primenjuje na zaposlene u privrednim društvima, preduzećima, ustanovama, javnim agencijama, fondovima i fondacijama koje posebnim propisom osniva nadležni organ autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i gradske opštine. Prema Nacrtu zakona, cilj je da se uredi da:
a) se izvorni i povereni poslovi obavljaju na delotvoran, funkcionalan i efikasan način, stručno, nepristrasno, politički neutralno i etički prihvatljivo i
b) standardizovani sistem zasnivanja radnog odnosa, praćenja i vrednovanja rada, napredovanja, stručnog usavršavanja i zaštite pravnog položaja po osnovu rada bude pravičan i podsticajan za zakonit, efikasan i delotvoran rad.
Prema Nacrtu zakona zaposlenima se smatraju funkcioneri, službenici i nameštenici. U uvodnim odredbama Nacrta zakona precizno je definisano ko je poslodavac funkcionera, službenika i nameštenika, kod kog organa, odnosno poslodavca zaposleni ostvaruju prava iz radnog odnosa, kao i u kojim slučajevima se primenjuju opšti propisi o radu, poseban kolektivni ugovor za autonomnu pokrajinu, odnosno jedinicu lokalne samouprave i kolektivni ugovor kod poslodavca i uloga sindikata.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se:
- položaj funkcionera u pogledu izbora,
- imenovanja, postavljenja i razrešenja funkcionera, kao i
- određena ograničenja u vršenju funkcije,
- pitanja zasnivanja i prestanka radnog odnosa,
- prava po prestanku funkcije.
Izbor, imenovanje, postavljenje i razrešenje funkcionera vrši se u skladu sa posebnim propisima i odredbama Nacrta zakona, statutom autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave i odlukama organa autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave. Izabrani i imenovani funkcioneri prava iz radnog odnosa ostvaruju kod poslodavca danom izbora, odnosno imenovanja na osnovu odgovarajućeg akta, a postavljeni funkcioneri prava i dužnosti iz radnog odnosa ostvaruju danom postavljenja na funkciju na osnovu akta o postavljenju.
Odredbama Nacrta zakona predviđeno je da funkcija funkcioneru autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave prestaje u slučaju:
a) isteka vremena na koje je izabran, imenovan ili postavljen;
b) podnošenja ostavke;
v) razrešenja, kao i u drugim slučajevima utvrđenim zakonom i drugim propisima kojima se uređuje prestanak funkcije, odnosno radnog odnosa.
Predviđeno je da funkcioneru prestankom funkcije prestaje i radni odnos, osim u slučaju kada funkcioneru prestaje radni odnos danom prestanka obaveze vršenja dužnosti u slučaju da tu obavezu ima prema posebnom propisu.
Odredbama Nacrta zakona uređuju se načela delovanja službenika. Prema načelu zakonitosti, nepristrasnosti i političke neutralnosti službenik je dužan da postupa u skladu sa Ustavom, zakonom i drugim propisom, prema pravilima struke, nepristrasno i politički neutralno. Načelom odgovornosti za svoj rad precizira se da je službenik odgovoran za zakonitost, stručnost i delotvornost svog rada. Načelo dostupnosti informacija o radu službenika obezbeđuje da sve relevantne informacije o radu službenika budu dostupne javnosti, u skladu sa zakonom kojim se uređuje slobodan pristup informacijama od javnog značaja. Takođe, službenik je dužan da u svom radu i prilikom obaveštavanja javnosti obezbedi zaštitu podataka o ličnosti, u skladu sa zakonom. Načelo jednake dostupnosti radnih mesta garantuje da su pri zapošljavanju svim kandidatima, pod jednakim uslovima, dostupna sva radna mesta, pri čemu se izbor kandidata zasniva se na stručnoj osposobljenosti, znanju i veštinama.
Odredbama Nacrta zakona uređuju se prava i dužnosti službenika. Precizno su određena i uređena prava službenika na:
a) napredovanje u službi;
b) stručno usavršavanje;
v) bezbednost i zdravlje na radu;
g) usmeravanje i kontrolu rada službenika;
d) zaštitu od zlostavljanja na radu;
đ) žalbu na rešenje kojim se odlučuje o njegovim pravima i dužnostima;
e) sindikalno i profesionalno udruživanje;
ž) platu, naknadu i druga primanja;
z) odmor i odsustva;
i) dodatna prava koja mogu biti utvrđena kolektivnim ugovorom kod poslodavca.
Takođe, Nacrtom zakona određuju se i uređuju dužnosti službenika pod kojima se podrazumevaju:
a) dužnost službenika na profesionalno postupanje;
b) dužnost službenika po pitanju izvršenja naloga;
v) dužnost službenika u slučaju premeštaja;
g) dužnost službenika da obavlja rad na poslovima koji nisu u opisu radnog mesta;
d) dužnost službenika da privremeno obavlja rad na nižem radnom mestu;
đ) obaveza čuvanja tajnih podataka;
e) obaveza poštovanja radnog vremena;
ž) dužnost obaveštavanja o sumnji postojanja korupcije;
z) dužnost službenika da obavlja rad u radnoj grupi.
Nacrtom zakona precizno su definisane odredbe koje se tiču sprečavanja sukoba interesa i one uređuju:
a) primanje poklona;
b) dodatni rad i saglasnost poslodavca za dodatni rad;
v) zabranu osnivanja privrednih društava, preduzeća i javnih službi;
g) ograničenje članstva u organima privrednog društva i preduzeća;
d) prijavljivanje interesa u vezi sa odlukom organa čime se službenik obavezuje da pismeno obavesti neposrednog rukovodioca ukoliko on ili sa njim povezano lice ima interes u vezi sa postupkom u vezi sa odlučivanjem u čijem postupku učestvuje.
Na službenike na položaju primenjuju se zakoni i drugi propisi kojima se uređuje sprečavanje sukoba interesa pri vršenju javnih funkcija, ali i odredbe Nacrta zakona koje uređuju dodatni rad i zabranu osnivanja privrednog društva, preduzeća, javne službe i bavljenja preduzetništvom. Odredbe Nacrta zakona koje uređuju sprečavanje sukoba interesa primenjuju se i na nameštenike. Nacrt zakona definiše vrste radnih mesta službenika i deli ih na položaje i izvršilačka radna mesta, u zavisnosti od složenosti poslova, ovlašćenja i odgovornosti.
Predviđeno je da kriterijume za razvrstavanje i merila za opis radnih mesta službenika bliže uredi Vlada Republike Srbije. Nacrtom zakona definisano je da je položaj radno mesto na kome službenik ima ovlašćenja i odgovornosti vezane za rukovođenje i usklađivanje rada organa, službe ili organizacije autonomne pokrajine, odnosno gradske, opštinske uprave ili uprave gradske opštine. Odredbama Nacrta zakona precizno je definisano koja radna mesta su položaji u Autonomnoj pokrajini Vojvodini, jedinici lokalne samouprave i gradskoj opštini i u gradu Beogradu.
Nacrtom zakona definisano je postavljenje na položaj, zatim uslovikoje lice mora da ispunjava da bi bilo postavljeno na položaj, uslovi za prestanak rada na položaju, razlozi za razrešenje sa položaja, utvrđenje prestanka rada na položaju, posledice prestanka rada na položaju, kao i slučajevi kada se postavlja vršilac dužnosti.
Nacrtom zakona izvršilačka radna mesta određena su kao radna mesta koja nisu položaji, uključujući i radna mesta rukovodilaca unutrašnjih organizacionih jedinica. Izvršilačka radna mesta i zvanja uređuju se pravilnikom o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta (dalje: pravilnik), kojim se utvrđuje i opis radnih mesta, zvanja u kojima su radna mesta razvrstana, potreban broj zaposlenih za svako radno mesto, vrsta i stepen, radno iskustvo i drugi uslovi za rad na svakom radnom mestu.
Nacrtom zakona predviđeno je da se izvršilačka radna mesta razvrstavaju po zvanjima, u zavisnosti od složenosti i odgovornosti poslova, potrebnih znanja i sposobnosti i uslova za rad. Prema odredbama Nacrta zakona, zvanja izvršilačkih radnih mesta su:
a) viši savetni;
b) samostalni savetnik;
v) savetnik;
g) mlađi savetnik;
d) saradnik;
đ) mlađi saradnik;
e) viši referent;
ž) referent i
z) mlađi referent.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se trajanje radnog odnosa, i on može biti:
- radni odnos na neodređeno vreme,
- radni odnos na određeno vreme,
- radni odnos sa nepunim radnim vremenom i
- probni rad.
Nacrtom zakona precizirano je da se radni odnos po pravilu zasniva na neodređeno vreme, kao i slučajevi kada se zasniva radni odnos na određeno vreme i uslovi kada se zasniva radni odnos sa nepunim radnim vremenom. Kada je u pitanju institut probnog rada, odredbama Nacrta zakona propisano je ko podleže probnom radu, njegova dužina, obaveza neposrednog rukovodioca da prati probni rad službenika i da o rezultatu probnog rada pismeno obavesti poslodavca, posledice nezadovoljavanja na probnom radu, kao i obaveza polaganja državnog stručnog ispita i posledice kada službenik ne položi državni stručni ispit do okončanja probnog rada, ali i shodna primena navedenih odredbi na nameštenike, izuzev obaveze polaganja državnog stručnog ispita.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se popunjavanje radnih mesta, a precizirano je da se radno mesto može popuniti ako je predviđeno pravilnikom i ako je njegovo popunjavanje predviđeno Kadrovskim planom za tekuću godinu. Kadrovski plan se sastoji od prikaza broja zaposlenih prema radnim mestima i zvanjima, broja zaposlenih sa radnim odnosom na neodređeno vreme koji su potrebni u godini za koju se Kadrovski plan donosi, broja pripravnika čiji se prijem planira i broja zaposlenih čiji se prijem u radni odnos na određeno vreme planira u kabinetu izabranog lica u organu autonomne pokrajine, kao i u kabinetu gradonačelnika, predsednika opštine, odnosno predsednika gradske opštine ili zbog povećanog obima posla. Na osnovu Kadrovskog plana donosi se pravilnik, odnosno njegove izmene i dopune.
Nacrt Kadrovskog plana priprema se tako da bude usaglašen sa sredstvima obezbeđenim budžetom, a njegova izmena može se vršiti u slučaju izmene odluke o budžetu. Odredbama Nacrta zakona precizno je definisan postupak popune radnih mesta. Precizirano je kada radno mesto može da se popuni, pod kojim uslovima se lice može primiti u radni odnos, način popunjavanja radnog mesta, kao i redosled radnji pri popunjavanju radnih mesta. Nacrtom zakona definisano je da se radi popunjavanja izvršilačkog radnog mesta sprovodi interni konkurs. Odredbama koje se odnose na interni konkurs za popunu radnih mesta precizno se definišu lica koja imaju pravo učešća, sastav konkursne komisije, kao i posledice uspeha, odnosno neuspeha internog konkursa. Jedan od načina za popunjavanje radnog mesta, u slučaju neuspeha internog konkursa, je preuzimanje službenika koji je u radnom odnosu na neodređeno vreme, iz drugog državnog organa a na osnovu sporazuma o preuzimanju. U slučaju da se radno mesto ne popuni ni preuzimanjem službenika sprovodi se javni konkurs za popunu radnih mesta. Prema odredbama Nacrta zakona, javni konkurs se sprovodi radi popunjavanja radnih mesta službenika i nameštenika, kao i za prijem pripravnika. Nacrtom zakona definisani su postupak popunjavanja položaja, sastav, ovlašćenja i dužnosti konkursne komisije i stupanje službenika na položaj. Odredbe Nacrta zakona o javnom konkursu za popunjavanje izvršilačkih radnih mesta precizno definišu:
a) postupak javnog konkursa;
b) sadržinu oglasa u javnom konkursu;
v) rok za podnošenje prijava;
g) izborni postupak;
d) listu za izbor i izbor kandidata;
đ) stupanje na rad;
e) pravo na žalbu kandidata koji su učestvovali u izbornom postupku;
ž) pravo uvida u dokumentaciju javnog konkursa;
z) slučajevi u kojima javni konkurs nije uspeo;
i) pravo na žalbu u slučaju neuspeha javnog konkursa.
Prema Nacrtu zakona službenik može, zbog potrebe rada, da bude trajno ili privremeno premešten na drugo odgovarajuće radno mesto i u tom slučaju nije potrebna saglasnost službenika. Odredbama Nacrta zakona definisan je i pojam odgovarajućeg radnog mesta u slučaju premeštaja službenika, kao i razlozi za trajni premeštaj i uslovi pod kojima službenik može biti privremeno premešten.
Nacrtom zakona uređuju se stručno usavršavanje i osposobljavanje zaposlenih u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave. Prema Nacrtu zakona, stručno usavršavanje je pravo i dužnost službenika da stiče znanja i veštine odnosno sposobnosti za izvršavanje poslova radnog mesta u skladu sa potrebama poslodavca.
Nacrtom zakona predviđeno je osnivanje Saveta za stručno usavršavanje zaposlenih u jedinicama lokalne samouprave (dalje: Savet). Predsednika i tri člana Saveta predlaže ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu, a četiri člana predlaže Stalna konferencija gradova i opština. Odredbama Nacrta zakona precizno su definisane nadležnosti Saveta. Stručno usavršavanje službenika zasniva se na opštim i posebnim programima kojima se određuju oblici i sadržina usavršavanja, pri čemu se sredstva za opšte programe stručnog usavršavanja obezbeđuju u budžetu Republike Srbije, a sredstva za posebne programe stručnog usavršavanja obezbeđuju se u budžetu poslodavca.
Poslodavac može da omogući službeniku koji je izabran na internom konkursu dodatno obrazovanje, pod uslovom da je ono značajno za rad kod poslodavca. Troškove dodatnog obrazovanja snosi poslodavac, a prava i obaveze službenika koji se dodatno obrazuje uređuju se ugovorom.
Nacrtom zakona definisano je da je pripravnik lice koje poslodavac prima u radni odnos na određeno vreme radi osposobljavanja za samostalan rad u struci, odnosno samostalno obavljanje posla. Odredbama Nacrta zakona precizirano je ko može steći svojstvo pripravnika, definisano trajanje pripravničkog staža i stručna obuka pripravnika, kao i obaveza polaganja stručnog ispita. Predviđena je obaveza polaganja državnog stručnog ispita za službenike koji su u radnom odnosu na neodređeno vreme, dok se kao uslov za zasnivanje radnog odnosa uz državni stručni ispit može se predvideti i polaganje posebnog stručnog ispita.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se ocenjivanje službenika i kretanje u službi, pri čemu se u pogledu cilja i predmeta ocenjivanja, vrste ocena, posledica ocenjivanja i drugih pitanja vezanih za ocenjivanje i kretanje u službi koja nisu uređena Nacrtom zakona, shodno primenjuju propisi kojima se uređuje ocenjivanje državnih službenika.
Nacrtom zakona uređuje se disciplinska odgovornost službenika koja ima za svrhu kažnjavanje službenika odgovornog za povrede dužnosti iz radnog odnosa, s tim da krivična odgovornost, odnosno odgovornost za prekršaj ne isključuje disciplinsku odgovornost. Odredbama Nacrta zakona precizirano je da vrste povreda dužnosti iz radnog odnosa mogu biti lakše i teže, pri čemu je precizno određeno koje povrede dužnosti iz radnog odnosa spadaju u lakše, a koje u teže. Kada je u pitanju disciplinski postupak odredbama Nacrta zakona se uređuju:
a) pokretanje disciplinskog postupka;
b) disciplinski postupak protiv službenika na položaju;
v) vođenje disciplinskog postupka;
g) zastarelost;
d) usmena rasprava u disciplinskom postupku;
đ) izbor i odmeravanje disciplinske mere.
Prilikom izbora i odmeravanja disciplinske mere vodi se računa o:
- stepenu odgovornosti službenika,
- težini posledica povrede dužnosti i
- subjektivnim i objektivnim okolnostima pod kojima je povreda dužnosti izvršena.
Odredbama Nacrta zakona precizno je definisan razlog i način za udaljenje službenika s rada i upis disciplinske kazne u kadrovsku evidenciju i njeno brisanje. Pored disciplinske odgovornosti, Nacrtom zakona uređena je i:
- odgovornost službenika za štetu prouzrokovanu poslodavcu,
- odgovornost službenika za štetu prouzrokovanu trećem licu,
- odgovornost poslodavca za štetu prouzrokovanu službeniku, kao i
- odgovornost nameštenika za štetu.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se prestanak radnog odnosa, odnosno precizira se da službeniku prestaje radni odnos:
a) protokom vremena na koje je zasnovan;
b) sporazumom, kada poslodavac i službenik zaključuju pismeni sporazum o prestanku radnog odnosa službenika;
v) otkazom, koji može dati službenik ili poslodavac;
g) po sili zakona, kada se ispune uslovi precizirani Nacrtom zakona;
d) na drugi način određen ovim ili posebnim zakonom.
Nacrtom zakona uređeno je da do prestanka potrebe za radom službenika dolazi kada službenik zaposlen na neodređeno vreme stiče status zaposlenog za čijim je radom prestala potreba iz razloga:
- ukidanja organa uprave autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave, odnosno
- promene nadležnosti autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave,
- promene poslova koji se obavljaju u organu uprave, pokrajinskom organu, službi ili organizaciji ili
- ukoliko zbog izmene pravilnika ne postoji radno mesto na koje može biti raspoređen.
Zaštita prava službenika ostvaruje se u dvostepenom postupku. O pravima, obavezama i odgovornostima službenika iz radnog odnosa odlučuje poslodavac rešenjem, saglasno zakonu kojim se uređuje opšti upravni postupak, koje ima karakter upravnog akta, ako Nacrtom zakonom nije drukčije određeno. Protiv rešenja žalba se izjavljuje u roku od osam dana od dana njenog prijema, izuzev ako Nacrtom zakona nije određen kraći rok. Odredbama Nacrta zakona precizira se osnivanje žalbene komisije, njena nadležnost, rok za odlučivanje o žalbi, pravo na upravni spor, rad žalbene komisije, imenovanje i prestanak dužnosti člana žalbene komisije, izuzeće člana žalbene komisije i razlozi za razrešenje člana žalbene komisije. Takođe, precizno je definisan i postupak zaštite prava službenika pred inspekcijskim organom.
Odredbama Nacrta zakona uređuje se upravljanje ljudskim resursima u lokalnoj samoupravi, a precizirano je da se poslovi ljudskih resursa obavljaju kod poslodavca za sve organizacione jedinice. Nacrt zakona uređuje:
- vrste poslova ljudskih resursa koji se obavljaju,
- kadrovske evidencije i
- personalne dosijee zaposlenih koje vodi poslodavac.
Nacrtom zakona utvrđuju se i posebne nadležnosti i ovlašćenja organa, službi i organizacija Autonomne pokrajine Vojvodine. Nadzor nad primenom Nacrta zakona vrši organ državne uprave nadležan za lokalnu samoupravu, dok inspekcijski nadzor vrši organ državne uprave nadležan za poslove upravne inspekcije preko upravnih inspektora. Nacrtom zakona predviđene su i kaznene odredbe za načinjene prekršaje.
U prelaznim i završnim odredbama predviđeno je da Vlada Republike Srbije u roku od 45 dana od dana stupanja na snagu zakona donese uredbe predviđene zakonom, da nadležni organ Autonomne pokrajine Vojvodine pokrajinske propise donese u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu zakona, a da ministar za lokalnu samoupravu u roku od šest meseci od osnivanja Saveta donese programe stručnog usavršavanja. Tekstom Nacrta zakona utvrđuje se rok za donošenje kodeksa ponašanja, za raspoređivanje službenika i zaključivanje ugovora o radu sa nameštenicima i rok za naknadno polaganje državnog stručnog ispita.
Danom početka primene zakona prestaje primena Zakona o radnim odnosima u državnim organima ("Sl. glasnik RS", br. 48/91, 66/91, 44/98 - dr. zakon*, 49/99 - dr. zakon**, 34/2001 - dr. zakon***, 39/2002, 49/2005 - odluka USRS, 79/2005 - dr. zakon, 81/2005 - ispr. dr. zakona, 83/2005 - ispr. dr. zakona i 23/2013 - odluka US).
Takođe, predviđen je i prestanak važenja odredaba člana 10. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama ("Sl. glasnik RS", br. 34/2001, 62/2006 - dr. zakon, 63/2006 - ispr. dr. zakona, 116/2008 - dr. zakoni, 92/2011, 99/2011 - dr. zakon, 10/2013, 55/2013 i 99/2014) koje uređuju da se zvanja i zanimanja zaposlenih u državnim organima koja su na osnovu odredaba Zakona o radnim odnosima u državnim organima utvrđena posebnim propisima upodobljavaju sa zvanjima i zanimanjima utvrđenim tim zakonom, polazeći od složenosti poslova, odgovornosti i uslova za njihovo obavljanje, kao i da se koeficijenti za ta zvanja i zanimanja utvrđuju u visini koeficijenata utvrđenih aktom Vlade Republike Srbije za zvanja i zanimanja kojima su upodobljeni a koji se donosi na osnovu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama. Nacrtom zakona predloženo je da stupa na snagu osmog dana od objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se od 1. septembra 2015. godine.
Izvor: Redakcija, 6.5.2015.