Propisi koji regulišu pijačnu prodaju i karakteristike pijačne prodaje
- Ovaj stručni tekst se odnosi na propise koji važe na dan njegovog objavljivanja. Svi izneti stavovi su stručni stavovi, odnosno shvatanja autora teksta, koja se baziraju na tumačenju pozitivnopravnih normi, i ne predstavljaju obavezujuće instrukcije.
- Ulaskom u DEMO verziju pravne baze Paragraf Lex, možete BESPLATNO pristupiti SVIM propisima Srbije i time možete utvrditi ažurnost ovog teksta.
Za razliku od posetilaca vebsajta koji mogu bez naknade pročitati odabrane stručne tekstove koji se odnose na pozitivne propise na dan objavljivanja teksta, pretplatnici na pravnu bazu Paragraf Lex, u bazi uvek imaju dostupne tekstove koji se odnose na prethodne, nevažeće verzije propisa kao i nove komentare i druge dokumente koji se odnose na važeće propise. Isključivo pretplatnici na pravnu bazu uvek imaju pristup i ažurnim dokumentima. Baza se ažurira na dnevnom nivou.
Autor: Redakcija
Objavljeno: 14.10.2016.
Prodaja na pijaci uređena je prvenstveno Zakonom o komunalnim delatnostima ("Sl. glasnik RS", br. 88/2011 - dalje: Zakon) i Zakonom o trgovini ("Sl. glasnik RS", br. 53/2010 i 10/2013), kao i podzakonskim aktima donetim na nivou lokalne samouprave, kao što je na primer Odluka o pijacama ("Sl. list grada Beograda", br. 9/2001, 11/2005, 23/2005, 2/2011 i 34/2014), Odluka o pijacama ("Sl. list grada Niša", br. 89/2005 - prečišćeni tekst) i dr.
Upravljanje pijacama kao delatnost od opšteg interesa
Zakon propisuje da su komunalne delatnosti delatnosti od opšteg interesa i da se odnose na pružanje komunalnih usluga od značaja za ostvarenje životnih potreba fizičkih i pravnih lica kod kojih je jedinica lokalne samouprave dužna da stvori uslove za obezbeđenje odgovarajućeg kvaliteta, obima, dostupnosti i kontinuiteta, kao i nadzor nad njihovim vršenjem.
Upravljanje pijacama Zakon ubraja među komunalne delatnosti.
Shodno članu 3. stav 1. tačka 9) Zakona, upravljanje pijacama je komunalno opremanje, održavanje i organizacija delatnosti na zatvorenim i otvorenim prostorima, koji su namenjeni za obavljanje prometa poljoprivredno-prehrambenih i drugih proizvoda.
Pijaca kao posebna tržišna institucija i njene obaveze
Zakonom o trgovini pijaca je definisana u okviru posebnih tržišnih institucija koje predstavljaju posebne, uređene oblike tržišta koji organizuju susret prodavaca i kupaca roba/usluga, sa ciljem njene prodaje ili promocije. Posebne tržišne institucije ne mogu učestvovati ni kao prodavci ni kao kupci u prometu čiji su organizatori, a u ove institucije Zakon ubraja:
- pijace,
- veletržnice,
- robne berze,
- sajam,
- privredne izložbe i tradicionalne manifestacije,
- aukcijske kuće i
- javno nadmetanje.
Članom 25. Zakona o trgovini propisano je da je pijaca posebna tržišna institucija koja se bavi organizovanjem trgovine na malo, putem uređivanja, održavanja i izdavanja specijalizovanog prostora za obavljanje pijačne prodaje robe i pratećih usluga. Pijaca je pravno lice registrovano za obavljanje delatnosti organizacije pijačne prodaje, u skladu sa propisima o registraciji privrednih subjekata.
S druge strane, veletržnica je članom 26. Zakona definisana kao posebna tržišna institucija koja se bavi organizovanjem trgovine na veliko i ima status pravnog lica registrovanog za taj oblik trgovine, u skladu sa propisima o registraciji privrednih subjekata. Dakle, na pijaci se obavlja promet robe na malo, dok se na veletržnici obavlja promet robe na veliko.
Pijaca je dužna da:
- jasno obeleži i izdvoji pijačni od okolnog prostora, kao i da vidno istakne dane i vreme pijačne trgovine;
- obezbedi kontrolnu vagu na kojoj se vrši provera mase kupljene robe, da je jasno označi na mestu njenog nalaženja i da omogući lak pristup vagi;
- obezbedi da lica koja prodaju robu na pijaci imaju svojstvo trgovca;
- obezbedi uslove za prisustvo i rad nadležnih inspekcija za sve vreme pijačne trgovine.
Zakonom o trgovini propisano je da se lokacija, opremanje i održavanje pijace, način izdavanja pijačnog prostora, radno vreme i druga pitanja od značaja za rad pijace uređuju aktom nadležnog organa lokalne samouprave.
Ko može obavljati pijačnu prodaju? Ko su pijačni prodavci?
Prodaju na pijaci mogu obavljati trgovci, a zakonska je obaveza pijace da obezbedi da lica koja prodaju imaju svojstvo trgovca.
Član 11. Zakona o trgovini propisuje koja lica imaju svojstvo trgovca, odnosno koja lica mogu obavljati trgovinu. Prema ovom članu, svojstvo trgovca imaju pravna lica i preduzetnici koji obavljaju trgovinu (i koji su upisani u registar privrednih subjekata).
Svojstvo trgovca imaju i sledeća fizička lica:
- poljoprivrednici, registrovani u skladu sa propisima kojima se uređuje poljoprivreda, u pogledu poljoprivrednih proizovoda koji su predmet registracije;
- lica koja vrše promet ulovljene divljači, ribe, gljiva, divlje flore i faune i ostalih šumskih plodova, u skladu sa propisima o lovu, ribljem fondu, veterini, zaštiti prirode i šumama;
- fizička lica koja u vidu zanimanja obavljaju delatnost slobodne profesije uređenu posebnim propisima.
Koje lice ima status poljoprivrednika?
Kako se na pijacama prodaja odvija najviše od strane poljoprivrednika, na ovom mestu biće pojašnjeno koji su uslovi propisani kako bi određeno fizičko lice obavilo registraciju i steklo status poljoprivrednog gazdinstva, a time i svojstvo trgovca.
Upis u Registar poljoprivrednih gazdinstava vrši se na osnovu sledećih propisa o poljoprivredi:
- Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju ("Sl. glasnik RS", br. 41/2009 i 10/2013 - dr. zakon) i
- Pravilnik o upisu u registar poljoprivrednih gazdinstava i obnovi registracije, kao i uslovima za pasivan status poljoprivrednog gazdinstva ("Sl. glasnik RS", br. 17/2013, 102/2015 i 6/2016).
Koje lice se smatra poljoprivrednikom i šta je poljoprivredno gazdinstvo uređeno je Zakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju.
Poljoprivrednik je u skladu sa članom 2. ovog zakona, nosilac ili član porodičnog poljoprivrednog gazdinstva koji se isključivo bavi poljoprivrednom proizvodnjom.
Poljoprivredno gazdinstvo jeste proizvodna jedinica na kojoj privredno društvo, zemljoradnička zadruga, ustanova ili drugo pravno lice, preduzetnik ili poljoprivrednik obavlja poljoprivrednu proizvodnju, dok je porodično poljoprivredno gazdinstvo poljoprivredno gazdinstvo na kojem fizičko lice - poljoprivrednik zajedno sa članovima svog domaćinstva obavlja poljoprivrednu proizvodnju.
Nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva jeste fizičko lice - poljoprivrednik i preduzetnik koji obavlja poljoprivrednu proizvodnju, i koje je upisano u Registar poljoprivrednih gazdinstava, kao nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva.
Član porodičnog poljoprivrednog domaćinstva jeste punoletni član istog domaćinstva, koji se stalno ili povremeno bavi radom na gazdinstvu i koji je upisan u Registar poljoprivrednih gazdinstava kao član porodičnog poljoprivrednog gazdinstva, na osnovu izjave da je član porodičnog poljoprivrednog gazdinstva, odnosno maloletni član istog gazdinstva na osnovu izjave roditelja, odnosno zakonskog staratelja.
Članom 16. Zakona o poljoprivredi i ruralnom razvoju propisano je da je porodično poljoprivredno gazdinstvo osnovni oblik organizovanja poljoprivredne proizvodnje. U zavisnosti od svoje ekonomske snage porodično poljoprivredno gazdinstvo može biti:
1) komercijalno - tržišno je usmereno i može pod uslovima propisanim zakonom ostvariti pravo na podsticaje (neposredni, tržišni, strukturni podsticaji);
2) nekomercijalno - nije tržišno usmereno, a čiji je nosilac korisnik penzije ostvarene po osnovu poljoprivredne proizvodnje i može pod određenim uslovima ostvariti podsticaje u vidu podrške nekomercijalnim poljoprivrednim gazdinstvima.
Upis u Registar poljoprivrednih gazdinstava
Poljoprivrednik može biti upisan u Registar poljoprivrednih gazdinstava kao nosilac ili član samo jednog porodičnog poljoprivrednog gazdinstva.
Poljoprivrednik se upisuje u Registar kao korisnik poljoprivrednog zemljišta po osnovu:
- prava svojine,
- rešenja o komasaciji, kao i
- ugovora o zakupu ili ustupanju poljoprivrednog zemljišta na korišćenje.
Upis se vrši na zahtev zainteresovanog lica, a Uprava za agrarna plaćanja nakon sprovedenog upisa, u skladu sa članom 27. Zakona o poljoprivredi i ruralnom razvoju izdaje izvod iz Registra kojim poljoprivredna gazdinstva dokazuju svojstvo registrovanog poljoprivrednog gazdinstva i upisane podatke u Registru pred trećim licima.
Uslovi za upis poljoprivrednog gazdinstva u Registar propisani su Pravilnikom o upisu u registar poljoprivrednih gazdinstava i obnovi registracije, kao i uslovima za pasivan status poljoprivrednog gazdinstva. Dakle, da bi se poljoprivrednik upisao u Registar kao poljoprivredno gazdinstvo, neophodno je da ispuni uslove iz ovog pravilnika.
Upis u Registar je dobrovoljan, a sprovodi se na osnovu zahteva koji se podnosi područnoj jedinici Uprave za agrarna plaćanja, prema prebivalištu poljoprivrednika koji je nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva.
Kada je reč o uslovu koji se tiče zemljišnog fonda, propisano je sledeće:
Da bi se poljoprivrednik - fizičko lice upisalo u Registar kao poljoprivredno gazdinstvo, neophodno je da poseduje odnosno koristi po osnovu zakupa, najmanje 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta na kome obavlja poljoprivrednu proizvodnju.
U Registar se poljoprivrednik može upisati kao poljoprivredno gazdinstvo i sa manje od 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta, ako na tom zemljištu obavlja:
- stočarsku, vinogradarsku ili povrtarsku proizvodnju (staklenici i plastenici),
- druge oblike poljoprivredne proizvodnje (uzgoj ribe, gajenje pečuraka, puževa, pčela),
- preradu poljoprivrednih proizvoda ili druge nepoljoprivredne aktivnosti (seoski turizam, stari zanati i dr.).
Što se tiče osnova korišćenja zemljišta, Pravilnikom o upisu u registar poljoprivrednih gazdinstava i obnovi registracije, kao i uslovima za pasivan status poljoprivrednog gazdinstva je propisano da se, osim po osnovu prava svojine i zakupa ili ugovora o ustupanju zemljišta na korišćenje, upis može izvršiti i po osnovu rešenja-izvoda o raspodeli komasacione mase ili prava korišćenja poljoprivrednog zemljišta u društvenoj svojini stečenoj teretnim pravnim poslom.
Posebni uslovi za upis koji se odnose na porodično poljoprivredno gazdinstvo propisani su članom 4. Pravilnika o upisu u registar poljoprivrednih gazdinstava i obnovi registracije, kao i uslovima za pasivan status poljoprivrednog gazdinstva. Naime, u slučaju upisa porodičnog poljoprivrednog gazdinstva, u Registar se upisuje poljoprivrednik - fizičko lice koji je nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva i mogu se upisati članovi porodičnog poljoprivrednog gazdinstva.
Bračni drugovi mogu da budu upisani samo u jedno porodično poljoprivredno gazdinstvo.
Članovi porodičnog poljoprivrednog gazdinstva koji su vlasnici ili zakupci, odnosno korisnici zemljišta iz člana 2. ovog pravilnika, mogu svojom izjavom da odrede nosioca porodičnog poljoprivrednog gazdinstva kao korisnika tog zemljišta u smislu ovog pravilnika.
Prilikom upis u Registar, poljoprivrednik se izjašnjava da li je njegovo poljoprivredno gazdinstvo komercijalno ili nekomercijalno porodično poljoprivredno gazdinstvo.
Za svako upisano poljoprivredno gazdinstvo Uprava formira dosije i dodeljuje mu broj (BPG). Jednom izvšen upis u Registar ne znači da je poljoprivrednik trajno stekao status poljoprivrednog gazdinstva, već je predviđena obnova registracije koja se vrši svake godine, u periodu od 1. marta do 30. aprila, u skladu s procedurom propisanom pravilnikom.
Kada se poljoprivrednik upiše u Registar i stekne status poljoprivrednog gazdinstva, samim tim je ispunio i uslov iz člana 11. stav 2. tačka 1) Zakona o trgovini, odnosno stekao je svojstvo trgovca.
Šta obuhvata pijačna prodaja?
Zakon o trgovini u članu 25. propisuje da pijačna prodaja obuhvata prodaju robe na tezgama, boksovima ili posebnim prodajnim objektima i to:
- svežih poljoprivrednih proizvoda i prehrambenih proizvoda,
- proizvoda domaće radinosti i zanatskih proizvoda,
- druge robe široke potrošnje, kao i
- pružanje pratećih usluga.
Kao ekonomski pojam, roba široke potrošnje obuhvata proizvode prehrambene industrije, kozmetičke proizvode i druge proizvode svakodnevne upotrebe, dok je zakonska definicija opredeljuje kao svaku telesnu pokretnu stvar namenjenu prodaji (vidi član 5. stav 1. tačka 7) Zakona o zaštiti potrošača - "Sl. glasnik RS", br. 62/2014 i 6/2016 - dr. zakon).
Poljoprivredni proizvodi su, u skladu sa članom 2. Zakona o poljoprivredi i ruralnom razvoju, definisani kao primarni proizvodi i proizvodi prvog stepena njihove prerade nastali u poljoprivrednoj proizvodnji.
Uređenje pijace u nadležnosti jedinica lokalne samouprave - Grad Beograd
Kako je opremanje i održavanje pijaca, kao i način izdavanja pijačnog prostora u nadležnosti lokalne samouprave, na ovom mestu biće ukratko prikazano uređenje pijaca kroz primer grada Beograda. Odluka o pijacama je propis koji je donela Skupština grada Beograda i kojim se uređuju uslovi i način obavljanja komunalne delatnosti održavanja pijaca i pružanja usluga na pijacama na teritoriji grada Beograda.
Članom 2. Odluke pijaca je definisana kao prostor određen planskim aktom, namenjen i komunalno opremljen za obavljanje prometa poljoprivredno-prehrambenih i drugih proizvoda i vršenje usluga u prometu robe, čije se održavanje, opremanje i korišćenje vrši u skladu sa ovom odlukom. Prema Odluci, postoje sledeće vrste pijaca:
- zelena,
- kvantaška,
- stočna,
- robna i
- auto-pijaca.
Održavanje pijaca obuhvata, između ostalog, obavljanje svih poslova kojima se omogućava nesmetano obavljanje prometa i vršenje usluga u prometu robe, i to naročito:
- naplatu naknade za korišćenje objekta, opreme i pijačnog prostora,
- održavanje javnog kantara,
- održavanje objekata komunalne infrastrukture i sl.
Pijačni objekat (manji montažni objekat, kiosk, tezga, vitrina, drugi pokretni objekat i sl.) se, u skladu sa članom 21. Odluke, daje na korišćenje na osnovu ugovora koji se zaključuje između preduzeća koje održava pijacu i korisnika pijačnog objekta - pravnog ili fizičkog lica, odnosno preduzetnika. Ugovorom se određuje tip, namena, naknada koju plaća korisnik, vreme korišćenja i druga pitanja od značaja za korišćenje objekta.
Obaveze pijačnih prodavaca
Prema članu 23. Odluke, korisnik objekta (prodavac npr. na tezgi) je dužan da:
- na vidnom mestu istakne firmu pod kojom posluje,
- obezbedi dovoljnu količinu i asortiman poljoprivredno-prehrambenih, odnosno drugih proizvoda za prodaju.
Takođe, korisnik pijačnog objekta ne sme da objekat, u celini ili njegov deo, ustupi drugom korisniku.
Pijačni prodavac je dužan da za robu koju prodaje istakne cenu. Obaveza isticanja cena propisana je članom 41. stav 1. Zakona o trgovini (lex generali) i odnosi se na sve trgovce na malo.
Trgovac je dužan da na jasan, nesumnjiv, lako uočljiv i čitljiv način istakne prodajnu cenu robe/usluga koja se nudi u trgovini na malo.
Obaveza pijačnih prodavaca da istaknu prodajne cene utvrđena je i članom 24. stav 1. Odluke. Prodavac robe na pijaci dužan je da na svakoj robi istakne maloprodajnu cenu na vidnom mestu i da po toj ceni prodaje izloženu robu. Stavom 2. istog člana propisano je da je prodavac robe na pijaci dužan da robu tačno meri, a na zahtev kupca izvrši kontrolu merenja na javnom kantaru koji obezbeđuje preduzeće koje održava pijacu.
Obaveza tačnog merenja i provere utvrđena je i Zakonom o zaštiti potrošača, i to članom 26. stav 3. kojim je propisano da je trgovac dužan da potrošaču obezbedi robu u tačnoj meri ili količini i da mu omogući da proveri tu tačnost.
Kompanija Paragraf svojim pretplatnicima pruža odgovore na stručna pitanja koja se odnose na tumačenje prava.
Ukoliko niste naš pretplatnik možemo da Vas uputimo na:
- našu internet stranicu na kojoj smo predstavili određene subjekte kojima se možete obratiti za besplatnu pravnu pomoć
- adresar advokata, gde možete pronaći stručnjaka koji će Vam pružiti advokatske ili konsultantske usluge