Prestanak moratorijuma - zastoja u otplati obaveza prema banci po osnovu kredita - nedoumice iz prakse

Tweet

Autori: Redakcija i Predrag Ćatić

Objavljeno: 03.06.2020.

Odlukom o privremenim merama za očuvanje stabilnosti finansijskog sistema (stupila na snagu 18.3.2020. godine - dalje: Odluka) uveden je zastoj u otplati kreditnih obaveza na potraživanja banaka u trajanju od najmanje 90 dana, koji rok u većini banaka ističe 30.6.2020. godine.

Podsećamo, banke su imale pravo da naplate rate kredita koje dospevaju do dana od kog moratorijum počinje da proizvodi pravno dejstvo (koji je, u zavisnosti od dana objavljivanja ponude banke, mogao biti najkasnije 31.3.2020. godine), osim ako je klijent izričito zahtevao primenu moratorijuma pre isteka tog roka (a od dana objavljivanja ponude). Nakon prestanka moratorijuma (koji ne može biti kraći od 90 dana) dužnik nastavlja da otplaćuje kredit na koji način se period otplate faktički produžava za tri meseca.

Prema objašnjenju Narodne banke Srbije, zastoj u otplati kredita nastavlja se i posle 1. juna i traje sve do isteka roka od 90 dana od kada je počeo da proizvodi pravno dejstvo za konkretnog dužnika, ali tačan datum njegovog prestanka nije istovetan u svim slučajevima.

To u praksi znači da ako je primera radi, prva rata obuhvaćena moratorijumom dospevala na naplatu 25. marta, druga je bila planirana za 25. april, a treća za 25. maj, pa je nakon toga istekao zastoj u otplati i 25. juna biće naplaćena redovna rata kredita.

U drugom slučaju, ako je prihvaćen moratorijum do kraja marta, pa je prva stopirana rata bila, na primer, 10. aprila, treća će biti stopirana 10. juna, nakon čega će banka obavestiti klijenta, a prva rata koja će se platiti nakon toga dospeva 10. jula.

Moratorijum traje 90 dana, a klijenti kojima rata dospeva baš 90-tog dana, 30. juna treba da provere u filijalama svojih banaka, da li će morati da izmire tu ratu ili ne.

Činjenica ukidanja vanrednog stanja i isteka moratorijuma za izmirivanja obaveza prema bankama otvorila je i još neka praktična pitanja na koja se u nastavku ukazuje.

• Banke su u obavezi da klijentima, koji nisu tražili da se na njih ne primeni moratorijum, izrade nove otplatne planove koji treba da sadrže novu visinu obaveze dužnika koja će u odnosu na obavezu, utvrđenu poslednjim važećim otplatnim planom pre moratorijuma, biti uvećana za obračunatu ugovorenu kamatu raspoređenu na preostali period otplate kredita.
• Vreme docnje, koja je započela pre moratorijuma, se nastavlja prvim danom po njegovom isteku.
• Banke mogu nastaviti obračun zatezne kamate klijentima po osnovu dospelog duga pre uvođenja moratorijuma i to:
  • obračunom i naplatom celokupnog iznosa zatezne kamate po prestanku moratorijuma, za klijente koji su prihvatili moratorijum, obračunatom za sve vreme docnje u koje se ne računa vreme moratorijuma;
  • obračunom i naplatom zatezne kamate u skladu sa ugovorenim uslovima, za klijente koji su se izjasnili da ne prihvataju moratorijum.

• Banke istekom moratorijuma nemaju više nikakva, Odlukom uvedena, ograničenja za naplatu zatezne kamate klijentima koji nisu obuhvaćeni moratorijumom.

Takođe, banke istekom moratorijuma više nemaju nikakva, Odlukom uvedena, ograničenja za naplatu zatezne kamate po osnovu dospelih dugovanja po raskinutim ugovorima.

• Banke, istekom moratorijuma, mogu nastaviti procese utuživanja klijenata i vršenja drugih pravnih radnji po osnovu potraživanja iz raskinutih ugovora kao i pripadajuće naknade i troškove.
• Isplate po trajnim nalozima i administrativnim zabranama za plaćanja obaveza po kreditima zanavljaju se, odnosno banka može tražiti njihovo zanavljanje u skladu sa ugovornim odnosom sa klijentima.
• Banke koje su u periodu trajanja vanrednog stanja, imajući u vidu okolnosti u zemlji, ponudile i sa klijentima zaključile ugovore o različitim vidovima olakšica, mimo i više od moratorijuma, primenjuju te olakšice odobrene klijentima onako kako su ugovorene.