Neovlašćeno snimanje, objavljivanje i prikazivanja tuđeg snimka i fotografija
- Ovaj stručni tekst se odnosi na propise koji važe na dan njegovog objavljivanja. Svi izneti stavovi su stručni stavovi, odnosno shvatanja autora teksta, koja se baziraju na tumačenju pozitivnopravnih normi, i ne predstavljaju obavezujuće instrukcije.
- Ulaskom u DEMO verziju pravne baze Paragraf Lex, možete BESPLATNO pristupiti SVIM propisima Srbije i time možete utvrditi ažurnost ovog teksta.
Za razliku od posetilaca vebsajta koji mogu bez naknade pročitati odabrane stručne tekstove koji se odnose na pozitivne propise na dan objavljivanja teksta, pretplatnici na pravnu bazu Paragraf Lex, u bazi uvek imaju dostupne tekstove koji se odnose na prethodne, nevažeće verzije propisa kao i nove komentare i druge dokumente koji se odnose na važeće propise. Isključivo pretplatnici na pravnu bazu uvek imaju pristup i ažurnim dokumentima. Baza se ažurira na dnevnom nivou.
Autor: Redakcija
Objavljeno: 06.03.2018.
Nikome nije dozvoljeno da prisluškuje ili snima razgovor, odnosno čini fotografski, filmski, video ili drugi snimak nekog lica bez njegovog znanja ili pristanka.
Lice koje objavi ili prikaže spis, portret, fotografiju, film ili fonogram ličnog karaktera bez pristanka lica koje je spis sastavilo ili na koga se spis odnosi, odnosno bez pristanka lica koje je prikazano na portretu, fotografiji ili filmu ili čiji je glas snimljen na fonogramu ili bez pristanka drugog lica čiji se pristanak po zakonu traži i time osetno zadre u lični život tog lica, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do dve godine, kao i da ako delo učini službeno lice u vršenju službe, kazniće se zatvorom do tri godine.
Dostupnost kamere na "pametnim" telefonima omogućilo je pravljenje video zapisa na svakom koraku. Zbog toga se često postavlja o pravu na snimanje u javnosti - tj. da li se kamerom (na telefonu ili bilo kojom drugom kamerom) mogu snimati druge osobe u javnosti ili je potrebna saglasnost osobe koju neko snima?
Jedno od krivičnih dela koje se najčešće čini putem društvenih mreža, odnosi se na objavljivanje i prikazivanje tuđih fotografija, filmova, portreta, fonograma, spisa i sl... Tako Krivični zakonik (dalje: KZ) predviđa da lice koje objavi ili prikaže spis, portret, fotografiju, film ili fonogram ličnog karaktera bez pristanka lica koje je spis sastavilo ili na koga se spis odnosi, odnosno bez pristanka lica koje je prikazano na portretu, fotografiji ili filmu ili čiji je glas snimljen na fonogramu ili bez pristanka drugog lica čiji se pristanak po zakonu traži i time osetno zadre u lični život tog lica, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do dve godine, kao i da ako delo učini službeno lice u vršenju službe, kazniće se zatvorom do tri godine.
Ovo krivično delo goni se po privatnoj tužbi. Verovatno je upravo način gonjenja jedan od razloga što se i pored čestog objavljivanja navedenih sadržina u neprikladnom kontekstu na društvenim mrežama, a do čega često dolazi usled osvetoljubivosti, ljubomore, zavisti i drugih pobuda lica koje ovakve sadržaje objavljuju, ovo delo i dalje retko sreće u sudskoj praksi. Očigledno je da lica oštećena ovim krivičnim delom, često nisu ni svesna da se protiv njih na ovaj način vrši krivično delo, te da mogu podneti privatnu tužbu protiv učinioca.
Radnja ovog krivičnog dela odnosi se na činjenje dostupnim javnosti navedenih sadržina ličnog karaktera, pri čemu je potrebno da se njihovim objavljivanjem osetno zadire u život lica na koje se to odnosi.
Šta to predstavlja osetno zadiranje u život lica faktičko je pitanje, a koje se mora ceniti kako na osnovu objektivnih, odnosno opšte-društveno prihvaćenih merila, tako i na osnovu subjektivnih, odnosno ličnih doživljaja oštećene strane. Ipak, ovo merilo se u našoj sudskoj praksi shvata dosta široko, pri čemu sudovi ipak pre svega vode računa o tome da li je lice oštećeno ovim krivičnim delom dalo svoj pristanak na njegovo objavljivanje.
Dakle, kod ovog krivičnog dela, lice koje objavljuje fotografiju, snimak i dr. na društvenim mrežama, ne mora lično snimiti postavljeni sadržaj. Odnosno okrivljenom ovu fotografiju može dati ili pokloniti i sâm oštećeni, pri čemu je od presudne važnosti da on nije pristao na njeno objavljivanje. Prosto rečeno, sadržina koju okrivljeni poseduje je njemu namenjena, i on je ne može objavljivati ili drugima prikazivati. Sâm kontekst fotografije ili druge sadržine nije od presudne važnosti ali je bitno da se on prema objektivnim društvenim merilima može posmatrati kao dokument ličnog karaktera, čijim se objavljivanjem osetno zadire u privatnost toga lica.
Pored gore navedenih, još jedan od razloga zbog koga ovo krivično delo ukoliko je učinjeno putem društvenih mreža, retko srećemo u sudskoj praksi je i otežano identifikovanje lica koja su izvršila ovo krivično delo, kao i dokazivanje da ga je upravo okrivljeni izvršio. Identifikovanje izvršioca ovog krivičnog dela povezano je kao i kod drugih dela visokotehnološkog kriminala sa teškoćama koje nastaju usled činjenja ovog krivičnog dela sa računara, a koji se može nalaziti u recimo nekoj drugoj državi, zatim usled mogućnosti skrivanja IP adrese korisnika (imena pod kojim se računar prijavljuje na Internet mrežu), skrivanja iza lažnih profila i sl...
Kada postoji nedostatak neposrednih dokaza, (svedoci koji bi potvrdili da je okrivljeni pred njima postavio spornu fotografiju na društvene mreže, elektronskih dokaza o identifikaciji računara sa koga je fotografija postavljena i sl) sud mora uzeti u obzir posredne dokaze, a koji takođe mogu biti osnov za osuđujuću presudu, ali samo ukoliko sa potpunom izvesnošću upućuju na okrivljenog kao izvršioca krivičnog dela, pri čemu se isključuje svaka druga mogućnost. Nažalost, kako se ovo krivično delo goni po privatnoj tužbi, najčešće neposredni dokazi izostaju, pa jedina mogućnost oštećenog ostaju posredni dokazi.
Za razliku od krivičnog dela neovlašćenog objavljivanja i prikazivanja tuđeg spisa, portreta i snimka, kod krivičnih dela o kojima je ovde reč, potrebno je da sama sadržina razgovora, fotografije, filma, videa ili drugog snimka bude sačinjena neovlašćeno. Tako KZ predviđa da će se lice koje posebnim uređajima neovlašćeno prisluškuje ili snima razgovor, izjavu ili kakvo saopštenje koji mu nisu namenjeni, kazniti novčanom kaznom ili zatvorom od tri meseca do tri godine.
Ovim krivičnim delima zaštićena su ustavna prava građana na tajnost opštenja, odnosno nepovredivost privatnosti i ljudskog integriteta. Ovo znači da nikome nije dozvoljeno da prisluškuje ili snima razgovor, odnosno čini fotografski, filmski, video ili drugi snimak nekog lica bez njegovog znanja ili pristanka, osim ako to zakonom nije dozvoljeno. Pored navedenog, kod krivičnog dela neovlašćenog prisluškivanja i snimanja, potrebno je da razgovor, izjava ili određeno saopštenje, onom ko ih snima ili prisluškuje nisu namenjeni. To će najčešće biti slučaj tajnog snimanja posebnim skrivenim uređajima, usmenog komuniciranja između lica kojima učinilac ovog krivičnog dela ne prisustvuje. Takođe, za postojanje krivičnog dela neovlašćenog fotografisanja potrebno je da se načinjenim snimkom osetno zadire u lični život snimanog lica. Faktičko je pitanje šta predstavlja "osetno zadiranje u lični život", ipak u tom smislu sporni snimak treba da ulazi u intimnu sferu pojedinca, a što će zavisiti od položaja tog lica na snimku, njegovog izgleda, mesta na kome je snimano ali i svih drugih bitnih okolnosti.
Za našu temu ova dva krivična dela su bitna, jer sve češće možemo videti tajno načinjene snimke na mnogobrojnim kanalima za gledanje videa putem interneta, a koji su se pretvorili u svojevrsne forume i društvene zajednice, poput you tube-a i sl... Takođe, putem društvenih mreža se često prenose informacije koje su dobijene neovlašćenim prisluškivanjem ili snimanjem tuđih razgovora. Za postojanje ovih krivičnih dela nije bitan broj lica koji je upoznat sa sadržinom snimaka ili razgovora koji su zaštićeni, pa će krivično delo postojati i kada se to saopšti samo nekom licu putem društvene mreže u poruci recimo ali i ukoliko se objavi u posebnoj grupi koju čini više lica ili ukoliko se putem društvene mreže učini dostupnim neograničenom broju lica.
Ova krivična dela može učiniti, kako ono lice koje je neovlašćeno sačinilo određeni snimak ili prisluškivalo određeni razgovor, tako i onaj ko raspolaže takvim sadržajima.
Teži oblik ovih krivičnih dela postojaće kada ga čini službeno lice u vršenju službe, i samo u toj situaciji ovo krivično delo se goni po službenoj dužnosti.
Za osnovni oblik ovog krivičnog dela, gonjenje se preduzima po privatnoj tužbi.
Kompanija Paragraf svojim pretplatnicima pruža odgovore na stručna pitanja koja se odnose na tumačenje prava.
Ukoliko niste naš pretplatnik možemo da Vas uputimo na:
- našu internet stranicu na kojoj smo predstavili određene subjekte kojima se možete obratiti za besplatnu pravnu pomoć
- adresar advokata, gde možete pronaći stručnjaka koji će Vam pružiti advokatske ili konsultantske usluge