STATUS STRANIH DRŽAVLJANA U REPUBLICI SRBIJI TOKOM VANREDNOG STANJA

Stranac je svako lice koje nema državljanstvo Republike Srbije u smislu Zakona o strancima ("Sl. glasnik RS", br. 24/2018 i 31/2019 - dalje: ZS) i Zakona o zapošljavanju stranaca ("Sl. glasnik RS", br. 128/2014, 113/2017, 50/2018 i 31/2019 - dalje: ZZS).

Status stranih državljana u Republici Srbiji tokom vanrednog stanja se u mnogo čemu razlikuje i zavisi od toga kojoj kategoriji stranac pripada ali i drugih faktora, o čemu ćemo ukratko ukazati u narednom komentaru, uz napomenu da je zbog dinamike promene propisa koji uređuju status stranih državljana tokom ovog perioda, pregled dat sa stanjem na dan pisanja ovog komentara.

Stranci koji su zakonito boravili u Republici Srbiji do proglašenja vanrednog stanja mogu ovde i ostati sve vreme trajanja istog

Prva u nizu donetih odluka koja se tiče stranih državljana je da strani državljani koji su na dan stupanja na snagu Odluke o proglašenju vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 29/2020)zakonito boravili u Republici Srbiji, po bilo kom od osnova propisanih ZS, mogu zakonito ostatiu Republici Srbiji za vreme dok je na snazi navedena odluka, odnosno dok traje vanredno stanje, bez obaveze pokretanja postupka za dalje utvrđivanje njihovog statusa, i to na osnovu Odluke o statusu stranih državljana u Republici Srbiji za vreme vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 41/2020) od 24.3.2020. godine.

Ova odluka u praksi podrazumeva da stranac nije u obavezi da formalno pravno podnese zahtev za odobrenje/produženje privremenog boravka u Republici Srbiji.

Takođe, lična karta za stranca koja je izdata u skladu sa ZS, kao i lična karta za tražioca azila i lična karta za lica kome je odobren azil u skladu sa Zakonom o azilu i privremenoj zaštiti ("Sl. glasnik RS", br. 24/2018), a kojima je istekao ili istekne rok važenja dok je na snazi Odluka o proglašenju vanrednog stanja, smatraju se važećim dok je navedena odluka na snazi.

Za vreme važenja Odluke o proglašenju vanrednog stanja privremeno se, do sticanja uslova za bezbedno uzimanje biometrijskih podataka od stranca, obustavlja postupanje policijskih službenika vezano za propisano uzimanje tih podataka.

Podnošenje zahteva za odobrenje/produženje privremenog boravka

Ukoliko je ipak, zbog regulisanja određenih radno-pravnih, zdravstvenih i ostalih pitanja neophodno da stranac podnese zahtev za odobrenje/produženje privremenog boravka, prema instrukcijama Ministarstva unutrašnjih poslova - Uprava za strance, to može učiniti dostavljanjem potpisanog zahteva poštom područnoj policijskoj upravi na čijoj teritoriji ima boravište, odnosno adresu stanovanja.

Dodatno, svi rokovi vezani za upravno postupanje, pa time i rokovi propisani ZS, ističu 30 dana nakon prestanka vanrednog stanja, u skladu sa Uredbom o primeni rokova u upravnim postupcima za vreme vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 41/2020) donetom 24.3.2020. godine.

Zahtev za odobrenje/produženje privremenog boravka u Republici Srbiji se podnosi poštom, a uz zahtev je potrebno priložiti originalnu dokumentaciju i dokaz o uplati propisane administrativne takse za odobrenje privremenog boravka.

Uz dokumentaciju je neophodno dostaviti kontakt telefon i e-mail adresu, fotokopiju stranice pasoša sa ličnim podacima stranca i stranice pasoša gde je utisnut poslednji ulazni pečat u Republiku Srbiju, fotokopiju vize D koja je utisnuta u pasoš (ako je stranac ušao po osnovu izdate vize) i fotokopiju prijave boravišta stranca. Po prijemu zahteva, policijski službenik je u obavezi da kontaktira podnosioca zahteva.

Spisak potrebnih dokumenata dostupan je na sajtu www.mup.gov.rs u delu Građani - Informacije za strance, gde se nalaze i adrese područnih policijskih uprava.

Važenje dozvole za rad izdate strancu za vreme vanrednog stanja

Još jedna pogodnost za strane državljane je dase dozvola za rad izdata strancu u skladu sa odredbama ZZS, kojoj je istekao ili će isteći period važenja dok je na snazi Odluka o proglašenju vanrednog stanja, smatra važećom dok je navedena odluka na snazi, u skladu sa Odlukom o važenju dozvole za rad izdate strancu za vreme vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 43/2020) od 27.3.2020. godine.

Odluka o važenju dozvole za rad izdate strancu za vreme trajanja vanrednog stanja, u pogledu važenja dozvola za rad, odnosi se na sve zakonito izdate dozvole za rad čiji period važenja je istekao ili ističe za vreme trajanja vanrednog stanja. Prema instrukcijama Nacionalne službe za zapošljavanje (dalje: NSZ) objavljenim na njihovom sajtu, to su dozvole za rad kojima je poslednji dan važenja 15.3.2020. godine ili kasniji datum za vreme vanrednog stanja.

Dakle dozvole za rad koje su važile do 15. marta ili nekog kasnijeg datuma u toku vanrednog stanja nastavljaju da važe i po isteku vremenskog perioda za koji su izdate. Navedene dozvole za rad važe i za vreme vanrednog stanja.

Odluka o važenju dozvole za rad izdate strancu za vreme trajanja vanrednog stanja se ne odnosi na dozvole za rad čiji je vremenski period važenja dozvola za rad istekao pre uvođenja vanrednog stanja, dakle zaključno sa 14.3.2020. godine. Takvim dozvolama je period važenja istekao pre uvođenja vanrednog stanja i na njih se Odluka o važenju dozvole za rad izdate strancu za vreme trajanja vanrednog stanja ne odnosi.

Po zahtevima za produžetak dozvola za rad koji su NSZ podneti od dana uvođenja vanrednog stanja odlučiće se u roku od 30 dana od dana prestanka vanrednog stanja u skladu sa članom 3. stav 1. Uredbe o primeni rokova u upravnim postupcima za vreme vanrednog stanja.

Mera privremene zabrane ulaska na teritoriju Republike Srbije stranim državljanima i izuzeci od primene

Najnovijim izmenama i dopunama Odluke o proglašenju bolesti COVICD-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću ("Sl. glasnik RS", br. 23/2020, 24/2020, 27/2020, 28/2020, 30/2020, 32/2020, 35/2020, 37/2020, 38/2020, 39/2020, 43/2020, 45/2020, 48/2020, 49/2020, 59/2020 i 60/2020) od 24.4.2020. godine u tački 4, predviđeno je da će radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, stranim državljanima nadležni organi privremeno zabraniti ulazak u Republiku Srbiju.

Međutim, mera privremene zabrane ulaska ne primenjuje se na:

1) posade teretnih motornih vozila prilikom obavljanja međunarodnog prevoza u drumskom saobraćaju. U slučaju međunarodnog tranzitnog prevoza tereta u drumskom saobraćaju, isti se ograničava na period ne duži od 12 časova od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije;

2) posade teretnih brodova koji prevoze robu u jednu od domaćih luka. U slučaju tranzitne plovidbe na međunarodnom vodnom putu na teritoriji Republike Srbije, isti se ograničava na period ne duži od 90 časova za brodske sastave i 60 časova za samohodna plovila od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije u slučaju uzvodne plovidbe, odnosno na period ne duži od 72 časa za brodske sastave i 54 časa za samohodna plovila od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije u slučaju nizvodne plovidbe;

3) vozopratno osoblje železničkih vozila koja ulaze u zonu graničnih stanica utvrđenih međudržavnim sporazumima;

4) posade i kabinsko osoblje vazduhoplova čije je krajnje odredište Republika Srbija ili su u tranzitu preko međunarodnih aerodroma Republike Srbije;

5) lica koja su dobila dozvolu za ulazak u Republiku Srbiju i boravak ili tranzit kroz Republiku Srbiju od radnog tela Vlade koje čine predstavnici Ministarstva zdravlja, Ministarstva spoljnih poslova, Ministarstva unutrašnjih poslova i Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture. Radno telo Vlade odrediće uslove i ograničenja tranzita, odnosno boravka lica kojima je data dozvola za ulazak u Republiku Srbiju;

6) humanitarne konvoje pod obaveznom pratnjom ugovorene diplomatskim putem, kao i na lica u sastavu ili pratnji vojnih konvoja i transporta za vojne potrebe koji su, saglasno posebnom propisu dobili saglasnost nadležnog organa, odnosno na koje se, u pogledu ulaska u Republiku Srbiju, neposredno primenjuju odredbe potvrđenog međunarodnog ugovora;

7) akreditovane članove osoblja stranih diplomatsko-konzularnih predstavništava i kancelarija međunarodnih organizacija, kao i članove njihovih porodica koji su nosioci posebnih ličnih karata, odnosno identifikacionih dokumenata izdatih od strane Ministarstva spoljnih poslova i Generalnog sekretarijata Vlade;

8) strane državljane koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji.

Mera izolacije i druge mere zdravstvenog nadzora stranim državljanima koji ulaze u Republiku Srbiju i izuzeci od primene

Tačkom 4a Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću predviđeno je da se državljanima Republike Srbije i stranim državljanima koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, a koji ulaze u Republiku Srbiju, radi sprečavanja pojave, širenja i suzbijanja zarazne bolesti COVID-19 određuje mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima) ili druga mera zdravstvenog nadzora utvrđena aktom ministra nadležnog za poslove zdravlja u skladu sa epidemiološkom situacijom, odnosno u cilju procene epidemiološkog rizika.

Lica koja ulaze u Republiku Srbiju, a kod kojih se uočavaju simptomi zarazne bolesti COVID-19, odmah se upućuju u odgovarajuću zdravstvenu ustanovu i prema njima se postupa u skladu sa tačkom 2. ove odluke (izoluju se i leče u objektima koji su posebno određeni i pripremljeni za izolaciju i lečenje obolelih, odnosno zaraženih virusom SARS-CoV-2).

Napred navedene mere izolacije u kućnim uslovima u trajanju od 14 dana i druge mere zdravstvenog nadzora utvrđene aktom ministra zdravlja ne primenjuju se na:

- domaće državljane i strane državljane koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, koji su članovi posade teretnih motornih vozila, teretnih brodova, vozopratno osoblje železničkih vozila, posade i kabinsko osoblje vazduhoplova, kojima se obavlja međunarodni prevoz u drumskom, železničkom, vodnom i vazdušnom saobraćaju;

- domaće državljane i državljane susednih država koji obavljaju poljoprivredne radove i imaju poljoprivredno zemljište na teritoriji susedne države, odnosno na teritoriji Republike Srbije, a koji su dužni da prilikom prelaska državne granice radi obavljanja poljoprivrednih radova na tom zemljištu poseduju dokaz o vlasništvu nad poljoprivrednim zemljištem ili izjavu vlasnika poljoprivrednog zemljišta da lice obavlja poljoprivredne radove na njegovom zemljištu;

- domaće državljane koji su zaposleni na teritoriji susedne države i koji poseduju dokument poslodavca o radnom angažovanju, kao ni na državljane susednih država koji su zaposleni na teritoriji Republike Srbije, kojima je poslodavac iz Republike Srbije izdao dokument o radnom angažovanju.

Dakle, u vezi sa državljanima susednih država koji rade na teritoriji Republike Srbije, kojima je poslodavac iz Republike Srbije izdao dokument o radnom angažovanju mogu nesmetano da uđu na teritoriju Republike Srbije i bez sprovođenja mera izolacije i drugih mera, niti postoji obaveza prijavljivanja ove činjenice NSZ koja je ustanovljena prethodnom odlukom i ubrzo ukinuta.

Naime, prethodnom odlukom bilo je predviđeno da se mere izolacije u kućnim uslovima i druge mere zdravstvenog nadzora ne primenjuju na domaće državljane koji su zaposleni na teritoriji susedne države, kao ni na strane državljane ali samo one koji su zaposleni i imaju regulisanu radnu dozvolu (a ne i radno angažovani na drugi način odnosno bez zasnivanja radnog odnosa na teritoriji Republike Srbije), u kom slučaju su ova lica bila dužna da prelazak državne granice prijave NSZ.

Dodatno, brodovima koji plove na unutrašnjim vodnim putevima Republike Srbije,bez obzira da li su u tranzitu ili uplovljavaju, odnosno isplovljavaju iz domaće luke ili pristaništa, nije dozvoljena zamena članova posade koji su strani državljani, dok je zamena članova posade koji su domaći državljani dozvoljena uz upućivanje člana posade koji napušta brod na sprovođenje mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima), ukoliko član posade domaći državljanin po isteku 14 dana nema zdravstvenih i epidemioloških indikacija na COVID-19 i ukoliko se ponovo po isteku navedenog roka ukrcava na brod. U suprotnom, mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 traje 14 dana (izolacija u kućnim uslovima) ili se određuje druga mera zdravstvenog nadzora utvrđena aktom ministra nadležnog za poslove zdravlja u skladu sa epidemiološkom situacijom, odnosno u cilju procene epidemiološkog rizika.

Na kraju, na strane državljane koji, na osnovu poziva, odnosno odobrenja nadležnog organa Republike Srbije, dolaze u Republiku Srbiju radi pružanja humanitarne pomoćine primenjuju se mere privremene zabrane ulaska na teritoriju Republike Srbije niti mere stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima) ili druga mera zdravstvenog nadzora utvrđena aktom ministra nadležnog za poslove zdravlja.