ZAKONIK O KRIVIČNOM POSTUPKU: Dnevna naknada za neosnovano lišenje slobode i do 25.000 dinara, a iznos zavisi i od krivičnog dela, uslova i boravka u zatvoru

Naknada za neosnovano lišenje slobode jasno je definisana Zakonikom o krivičnom postupku ("Sl. glasnik RS", br. 72/2011, 101/2011, 121/2012, 32/2013, 45/2013, 55/2014, 35/2019, 27/2021 - odluka US i 62/2021 - odluka US - dalje: ZKP), odnosno njegovim članovima od 584 do 595.

ZKP jasno definiše na koji način i kako lica koja su pravosnažno oslobođena mogu da potraže svoja prava.

Ipak, iz Državnog pravobranilaštva navode da zahtev za naknadu za neosnovano lišenje slobode može podneti svako je u tom smislu dobio pravosnažnu sudsku presudu.

Iz ovog državnog organa objašnjavaju da na visinu naknade utiče više faktora, prvenstveno vrsta krivičnog dela koje je oštećenom stavljeno na teret, odnosno da li se radi o takvom delu koje nailazi i na posebnu moralnu osudu i prezir sredine, te ugled koji je oštećeni uživao pre neosnovanog lišenja slobode, odnosno osude.

Zatim, kod ovakvih odluka gleda se i korišćenje sredstava rehabilitacije i činjenica da li je oštećeni zahtevao objavljivanje presude na osnovu saopštenja posle neopravdanog pritvora ili neosnovane osude.

Kako navode iz Državnog pravobranilaštva, gleda se i životna dob osobe koja je neosnovano lišena slobode i njeno porodično stanje, zanimanje, društvena aktivnost, raniji život, neosuđivanost, odnosno osuđivanost, ograničenje u napredovanju u službi, prekinuto školovanje, omalovažavanje ili ne prihvatanje u mestu prebivališta i radnoj sredini, kao i druge okolnosti.

“Za ovaj vid štete najrelevantniji faktori su vreme provedeno u pritvoru, uslovi boravka i humanost, odnosno nehumanost zatvorskih uslova, ponašanje zatvorskog osoblja, nanošenje verbalnih i realnih uvreda i torture, nedostatak radnog angažovanja i druge okolnosti vezane za sam boravak u zatvorskim uslovima”, objašnjavaju iz Državnog pravobranilaštva.

Kao jedan od bitnijih faktora za određivanje visine same naknade ističe se i ranija osuđivanost.

“Nesporno je da veliki uticaj na visinu naknade štete ima ranija osuđivanost oštećenog, što je sasvim opravdano, jer je njegov raniji život bio nedoličan, društveno neprihvatljiv i nailazio na moralnu osudu, pa eventualno ponovno pritvaranje takvog lica ne nailazi na dodatnu moralnu osudu sredine niti dodatno narušavanje ugleda u meri većoj od onog koje je već ranije nastupilo”, navode iz ovog državnog organa.

Kao još jedan vid naknade, sud odlučuje i o nematerijalnoj šteti koja obuhvata sve štetne posledice koje su nastupile za lice koje je neosnovano lišeno slobode.

“Naknada nematerijalne štete predstavlja satisfakciju kojom se ublažavaju poremećaji u psihofizičkoj sferi oštećenog”, kažu iz Državnog pravobranilaštva.

Kako objašnjavaju iz Državnog pravobranilaštva, sama procedura otpočinje tako što osoba podnosi Ministarstvu pravde, odnosno Komisiji za utvrđivanje vrste i visine štete Zahtev za naknadu štete na osnovu neosnovanog lišenja slobode shodno članu 588 ZKP.

Nakon odlučivanja po zahtevu, komisija dostavlja predlog Sporazuma podnosiocu zahteva, a ukoliko je on saglasan, zaključuje se sporazum po kome se vrši isplata.

“Ukoliko komisija ne razmotri Zahtev u roku od tri meseca stranka ima mogućnost da podnese tužbu nadležnom sudu”, navode iz Državnog pravobranilaštva.

Kako navode iz Državnog pravobranilaštva, u 2023. godini primljeno je 44 nova predmeta po osnovu neosnovanog lišenja slobode i isti su u toku postupka.

Kada su u pitanju iznosi koji su tokom 2023. godine dosuđivani, prosečno se po danu moglo dobiti 5.390,31 dinara.

Najmanje dosuđen iznos tokom 2023. godine iznosio je 1.935,48 dinara po danu, dok je najveći dosuđeni iznos bio 25.000 dinara po danu.

Izvor: Vebsajt Danas, Nina Čolić, 15.02.2024.
Naslov: Redakcija