NACRT ZAKONA O STUDENTSKOM ORGANIZOVANJU: Mišljenje Zaštitnika građana na Nacrt zakona

Zaštitnik građana pozdravlja donošenje Zakona o studentskom organizovanju, nalazeći da postojeći Zakon o visokom obrazovanju ("Sl. glasnik RS", br. 88/2017, 27/2018 - dr. zakon i 73/2018) nije u dovoljnoj meri uredio ovu oblast. Tokom više od decenije rada, Zaštitnik građana uočio je da studentsko organizovanje nije razvijeno u dovoljnoj meri, kao i da ne postoji adekvatan pravni okvir koji bi jasno uredio ostvarivanje prava studenata da, kroz svoje organizacije i tela, participiraju u radu visokoškolske ustanove. Posebno je značajno što Nacrt zakona o studentskom organizovanju predviđa da studenti, preko svojih tela, procenjuju kvalitet nastave i studijskog programa i daju predloge za njihovo unapređenje. Zaštitnik građana nalazi da je značajno i to što je Nacrtom propisana veća mogućnost reagovanja studentskih tela u vezi sa pritužbama studenata, te mogućnost studenata koji participiraju sa 20% članstva u stručnim organima visokoškolske ustanove i njihovim telima da učestvuju u odlučivanju o predlaganju kandidata za organ poslovođenja ustanove.

U cilju daljeg unapređenja zakonskog teksta, Zaštitnik građana ukazuje na sledeće:

Termin "hendikep" nije dovoljno precizan, s obzirom da se u većem delu zakonskog teksta suštinski odnosi na studente sa invaliditetom, a u delu koji se bavi studentskim organizacijama i na studente u riziku od socijalnog isključivanja. Ukoliko pojam "hendikep" referiše na invaliditet, Zaštitnik građana predlaže da se pojam "hendikep" zameni pojmom "invaliditet" u skladu sa Konvencijom o pravima osoba sa invaliditetom i postojećim krovnim Zakonom o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom ("Sl. glasnik RS", br. 33/2006 i 13/2016). Međutim, ukoliko pojam "hendikep" referiše na rizike od socijalnog isključivanja, Zaštitnik građana smatra da ga treba zameniti odgovarajućim terminom, kao što je termin koji je već korišćen u članu 11. stav 7. tačka 1. (studenti u riziku od socijalnog isključivanja). Ovaj pojam obuhvata sve mlade osobe koje su, iz različitih razloga (invaliditet, pripadnost etničkoj grupi, siromaštvo, različiti oblici depriviranosti, izloženost nasilju, seksualna orijentacija i rodni identitet, pa i pol/rod), u osetljivom položaju i stoga je primeren i omogućava da zakonski tekst bude usklađen sa međunarodnim ugovorima koje je ratifikovala Republika Srbija i načelom socijalne inkluzije koje je Srbija usvojila.

Osobe sa invaliditetom i osobe koje pripadaju osetljivim grupama i dalje nisu dovoljno zastupljene na mestima donošenja odluka. Zaštitnik građana je, u okviru istraživanja o zastupljenosti žena na mestima odlučivanja u opštinama i gradovima (sprovedeno 2017. godine), utvrdio da je ekstremno mali broj osoba sa invaliditetom koje se nalaze na mestima odlučivanja (predsednici opština, skupština opština, članovi gradskih veća, imenovana ili postavljena lica), a izuzetno mali broj njih je zaposleno u gradskim ili opštinskim upravama. Ukupno u opštinama i gradovima u Srbiji među odbornicima ima 5 muškaraca i 7 žena sa invaliditetom, na poziciji imenovanih lica nalazi se 5 muškaraca sa invaliditetom i jedna žena, dok je na izvršilačkim pozicijama zaposleno 90 žena i 97 muškaraca (u svim jedinicama lokalne samouprave u Srbiji). Slično, u svim jedinicama lokalne samouprave, samo dve Romkinje su odbornice i 10 muškaraca romske nacionalnosti su odbornici u lokalnim skupštinama. Među zaposlenima na izvršilačkim pozicijama je 25 Roma i 13 Romkinja, dok je na poziciji imenovanih lica 1 Rom i nijedna Romkinja u lokalnim samoupravama u Srbiji. Ovi podaci ukazuju na isključenost osoba romske nacionalne pripadnosti i osoba sa invaliditetom, kao i na nepostojanje i/ili neprimenjivanje adekvatnih instrumenata i institucionalnog okvira njihove participacije na svim nivoima.

Stoga, Zaštitnik građana nalazi da bi bilo celishodno dopuniti član 7. stav 2. tako što će se propisati da su predstavnici studenata sa invaliditetom i studenata upisanih po afirmativnoj meri (alternativno: studenata u riziku od socijalnog isključivanja) zastupljeni u Studentskom parlamentu srazmerno broju upisanih studenata sa invaliditetom i studenata upisanih po afirmativnoj meri (alternativno: studenata u riziku od socijalnog isključivanja) u visokoškolsku ustanovu. Ovom dopunom obezbeđuje se funkcionalno predstavljanje studenata iz osetljivih grupa u Studentskom parlamentu i njihovo puno učešće u procesu donošenja odluka iz nadležnosti Parlamenta. Istovremeno, time se obezbeđuje da se učešće studenata sa invaliditetom i studenata iz osetljivih grupa u Parlamentu ne svede na formu, već da se suštinski obezbedi da se glas ove grupe studenata čuje prilikom donošenja odluka iz nadležnosti Parlamenta. Sa druge strane, ovakva dopuna predstavlja i oblik socijalne inkluzije osoba u osetljivom položaju, koje po završetku studija, sa adekvatnim akademskim participativnim iskustvom, mogu u punoj meri nastaviti da doprinose unapređenju položaja osetljivih grupa u svojoj zajednici i profesiji.

U skladu sa načelom rodne ravnopravnosti, Zaštitnik građana smatra da bi zakonski tekst trebalo dopuniti na način koji obezbeđuje što ravnomernije učešće studenata i studentkinja. Poseban izveštaj Zaštitnika građana, naveden u prethodnom stavu, pokazao je da je zastupljenost žena u organima vlasti u kvoti od 30% obezbeđena jedino u skupštinama, i to isključivo zbog postojanja zakonske obaveze da manje zastupljeni pol bude zastupljen sa najmanje 30%. U svim ostalim organima vlasti u jedinicama lokalne samouprave, zastupljenost žena pada kako je stepen odlučivanja veći. Tako, samo u 12 opština i gradova je na poziciji predsednika opštine/gradonačelnika žena, dok je u 129 (92.1%) JLS muškarac predsednik opštine, odnosno gradonačelnik. Za razliku od toga, u upravama jedinica lokalne samouprave je zaposleno 7731 žena, u odnosu na 6018 muškaraca. Zaštitnik građana stoga je i preporučio uvođenje kvota za sve organe vlasti u JLS.

S tim u vezi, Zaštitnik građana smatra da je kvota od najmanje 30% manje zastupljenog pola neophodna i kada je reč o organima visokoškolskih ustanova, uključujući i organe i tela koje čine studenti. Stoga, Zaštitnik građana nalazi da bi bilo celishodno dopuniti član 7. tako što će se propisati da Studentski parlament mora imati najmanje 30% manje zastupljenog pola u svom članstvu.

Iz istih razloga zbog kojih smatra da je potrebno dopuniti odredbe člana 7. Nacrta, Zaštitnik građana smatra da je potrebno dopuniti i član 9. odredbom da je obavezno učešće studenata sa invaliditetom i studenata upisanih po afirmativnoj meri (alternativno: studenata u riziku od socijalnog isključivanja) u stručnim organima visokoškolske ustanove, stoji u Mišljenju Zaštitnika građana koje je uputio Ministarstvu prosvete, nauke i tehnološkog razvoja.

Izvor: Vebsajt Zaštitnika građana, 30.08.2019.
Naslov: Redakcija