ZAKON O PLATNIM USLUGAMA: NBS SAOPšTAVA DA NOVOFORMIRANI JEDINSTVENI REGISTAR RAčUNA NE UGROżAVA šTEDNJU, DODAJUćI DA JE MOGUćNOST DA IZVRšITELJ NAPLATI DUG IZ šTEDNJE POSTOJALA I RANIJE, A NOVO JE SAMO TO DA SU SADA PODACI O RAčUNIMA DUżNIKA OBJEDINJENI U JEDNOM REGISTRU

Od 1. oktobra 2015. godine počela je primena Zakona o platnim uslugama ("Sl. glasnik RS", br. 139/2014), kojim je predviđeno predviđeno uvođenje Jedinstvenog registra računa svih fizičkih i pravnih lica. Narodna banka Srbije (NBS) će od banaka dobijati podatke vezane za datum otvaranja računa, gašenje i promet, kao i podatke o klijentu. Pored imena i prezimena, tu su i adresa i prebivalište, odnosno boravište, ali Registar neće sadržati informacije o stanju i promenama na računu.

Ove informacije o građanima i potrošačima neće biti javno dostupne, a od NBS moći će da ih dobiju, na osnovu pisanog zahteva, MUP, sudovi, tužilaštva, Poreska uprava, Uprava za sprečavanje pranja novca i izvršitelji. Lica kojima su podaci učinjeni dostupnim, te podatke mogu koristiti isključivo u svrhu za koju su pribavljani i ne mogu ih dalje saopštavati ili dostavljati trećim licima.

Zahvaljujući ovakvoj bazi, privatnim izvršiteljima biće dostupni podaci o svim računima građana u bankama, a novac će moći da blokiraju i ako je u pitanju oročena štednja. Izvršitelji će od NBS dobijati podatke o svim računima građana, a zatim će te informacije koristiti kod naplate dugovanja za komunalne usluge, ali i u slučaju dugovanja po osnovu alimentacije i zaostalih zarada od poslodavaca.

Ukoliko dužnik ima otvorene račune u bankama, izvršitelj će doneti zaključak o prinudnoj naplati i poslati ga banci. Banka će potom morati da blokira određen novac i da ga prenese na račun izvršitelja ili poverioca. Nakon namirenja glavnog duga, kamate i troškova postupka, izvršitelj će moći da naplati i svoju nagradu.

Izvršitelji će moći da naplate potraživanja i sa štednog računa građana na kojem je novac oročen. Banka će u tom slučaju blokirati određena sredstva, a novac će biti skinut sa računa u momentu kad istekne oročenje.

Novoformirani Jedinstveni registar računa ne ugrožava štednju, poručuju iz Narodne banke Srbije, dodajući da je mogućnost da izvršitelj naplati dug iz štednje postojala i ranije, a novo je samo to da su sada podaci o računima dužnika objedinjeni u jednom registru.

Povodom medijskih navoda u kojima se naplata u izvršnom postupku iz pojedinih oblika imovine (štednih depozita) dovodi u vezu sa novoformiranim Jedinstvenim registrom računa, a radi otklanjanja eventualnih nedoumica u javnosti, Narodna banka Srbije, izdala je sopštenje u kome podseća na sledeće činjenice:

• Cilj uvođenja Jedinstvenog registra računa je brži pristup informacijama o računima kod istraživanja kriminalnih aktivnosti, sprečavanja pranja novca, finansiranja terorizma i slično, ali i olakšana identifikacija računa u ostavinskom i sličnim postupcima, kao i računa dužnika u poreskom, sudskom i izvršnom postupku (na primer, kod neplaćanja alimentacije i slično).
• Već godinama su sva sredstva izvršenja, pa i pomenuto koje se odnosi na naplatu iz štednih depozita, propisana Zakonom o izvršenju i obezbeđenju ("Sl. glasnik RS", br. 31/2011, 99/2011 - dr. zakon, 109/2013 - odluka US, 55/2014 i 139/2014), a shodno praksi savremenog sveta, i nije reč ni o kakvoj novoj odredbi.
• Organi koji su nadležni, imali su i pre, a imaće i dalje – pravo uvida i u podatke o stanju i prometu na računima i pravnih i fizičkih lica koja su strane u određenom sudskom, poreskom, izvršnom i drugom postupku, i te podatke će i nakon formiranja Registra moći dobijati isključivo direktno od banaka, jer ih Registar ne sadrži.
• Jedinstveni registar računa pravnih i fizičkih lica, sadrži jedino i isključivo podatke o računima tih lica, odnosno brojevima tih računa, kao i podatke kod kog pružaoca platnih usluga se oni vode, ali ne sadrži podatke o stanju i prometu na tim računima, niti Narodna banka Srbije ili njeni zaposleni u bilo kojoj fazi vođenja ovog registra dolaze u posed tih podataka.
• Podaci iz Jedinstvenog registra računa koji se odnose na fizička lica koja ne obavljaju delatnost nisu javno dostupni i na njih se primenjuju odredbe o tajnosti podataka utvrđene ovim zakonom i propisima kojima se uređuje zaštita podataka o ličnosti.
• Pravo pristupa podacima o računima fizičkih lica koja ne obavljaju delatnost iz ovog registra imaju samo organi koji su za to ovlašćeni zakonom – organ koji vrši nadzor nad pružaocem platnih usluga, nadležni sudovi, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Poreska uprava, izvršitelji i drugi nadležni organi u izvršnom postupku, i to samo za potrebe postupaka koji se vode kod tih organa. Navedeni organi ove podatke mogu koristiti isključivo za svrhu vođenja tih postupaka i moraju postupati sa njima u skladu sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti ("Sl. glasnik RS", br. 97/2008, 104/2009 - dr. zakon, 68/2012 - odluka US i 107/2012).
• Narodna banka Srbije nije nadležna niti ovlašćena da vrši prinudnu naplatu na teret računa fizičkih lica koja ne obavljaju delatnost, već istu shodno Zakonu o izvršenju i obezbeđenju sprovode nadležni sudovi i izvršitelji, kao što to mogu da vrše i iz drugih oblika imovine shodno navedenom zakonu, a kao i svuda u razvijenom svetu.
• Pomenuti organi su, na osnovu propisa kojima se uređuju njihova prava, imali pravo uvida u ove podatke i pre formiranja Registra, ali su se za njihovo pribavljanje morali obraćati pojedinačno svim bankama. Dakle, godinama pre početka primene Zakona o platnim uslugama ("Sl. glasnik RS", br. 139/2014) sudovi ili izvršitelji su na osnovu čl. 191. i 192. Zakona o izvršenju i obezbeđenju mogli, radi sprovođenja izvršenja na štednom ulogu ili sredstvima na tekućem računu, da od organizacije kod koje se nalazi ulog ili tekući račun zatraže podatke o tom ulogu ili računu a koji su im potrebni za sprovođenje tog izvršenja.
• Registri računa već godinama postoje ne samo u zemljama u okruženju, već i u brojnim zemljama Evropske unije, i njihova namena je ista.
• Međunarodne organizacije koje uspostavljaju standarde u borbi protiv pranja novca i finansiranja terorizma nalažu formiranje ovakvih ili sličnih što više centralizovanih baza kako bi se borba protiv navedenih i drugih krivičnih dela učinila što efikasnijom.
• Obaveza uspostavljanja efikasnog i delotvornog mehanizma za prikupljanje podataka o računima dužnika (koji podrazumeva određivanje tela zaduženog za prikupljanje ovih podataka) proizlazi i iz propisa EU.

"Zato se nikako ne može izvući zaključak da štednja nije bezbedna, i to se nikako ne može povezivati sa uvođenjem Jedinstvenog registra računa", poručuju iz NBS.