ZAKON O IZVRŠENJU I OBEZBEĐENJU: Inicijativa Zaštitnika građana za izmenu i dopunu Zakona, kojom bi se onemogućilo da predmet izvršenja budu stvari trećeg lica

Zaštitnik građana podneo je Vladi inicijativu da predloži Narodnoj skupštini Zakon o izmenama i dopunama Zakona o izvršenju i obezbeđenju, kojim će se onemogućiti prinudno izvršenje na pokretnim stvarima koje su u državini izvršnog dužnika, a na kojima treće lice ima pravo koje sprečava sprovođenje izvršenja.

R a z l o z i

Članom 221. Zakona o izvršenju i obezbeđenju ("Sl. glasnik RS", br. 106/2015, 106/2016 - autentično tumačenje i 113/2017 - autentično tumačenje) propisano je da se "popisuju stvari koje su u državini izvršnog dužnika i stvari koje su u svojini izvršnog dužnika, ali u državini izvršnog poverioca ili drugog lica. Popisuju se i stvari na koje je treće lice stavilo primedbu da na njima ima neko pravo koje sprečava izvršenje".

Jedno od osnovnih prava građana u pravnom sistemu Republike Srbije jeste pravo na mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (član 58. Ustava Republike Srbije ("Sl. glasnik RS", br. 98/2006)). Odredbom stava 2. istog člana utvrđeno je da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničenom samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona. Navedena Ustavna odredba utvrđuje pravo svakoga da nesmetano uživa u svojoj imovini, da niko ne može biti lišen svoje imovine radnjama ili odlukama koja su nezakonite i koje nisu preduzete u svrhu zaštite opšteg interesa. Stavom 4. navedenog člana državi se priznaje pravo da, u skladu sa opštim interesom i pod određenim uslovima, vrše kontrolu nad korišćenjem imovine.

Pored toga, članom 1. Protokola 1. uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je da se niko ne sme lišiti svog vlasništva, osim u javnom interesu i to samo uz uslove predviđene zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Ovakav koncept zaštite prava na mirno uživanje imovine po članu 1. Protokola 1. ne predviđa apsolutnu i neprikosnovenu zaštitu od svake moguće intervencije države u imovinu. Praksa Evropskog Suda ukazuje da je mešanje države u nečiju imovinu opravdano ukoliko ima legitiman cilj koji je u opštem, odnosno javnom interesu i ukoliko je uspostavljena pravična ravnoteža između opšteg interesa zajednice i privatnog interesa pojedinca. Presude Evropskog suda ukazuju da navedeni uslovi moraju biti kumulativno ispunjeni da bi se mešanje države u imovinu moglo smatrati opravdanim, odnosno da bi Sud mogao zaključiti da nema povrede prava garantovanog članom 1. Protokola 1. Ukoliko nije ispunjen samo jedan od navedenih uslova, Evropski sud smatra da je došlo do kršenja prava na mirno uživanje imovine.

Navedena odredba člana 221. Zakona o izvršenju i obezbeđenju ukazuje na mogućnost ozbiljne povrede prava građana na mirno uživanje imovine. Upravo predložena izmena zakona ima za cilj ostvarenje načela pravne sigurnosti građana i zaštitu njihovih prava garantovanih Ustavom RS, obavezujućim međunarodnim dokumentima, i zakonom.

Navedenim zakonskim rešenjem omogućava se izvršiteljima da zaplene sve stvari koje se nađu u državini izvršnog dužnika čak i kad dužnik nije vlasnik nepokretnosti u kojoj se stvari nalaze. Utvrđivanjem prava da se u izvršnom postupku radi namirenja novčanog potraživanja popisuju, a kasnije i otuđuju (prodaju) stvari koje se nalaze u državini izvršnog dužnika, znači da se dug izvršnog dužnika namiruje iz imovine drugog lica. Na način predviđen navedenim zakonskim odredbama ostvarivanje javnog interesa prevaljuje se na treće lice koje često nije ni u kakvom pravnom odnosu sa izvršnim dužnikom. Ovakvim zakonskim rešenjem trećem licu koje ima pravo da sprečava sprovođenje izvršenja, se onemogućava da se i dalje koristi svojim pravom a koje pravo, kada je reč o pravu svojine je najšire i najpotpunije pravo koje postoji na stvarima i povodom stvari u pravnom poretku.

Zaštitnik građana je stava da je sa stanovišta pravne sigurnosti i vladavine prava neadekvatno da se nesporan javni interes izvršenja i unapređenja sistema izvršenja postiže povredom prava trećeg lica na mirno uživanje imovine. Naime, u nameri zakonodavca da se zakonskim odredbama sankcioniše eventualna zloupotreba izvršnih dužnika u sprovođenju izvršenja i namirenju poverioca, postojećim zakonskim rešenjem ugrožava se pravo trećeg lica na mirno uživanje imovine.

Iako je Zakon o izvršenju i obezbeđenju, propisivanjem prava na prigovor trećeg lica (član 108. st. 1. ZIO) i prava na tužbu radi utvrđenja da je izvršenje nedozvoljeno (član 111. st. 1. ZIO), stavio na raspolaganje određena pravna sredstva za zaštitu prava trećeg lica, činjenica je da navedenim pravnim sredstvima nije postignuta zaštita prava na mirno uživanje imovine iz člana 58. Ustava RS i člana 1. Prvog Protokola uz KZLjP. To tim pre što ni jedno od predviđenih pravnih sredstava ne predstavlja delotvorno sredstvo u zaštiti imovine trećeg lica. Razlog za takav stav Zaštitnika građana je činjenica da treće lice nije učesnik izvršnog postupka te u neretkim situacijama nije ni upoznato sa mogućnošću da njegova imovina koja se nalazi u državini dužnika, može biti predmet izvršenja. Iz tog razloga treće lice može doći u situaciju da pravo prigovora i ne može da koristi (ako od strane izvršnog dužnika nije upoznat sa činjenicom da je postupak izvršenja u toku), nakon čega svoje pravo može da štiti samo u parničnom postupku.

Upućivanje trećeg lica da svoje pravo štiti u parničnom postupku (nezavisno od toga da li je treće lice bilo u pravnoj situaciji da prigovor koristi ili ne) i da plaća visoke sudske takse i advokatske troškove, bez mogućnosti da u nedostatku Zakona o besplatnoj pravnoj pomoći, tu pomoć i koristi, predstavlja trošak, koji bez ikakve krivice, pada na teret trećeg lica. Na ovaj način treće lice podnosi veliki teret čime nije uspostavljena pravična ravnoteža između sredstava koja se primenjuju i cilja kome se teži tj. između javnog i privatnog interesa a što predstavlja osnovni postulat Evropskog suda u proceni opravdanosti mešanja države u imovinska prava.

Zaštitnik građana smatra neophodnim da Vlada, u cilju zaštite imovinskih prava građana od nesrazmernog ostvarivanja javnog i privatnog interesa pojedinca, bez odlaganja, predloži Narodnoj skupštini izmenu člana 221. Zakona o izvršenju i obezbeđenju, kojom bi se onemogućilo da predmet izvršenja budu stvari trećeg lica.

Izvor: Vebsajt Zaštitnika građana, 27.04.2018.
Naslov: Redakcija