NACRT ZAKONA O OSIGURANJU DEPOZITA: Javna rasprava do 14. januara 2015. godine
Pravna baza Paragraf Lex
NACRT ZAKONA O OSIGURANJU DEPOZITA
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuje se obavezno osiguranje depozita fizičkih lica, preduzetnika, mikro, malih i srednjih pravnih lica kod banaka, radi zaštite depozita tih lica u slučaju stečaja ili likvidacije banke i očuvanja stabilnosti finansijskog sistema.
Član 2.
Pojedini pojmovi, u smislu ovog zakona, imaju sledeća značenja:
1) Agencija je Agencija za osiguranje depozita osnovana zakonom kojim se uređuje Agencija za osiguranje depozita;
2) banka ima značenje utvrđeno u zakonu kojim se uređuju banke;
3) depozit je dinarsko ili devizno novčano potraživanje prema banci koje proizlazi iz novčanog depozita, uloga na štednju, bankarskog tekućeg računa ili drugog novčanog računa, kao i bilo koje druge privremene situacije koja nastaje usled obavljanja redovnih bankarskih poslova, a na osnovu kog nastaje zakonska ili ugovorna obaveza banke na povraćaj sredstava;
4) fond za osiguranje depozita je poseban fond koji se obrazuje u skladu sa ovim zakonom radi obezbeđenja sredstava za osiguranje depozita i isplate osiguranih iznosa i drugih povezanih troškova;
5) preduzetnik, mikro, malo i srednje pravno lice imaju značenje utvrđeno u zakonu kojim se uređuje računovodstvo;
6) osigurani depozit je depozit fizičkog lica, preduzetnika, mikro, malog i srednjeg pravnog lica, koji osigurava Agencija, a koji ne obuhvata depozite:
(1) pravnih ili fizičkih lica povezanih s bankom, u smislu zakona kojim se uređuju banke,
(2)koji glase na šifru ili na donosioca,
(3) nastale kao posledica pranja novca ili finansiranja terorizma, u skladu sa zakonom kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma,
(4) velikih pravnih lica, u smislu zakona kojim se uređuje računovodstvo, (5)državnih organa i organizacija, organa autonomne pokrajine ili organa jedinice lokalne samouprave,
(6) investitora, čija su sredstva zaštićena u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište kapitala,
(7) koji predstavljaju ugovoreno sredstvo obezbeđenja, ako je iznos potraživanja banke prema deponentu koje je obezbeđeno ovim depozitom veće od iznosa tog depozita,
(8) stečajnih i likvidacionih masa banaka;
7) osigurani iznos je iznos osiguranog depozita do 50.000 evra po deponentu, koji se utvrđuje nakon prebijanja potraživanja između deponenta i banke, i to:
(1)za dinarske depozite - u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu koji važi na dan pokretanja postupka stečaja, odnosno likvidacije nad bankom,
(2) za devizne depozite koji nisu izraženi u evrima - u protivvrednosti valute u kojoj su ti depoziti izraženi, po kursu evra prema toj valuti izračunatom na osnovu srednjeg zvaničnog kursa dinara prema evru i srednjeg zvaničnog kursa dinara prema toj valuti, koji važi na na dan pokretanja postupka stečaja, odnosno likvidacije nad bankom.
Član 3.
Agencija osigurava depozite fizičkih lica, preduzetnika, mikro, malih i srednjih pravnih lica u bankama.
Banka je dužna da sve depozite fizičkih lica, preduzetnika, mikro, malih i srednjih pravnih lica osigura kod Agencije.
Filijala domaće banke u inostranstvu dužna je da, na osnovu odluke Narodne banke Srbije, depozite fizičkih lica, preduzetnika i malih i srednjih pravnih lica osigura kod Agencije u slučaju:
1) kada u zemlji u kojoj obavlja delatnost nije osigurala depozite;
2) kada je u zemlji u kojoj obavlja delatnost osigurala depozite a Narodna banka Srbije utvrdi i objavi na svojoj internet prezentaciji da je taj sistem nepovoljniji za deponenta od sistema osiguranja depozita utvrđenog ovim zakonom.
Član 4.
Agencija osigurava depozite do visine osiguranog iznosa. Za obaveze iz stava 1. ovog člana jemči Republika Srbija.
Član 5.
Agencija i Narodna banka Srbije zaključuju sporazum o saradnji kojim se uređuju saradnja i razmena informacija i podataka u vezi s bankama i osiguranjem depozita.
Saradnja iz stava 1. ovog člana obuhvata naročito razmenu informacija i podataka i mišljenja u vezi s mogućnošću da se nad određenom bankom pokrene postupak restrukturiranja.
Narodna banka Srbije dužna je da blagovremeno obavesti Agenciju o merama u postupku kontrole boniteta i zakonitosti poslovanja banaka preduzetim usled pogoršanja finansijskog stanja banke, kao i da joj dostavi na mišljenje nacrt izveštaja o testu najmanjih troškova, u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke.
Agencija i Narodna banka Srbije dužne su da čuvaju pribavljene informacije, odnosno podatke iz ovog člana, kao i da ih koriste samo u svrhe za koje su pribavljeni, u skladu sa odredbama zakona kojima se uređuje tajnost, odnosno poverljivost tih informacija i podataka.
II. FOND ZA OSIGURANJE DEPOZITA
Član 6.
Radi obezbeđenja sredstava za osiguranje depozita Agencija obrazuje i održava fond za osiguranja depozita.
Fond za osiguranje depozita sastoji se od:
1) premija koje plaćaju banke;
2) prihoda od ulaganja sredstava fonda za osiguranje depozita;
3) sredstava ostvarenih naplatom potraživanja Agencije iz stečajne, odnosno likvidacione mase banke po osnovu osiguranih iznosa depozita;
4) sredstava ostvarenih u postupku restrukturiranja banaka, u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke;
5) sredstava obezbeđenih zaduživanjem;
6) sredstava iz budžeta Republike Srbije;
7) drugih sredstava, u skladu sa zakonom.
Sredstva fonda za osiguranje depozita koriste se za:
1) isplatu osiguranih iznosa u slučaju stečaja ili likvidacije banke;
2) finansiranje postupka restrukturiranja banke, u obimu i pod uslovima utvrđenim zakonom kojim se uređuju banke;
3) pokrivanje operativnih troškova Agencije u vezi s poslovima koji se odnose na osiguranje depozita, i to do iznosa utvrđenog zakonom kojim se uređuje Agencija;
4) povraćaj pozajmljenih sredstava upotrebljenih za namene iz ovog stava.
Sredstva fonda za osiguranje depozita ne mogu biti predmet izvršenja niti se na njima može uspostaviti zaloga.
Sredstva fonda za osiguranje depozita i prihodi ostvareni upravljanjem ovim sredstvima ne podležu oporezivanju.
Član 7.
Agencija je dužna da novčana sredstva fonda za osiguranje depozita drži na posebnom depozitnom računu otvorenom kod Narodne banke Srbije.
Agencija dinarska sredstva fonda za osiguranje depozita, na osnovu odluke Upravnog odbora, ulaže u dužničke hartije od vrednosti koje izdaje Republika Srbija ili Narodna banka Srbije.
Na osnovu odluke Upravnog odbora Agencije i ugovora zaključenog sa Agencijom i po nalogu Agencije, Narodna banka Srbije, u svoje ime a za račun Agencije, devizna sredstva fonda za osiguranje depozita ulaže u strane hartije od vrednosti ili ih polaže kao depozit kod stranih banaka, u skladu s politikom upravljanja deviznim rezervama.
Sredstva fonda za osiguranje depozita ulažu se na način kojim se umanjuje rizik, održava likvidnost ovog fonda i ostvaruju odgovarajući prihodi.
III. PREMIJE OSIGURANJA
Član 8.
Banka je dužna da Agenciji plaća premiju za osiguranje depozita (u daljem tekstu: premija), na način i u rokovima koje propiše Agencija.
Banka je dužna da Agenciji dostavlja mesečne izveštaje o ukupnim i osiguranim depozitima, kao i druge podatke koji Agenciji mogu biti potrebni za obavljanje njenih zakonom utvrđenih poslova, na način i u rokovima koje propiše Agencija.
Agencija ili lice koje postupa u ime i za račun Agencije može izvršiti neposredni uvid u dokumentaciju banke, radi provere tačnosti dostavljenih izveštaja i podataka iz stava 2. ovog člana.
Banka je dužna da ovlašćenim licima iz stava 3. ovog člana omogući uvid u dokumentaciju za koju Agencija oceni da je relevantna za proveru tačnosti dostavljenih izveštaja i podataka iz stava 2. ovog člana, i da sarađuje s njima.
Član 9.
Banka je dužna da plaća premiju od dana upisa u Registar privrednih subjekata do dana donošenja rešenja Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad toj banci.
Član 10.
Banka je dužna da plaća početnu premiju, redovnu premiju i vanrednu premiju.
Član 11.
Banka je dužna da početnu premiju plati u roku od 45 dana od dana upisa u Registar privrednih subjekata.
Početna premija iznosi 0,3% novčanog dela minimalnog osnivačkog kapitala banke.
Član 12.
Agencija utvrđuje stopu redovne premije za narednu godinu najkasnije do 30. septembra tekuće godine, uzimajući u obzir stanje u bankarskom i ukupnom finansijskom sistemu Republike Srbije, stepen rizika kome je izložen, kao i odnos ukupne visine raspoloživih sredstava fonda za osiguranje depozita i procenjenog iznosa potrebnog za isplatu osiguranih iznosa u slučaju istovremenog stečaja ili likvidacije tri banke srednje veličine.
Stopa redovne premije iznosi najviše 0,2% u odnosu na ukupne osigurane depozite banaka.
Redovnu premiju Agencija obračunava i naplaćuje tromesečno, na osnovu prosečnog stanja ukupnih osiguranih depozita u banci u prethodnom tromesečju koje se utvrđuje na osnovu izveštaja banke o ukupnim i osiguranim depozitima iz člana 8. stav 2. ovog zakona, u visini stope redovne premije iz stava 2. ovog člana, na utvrđeni iznos ukupnih osiguranih depozita u banci.
Agencija za dinarske depozite tromesečnu premiju obračunava i naplaćuje u dinarima, a za devizne depozite u evrima - po kursu evra prema određenoj valuti koji važi na dan obračunavanja ove premije (poslednji dan tromesečja).
Agencija može obustaviti obračun i naplatu tromesečne premije ako sredstva u fonda za osiguranje depozita dostignu 5% ukupnog iznosa osiguranih depozita.
Član 13.
Izuzetno od člana 12. stav 2. ovog zakona, Agencija može naplaćivati različite vrte i visinu redovne premije u zavisnosti od stepena rizičnosti poslovanja pojedine banke (diferencirana premija), na osnovu odluke Upravog odbora Agencije.
Upravni odbor Agencije propisuje, uz prethodnu saglasnost Narodne banke Srbije, metod koji će se koristiti za obračun premije iz stava 1. ovog člana.
Član 14.
Ako sredstva fonda za osiguranje depozita nisu dovoljna za isplatu osiguranih iznosa ili za druge namene utvrđene u članu 6. ovog zakona, dopunska sredstva obezbeđuju se naplatom vanredne premije, na osnovu odluke Agencije.
Zbir stopa vanrednih premija u toku jedne godine iznosi najviše 0,4%.
Agencija vanrednu premiju obračunava i naplaćuje na osnovu poslednjeg utvrđenog prosečnog stanja ukupnih osiguranih depozita iz člana 13. stav 3. ovog zakona, na način utvrđen u stavu 4. tog člana.
Član 15.
Ako Agencija proceni da sredstva fonda neće biti dovoljna za isplatu osiguranih iznosa ili za druge namene utvrđene u članu 6. ovog zakona, dopunska sredstva Agencija obezbeđuje:
1) iz budžeta Republike Srbije;
2) zaduživanjem Agencije u zemlji i inostranstvu uz garanciju Republike Srbije;
3) izdavanjem dužničkih hartija od vrednosti uz garanciju Republike Srbije;
4) iz drugih izvora sredstava koje je za ovu namenu obezbedila Republika Srbija.
Odluku o obezbeđenju sredstava iz stava 1. ovog člana donosi Vlada na zahtev Agencije, uz prethodno pribavljeno pozitivno mišljenje ministarstva nadležnog za poslove finansija.
IV. ISPLATA OSIGURANIH IZNOSA
Član 16.
Agencija je dužna da izvrši isplatu osiguranog iznosa u slučaju pokretanja postupka stečaja ili likvidacije banke koji je regulisan zakonom kojim se uređuje stečaj i likvidacija banaka.
Član 17.
Banka je dužna da u svakom trenutku Agenciji dostavi ili na drugi način učini dostupnim podatke o deponentima i njihovim depozitima.
Na osnovu podataka iz stava 1. ovog člana, Agencija utvrđuje visinu osiguranog iznosa po deponentu, i to na osnovu salda (stanja) svih depozita tog deponenta u banci na dan pokretanja postupka stečaja, odnosno likvidacije nad bankom, uključujući i pripadajuću ugovorenu kamatu obračunatu do tog dana.
Agencija u najkraćem roku, na osnovu sprovedenog javnog tendera donosi odluku o tome koja će banka u ime i za račun Agencije isplaćivati osigurane iznose i s tom bankom zaključuje ugovor.
Na postupak izbora banke iz stava 3. ovog člana ne primenjuje se zakon kojim se uređuju javne nabavke.
Agencija je dužna da, u roku od tri dana od dana donošenja rešenja nadležnog suda o pokretanju postupka stečaja ili likvidacije banke, preko sredstava javnog informisanja i na svojoj internet prezentaciji, obavesti deponente o njihovim pravima i obavezama, datumu započinjanja isplate osiguranih iznosa, banci iz stava 3. ovog člana i mestu isplate osiguranih iznosa i da isplatu osiguranih iznosa počne u roku od sedam dana od dana donošenja rešenja iz ovog stava.
Član 18.
Deponent banke nad kojom je pokrenut postupak stečaja ili likvidacije podnosi Agenciji zahtev za isplatu osiguranog iznosa, uz koji prilaže ispravu kojom dokazuje osnovanost potraživanja (ugovor o novčanom depozitu, o štednom ulogu, o bankarskom tekućem računu, štedna knjižica, rešenje o nasleđivanju i dr.).
Zahtev iz stava 1. ovog člana ne može se podneti posle isteka tri godine od dana donošenja rešenja nadležnog suda o pokretanju postupka stečaja ili likvidacije nad bankom. Agencija je dužna da isplati osigurani iznos u roku od 30 dana od dana podnošenja zahteva iz stava 1. ovog člana.
Agencija za dinarske depozite osigurani iznos isplaćuje u dinarima, a za devizne depozite u evrima - po kursu evra prema određenoj valuti izračunatom na osnovu srednjeg zvaničnog kursa dinara prema evru i srednjeg zvaničnog kursa dinara prema toj valuti koji važi na dan pokretanja postupka stečaja, odnosno likvidacije nad bankom.
Ako deponent ima depozite i u dinarima i u devizama, Agencija isplaćuje osigurani iznos proporcionalno prema valutnoj strukturi ukupnih depozita deponenta u banci u dinarima i u evrima.
Deponent koji nije saglasan sa obračunom visine osiguranog iznosa, može se obratiti Agenciji pismenim zahtevom za preispitivanjem utvrđenog osiguranog iznosa.
Agencija bliže uređuje način i rok podnošenja zahteva iz stava 7. ovog člana i postupanje Agencije po tom zahtevu.
Član 19.
Potraživanja deponenata po osnovu osiguranih depozita prenose se na Agenciju. Potraživanja iz stava 1. ovog člana Agencija namiruje iz stečajne, odnosno likvidacione
mase, u skladu sa zakonom kojim se uređuje stečaj, odnosno likvidacija banaka.
Deponenti čija potraživanja prema banci premašuju osigurani iznos, razliku između potraživanja i tog iznosa namiruju u stečajnom, odnosno likvidacionom postupku.
Član 20.
Banka je dužna da deponentima i zainteresovanim licima pruži informacije o osiguranju depozita utvrđenom ovim zakonom, a posebno informacije o visini i načinu isplate osiguranog iznosa.
Informacije iz stava 1. ovog člana moraju biti razumljive i dostupne u pismenoj formi. Informacije iz stava 1. ovog člana banka ne može upotrebljavati u reklamne svrhe, niti na način koji ugrožava stabilnost bankarskog sistema i poverenje deponenata.
Način pružanja i sadržinu informacija iz stava 1. ovog člana Agencija uređuje posebnim propisom.
V. IZVEŠTAJI AGENCIJE
Član 21.
Agencija je dužna da vodi odvojene poslovne knjige i finansijske izveštaje fonda za osiguranje depozita i da ove podatke učini dostupnim internim i spoljnim revizorima. Agencija je dužna da u okviru revizije svog godišnjeg računa obezbedi i reviziju izveštaja iz stava 1. ovog člana.
Izveštaj o radu Agencije za prethodnu godinu sadrži i detaljan izveštaj koji se odnosi na fond za osiguranje depozita.
Član 22.
Ako banka blagovremeno ne ispuni obaveze koje su propisane ovim zakonom ili aktom Agencije donesenim na osnovu ovog zakona, Agencija o tome obaveštava Narodnu banku Srbije, koja preduzima odgovarajuće mere, u skladu sa zakonom.
VI. KAZNENE ODREDBE
Član 23.
Novčanom kaznom od 100.000 do 2.000.000 dinara kazniće se za prekršaj banka:
1) ako ne plaća premiju na način i u rokovima koje propiše Agencija (član 8. stav 1);
2) ako ne dostavlja mesečne izveštaje o ukupnim i osiguranim depozitima ili druge podatke koji Agenciji mogu biti potrebni za obavljanje njenih zakonom utvrđenih poslova, na način i u rokovima koje propiše Agencija (član 8. stav 2);
3) ako ovlašćenim licima Agencije ne omogući neposredan uvid u dokumentaciju banke, radi provere tačnosti dostavljenih izveštaja i podataka iz člana 8. stav 2. ovog zakona ili ne sarađuje s tim licima (član 8. stav 4);
4) ako deponentima i zainteresovanim licima ne pruži informacije o osiguranju depozita utvrđene ovim zakonom, u skladu s propisom Agencije (član 20. stav 1);
5) ako informacije o osiguranju depozita utvrđene ovim zakonom upotrebljava u reklamne svrhe na način koji ugrožava stabilnost bankarskog sistema i poverenje deponenata (član 20. stav 3).
Za radnje iz stava 2. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u banci novčanom kaznom od 50.000 do 500.000 dinara.
VII. PRELAZNA I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 24.
Agencija utvrđuje stopu redovne premije iz ovog zakona koju će banke plaćati do 1. januara 2025. godine tako da obezbedi da u fondu za osiguranje depozita na taj dan bude dovoljno sredstava za isplatu osiguranih iznosa u slučaju istovremenog stečaja ili likvidacije tri banke srednje veličine.
Član 25.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o osiguranju depozita ("Službeni glasnik Republike Srbije", 61/2005, 116/2008 i 91/2010).
Član 26.
Ovaj zakon objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije" i stupa na snagu osmog dana od dana
objavljivanja.
O B R A Z L O Ž E NJ E
I. USTAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje Zakona o osiguranju depozita sadržan je u članu 97. tačka 6. Ustava Republike Srbije, kojim je utvrđeno da Republika Srbija, između ostalog, uređuje i obezbeđuje monetarni i bankarski sistem.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA
Osiguranje depozita je, uz kontrolu poslovanja banaka, osnovni mehanizam zaštite depozita i očuvanja finansijske stabilnosti u Republici Srbiji. Imajući u vidu činjenicu da odsustvo finansijske stabilnosti može imati veoma izražene negativne efekte na kreditiranje
iprivredni rast, neophodno je uspostaviti efikasan sistem osiguranja depozita. Neki od osnovnih principa efikasnog sistema osiguranja depozita koje su, u julu 2008. godine, zajedno objavili Bazelski komitet za superviziju banaka i Međunarodna asocijacija osiguravača depozita jesu preciziranje obaveza prema deponentima, ograničavanje diskrecionog odlučivanja u sistemu osiguranja depozita, promocija poverenja javnosti u finansijski sistem, kao i umanjenje troškova rešavanja problema nesolventnih banaka.
Sa druge strane posmatrano, sistem osiguranja depozita može izazvati moralni hazard koji podrazumeva smanjenu opreznost deponenata prilikom odabira banke u koju će deponovati svoja sredstva i davanje neproporcionalno velikog značaja visini ponuđene kamatne stope u odnosu na održivost poslovanja banke.
Sredstva Fonda za osiguranje depozita (u daljem tekstu: Fond) su, već nakon rešavanja problema nesolventnosti Poljoprivredne banke Agrobanke a.d. Beograd, odnosno Nove Agrobanke a.d. Beograd okotbra 2012. godine, potrošena i to u znatnoj meri na isplatu depozita koji su proglašena osiguranim na osnovu člana 4. Zakona o osiguranju depozita ("Službeni glasnik RS",br. 61/05, 116/08 i 91/10).
Polazeći od navedenog, jasno je da postojeći sistem osiguranja depozita nije efikasan i da je neophodno doneti novi zakon kojim će se drugačije uspostaviti sistem osiguranja depozita, njegovo finansiranje, ali i onemogućiti nenamensku upotrebu sredstava Fonda.
Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2014. godinu ("Službeni glasnik RS", br. 110/2013 i 116/2014) predviđena je garancija Republike Srbije za Evropsku banku za obnovu i razvoj (u daljem tekstu: EBRD), radi obezbeđivanja "stand-by" linije za potrebe finansiranja Fonda, u iznosu do EUR 200.000.000. Pored toga, istim Zakonom predviđeno je da Republika Srbija odobri kredit sa Međunarodnom bankom za obnovu i razvoj (u daljem tekstu: IBRD), za potrebe finansiranja Fonda, u iznosu od EUR 145.300.000. Konačno, u sklopu pripreme za pregovore sa Međunarodnim monetarnim fondom (u daljem tekstu: MMF) o "stand-by" aranžmanu, vođeni su pregovori sa tehničkom misijom MMF-a o izmenama Zakona o bankama, Zakona o Narodnoj banci Srbije, Zakona o Agenciji za osiguranje depozita, Zakona o stečaju i likvidaciji banaka i društava za osiguranje, kao i Zakona o osiguranju depozita. Cilj pregovora sa tehničkom misijom MMF-a bilo je unapređenje mehanizma rešavanja problema nesolventnih banaka.
Na osnovu vođenih pregovora dogovorene su, između ostalog, promene sistema osiguranja depozita i njegovog finansiranja, a koje su sastavni deo ovog predloženog Nacrta zakona o osiguranju depozita.
Predloženim Nacrtom zakon o osiguranju depozita ograničeće se upotreba sredstava akumuliranih u Fondu, kojim upravlja Agencija za osiguranje depozita (u daljem tekstu: Agencija) samo do iznosa osiguranih depozita, uz prioritet prilikom namirenja u postupku stečaja nad bankom ili za finansiranje restrukturiranja banke i to ukoliko deponenti čiji su depoziti osigurani snose gubitke primenom nekog od instrumenta restrukturiranja. Za finansiranje restrukturiranja banke ne može se koristiti više od 50% ciljanog iznosa akumuliranih sredstava u Fondu, čime se na taj način obezbeđuje da sredstva Fonda budu raspoloživa isključivo za namirenje osiguranih depozita.
Finansiranje Fonda će biti obezbeđeno uplatom premije osiguranja depozita od strane banaka. Ukoliko za potrebe isplate osiguranih depozita nema dovoljno sredstava u Fondu, nedostajući iznos se može pozajmiti od Republike Srbije ili drugih poverilaca, a predviđena je imogućnost povećanja premije osiguranja depozita radi popune Fonda.
III. OBJAŠNJENJE POJEDINAČNIH REŠENJA
U članu 1. navodi se da se ovim zakonom uređuje osiguranje depozita fizičkih lica, preduzetnika, mikro, malih i srednjih pravnih lica kod banaka, radi zaštite depozita tih lica u slučaju stečaja ili likvidacije banke i očuvanja stabilnosti finansijskog sistema.
U članu 2. dato je značenje pojedinih pojmova u smislu ovog zakona. Osigurani iznos je iznos osiguranog depozita do 50.000 evra.
U članu 3. je dat obuhvat depozita koji su predmet obaveznog osiguranja depozita. Agencija osigurava depozite fizičkih lica, preduzetnika, mikro, malih i srednjih pravnih lica.
U članu 4. je navedeno da Agencija osigurava depozite do visine osiguranog iznosa za šta jemči Republika Srbija.
U članu 5. je regulisana saradnja Agencije i Narodne banke Srbije (u daljem tekstu: NBS) i razmena informacija u vezi sa bankama i osiguranim depozitima, čime se implementira jedan od osnovnih principa efikasnog sistema osiguranja depozita. U drugom stavu se navodi da saradnja naročito obuhvata razmenu podataka i mišljenja u vezi s mogućnošću da se nad određenom bankom pokrene postupak restrukturiranja. U trećem stavu navedeno je da je NBS dužna da blagovremeno obavesti Agenciju o merama u postupku kontrole boniteta i zakonitosti poslovanja banaka preduzetim usled pogoršanja finansijskog stanja banke, kao i da joj dostavi na mišljenje nacrt izveštaja o testu najmanjih troškova, u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke.
U članu 6. se navodi da Agencija, radi obezbeđenja sredstava za osiguranje depozita, obrazuje i održava Fond koji se, između ostalog, sastoji od: premija koje plaćaju banke, sredstava nastalih po osnovu naplate potraživanja od stečajne odnosno likvidacione mase banke po osnovu osiguranih depozita, zaduživanja iz budžeta Republike Srbije. U drugom stavu se navodi da se sredstva Fonda koriste za: isplatu osiguranih iznosa u slučaju stečaja ili likvidacije banke, finansiranje postupka restrukturiranja banke shodno zakonu kojim se uređuju banke, pokrivanje operativnih troškova Agencije u vezi s poslovima koji se odnose na osiguranje depozita i to do iznosa utvrđenog zakonom kojim se uređuje Agencija kao i povraćaj pozajmljenih sredstava upotrebljenih za namene iz ovog stava. Sredstva Fonda i prihodi ostvareni upravljanjem ovim sredstvima ne podležu oporezivanju.
U članu 7. uređuje se investiciona politika Fonda, kojom se nalaže da se dinarska sredstva ulažu u dužničke hartije od vrednosti koje izdaje Republika Srbija ili NBS, dok deviznim sredstvima upravlja NBS, u skladu sa politikom upravljanja deviznim rezervama. Cilj ulaganja je umanjenje rizika i održavanje likvidnosti uz odgovarajuće prihode.
U članu 8. bliže se uređuju obaveza, izveštavanje i plaćanje premije osiguranja.
U članu 9. propisuje se obaveza plaćanja premije osiguranja od dana upisa u registar privrednih subjekata do dana oduzimanja dozvole za rad od strane NBS.
U članu 10. utvrđuju se tri moguće vrste premije: početna, redovna i vanredna premija.
U članu 11. određena je početna premija u iznosu od 0,3% novčanog dela minimalnog osnivačkog kapitala.
U članu 12. navodi se da Agencija određuje redovnu premiju na osnovu stanja u finansijskom sistemu, rizika kojima je izložen i mogućim iznosom isplate osiguranih depozita. Redovna premija može biti određena u iznosu do 0,2% u odnosu na ukupne osigurane depozite. Premija se plaća kvartalno. Agencija može prestati da naplaćuje premiju kada sredstva Fonda dostignu 5% ukupnog iznosa osiguranih depozita.
U članu 13. daje se mogućnost naplate premije na osnovu rizičnosti poslovanja banke. Metod obračuna premije na osnovu rizika propisuje upravni odbor Agencije uz prethodnu saglasnost NBS.
U članu 14. daje se mogućnost naplate vanredne premije osiguranja u iznosu do 0,4% ukupno osiguranih depozita, u slučaju kada sredstva Fonda nisu dovoljna za isplatu celokupnog iznosa osiguranih depozita.
U članu 15. navodi se da Agencija može, radi isplate osiguranih depozita, ukoliko nema dovoljno sredstava u Fondu, dopunska sredstva obezbediti iz: budžeta Republike Srbije, zaduživanjem u zemlji i inostranstvu uz garanciju Republike Srbije, izdavanjem dužničkih hartija od vrednosti uz garanciju Republike Srbije i iz drugih izvora koje je obezbedila Republika Srbija za ovu namenu. Odluku o obezbeđivanju dopunskih sredstava donosi Vlada, na predlog Agencije, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva finansija.
Članom 16. određeno je da Agencija isplaćuje osigurani iznos u slučaju pokretanja stečaja ili likvidacije banke.
U članu 17. bliže je određen postupak isplate osiguranih depozita. Banka isplatilac osiguranih depozita određuje se na osnovu javnog tendera koji raspisuje Agencija, ali bez primene zakona kojim se uređuju javne nabavke. Informaciju o isplati Agencija objavljuje najkasnije tri dana nakon pokretanja stečaja ili likvidacije banke, a započinje najkasnije sedam dana nakon pokretanja stečaja ili likvidacije.
U članu 18. bliže se uređuje postupak isplate osiguranih depozita.
U članu 19. određeno je da se potraživanja deponenata po osnovu osiguranih depozita prenose na Agenciju, a ta potraživanja Agencija namiruje iz stečajne odnosno likvidacione mase. Iznos potraživanja koji premašuje osigurani iznos namiruje se u stečajnom odnosno likvidacionom postupku.
Članom 20. uređene su obaveze Agencije u pogledu obaveštavanja deponenata o osiguranju depozita.
U članu 21. utvrđene su obaveze Agencije u pogledu izveštavanja i revizije izveštaja Fonda.
Članom 22. utvrđena je obaveza Agencije da, ukoliko banka ne ispunjava obaveze propisane ovim zakonom, o tome obavesti NBS, koja na osnovu toga preduzima odgovarajuće mere.
Članom 23. definisane su kaznene odredbe.
Članom 24. određena je obaveza Agencije da utvrđuje redovnu premiju osiguranja koju će banke plaćati do 1. januara 2025. godine, tako da obezbedi isplatu osiguranih depozita u slučaju istovremenog stečaja ili likvidacije tri banke srednje veličine.
IV. FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENJE OVOG ZAKONA
Za potrebe sprovođenja ovog zakona nije potrebno obezbediti sredstva u budžetu Republike Srbije.
V. ANALIZA EFEKATA
U izradi ovog zakona uzeta su u obzir iskustva u primeni postojećeg Zakona o osiguranju depozita, uporedna pravna rešenja, iskustva stručnjaka u oblasti koju reguliše zakon (stručnjaci iz domaćih institucija, banaka i međunarodnih finansijskih organizacija).
1. Određivanje problema koje Zakon treba da reši
Postojeći Zakon o osiguranju depozita omogućava povećanje osiguranog iznosa i/ili proširenje kruga deponenata čiji se depoziti mogu smatrati osiguranim. Korišćenjem obe ove mogućnosti istovremeno, u postupku rešavanja problema nesolventnih banaka, došlo je do potpunog iskorišćenja sredstava u Fondu. Zbog potrebe daljeg očuvanja poverenja deponenata i finansijske stabilnosti, Republika Srbija je bila primorana da izvrši popunu Fonda iz kredita IBRD, kao i da obezbedi kreditnu liniju EBRD, uz garanciju Republike Srbije.
2. Ciljevi koji se donošenjem Zakon postižu
Zakonom o osiguranju depozita precizno se uređuje osiguranje depozita, mogućnost i maksimalni iznos sredstava koja se mogu koristiti iz Fonda u slučaju stečaja, odnosno likvidacije banaka, restrukturiranja banaka, kao i pokrivanje operativnih troškova Agencije, kao i povraćaj pozajmljenih sredstava za gore navedene namene. Utvrđen je precizan kvantitativni cilj u smislu procentualnog iznosa sredstava u Fondu, u odnosu na ukupne osigurane depozite, i to u iznosu od 5%, koji se mora dostići u periodu od deset godina. Na ovaj način će se sprečiti potencijalne zloupotrebe Fonda kroz diskreciono odlučivanje o povećanju osiguranog iznosa ili proširenju kruga deponenata čiji se depoziti smatraju osiguranim. Sistem osiguranja depozita postaće efikasan, u skladu sa najboljom međunarodnom praksom, čime će se osigurati poverenje deponenata i ojačati finansijska stabilnost u Republici Srbiji. Dodatno, izmene Zakona o bankama kojima će se uvesti novi instrumenti restrukturiranja banaka, uz precizno određenje upotrebe sredstava Fonda, svešće potrebu korišćenja budžetskih sredstava ili dužničkih hartija od vrednosti Republike Srbije na minimum i time doprineti stabilizaciji javnog duga.
3. Druge mogućnosti za rešavanje problema
Sobzirom na obuhvat potrebnih izmena u ovom zakonu kao i potreba proisteklih iz drugih zakona koji se istovremeno menjaju ne postoje druge mogućnosti za rešavanje ovih problema.
4. Zašto je donošenje Zakona najbolje za rešenje problema?
Sobzirom na činjenicu da je materija osiguranja depozita i do sada uređivana zakonom, najbolje rešenje za pomenute probleme jeste donošenje Zakona.
5.Na koga će i kako uticati predložena rešenja?
Predložena rešenja će uticati na:
a) deponente čiji su depoziti osigurani, a koji će steći više poverenja u sigurnost svojih depozita;
b) deponente čiji depoziti nisu osigurani, a koji više neće moći da računaju na apsolutnu sigurnost depozita proisteklu iz povećanja iznosa osiguranja i proširenja obuhavata deponenata, zbog čega bi mogli povećati pritisak na banke čije poslovanje smatraju slabo održivim;
v) banke, koje će, sa jedne strane, ubirati korist od povećanog poverenja deponenata čiji su depoziti osigurani, ali će, sa druge strane, trpeti pritisak od strane neosiguranih deponenata;
g) NBS, koja će morati intenzivnije da prati kretanje depozita unutar bankarskog sistema i da, po potrebi, koristi raspoložive mere kako bi potencijalno ugrožene banke ispunjavale regulatorne zahteve u pogledu likvidnosti;
d) Ministarstvo finansija, koje će i dalje jemčiti za celokupan iznos osiguranih depozita i
đ) Agenciju, koja više neće smeti da obezbeđuje finansijsku podršku banci, u skladu sa odredbama Zakona o Agenciji.
6.Troškovi koje će primena Zakona proizvesti kod građana i privrede, posebno kod malih i srednjih preduzeća
Sobzirom na to da će se povećati stepen zaštite osiguranih depozita, građani, preduzetnici, mikro, mala i srednja preduzeća neće trpeti troškove primene Zakona. Sa druge strane, neosigurani deponenti, biće primorani da oprezno deponuju svoja sredstva i time će biti izloženi ograničenom rastu troškova poslovanja, dok bi u protivnom bili izloženi značajnim gubicima ukoliko se izlažu prekomernom riziku i deponuju svoja sredstva kod banaka koje ne posluju održivo.
7.Da li pozitivni efekti opravdavaju troškove?
Sobzirom da će se ograničiti takozvani moralni hazard deponenata kao i sprečiti mogućnost korišćenja sredstava Fonda za povećanje iznosa osiguranog depozita ili proširenje
kruga osiguranih deponenata, što je sve dovelo do potpunog iskorišćenja sredstava u Fondu, značajno će se smanjiti direktni troškovi u slučaju isplate osiguranih depozita ali i indirektni, negativni eksterni efekti moralnog hazarda deponenata. Takvi pozitivni efekti značajno opravdavaju pomenute troškove ali ne postoje elementi za precizne proračune tih efekata.
8.Da li akt stimuliše pojavu novih privrednih subjekata na tržištu i tržišnu konkurenciju?
Nacrt zakona odnosi se na postojeće banke na tržištu i ne stimuliše pojavu novih privrednih subjekata.
9. Da li su zainteresovane strane imale priliku da iznesu svoje stavove?
Ministarstvo finansija organizovaće javnu raspravu radi davanja primedaba, sugestija i komentara. Radna grupa razmotrila je sve pristigle komentare, mogućnost njihove integracije u Nacrt zakona i integrisala ih gde je to bilo opravdano i moguće.
Izvor: Vebsajt Ministarstva finansija, 28.12.2014.