PREDLOG ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O VISOKOM OBRAZOVANJU - Tekst propisa

Član 1.

U Zakonu o visokom obrazovanju (“Službeni glasnik RS”, br. 88/17, 27/18 - dr. zakon, 73/18, 67/19, 6/20 - dr. zakoni, 11/21 - autentično tumačenje, 67/21 i 67/21 - dr. zakon), u članu 11. stav 14. menja se i glasi:

“Članovi Nacionalnog saveta imaju pravo na naknadu za rad u visini koju utvrdi Vlada”.

Član 2.

U članu 14. posle stava 3. dodaje se novi stav 4. koji glasi:

“Ukoliko Nacionalno akreditaciono telo ne ostvari dovoljno planiranih prihoda za pokriće svojih rashoda, nedostajuća sredstva mogu se obezbediti u budžetu Republike Srbije.”

Dosadašnji stav 4. postaje stav 5.

Član 3.

U članu 74. u stavu 2. posle reči: “akademskih studija” u nastavku se dodaje rečenica koja glasi:

“Izuzetno, u polju medicinskih nauka u zvanje predavača može biti izabrano i lice sa završenim integrisanim akademskim studijama i završenom zdravstvenom specijalizacijom.”

Član 4.

U članu 78. stav 1. menja se i glasi:

“Univerzitet može, na predlog fakulteta ili druge visokoškolske jedinice, dodeliti zvanje profesora emeritusa redovnom profesoru u penziji, penzionisanom u prethodne dve školske godine, koji ima najmanje 20 godina radnog staža na univerzitetu, koji se posebno istakao svojim naučnim, odnosno umetničkim radom, stekao međunarodnu reputaciju i postigao rezultate u obezbeđivanju nastavno-naučnog, odnosno nastavno-umetničkog podmlatka u oblasti za koju je izabran, i to najmanje tri mentorstva na doktorskim disertacijama, odnosno najmanje tri mentorstva na doktorskim umetničkim projektima, kao i da je bio rukovodilac najmanje dva naučna projekta, odnosno da ima najmanje 12 reprezentativnih referenci u polju umetnosti”.

Posle stava 5. dodaje se novi stav 6. koji glasi:

“Naknada za rad profesora emeritusa, koji izvodi nastavu na master akademskim studijama i doktorskim studijama isplaćuje se pod istim uslovima kao i licima iz člana 93. stav 2. ovog zakona.”

Dosadašnji st. 6. i 7. postaju st. 7. i 8.

U dosadašnjem stavu 6. koji postaje stav 7. reči: “sedam godina” zamenjuju se rečima: “deset godina”.

Član 5.

U članu 82. stav 5. posle reči: “člana” dodaju se reči: “i vreme na koje se zaključuje ugovor o radu”.

Član 6.

U članu 83. stav 1. posle reči: “studijama prvog stepena studenta” dodaju se reči: “doktorskih akademskih studija,” a reči: “studije prvog stepena studija” zamenjuju se rečima: “svaki od prethodnih stepena studija”.

U stavu 5. reči: “za još jednu godinu” zamenjuju se rečima: “dva puta po jednu godinu”.

Član 7.

U članu 83a st. 2-8 brišu se.

Dosadašnji stav 9. postaje stav 2.

Član 8.

U članu 84. stav 7. reči: “za još tri godine” zamenjuju se rečima: “dva puta po tri godine”.

Član 9.

U članu 100. posle stava 3. dodaju se novi st. 4. i 5. koji glase:

“Visokoškolske ustanove mogu prilikom upisa studenata na studije da uvedu test sklonosti.

Visokoškolska ustanova koja obrazuje verske službenike tradicionalnih crkava i verskih zajednica upisuje pod uslovima iz st. 1-3. ovog člana i kandidate koji su završili bogoslovsku maturu.”

Dosadašnji st. 4-9. postaju st. 6-11.

U dosadašnjem stavu 7. koji postaje stav 9. broj: “6” zamenjuje se brojem: “8”.

Član 10.

U članu 148. st. 2-4. menjaju se i glase:

“Studenti upisani na osnovne studije i na studije na višim školama do 10. septembra 2005. godine mogu završiti te studije po započetom nastavnom planu i programu, uslovima i pravilima studija, najkasnije do kraja školske 2025/2026. godine, a studenti upisani na integrisane studije iz polja medicinskih nauka, do kraja školske 2026/2027. godine.

Studenti upisani na magistarske studije do 10. septembra 2005. godine mogu završiti te studije po započetom planu i programu, uslovima i pravilima studija, najkasnije do kraja školske 2025/2026. godine.

Kandidati koji su prijavili doktorsku disertaciju do 10. septembra 2005. godine, odnosno studenti koji su upisali doktorske studije po propisima koji su važili do tog datuma, mogu da steknu naučni naziv doktora nauka, odnosno da završe doktorske studije po započetom planu i programu, uslovima i pravilima studija, najkasnije do kraja školske 2025/2026. godine.”

Član 11.

U članu 149. posle stava 3. dodaju se st. 4. i 5. koji glase:

“Visokoškolske ustanove koje su u periodu od stupanja na snagu Zakona o visokom obrazovanju (“Službeni glasnik RS”, br. 76/05, 100/07 - autentično tumačenje, 97/08, 44/10, 93/12, 89/13, 99/14, 45/15 - autentično tumačenje, 68/15 i 87/16), završno sa školskom 2012/2013. godinom upisivale studente po usvojenim nastavnim planovima i programima, odnosno po studijskim programima usvojenim od strane nadležnih organa, koji su ispunili sve obaveze u skladu sa programom studija koje su pohađali, smatra se da su izdavale diplome o stečenim stručnim i akademskim nazivima u skladu sa zakonom.”

Stručni, akademski naziv stečen u skladu sa odredbom stava 4. ovog člana u pogledu prava koja iz njega proizlaze izjednačen je sa odgovarajućim stručnim, akademskim nazivom propisanim članom 127. Zakona o visokom obrazovanju (“Službeni glasnik RS”, br. 76/05, 100/07 - autentično tumačenje, 97/08, 44/10, 93/12, 89/13, 99/14, 45/15 - autentično tumačenje, 68/15 i 87/16), odnosno članom 110. Zakona o visokom obrazovanju (“Službeni glasnik RS”, br. 88/17, 67/19, 27/18 - dr. zakon, 73/18, 6/20 - dr. zakoni, 11/21 - autentično tumačenje, 67/21 i 67/21 - dr. zakon).”

Član 12.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srbije”.

IZ OBRAZLOŽENJA

II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA

U cilju preciziranja i usklađivanja pojedinih odredaba Zakona o visokom obrazovanju (“Službeni glasnik RS”, br. 88/17, 27/18 - dr. zakon, 73/18, 67/19, 6/20 - dr. zakoni, 11/21 - autentično tumačenje, 67/21 i 67/21 - dr. zakon), u daljem tekstu: Zakon, potrebno je izvršiti izmene i dopune tog zakona.

Predloženim izmenama i dopunama Zakona, regulišu se pitanja akademskih naziva za studente koja se odnose na saradnike u nastavi i asistente, kao i na status studenata koji su upisani do 10. septembra 2005. godine na svim nivoima studija.

Takođe, predloženim izmenama i dopunama Zakona rešiće se sporno pitanje akademskih naziva za studente koji su upisivali osnovne studije po planovima i programima kojima nisu predviđeni ESPB bodovi na ustanovama koje su u trenutku upisa studenata imale rešenje o ispunjenosti uslova za početak rada i obavljanje delatnosti, a akreditaciju dobile naknadno.

Predložene izmene i dopune u vezi sa naknadom za članove Nacionalnog saveta i način finansiranja Nacionalnog akreditacionog tela, treba da dovedu do izjednačavanja visine naknade sa visinom naknade za druga slična tela kao i izjednačavanja finansiranja Nacionalnog akreditacionog tela sa načinom finansiranja ostalih tela i agencija u Republici Srbiji i obezbeđivanje finansijske samoodrživosti NAT-a.

III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA

Članom 1. Predloga zakona vrši se izmena u članu 11. stav 14. Zakona, čime se omogućava da visina naknade za rad Nacionalnog saveta koju utvrđuje Vlada Republike Srbije, bude izjednačena sa visinom naknade za druga slična tela, kao što je na primer Nacionalni savet za nauku.

Članom 2. Predloga zakona vrši se dopuna člana 14. Zakona novim stavom, čime se način finansiranja Nacionalnog akreditacionog tela (NAT) izjednačava sa načinom finansiranja ostalih tela i agencija u Republici Srbiji i obezbeđuje finansijska samoodrživost NAT. Takođe, na ovaj način postupa se u skladu sa preporukama Panela Evropske asocijacije za obezbeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju (European Association for Quality Assurance in Higher Education - ENQA), koji je u svom Izveštaju o usklađenosti NAT sa Evropskim standardima i smernicama (Standards and Guidelines for quality assurance in the EHEA - ESG) iz februara 2020. godine, konstatovao da je neophodno da uspostavljanja stabilnog načina finansiranja, kroz izradu dugoročnih finansijskih planova i finansijsku podršku iz državnog budžeta, a u cilju otklanjanja primedbi ENQA u primeni ESG i obnavljanju punopravnog članstva u ovoj organizaciji. Prelaskom na delimično budžetsko finansiranje izbegla bi se eventualna potreba povećanja naknada za postupke akreditacije visokoškolskih ustanova i studijskih programa, koje plaćaju visokoškolske ustanove u Republici Srbiji.

Članom 3. Predloga zakona vrši se dopuna člana 74. Zakona, čime se određuje ko još može da bude u polju medicinskih nauka predavač (iz razloga što pojedina lica koja su kompetentna da budu predavači u oblasti medicnskih nauka zakon svojom definicijom nije obuhvatao).

Članom 4. Predloga zakona vrši se izmena i dopuna člana 78. Zakona, čime se na konkretniji način preciziraju uslovi za profesora emeritusa, kao i to da imajući u vidu da dosadašnja naknada za rad profesora emeritusa nije definisana, potrebno je da se definiše u skladu sa realnom naknadom koja odgovara licima koja se nalaze u produženju radnog odnosa.

Članom 5. Predloga zakona kojim dopunjava član 82. Zakona, tako da se precizira da visokoškolska ustanova svojim aktom reguliše i vreme na koje se zaključuje ugovor o radu.

Članom 6. Predloga zakona vrši se izmena i dopuna člana 83. Zakona, čime se, imajući u vidu da su saradnici u nastavi i asistenti u radnom odnosu, angažovani u nastavnom procesu i imaju pravo da studiraju trostruki broj školskih godina potrebnih za realizaciju studijskog programa (studiranje uz rad, član 109), omogućava da za vreme studija navedena lica mogu biti ponovo birana u dato zvanje. Time se omogućava zadržavanje mladih na VŠU i kvalitetnije izvođenje nastavnog procesa.

Članom 7. Predloga zakona vrši se izmena člana 83a tako što se brišu st. 2-8, imajući u vidu da se u praksi pokazalo da strani partneri traže da delimično učestvuju u izboru lektora, kao i da postoji problem u vezi nadoknade za njihov rad, koja bi trebalo da uvažava kriterijume konkretne države, celishodnije je da ova materija uređuje odlukom ministra.

Članom 8. Predloga zakona kojim se menja član 84. Zakona, čime se, imajući u vidu da su saradnici u nastavi i asistenti u radnom odnosu, angažovani u nastavnom procesu i imaju pravo da studiraju trostruki broj školskih godina potrebnih za realizaciju studijskog programa (studiranje uz rad, član 109), omogućava da za vreme studija navedena lica mogu biti ponovo birana u dato zvanje. Time se omogućava zadržavanje mladih na VŠU i kvalitetnije izvođenje nastavnog procesa.

Članom 9. Predloga zakona menja se član 100. Zakona, imajući u vidu da je u razgovoru sa fakultetima uočeno je da neki od njih žele da uvedu test sklonosti, a nisu u pitanju oblasti sporta i umetnosti, kod kojih je test ranije predviđen, te se smatra da je potrebno dati mogućnost VŠU da uvedu dodatno testiranje. Takođe, propisano je da visokoškolske ustanove koje obrazuju verske službenike tradicionalnih crkava i verskih zajednica, upisuju pod uslovima iz st. 1-3. ovog člana i kandidate koji su završili bogoslovsku maturu. Na ovaj način se rešava i status ovih učenika u pogledu nastavka školovanja.

Članom 10. Predloga zakona menja se član 148. Zakona na način da se studentima upisanim na osnovne studije i studije na visokim školama do 10. septembra 2005. godine omogućava završetak započetih studija do kraja školske 2025/2026. godine, a studentima upisanim na integrisane studije iz polja medicinskih nauka do kraja školske 2026/2027. godine. Takođe, studentima upisanim na magistarske studije do 10. septembra 2005. godine omogućava se završetak studija po započetom planu i programu, uslovima i pravilima studija, najkasnije do kraja školske 2025/2026. godine. Stavom 4. ovog člana Predloga zakona predviđeno je da kandidati koji su prijavili doktorsku disertaciju do 10. septembra 2005. godine, odnosno studenti koji su upisali doktorske studije po propisima koji su važili do tog datuma mogu da steknu naučni naziv doktora nauka, odnosno da završe doktorske studije po započetom planu i programu, uslovima i pravilima studija, najkasnije do kraja školske 2025/2026. godine.

Članom 11. Predloga zakona predviđena je dopuna člana 149. Zakona, tako što je predviđeno da visokoškolske ustanove koje su u periodu od stupanja na snagu Zakona o visokom obrazovanju iz 2005. godine završno sa školskom 2012/2013. godinom upisivale studente po usvojenim nastavnim planovima i programima, odnosno po studijskim programima usvojenim od strane nadležnih organa, koji su ispunili sve obaveze u skladu sa programom studija koje su pohađali, smatra se da su izdavale diplome o stečenim stručnim i akademskim nazivima u skladu sa zakonom. Takođe, stručni, akademski naziv stečen u skladu sa ovim odredbama u pogledu prava koja iz njega proizlaze izjednačen je sa odgovarajućim stručnim, akademskim nazivom propisanim članom 127. Zakona o visokom obrazovanju iz 2005, odnosno članom 110. Zakona o visokom obrazovanju iz 2017. godine.

V. RAZLOZI ZA POVRATNO DEJSTVO ČLANA 10. PREDLOGA ZAKONA

Povratno dejstvo sadržano u odredbi člana 10. Predloga zakona predloženo je da bi se izbegla pravna nesigurnost za veći broj studenata obuhvaćeni odredbama člana 148. Zakona, odnosno da bi se navedenim studentima omogućio završetak započetih studija po započetom nastavnom planu i programu, uslovima i pravilima studija.

Članom 148. Zakona predviđeno je da studenti upisani na osnovne studije i na studije na višim školama, kao i na magistarskim i doktorskim studijama do 10. septembra 2005. godine, odnosno kandidati koji su prijavili doktorsku disertaciju, mogu završiti te studije po započetom nastavnom planu i programu, uslovima i pravilima studija, odnosno mogu da steknu naučni naziv doktora nauka, najkasnije do kraja školske 2021/2022. godine, a studenti upisani na integrisane studije iz polja medicinskih nauka, do kraja školske 2022/2023. godine.

Studentska konferencija univerziteta Srbije predložila je da se studentima koji su upisivali studije do 10. septembra 2005. godine produži rok za završetak studija po započetom nastavnom planu i programu, uslovima i pravilima studija, kako ne bi izgubili prava na okončanje studija po započetom nastavnom planu i programu, uslovima i pravilima studija.

Vlada i Ministarstvo prosvete predlaže da se prihvati predlog Studentske konferencije univerziteta Srbije. Rukovodeći se načelom “primum non nocere” (“najpre, ne naškoditi”), predloženom izmenom nastoji se da se ne suzi obim prava ili onemogući ostvarivanje prava veće grupacije studenata upisanih na studije do navedenog datuma, što nalaže opšti interes.

Izvor: Vebsajt Narodne skupštine, 21.07.2023.