ZAKON O OTKLANJANJU POSLEDICA ODUZIMANJA IMOVINE ŽRTVAMA HOLOKAUSTA KOJE NEMAJU ŽIVIH ZAKONSKIH NASLEDNIKA: Vlada RS imenovala svog člana u Odboru za nadzor, koji će kontrolisati trošenje finansijskih sredstava koje jevrejske opštine dobijaju po ovom Zakonu

Dve i po godine od donošenja Zakona o otklanjanju posledica oduzimanja imovine žrtvama holokausta koje nemaju živih zakonskih naslednika ("Sl. glasnik RS", br. 13/2016 - dalje: Zakon), Vlada Republike Srbije imenovala je svog člana u Odboru za nadzor, koji treba da nadgleda na koji način se troše znatne finansije koje jevrejske opštine dobijaju po ovom Zakonu.

Predstavnik vlade, koji je i predsednik Odbora za nadzor, jeste docent dr Haris Dajč, istoričar sa Filozofskog fakulteta u Beogradu, koji je bio uključen i u donošenje ovog zakona. Odbor kontroliše način na koji se troši 950.000 evra, koje Savez jevrejskih opština Srbije dobija iz budžeta svake godine, i prihodi stečeni od imovine koju Agencija za restituciju vraća jevrejskim opštinama po ovom Zakonu. Osim predstavnika vlade, članovi odbora su i po dva predstavnika Svetske jevrejske organizacije za restituciju u Srbiji i Saveza jevrejskih opština.

Iako jevrejska zajednica i pojedinci oduzetu imovinu mogu da potražuju i po zakonima koji se odnose na crkvenu i takozvanu opštu restituciju, najveći deo jevrejske imovine, u stvari, ostao je van ovih zakona, jer je pripadao porodicama koje su stradale u Holokaustu i koje nemaju zakonskih naslednika koji bi mogli podneti zahtev. Vredni objekti i zemljište koje je pripadalo stradalima u Holokaustu vraćaju se Savezu jevrejskih opština i pojedinačnim jevrejskim opštinama, a Zakonom je tačno propisano na koji način se prihodi stečeni od te imovine, kao i budžetskih 950.000 evra, koje će savez dobijati narednu četvrt veka, mogu trošiti. Između ostalog, novac se može koristiti za naučnoistraživačke projekte povezane sa Holokaustom i drugim zločinima nacista i njihovih saradnika, obeležavanje značajnih datuma iz perioda Holokausta, školovanje i stipendiranje studenata, mladih talenata i naučnika, finansijsku podršku postojećoj jevrejskoj zajednici u Srbiji, humanitarne svrhe… Takođe, Savez i jevrejska opština dužni su da izdvajaju 20 odsto prihoda za podršku preživelim žrtvama Holokausta u Srbiji. Haris Dajč kaže da je do sada vraćena veoma značajna imovina jevrejskim opštinama, najviše u Beogradu, ali i u Subotici, Kikindi, Zrenjaninu i Pančevu.

– Neophodna je transparentnost korišćenja sredstava zbog odgovornosti koju ima i Savez jevrejskih opština u Srbiji koji je ovim zakonom postao vrlo značajan budžetski korisnik i koji sada raspolaže velikom imovinom. Srbija je jedinstvena bivša socijalistička zemlja u centralnoj i istočnoj Evropi jer je donela ovako sveobuhvatan zakon koji se uzima kao model za sve ostale evropske zemlje za koje još čekamo da usvoje slične propise, od onih u regionu do većih evropskih zemlja, kao što je Poljska. Upravo zato je važno da raspolaganje imovinom i trošenje namenskih sredstava bude besprekorno, zbog zakonske i moralne odgovornosti, ali i zbog obaveza koje imamo kao država koja je donela zakon koji se uzima kao najbolji primer u Evropi – ističe Dajč.

On navodi da očekuje da će Savez jevrejskih opština do kraja maja raspisati prve konkurse za 2018. godinu za naučnoistraživačke projekte koji se bave temom Holokausta. Oni će biti javni i dostupni svim građanima Srbije.

Za donošenje i primenu Zakona Republika Srbija i Agencija za restituciju nedavno su dobili pohvale i od Izraela. Strahinja Sekulić, direktor Agencije za restituciju, sa saradnicima nedavno se vratio iz posete ovoj zemlji gde su boravili na poziv Vlade Izraela i Svetske jevrejske organizacije za restituciju (WJRO).

– Primljeni smo na zaista visokom državnom nivou, naš boravak tamo bio je u znaku sastanaka, tako da smo za samo četiri dana boravka održali 12 sastanaka sa najznačajnijim organizacijama i udruženjima iz Izraela u vezi sa procesom restitucije. Nakon svih tih sastanaka nedvosmisleno je zaključeno da se u Izraelu od strane relevantnih državnih i nevladinih organizacija jako vrednuje i ocenjuje kao više nego uspešan rad Agencije za restituciju i njen doprinos u postupku vraćanja imovine oduzete Jevrejima za vreme Drugog svetskog – kaže Strahinja Sekulić.

Agencija za restituciju do sada je primila 422 zahteva jevrejskih opština i prema njihovim procenama oni se odnose na većinu imovine koja se vraća po ovom Zakonu. Među značajnijim objektima koji su do sada vraćeni jesu zgrada "Narodnog magazina", tačnije Zadužbine Bensiona Bulija u Ulici kralja Petra u Beogradu, zgrada Sinagoge u Zemunu, bioskop "Reks", zgrada Baletske škole u Novom Sadu…

– Imajući u vidu dosadašnju dinamiku u radu, ocenjujem da će svi zahtevi biti rešeni do kraja iduće godine – dodaje Sekulić.

Inače, Agencija za restituciju je u nekoliko slučajeva odbila vraćanje jevrejske imovine. Kako objašnjava njen direktor, radilo se o zahtevima kojima se traži vraćanje imovine koja je formalnopravno oduzeta onima koji nisu pripadnici jevrejske zajednice, a koju su stekli u toku Drugog svetskog rata.

– Kada Agencija utvrdi da je to zapravo bila jevrejska imovina, ona ne može biti vraćena naslednicima lica koja su formalnopravno označavani kao vlasnici iste u odlukama o oduzimanju – ističe Sekulić.

Izvor: Vebsajt Politika, Jelena Čalija, 18.05.2018.
Naslov: Redakcija