ZAKON O PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANJU: Za razliku od radnog staža, odnosno vremena provedenog u penzionom osiguranju za koje je plaćen odgovarajući doprinos, poseban staž za osnovu nema rad već se utvrđuje licima koja su pojedine periode provela u oružanim akcijama, zarobljeništvu, na lečenju ili rehabilitaciji zbog tih akcija, a i ženama koje su rodile treće dete
Zaposleni prilikom izračunavanja uslova za penzionisanje često u radni staž uračunavaju i poseban. No, po Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Sl. glasnik RS", br. 34/2003, 64/2004 - odluka USRS, 84/2004 - dr. zakon, 85/2005, 101/2005 - dr. zakon, 63/2006 - odluka USRS, 5/2009, 107/2009, 101/2010, 93/2012, 62/2013, 108/2013, 75/2014, 142/2014 i 73/2018 - dalje: Zakon), oni se ne mogu sabirati. Naime, za razliku od radnog staža, odnosno vremena provedenog u penzionom osiguranju za koje je plaćen odgovarajući doprinos, poseban za osnovu nema rad već se utvrđuje licima koja su pojedine periode provela u oružanim akcijama, zarobljeništvu, na lečenju ili rehabilitaciji zbog tih akcija, a i ženama koje su rodile treće dete se računa poseban staž.
Ukoliko radnik smatra da ispunjava uslove za utvrđivanje posebnog staža, treba da Fondu PIO podnese zahtev za njegovo utvrđivanje, uz koji će priložiti odgovarajuće dokaze. Ukoliko se zahtev podnosi za utvrđivanje posebnog staža u periodu provedenom u oružanim akcijama, prilažu se dokumenti koje izdaje nadležni državni organ koji je to lice angažovao u oružanim akcijama – ministarstvo vojske ili policije. Prati utvrđivanju posebnog staža po tom osnovu, odnosno trajanje dvostrukog trajanja perioda provedenog u oružanim akcijama, odnosno zarobljeništvu, na lečenju ili rehabilitaciji ukoliko lice kome se utvrđuje poseban staž u istom periodu nije bilo zaposleno. U slučaju da je lice bilo u radnom odnosu, poseban staž se utvrđuje u jednostrukom kalendarskom trajanju, a to trajanje se pri utvrđivanju prava sabira sa stažom osiguranja u navršenom periodu.
Majke koje su rodile treće dete, uz zahtev za utvrđivanje posebnog staža prilažu izvode iz matične knjige rođenih za svu decu, a poseban staž im se utvrđuje u trajanju od dve godine i ne vezuje se za određeni kalendarski period, odnosno, u tom slučaju postojanje obaveznog osiguranja po bilo kojem osnovu nije od uticaja na način utvrđivanja penzijskog staža.
Od 2032. godine poseban staž će imati i žene koje su rodile jedno i dvoje dece, bez obzira na to kada su deca rođena. Ženama koje su rodile jedno dete nakon te godine kao poseban staž računaće se pola godine, a onima koje rode dvoje dece – godina.
Poseban staž se ne uzima u obzir pri utvrđivanju da li neko ispunjava uslove za penziju. Kada se računa visina penzije, poseban staž se sabira sa stažom osiguranja i čini ukupan penzijski staž, koji je deo jednačine prema kojoj se računa visina penzije. Drugim rečima, pri utvrđivanju visine penzije, poseban staž je potpuno izjednačen sa stažom osiguranja i jednako utiče na krajnji iznos.
Računica pokazuje da, iako poseban staž ne može dopunjavati uslov za odlazak u penziju, on na kraju utiče na njenu visinu. Primera radi, ukoliko zaposleni ima 20 godina penzijskog staža i ispunjava starosne uslove za penziju, računica pokaže da je ona 30.000 dinara. Ako uz to ima poseban staž u trajanju od dve godine, penzija će mu biti povećana deset odsto, pa će na kraju iznositi 33.000 dinara.
Upravo zbog toga što poseban staž unosi zabunu među one koji razmatraju odlazak u penziju, pogotovo prevremenu, bilo bi dobro da oni koji na njega računaju pre podnošenja zahteva za penzionisanje budu informisani o svemu, odnosno da se dobro raspitaju u filijalama Fonda.
Inače je Zakonom ukupno trajanje penzijskog staža za utvrđivanje visine penzije ograničeno na 45 godina pa se to ograničenje odnosi i pri uračunavanju posebnog staža. Zato budući penzioneri treba da o tome vode računa, pogotovo što penzijski staž koji prelazi 45 godina ne utiče na visinu prihoda. Dakle, ako imaju 45 godina penzijskog staža, posebni im neće doneti veći ček.
Izvor: Vebsajt Dnevnik, Ljubinka Malešević, 14.05.2019Naslov: Redakcija