PORESKI TRETMAN DONACIJA U NOVCU I ROBI (DOBRIMA): SLUżBENO MIšLJENJE MINISTARSTVA FINANSIJA
"1. Sa stanovišta poreza na dodatu vrednost
1.1 Donacije u dobrima u Republici Srbiji
Ako je obveznik PDV imao pravo da PDV obračunat od strane prethodnog učesnika u prometu, odnosno PDV plaćen pri uvozu dobara koja su predmet donacije, odnosno dobara od kojih su proizvedena dobra koja su predmet donacije, odbije kao prethodni porez u potpunosti ili srazmerno (nezavisno od toga da li je ovo pravo ostvareno), pri poklanjanju dobara obveznik PDV je dužan da obračuna PDV na poresku osnovicu koju čini nabavna cena, odnosno cena koštanja tih ili sličnih dobara u momentu prometa, u koju nije uključen PDV. Obračunati PDV plaća se na propisani način. Međutim, ako obveznik PDV nije imao pravo da PDV obračunat od strane prethodnog učesnika u prometu, odnosno PDV plaćen pri uvozu dobara koja su predmet donacije, odnosno dobara od kojih su proizvedena dobra koja su predmet donacije, odbije kao prethodni porez u potpunosti ili srazmerno, u tom slučaju nije dužan da pri poklanjanju predmetnih dobara obračuna i plati PDV.
Ako promet dobara bez naknade (poklanjanje dobara) vrši fizičko ili pravno lice koje nije obveznik PDV, za taj promet ne postoji obaveza obračunavanja i plaćanja PDV.
***
Odredbama člana 3. Zakona o porezu na dodatu vrednost ("Sl. glasnik RS", br. 84/04, 86/04−ispravka, 61/05, 61/07, 93/12, 108/13 i 68/14−dr. zakon - dalje: Zakon o PDV) propisano je da su predmet oporezivanja PDV isporuka dobara i pružanje usluga koje poreski obveznik izvrši u Republici uz naknadu, u okviru obavljanja delatnosti, kao i uvoz dobara u Republiku.
Promet dobara, u smislu ovog zakona, a u skladu sa odredbom člana 4. stav 1. Zakona o PDV, je prenos prava raspolaganja na telesnim stvarima (u daljem tekstu: dobra) licu koje tim dobrima može raspolagati kao vlasnik, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
Odredbom člana 4. stav 4. tačka 2) Zakona o PDV propisano je da se sa prometom dobara uz naknadu izjednačava svaki drugi promet dobara bez naknade.
Svaki drugi promet dobara iz stava 4. ovog člana smatra se prometom dobara uz naknadu pod uslovom da se PDV obračunat u prethodnoj fazi prometa na ta dobra ili njihove sastavne delove može odbiti u potpunosti ili srazmerno, nezavisno od toga da li je ostvareno pravo na odbitak prethodnog poreza (član 4. stav 5. Zakona o PDV).
Saglasno odredbama člana 18. st. 1. i 3. Zakona o PDV, osnovicom kod prometa dobara bez naknade smatra se nabavna cena, odnosno cena koštanja tih ili sličnih dobara, u momentu prometa, pri čemu se PDV ne uračunava u osnovicu.
Prema odredbi člana 3. Pravilnika o utvrđivanju šta se smatra uzimanjem i upotrebom dobara, drugim prometom dobara i pružanjem usluga, bez naknade, o utvrđivanju uobičajenih količina poslovnih uzoraka, reklamnim materijalom i drugim poklonima manje vrednosti ("Sl. glasnik RS", br. 118/12), svakim drugim prometom dobara bez naknade, u smislu člana 4. stav 4. tačka 2) Zakona o PDV, smatra se poklanjanje dobara, osim poklanjanja poslovnih uzoraka, reklamnog materijala i drugih poklona manje vrednosti iz čl. 6−9. ovog pravilnika.
1.2 Uvoz dobara koja su predmet donacije ili su nabavljena iz sredstava donacije
Na uvoz dobara, osim duvana i duvanskih prerađevina, alkoholnih pića i putničkih automobila, po osnovu ugovora o donaciji, odnosno kao humanitarna pomoć, a u skladu sa Zakonom o donacijama i humanitarnoj pomoći ("Sl. list SRJ", br. 53/01, 61/01, 36/02 i "Sl. glasnik RS", br. 101/05), ne plaća se PDV, pod uslovom da se uvoz navedenih dobara vrši za račun korisnika donacije, što znači da je korisnik donacije u Jedinstvenoj carinskoj ispravi za stavljanje robe u slobodan promet, tj. uvoz dobara, izdatoj u skladu sa carinskim propisima, naveden kao vlasnik dobara koja se uvoze. Korisnici donacije mogu biti državni organi, jedinice lokalne samouprave, javna preduzeća, javne ustanove, druge organizacije i zajednice koje ne ostvaruju dobit, kao i domaće i strane humanitarne organizacije. Utvrđivanje da li se uvoz dobara vrši u skladu sa Zakonom o donacijama i humanitarnoj pomoći sprovodi nadležni carinski organ.
***
Saglasno odredbi člana 26. stav 1. tačka 1a) Zakona o PDV, PDV se ne plaća na uvoz dobara koja se uvoze na osnovu ugovora o donaciji ili kao humanitarna pomoć.
Prema odredbi člana 1. stav 1. Zakona o donacijama i humanitarnoj pomoći, državni organi, jedinice lokalne samouprave, javna preduzeća, javne ustanove, druge organizacije i zajednice koje ne ostvaruju dobit, kao i domaće i strane humanitarne organizacije mogu primati donacije i humanitarnu pomoć.
Odredbom člana 2. Zakona o donacijama i humanitarnoj pomoći propisano je da donacije i humanitarna pomoć, mogu biti u robi, osim duvana i duvanskih prerađevina, alkoholnih pića i putničkih automobila, uslugama, novcu, hartijama od vrednosti, imovinskim i drugim pravima.
Prema odredbi člana 3. Zakona o donacijama i humanitarnoj pomoći, slobodan je uvoz robe i usluga po osnovu donacije i humanitarne pomoći, kao i uvoz robe i usluga koji se kupuju iz sredstava dobijenih od donacije i humanitarne pomoći i iz sredstava ostvarenih realizaciom hartija od vrednosti i po osnovu korišćenja ustupljenih prava.
2. Sa stanovišta poreza na poklon
2.1. Predmet oporezivanja porezom na poklon su na poklon primljeni gotov novac, štedni ulog, depozit u banci, novčano potraživanje, pravo intelektualne svojine, pravo svojine na vozilu, plovilu, odnosno vazduhoplovu i drugim pokretnim stvarima, uključujući i prenos bez naknade tih stvari i prava kao imovine pravnog lica, osim kada se primljeni poklon, prema odredbama člana 14. st. 4. do 6. Zakona o porezima na imovinu ("Sl. glasnik RS", br. 26/01, 45/02− SUS, 80/02, 80/02− dr. zakon, 135/04, 61/07, 5/09, 101/10, 24/11, 78/11, 57/12−US, 47/13 i 68/14−dr. zakon - dalje: Zakon), ne smatra predmetom oporezivanja porezom na poklon ili je izuzet od oporezivanja tim porezom.
S tim u vezi, u smislu predmeta oporezivanja porezom na poklon, poklonom se ne smatra, odnosno izuzet je od oporezivanja porezom na poklon:
− prenos bez naknade prava na pobrojanim pravima i pokretnim stvarima (iz člana 14. st. 2. i 3. Zakona) na koji se plaća porez na dodatu vrednost u skladu sa propisima kojima se uređuje porez na dodatu vrednost (primera radi, kada se na poklon robe koji izvrši poklonodavac plaća porez na dodatu vrednost, taj poklon nije predmet oporezivanja porezom na poklon);
− prihod fizičkog lica po osnovima koji su izuzeti iz dohotka za oporezivanje, odnosno koji je predmet oporezivanja porezom na dohodak građana, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje dohotka građana;
− prihod pravnog lica koji se uključuje u obračun osnovice za oporezivanje porezom na dobit tog pravnog lica, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje dobiti pravnih lica;
− prenos bez naknade udela u pravnom licu, odnosno hartija od vrednosti;
− prenos bez naknade mopeda, motokultivatora, traktora, radnih mašina, državnih vazduhoplova, odnosno vazduhoplova bez sopstvenog pogona;
− prenos bez naknade pobrojanih prava i pokretnih stvari, uključujući i novac, iz člana 14. st. 2. i 3. Zakona, koje poklonoprimac (fizičko ili pravno lice) primi na poklon, od istog lica, za vrednost poklona do 100.000 dinara u jednoj kalendarskoj godini (primera radi, ako fizičko lice u 2014. godini na poklon primi isključivo novac od četiri različita lica, pri čemu iznos novca koji mu je poklonilo svako od tih lica, odjednom ili u više obroka, iznosi do 100.000 dinara, taj poklon izuzet je od oporezivanja porezom na poklon).
Ministarstvo finansija napominje da se za svrhu oporezivanja porezom na poklon (što znači i za svrhu utvrđivanja vrednosti poklona primljenog u stranoj valuti), poklon ostvaren − primljen u stranoj valuti konvertuje iz strane valute u dinar na dan nastanka poreske obaveze (tj. na dan zaključenja ugovora o poklonu, odnosno na dan prijema poklona ako ugovor o poklonu nije zaključen u pisanoj formi, a u slučaju da poklon nije prijavljen nadležnom poreskom organu u roku od 30 dana − na dan saznanja nadležnog poreskog organa za poklon), po zvaničnom srednjem kursu Narodne banke Srbije. Ako Narodna banka Srbije ne raspolaže srednjim kursom strane valute u kojoj je poklon primljen prema dinaru, konverzija iz te valute u dinar vrši se po tržišnom kursu zasnovanom na objavljenim podacima o odnosu strane valute i američkog dolara.
***
Odredbom člana 14. stav 1. Zakona propisano je da se porez na nasleđe i poklon plaća na pravo svojine i druga prava na nepokretnosti iz člana 2. stav 1. ovog zakona, koje naslednici naslede, odnosno poklonoprimci prime na poklon.
Prema odredbama stava 2. tog člana, porez na nasleđe i poklon plaća se i na nasleđeni, odnosno na poklon primljeni:
1) gotov novac;
2) štedni ulog;
3) depozit u banci;
4) novčano potraživanje;
5) pravo intelektualne svojine;
6) pravo svojine na vozilu, plovilu, odnosno vazduhoplovu i drugim pokretnim stvarima.
Poklonom, u smislu ovog zakona, smatra se i prenos bez naknade imovine pravnog lica, koja je predmet oporezivanja u skladu sa odredbama st. 1, 2. i 4. do 6. ovog člana (član 14. stav 3. Zakona).
Prema odredbi člana 14. stav 4. Zakona, poklonom, u smislu ovog zakona, ne smatra se:
1) prenos bez naknade prava na nepokretnostima i pokretnim stvarima iz st. 1. do
3. ovog člana na koji se plaća porez na dodatu vrednost, u skladu sa propisima kojima se uređuje porez na dodatu vrednost, nezavisno od postojanja ugovora o poklonu;
2) prihod fizičkog lica po osnovima koji su izuzeti iz dohotka za oporezivanje, odnosno koji je predmet oporezivanja porezom na dohodak građana, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje dohotka građana;
3) prihod pravnog lica koji se uključuje u obračun osnovice za oporezivanje porezom na dobit pravnih lica, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje dobiti pravnih lica.
Prema odredbama člana 14. stav 6. Zakona, od oporezivanja porezom na nasleđe i poklon izuzima se nasleđe, odnosno poklon, i to:
1) udela u pravnom licu, odnosno hartija od vrednosti;
2) mopeda, motokultivatora, traktora, radnih mašina, državnih vazduhoplova, odnosno vazduhoplova bez sopstvenog pogona;
3) novca, prava, odnosno stvari iz st. 2. i 3. ovog člana, koje naslednik nasledi, odnosno poklonoprimac primi na poklon, od istog lica, za vrednost nasleđa odnosno poklona, do 100.000 dinara u jednoj kalendarskoj godini po svakom od tih osnova.
Prema odredbi člana 17. stav 2. Zakona, poreska obaveza u odnosu na poklon nastaje danom zaključenja ugovora o poklonu, a ako ugovor nije zaključen u pismenoj formi − danom prijema poklona, osim ako je ovim zakonom drukčije uređeno.
Ako ugovor o poklonu, rešenje o nasleđivanju, odluka suda, odnosno drugi pravni osnov prenosa prava iz člana 14. ovog zakona, nisu prijavljeni u smislu člana 35. ovog zakona, ili su prijavljeni neblagovremeno, smatraće se da je poreska obaveza nastala danom saznanja nadležnog poreskog organa za nasleđivanje ili poklon stvari, prava ili novca ili priznavanje prava koja su predmet oporezivanja prema članu 14. ovog zakona (član 17. stav 5. Zakona).
Odredbom člana 33a Zakona propisano je da se za svrhu oporezivanja porezom na nasleđe i poklon, odnosno porezom na prenos apsolutnih prava, nas leđe i poklon koji su ostvareni − primljeni u stranoj valuti, odnosno prenos apsolutnih prava izvršen uz naknadu u stranoj valuti, konvertuju iz strane valute u dinar, na dan nastanka poreske obaveze, po kursu za konverziju iznosa iz strane valute u dinar uređenim zakonom kojim su uređeni poreski postupak i poreska administracija.
Prema odredbama člana 32. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji ("Sl. glasnik RS", br. 80/02, 84/02−ispravka, 23/03−ispravka, 70/03, 55/04, 61/05, 85/05−dr. zakon, 62/06−dr. zakon, 61/07, 20/09, 72/09−dr. zakon, 53/10, 101/11, 2/12−ispravka, 93/12, 47/13, 108/13, 68/14 i 105/14), transakcije u stranoj valuti iz kojih proizlazi oporezivanje konvertuju se u dinar:
1) po zvaničnom srednjem kursu Narodne banke Srbije, na dan kada je transakcija obavljena, osim ako je poreskim zakonom drukčije uređeno;
2) po tržišnom kursu zasnovanom na objavljenim podacima o odnosu strane valute i američkog dolara, na dan kada je transakcija obavljena, ako Narodna banka Srbije ne raspolaže srednjim kursom te valute prema dinaru.
2.2 Kada je poklon, odnosno prenos bez naknade imovine pravnog lica, predmet oporezivanja porezom na poklon, poklonoprimac (fizičko ili pravno lice) kao poreski obveznik, podnosi poresku prijavu za utvrđivanje poreza na poklon (nezavisno od toga da li ima pravo na poresko oslobođenje).
Porez na poklon ne plaća na poklon koji (izvan ostavinskog postupka) ostvari:
− fondacija − na poklon primljenu imovinu koja služi isključivo za ostvarivanje opštekorisnog cilja radi koga je fondacija osnovana;
− zadužbina, odnosno udruženje, osnovano radi ostvarivanja opštekorisnog cilja u smislu zakona koji uređuje zadužbine, registrovano u skladu sa zakonom − na poklon primljenu imovinu koja služi isključivo za namene za koje je ta zadužbina, odnosno udruženje osnovano;
− poklonoprimac ambulantnih vozila, specijalnih putničkih vozila za obuku kandidata za vozače sa ugrađenim duplim nožnim komandama, kao i putničkih vozila za taksi i "rent a car" koji su posebno označeni;
− Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, kao poklonoprimac;
− primalac donacije po međunarodnom ugovoru koji je zaključila Republika Srbija, kada je tim ugovorom uređeno da se na dobijen novac, stvari ili prava, neće plaćati porez na poklon;
− se na imovinu primljenu od Republike Srbije, autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave.
Ministarstvo finansija napominje da se ostvarivanjem opštekorisnog cilja, u smislu Zakona o zadužbinama i fondacijama ("Sl. glasnik RS", br. 88/10 i 99/11−dr. zakon), smatraju aktivnosti usmerene na promovisanje i zaštitu ljudskih, građanskih i manjinskih prava, promovisanje demokratskih vrednosti, evropskih integracija i međunarodnog razumevanja, održivi razvoj, regionalni razvoj, ravnopravnost polova, unapređenje socijalne i zdravstvene zaštite, promovisanje i unapređenje kulture i javnog informisanja, promovisanje i popularizaciju nauke, obrazovanja, umetnosti i amaterskog sporta, unapređivanje položaja osoba sa invaliditetom, brigu o deci i mladima, pomoć
starima, zaštitu životne sredine, borbu protiv korupcije, zaštitu potrošača, zaštitu životinja, humanitarne i druge aktivnosti kojima zadužbine i fondacije ostvaruju opštekorisne ciljeve odnosno interese.
***
Prema odredbama člana 21. stav 1. Zakona, porez na nasleđe i poklon ne plaća:
1) naslednik prvog naslednog reda, supružnik i roditelj ostavioca, odnosno poklonoprimac prvog naslednog reda i supružnik poklonodavca;
2) naslednik, odnosno poklonoprimac poljoprivrednik drugog naslednog reda koji nasleđuje, odnosno prima na poklon imovin u koja mu služi za obavljanje poljoprivredne delatnosti, ako je sa ostaviocem, odnosno poklonodavcem neprekidno živeo u domaćinstvu najmanje jednu godinu pre smrti ostavioca, odnosno pre prijema poklona;
3) naslednik, odnosno poklonoprimac drugog naslednog reda − na jedan nasleđeni, odnosno na poklon primljeni stan, ako je sa ostaviocem odnosno poklonodavcem neprekidno živeo u zajedničkom domaćinstvu najmanje godinu dana pre smrti ostavioca, odnosno pre prijema poklona;
4) poklonoprimac − na imovinu koja mu je ustupljena u ostavinskom postupku, koju bi nasledio da se naslednik − poklonodavac odrekao nasleđa;
5) fondacija, na nasleđenu ili na poklon primljenu imovinu koja služi isključivo za ostvarivanje opštekorisnog cilja radi koga je fondacija osnovana;
5a) zadužbina, odnosno udruženje, osnovano radi ostvarivanja opštekorisnog
cilja u smislu zakona koji uređuje zadužbine, registrovano u skladu sa zakonom − na nasleđenu ili na poklon primljenu imovinu koja služi isključivo za namene za koje je ta zadužbina, odnosno udruženje osnovano;
6) naslednik, odnosno poklonoprimac ambulantnih vozila, specijalnih putničkih vozila za obuku kandidata za vozače sa ugrađenim duplim nožnim komandama, kao i
putničkih vozila za taksi i "rent a car" koji su posebno označeni;
6a) se na podelu imovine koja je zajednički stečena od strane supružnika za vreme trajanja braka, koja se vrši između bivših supružnika čime se uređuju njihovi imovinski odnosi u vezi sa razvodom braka;
7) brisana;
8) Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, kao naslednik, odnosno poklonoprimac;
10) brisana;
11) brisana;
12) primalac donacije po međunarodnom ugovoru koji je zaključila Republika Srbija, kada je tim ugovorom uređeno da se na dobijen novac, stvari ili prava, neće plaćati porez na poklon;
13) se na imovinu primljenu od Republike Srbije, autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave.
3. Sa stanovišta poreza na dobit pravnih lica
U poreskom bilansu obveznika poreza na dobit pravnih lica, a u iznosu do 5% od ukupnog prihoda, priznaju se rashodi obveznika nastali po osnovu izdataka za zdravstvene, obrazovne, naučne, humanitarne, verske, zaštitu čovekove sredine i sportske namene, kao i davanja učinjena ustanovama socijalne zaštite osnovanim u skladu sa zakonom koji uređuje socijalnu zaštitu, samo ako su izvršeni licima registrovanim za te namene u skladu sa posebnim propisima, koja ih isključivo koriste za obavljanje predmetnih delatnosti.
***
Odredbom člana 15. stav 1. Zakona o porezu na dobit pravnih lica ("Sl. glasnik RS", br. 25/01, 80/02, 43/03, 84/04, 18/10, 101/11, 119/12, 47/13, 108/13 i 68/14 - dalje: ZPDPL) propisano je da se izdaci za zdravstvene, obrazovne, naučne, humanitarne, verske, zaštitu čovekove sredine i sportske namene, kao i davanja učinjena ustanovama socijalne zaštite osnovanim u skladu sa zakonom koji uređuje socijalnu zaštitu, priznaju kao rashod u iznosu najviše do 5% od ukupnog prihoda.
Izdaci iz stava 1. ovog člana priznaju se kao rashod samo ako su izvršeni licima registrovanim za te namene u skladu sa posebnim propisima, koja navedena davanja isključivo koriste za obavljanje delatnosti iz stava 1. ovog člana (član 15. stav 2. ZPDPL).
4. Sa stanovišta poreza na dohodak građana
Primanje fizičkog lica po osnovu pomoći zbog uništenja ili oštećenja imovine usled elementarnih nepogoda ili drugih vanrednih događaja, odnosno organizovane socijalne i humanitarne pomoći, ne oporezuje se porezom na dohodak građana u skladu sa odredbama člana 9. stav 1. tač. 10) i 11) Zakona o porezu na dohodak građana ("Sl. glasnik RS", br. 24/01, 80/02, 80/02−dr. zakon, 135/04, 62/06, 65/06−ispravka, 31/09, 44/09, 18/10, 50/11, 91/11−US, 93/12, 114/12−US, 47/13, 48/13−ispravka, 108/13, 57/14 i 68/14−dr. zakon) i odredbama Pravilnika o ostvarivanju prava na poreska izuzimanja za primanja po osnovu pomoći zbog uništenja ili oštećenja imovine, organizovane socijalne i humanitarne pomoći, stipendija i kredita učenika i studenata, hranarina sportista amatera i prava na poresko oslobođenje za primanja po osnovu solidarne pomoći za slučaj bolesti ("Sl. glasnik RS", br. 31/01 i 5/05)."
(Mišljenje Ministarstva finansija, br.413-00-00176/2014-04 od 3.10.2014. god.)
Izvor: Vebsajt Ministarstva finansija, 13.10.2014.