PREDNACRT GRAĐANSKOG ZAKONIKA: PREDVIđENO JE OSNIVANJE DEMOGRAFSKOG FONDA IZ KOGA BI SE MAJKAMA SA TROJE I VIšE DECE ISPLAćIVALA MESEčNA NAKNADA DO PUNOLETSTVA TREćEG DETETA. OVO PRAVO IMAćE SVE ONE MAJKE KOJE SU RODILE TREćE DETE, BEZ OBZIRA NA TO DA LI SU DECA IZ JEDNOG, DVA ILI VIšE BRAKOVA, DA LI SU BRAčNA ILI VANBRAčNA. PRAVO ćE IMATI I ZAPOSLENE MAJKE I ONE KOJE NISU U RADNOM ODNOSU

Mere za podsticanje rađanja, posebno ideja o novčanom stimulisanju rađanja troje dece, našle su se među predlozima tokom javne rasprave o Prednacrtu Građanskog zakonika i izazvale najveće interesovanje. Prema rečima Ratomira Slijepčevića, sekretara Komisije za izradu GZ, opravdano se može očekivati da će nova Vlada Republike Srbije, sredinom ove godine, formirati demografski fond i tako realizovati svoju ustavnu obavezu o podsticanju rađanja.

Slijepčević objašnjava da je demografski deficit od oko 30.000 ljudi godišnje zabrinjavajući i najaktuelniji problem u Srbiji.

- To je pitanje: biti ili ne biti. Budućnost Srbije je ozbiljno ugrožena. Za dva veka, ukoliko se ne prekine i ne preokrene trend kontinuiranog demografskog deficita, Srbija će bukvalno ostati bez stanovništva, jer se već duže vreme smanjuje broj stanovnika za veličinu jednog prosečnog grada. Zato se kao imperativ postavlja ostvarivanje obaveze pozitivnog demografskog razvoja putem "poželjnog" nataliteta.

Optimalni natalitet se dobija rađanjem troje ili više dece, gde je rađanje troje dece društveno poželjan natalitet. Sada u Srbiji ima oko 100.000 majki sa troje dece, što je zanemarljiv procenat u odnosu na ukupan broj žena. Međutim, samo približno polovina njih imala bi pravo na naknadu, jer imaju maloletno treće dete. To pravo bi se gasilo sa njegovim punoletstvom.

Ideju da uvede demografski fond Komisija za izradu GZ je prvi put objavila 2011. godine, kada su predložene dve varijante umesto osnovnog rešenja. Prema prvoj, "pogodnosti kojima se podstiče rađanje dece uređuje se posebnim propisima", a prema drugoj, "majka koja rodi troje dece ima pravo na demografsku naknadu do punoletstva trećeg deteta, u iznosu koji za svaku godinu utvrđuje Ministarstvo finansija".

Takva odredba nije sadržana u važećem Porodičnom zakonu("Sl. glasnik RS", br. 18/2005, 72/2011 - dr. zakon i 6/2015), ali je u članu 5 propisano da "majka i dete uživaju posebnu zaštitu države".

- Bilo je neophodno da se zakonski razradi ustavna norma prema kojoj je propisano da "Republika Srbija podstiče roditelje da se odluče na rađanje dece i pomaže im u tome". Srbija je u proteklom veku doživela veliki gubitak svog dragocenog demografskog potencijala - kaže Slijepčević.

U želji da realizuje navedenu ustavnu intenciju, Komisija za izradu GZ je u Prednacrtu, predložila da majka i dete uživaju posebnu zaštitu države, ali i da su "država i lokalna samouprava dužne da finansijskim, poreskim, radnopravnim, stambenim, ekonomskim, socijalnim i drugim merama i aktivnostima podstiču rađanje dece", kao i da se "posebnim propisima uređuje podsticanje rađanja dece, naročito formiranjem (demografskog) fonda za stimulisanje poželjnog nataliteta, u skladu s mogućnostima budžeta Republike".

Odlukom Vlade formirao bi se fond koji bi se alimentirao, ne samo iz budžeta (planiranjem godišnjeg iznosa), već i iz individualnih i kolektivnih donacija (iz zemlje i dijaspore), iz prihoda fondacija, zadužbina i dobrovoljnih prihoda - plemenitih dobročinitelja. Iz tih prihoda bi se isplaćivala svakog meseca demografska naknada u slučaju rođenja trećeg deteta do njegovog punoletstva, bez obzira na to da li je majka zaposlena ili ne, pod uslovom da je srpski državljanin s prebivalištem u Srbiji. Ostvareno pravo na demografsku naknadu bi u suštini istovremeno predstavljalo prihod i za majke koje imaju i više od troje dece, ali samo do punoletstva trećeg deteta.

Mlađe porodice sa pravom na mesečnu demografsku naknadu moći će odmah da reše stambeno pitanje, obezbeđivanjem isplate mesečnih rata stambenih kredita. To će se, smatra Slijepčević, pozitivno odraziti i na razvoj građevinske i mnogobrojnih pratećih privrednih delatnosti.

Uz ovo, kako kaže Slijepčević, idealno bi bilo da se prepolovi broj od oko 30.000 abortusa godišnje.

- Ogromno bogatstvo Srbija bi ostvarila kada bi naši sjajni matematičari, zlatni sportisti, kreativni informatičari, talentovani umetnici i drugi mladi ljudi doprineli ostvarivanju poželjnog nataliteta. Deca u višečlanim porodicama, uz međusobnu emocionalnu podršku, zadovoljnija su, srećnija i uspešnija, sa većim osećajem solidarnosti i životnog i profesionalnog samopouzdanja. U tim porodicama, prema kriminalističkim statističkim podacima, ima najmanje maloletničke delinkvencije. Zato podsticanje posebno poželjnog nataliteta predstavlja ne samo ustavnu, već patriotsku i moralnu obavezu građana Srbije - kaže Slijepčević.