PREDLOG ZAKONA O CENTRALNOM REGISTRU STANOVNIŠTVA - Tekst propisa
Predmet zakona
Član 1.
Ovim zakonom se uređuje uspostavljanje i vođenje, sadržina, način korišćenja, kao i druga pitanja od značaja za uspostavljanje i vođenje Centralnog registra stanovništva Republike Srbije.
Pojmovi koji se koriste u ovom zakonu u muškom rodu obuhvataju iste pojmove u ženskom rodu.
Značenje pojedinih izraza
Član 2.
Izrazi koji se koriste u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) Centralni registar stanovništva Republike Srbije je jedinstvena, elektronski vođena baza podataka o stanovništvu Republike Srbije (u daljem tekstu: Centralni registar);
2) stanovništvo Republike Srbije u smislu ovog zakona čine državljani Republike Srbije, kao i lica koja nisu državljani Republike Srbije, a ostvaruju određena prava, odnosno imaju određene obaveze u smislu posebnih propisa i o kojima se čuvaju podaci u Centralnom registru u rokovima propisanim ovim zakonom;
3) izvorna službena evidencija u smislu ovog zakona, jeste evidencija o podacima koju saglasno zakonu vode državni organi, organi i organizacije autonomne pokrajine i lokalne samouprave ili imaoci javnih ovlašćenja, iz koje se određeni podaci preuzimaju u Centralni registar, u skladu sa zakonom;
4) izvorni organ je državni organ, organ i organizacija autonomne pokrajine i lokalne samouprave ili imalac javnog ovlašćenja koji vodi izvornu evidenciju iz koje se podaci preuzimaju u Centralni registar, u skladu sa zakonom;
5) prijemni organ je organ koji preuzima podatke iz Centralnog registra radi vršenja poslova iz svoje nadležnosti, u skladu sa zakonom;
6) razmena podataka je proces u kome se podaci prenose između izvorne službene evidencije i Centralnog registra, kao i proces u kome se podaci iz Centralnog registra koriste u skladu sa zakonom;
7) mreža za razmenu podataka je tehnički sistem za elektronsku razmenu podataka na servisnoj magistrali putem jedinstvene informaciono-komunikacione mreže elektronske uprave, u i iz Centralnog registra;
8) administrator prijemnog organa (u daljem tekstu: administrator), odnosno zamenik administratora (u daljem tekstu: zamenik) je lice koje je ispred prijemnog organa ovlašćeno za saradnju prijemnog organa sa ministarstvom nadležnim za poslove uprave (u daljem tekstu: Ministarstvo) i službom Vlade koja je nadležna za projektovanje, usklađivanje, razvoj i funkcionisanje sistema elektronske uprave (u daljem tekstu: Služba Vlade), kao i da prati rad ovlašćenih lica u prijemnom organu i
9) ovlašćena lica su lica u prijemnom organu koja su ovlašćena za pristupanje i neposredno preuzimanje podataka iz Centralnog registra.
Cilj uspostavljanja Centralnog registra
Član 3.
Cilj uspostavljanja Centralnog registra je postojanje jedinstvene, centralizovane i pouzdane državne baze podataka koja sadrži tačne i ažurne podatke o stanovništvu Republike Srbije u elektronskom obliku propisane ovim zakonom i koja omogućava svim državnim organima i organizacijama, organima i organizacijama autonomne pokrajine i lokalne samouprave, ustanovama, javnim preduzećima, posebnim organima preko kojih se ostvaruje regulatorna funkcija i pravnim i fizičkim licima kojima su poverena javna ovlašćenja da poslove iz svoje nadležnosti obavljaju na pouzdan, ekonomičan i efikasan način, zasnovan na centralizovano obrađenim, tačnim, ažurnim i pouzdanim podacima dobijenim sa jednog mesta - iz Centralnog registra, kao i da se na osnovu podataka iz Centralnog registra obezbede pouzdani podaci u bazama podataka koje organi vode na osnovu drugih propisa.
Svrha obrade podataka
Član 4.
U Centralnom registru obrađuju se podaci o stanovništvu sa svrhom:
- efikasnog vođenja upravnih i drugih postupaka organa;
- efikasnog upravljanja evidencijama u elektronskom obliku u kojima se, između ostalog, vode i podaci o stanovništvu Republike Srbije;
- praćenja stanja, pripreme izveštaja i analize podataka potrebnih za obavljanje poslova iz delokruga izvornog ili prijemnog organa.
Sadržina Centralnog registra
Član 5.
U Centralnom registru obrađuju se podaci o stanovništvu Republike Srbije i to za:
1) državljane Republike Srbije sa prebivalištem u Republici Srbiji;
2) državljane Republike Srbije bez prijavljenog prebivališta na teritoriji Republike Srbije;
3) izbeglice u skladu sa Zakonom o izbeglicama i posebnim propisima kojim se reguliše položaj izbeglica;
4) strance sa odobrenim privremenim boravkom ili odobrenim stalnim nastanjenjem u Republici Srbiji;
5) tražioce azila, strance kojima je odobreno utočište ili supsidijarna zaštita i privremena zaštita u skladu sa zakonom i
6) strance koji nemaju dozvolu za stalno nastanjenje ili privremeni boravak u Republici Srbiji, a imaju stečenu imovinu ili prava i obaveze po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja ili svojstvo poreskog obveznika.
Nadležnost za vođenje Centralnog registra
Član 6.
Centralni registar uspostavlja i vodi Ministarstvo, uz tehničku podršku Službe Vlade.
Bliži način preuzimanja, razmene podataka, pristupa i zaštite podataka sadržanih u Centralnom registru, kao i druga tehnička pitanja od značaja za vođenje Centralnog registra bliže uređuje Vlada.
Nadležnost Ministarstva
Član 7.
Ministar nadležan za poslove uprave (u daljem tekstu: Ministar) rešenjem utvrđuje listu prijemnih organa iz člana 3. ovog zakona, koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra, u postupku propisanom ovim zakonom.
U cilju tačnosti i ažurnosti podataka u Centralnom registru Ministarstvo preduzima mere radi njihove usklađenosti sa izvornim evidencijama.
Lice koje uoči da su podaci koji se o njemu vode u Centralnom registru netačni, može podneti Ministarstvu zahtev za njihovu ispravku.
Prijemni organ koji u vršenju poslova iz svoje nadležnosti uoči neslaganje sa podacima u Centralnom registru dužan je da bez odlaganja o tome obavesti Ministarstvo.
Zahtev iz stava 3. ovog člana, kao i obaveštenje iz stava 4. ovog člana Ministarstvo prosleđuje izvornom organu radi preduzimanja mera za proveru tačnosti podataka i eventualnog sprovođenja postupka za njegovu izmenu u skladu sa zakonom.
O preduzetim merama iz stava 5. ovog člana izvorni organ dostavlja obaveštenje Ministarstvu, koje o tome obaveštava podnosioca zahteva, odnosno prijemni organ.
Ministarstvo obavlja i druge poslove u skladu sa ovim zakonom.
Nadležnost Službe Vlade
Član 8.
Služba Vlade obavlja poslove tehničke podrške u uspostavljanju i vođenju Centralnog registra, poslove koji se odnose na čuvanje, sprovođenje mera zaštite i obezbeđivanje sigurnosti i bezbednosti podataka u Centralnom registru, kao i druge poslove utvrđene zakonom.
Obrada podataka o ličnosti
Član 9.
Obrada podataka o ličnosti koji se vode u Centralnom registru vrši se u skladu sa zakonom koji uređuje zaštitu podataka o ličnosti.
Podaci o ličnosti koriste se u svrhu utvrđenu ovim zakonom.
Prijemni organ koji koristi podatke o ličnosti iz Centralnog registra dužan je da obezbedi zaštitu podatka o ličnosti.
Izvorne službene evidencije i podaci iz izvornih službenih evidencija
Član 10.
Centralni registar vodi se na osnovu podataka iz izvornih službenih evidencija, i to iz:
1) Evidencije o matičnim brojevima građana – jedinstveni matični broj građana;
2) Evidencije o državljanstvu – državljanstvo Republike Srbije;
3) Registra matičnih knjiga i to: lično ime; pol, datum, mesto, opština/grad rođenja, mesto i država ako je lice rođeno u inostranstvu; lično ime roditelja; podatak o nacionalnoj pripadnosti; datum, mesto, opština/grad zaključenja braka; mesto i država zaključenja braka, ako je zaključen u inostranstvu; lično ime supružnika; bračni status (neoženjen-a/neudata, u braku /razveden-a, udovac-udovica); datum, mesto, opština/grad smrti, mesto i država smrti ako je smrt nastupila u inostranstvu i životni status (u životu/preminuo);
4) Evidencije prebivališta, boravišta i privremenog boravka u inostranstvu - grad, opština, naseljeno mesto, ulica, kućni broj, sprat i broj stana kod adrese prebivališta i boravišta, odnosno država kod privremenog boravka u inostranstvu;
5) Evidencije o ličnim kartama - činjenica da li građanin poseduje važeću ličnu kartu, registarski broj i datum isteka roka na koji je lična karta izdata;
6) Evidencije o putnim ispravama - činjenica da li građanin poseduje važeću putnu ispravu, registarski broj i datum isteka roka važenja na koji je putna isprava izdata;
7) Centralnog registra obaveznog socijalnog osiguranja - podatke iz jedinstvene prijave na obavezno socijalno osiguranje i to: osnov osiguranja, datum početka osiguranja, datum promene u osiguranju, datum prestanka osiguranja, zanimanje, vrsta i stepen stručne spreme, poreski identifikacioni broj obveznika doprinosa, jedinstveni broj koji dodeljuje Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja za potrebe obaveznog socijalnog osiguranja obveznicima doprinosa i osiguranim licima, kao i njegovu vezu sa jedinstvenim matičnim brojem građanina;
8) Evidencije poreskih obveznika i to: imovinski status (poseduje/ne poseduje nepokretnost) i procenjena vrednost nepokretnosti;
9) Evidencije o strancima – strancima kojima je odobren privremeni boravak, strancima kojima je odobreno stalno nastanjenje, evidencije o izdatim ličnim kartama za strance, privremenim ličnim kartama za strance i strancima kojima su izdate putne isprave za strance i to:
(1) Opšti podaci: lično ime, ime roditelja, pol, datum, mesto i država rođenja, vrsta broj i rok važenja strane putne isprave, državljanstvo, evidencijski broj stranca, adresa stanovanja ili prebivalište stranca;
(2) Podaci o strancu sa odobrenim privremenim boravkom: osnov privremenog boravka, rok važenja odobrenog boravka, rok važenja lične karte za stranca.
(3) Podaci o strancu sa odobrenim stalnim nastanjenjem: broj i datum rešenja o odobrenom stalnom nastanjenju u Republici Srbiji, rok važenja lične karte za strance, datum i razlog prestanka stalnog nastanjenja u Republici Srbiji;
10) Evidencije o tražiocima azila, strancima kojima je odobreno utočište, strancima kojima je odobrena supsidijarna zaštita, strancima kojima je odobrena privremena zaštita, evidencije o izdatim ličnim kartama za tražioce azila, strancima kojima je odobren azil ili privremena zaštita, kao i evidencije o izdatim putnim isprava za strance kojima je odobren azil i to:
(1) Opšti podaci: lično ime, ime roditelja, pol, datum, mesto i država rođenja, vrsta broj i rok važenja strane putne isprave, državljanstvo, evidencijski broj stranca, adresa stanovanja;
(2) Podaci o tražiocima azila: broj i rok važenja lične karte za tražioce azila, datum i broj podnetog zahteva za azil;
(3) Podaci o licima sa odobrenim utočištem: broj i datum rešenja o odobrenom utočištu, rok važenja lične karte za lice kome je odobreno utočište, broj, datum izdavanja i rok važenja putne isprave za lica kojima je odobreno utočište, datum prestanka prava na utočište;
(4) Podaci o licima sa odobrenom supsidijarnom zaštitom: broj i datum rešenja o odobrenoj supsidijarnoj zaštiti, rok važenja lične karte za lica kojima je odobrena supsidijarna zaštita, broj, datum izdavanja i rok važenja putne isprave za lica kojima je odobrena supsidijarna zaštita ako je izdata, datum prestanka prava na supsidijarnu zaštitu;
(5) Podaci o licima sa odobrenom privremenom zaštitom - broj i datum rešenja o odobrenoj privremenoj zaštiti, rok važenja lične karte za lice kome je odobrena privremena zaštita i datum prestanka privremene zaštite;
11) Evidencije o strancima koji nemaju dozvolu za stalno nastanjenje ili privremeni boravak u Republici Srbiji, a imaju stečenu imovinu ili prava i obaveze po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja ili svojstvo poreskog obveznika: evidencijski broj stranca; prezime i ime; datum rođenja; državljanstvo; podaci o imovini, pravu ili obavezi;
12) Evidencije o izbeglim licima iz bivših jugoslovenskih republika i to: lično ime; ime jednog roditelja; dan, mesec i godina rođenja; opština i republika rođenja; mesto i adresa sa koje je lice izbeglo; datum prijavljivanja u Republici Srbiji; mesto u kom lice boravi u Republici Srbiji i adresa stana i jedinstveni matični broj građana dodeljen pre sticanja izbegličkog statusa i
13) Adresnog registra i to: matični broj i naziv opštine; matični broj i naziv naseljenog mesta; matični broj ulice, naziv ulice i kućni broj.
Upis podataka vrši se na osnovu jedinstvenog matičnog broja građana ili evidencijskog broja stranca.
Organi koji vode izvorne službene evidencije iz stava 1. ovog člana dužni su da podatke iz svojih evidencija prenesu u Centralni registar, u skladu sa ovim zakonom.
Podaci o stanovništvu
Član 11.
Za stanovništvo iz člana 5. ovog zakona u Centralnom registru vode se podaci iz člana 10. ovog zakona.
Podaci u Centralnom registru se usklađuju sa ažurnim podacima izvornih evidencija iz člana 10. stava 1. ovog zakona, u skladu sa propisima kojima se uređuje elektronska uprava i zaštita podataka o ličnosti.
Tehnički podaci u Centralnom registru
Član 12.
Centralni registar sadrži i tehničke podatke kojima se omogućuje efikasno, ažurno i zakonito uspostavljanje, vođenje i razmena podataka iz člana 10. ovog zakona, a naročito:
1) identifikacione oznake kojima se povezuju izvorne službene evidencije na osnovu kojih se upisuju i koriste podaci u Centralnom registru i to: jedinstveni matični broj građana, evidencijski broj stranca, jedinstveni broj koji dodeljuje Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja za potrebe obaveznog socijalnog osiguranja obveznicima doprinosa i osiguranim licima, i poreski identifikacioni broj;
2) šifrarnike neophodne za vođenje podataka u Centralnom registru;
3) evidenciju ovlašćenih lica organa iz člana 3. ovog zakona, kao i evidenciju o administratorima prijemnih organa i njihovih zamenika koja sadrži: ime i prezime, jedinstveni matični broj građana, dodeljena prava, kao i evidenciju njihovih prava na dobijanje podataka iz Centralnog registra;
4) evidencije logova za pristup podacima i to: podatak o licu odnosno organu koje je pristupilo Centralnom registru, datum i vreme pristupa, skup podataka kojima se pristupalo i pravni osnov za pristup podacima;
5) druge evidencije koje služe za efikasnije upravljanje Centralnim registrom.
Unos podataka u Centralni registar
Član 13.
Izvorni organi su dužni da podatke iz člana 10. ovog zakona, elektronskim putem prenose u Centralni registar, bez odlaganja nakon upisa u izvornu evidenciju.
Podatak u odnosu na čiju tačnost postoji sumnja, označava se statusom "podatak u proveri".
Preuzimanje podataka iz Centralnog registra
Član 14.
Ministar rešenjem utvrđuje listu prijemnih organa iz člana 3. ovog zakona, koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra, na osnovu zahteva koji prijemni organ podnosi Ministarstvu.
Pre donošenja rešenja iz stava 1. ovog člana ministarstvo pribavlja mišljenje Službe Vlade da prijemni organ ispunjava tehničke uslove za povezivanje sa Centralnim registrom.
Organi iz člana 3. ovog zakona dužni su da u roku od 8 dana po prijemu obaveštenja da je Ministarstvu dostavljeno mišljenje Službe Vlade iz stava 2. ovog člana, dostave akte o administratoru, kao i njegovom zameniku.
Obaveštenje sadrži i upozorenje da organ neće biti stavljen na listu, odnosno da mu neće biti omogućen pristup podacima iz Centralnog registra pre dostavljanja akta o određivanju administratora i njegovog zamenika.
Rešenje iz stava 1. ovog člana objavljuje se na internet stranici Ministarstva i na Portalu eUprave.
O svakoj promeni administratora, odnosno njegovog zamenika organi iz člana 3. ovog zakona dužni su da bez odlaganja obaveste Ministarstvo radi ažuriranja liste administratora, odnosno zamenika, koju vodi Ministarstvo.
Prijemni organ iz člana 3. ovog zakona dužan je da vodi evidenciju ovlašćenih lica koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra.
Uvid u podatke Centralnog registra
Član 15.
Pravo na uvid i prava na osnovu ostvarenog uvida u podatke Centralnog registra ima fizičko lice na koje se podaci odnose, u skladu sa zakonom koji uređuje zaštitu podataka o ličnosti.
Pravo na uvid u podatke Centralnog registra ima ovlašćeno lice prilikom vršenja poslova u skladu sa zakonom.
Po zahtevu lica koje u skladu sa zakonom obavlja statističke i naučnoistraživačke poslove, odnosno delatnosti, u okviru Centralnog registra obrazuje se posebna baza, sa anonimizovanim podacima.
Podaci iz stava 4. ovog člana se anonimizuju u skladu sa zakonom koji uređuje zaštitu o podataka o ličnosti.
Čuvanje podataka Centralnog registra
Član 16.
U Centralnom registru podaci se čuvaju:
- 10 godina, i to: o licima koja su umrla od dana smrti; licima čiji su podaci poništeni od dana poništenja; licima koja su se trajno iselila iz Republike Srbije od dana odjave prebivališta i strancima na odobrenom privremenom boravku od trenutka obrade poslednjeg podatka.
- pet godina od dana obrade poslednjeg podataka o tražiocima azila, izuzev podataka koji se odnose na stranca kome je odobren azil (utočište i supsidijarna zaštita) ili privremena zaštita u Republici Srbiji, koji se čuvaju trajno, u skladu sa Zakonom o evidencijama i obradi podataka u oblasti unutrašnjih poslova.
Integritet, zaštitu i čuvanje podataka koji se vode u Centralnom registru Služba Vlade obezbeđuje u skladu sa zakonima kojima se uređuje elektronska uprava i informaciona bezbednost i zaštita podataka o ličnosti.
Obezbeđivanje pristupa i mere zaštite pristupa Centralnom registru
Član 17.
Obezbeđivanje pristupa i mere zaštite pristupa podacima u Centralnom registru vrši se u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast elektronske uprave, elektronske identifikacije i informacione bezbednosti.
Fizička zaštita podataka u Centralnom registru
Član 18.
Centralni registar nalazi se u Državnom centru za čuvanje i upravljanje podataka koji obezbeđuje fizičku zaštitu podataka u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronska uprava i informaciona bezbednost.
Nadzor
Član 19.
Nadzor nad primenom ovog zakona vrši ministarstvo preko upravne inspekcije.
Nadzor nad primenom ovog zakona u delu koji se odnosi na zaštitu podataka o ličnosti vrši Poverenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti, u skladu sa zakonom.
Nadzor nad primenom ovog zakona u delu koji se odnosi na informacionu bezbednost vrši ministarstvo nadležno za poslove informacione bezbednosti, u skladu sa zakonom.
Kaznene odredbe
Član 20.
Novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 hiljada dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u izvornom organu ako:
1) ne prenese podatke iz izvornih službenih evidencija u Centralni registar (član 10. stav 3. ovog zakona);
2) ne postupi u skladu sa članom 13. ovog zakona.
Novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 hiljada dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u prijemnom organu ako:
1) ne obavesti Ministarstvo o promeni administratora, odnosno njegovog zamenika (član 14. stav 6. ovog zakona);
2) ne vodi evidenciju ovlašćenih lica koja imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra (član 14. stav 7. ovog zakona).
Neovlašćeno prikupljanje ličnih podataka iz Centralnog registra podleže krivičnoj odgovornosti, u skladu sa članom 146. Krivičnog zakonika ("Službeni glasnik PC", br. 85/05, 88/05 – ispravka, 107/05 – ispravka, 72/09, 111/09, 121/12, 104/13, 108/14 i 94/16).
Prelazne odredbe
Član 21.
Podzakonski propis iz člana 6. stav 2. ovog zakona doneće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom početka primene ovog zakona prestaje da važi Zakon o jedinstvenom registru stanovništva ("Službeni list SFRJ", broj 24/86) i Zakon o informacionom sistemu Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 12/96).
Član 22.
Obavezuju se izvorni organi da do početka primene ovog zakona obezbede sve tehničke uslove za prenos podataka u Centralni registar.
Stupanje na snagu i početak primene zakona
Član 23.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se od 1. septembra 2020. godine.
IZ OBRAZLOŽENJA
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Obimna i neobjedinjena papirološka dokumentacija decenijama nameće radno angažovanje brojnih ljudskih resursa državne administracije, a istovremeno su iza tog naizgled velikog broja, faktički preopterećeni zaposleni na nesrazmerno obimnim poslovima vezanim za obradu te dokumentacije. Zbog navedenog, broj zaposlenih se istovremeno iskazuje kao veliki i suvišan, iako je on prema uporednim podacima u bližem i širem okruženju, nedovoljan. Kako god da je tretiran, rezultat rada državne administracije na poslovima vezanim za evidentiranje podataka od značaja za civilne statuse stanovništva Republike Srbije ostavlja prostor za unapređenje.
"Potrebni papiri" za svakodnevno funkcionisanje u brojnim segmentima života društvene i privredne zajednice su skupi i predstavljaju nepotrebno opterećenje za građane i privredu, a istovremeno su u suprotnosti sa jasnim politikama u oblasti očuvanja i zaštite životne sredine. Uspostavljanjem, vođenjem i razvojem objedinjenog Centralnog registra stanovništva se stvara pravni osnov i trajni okvir kojim će se omogućiti rešavanje ne samo navedenih problema, već pre svega obezbediti efikasan, pouzdan i siguran sistem funkcionisanja javne uprave. Stavljanjem u funkciju ovog sistema doprineće rešavanju mnogih problema u svim segmentima rada državnih organa, lokalnih uprava i samouprava, kao i imaoca javnih ovlašćenja.
Potreba za donošenjem ovog zakona potvrđena je kako u praksi tako i u istraživanjima u brojnim oblastima vezanih (ne)posredno za odnos građanina i državne administracije, a potvrđena je i Zaključkom Vlade broj: 021-11839/2016 od 15.12.2016. godine, kojim je usvojen Plan prioritetnih aktivnosti za smanjenje administrativnih tereta u Republici Srbiji 2016-2018. godine. Ovim Zaključkom se konstatuje da bi se uspostavljanjem jedinstvenog registra građana pojednostavili svi upravni postupci koji zahtevaju proveru podataka o fizičkim licima. Praksa drugih zemalja pokazuje da su centralni registri stanovništva jedan od informacionih stubova javne uprave i da oni distribuišu najveći broj podataka drugim institucijama. Realizacija ove aktivnosti podrazumeva, pre svega, izradu pravnog okvira (zakona i podzakonske propise), kako bi se, između ostalog, definisala vrsta podataka koja bi se nalazila u jedinstvenom registru građana, kao i to da li će se registar odnositi samo na državljane Republike Srbije ili i na druge kategorije stanovništva u skladu sa drugim relevantnim normativnim aktima.
Naslanjajući se na ovaj zaključak Vlade, kao i na generalne ciljeve reforme javne uprave usmerene ka razvoju i modernizaciji društva i usluga, razlozi za donošenje se multiplikuju i dovode do zaključka da je formiranje Centralnog registra stanovništva apsolutno neophodan korak kako bi se obezbezbedio efikasan rad organa i delotvorno ostvarivanje prava građana u postupcima pred tim organima. Istovremeno, razlozi za donošenje ovog zakona se ne tiču isključivo administracije i njenog rada, već neposredno i posredno dodiruju mnoge aspekte društva. Shodno tome, ovaj zakon je potreban kako bi se pouzdanim i primerenim merama uticalo na trendove od značaja za vođenje populacione politike, povećala bezbednost, obezbedila inkluzija, smanjili troškovi administracije i povećala bezbednost ličnih podataka.
Vlada je odlukom broj: 02-2328/2017 od 17. marta 2017. godine, obrazovala Koordinaciono telo za uspostavljanje i razvoj Centralnog registra stanovništva Republike Srbije, a u okviru Koordinacionog tela obrazovane su: Operativna grupa za razmatranje pravnih i tehničkih pitanja (sa 23 člana) i Stručna grupa za stručnu podršku integraciji Centralnog registra stanovništva Republike Srbije sa drugim registrima i drugim informacionim sistemima (29 članova).
Jedna od odluka je bila da ministri nadležni za državnu upravu i lokalnu samoupravu i unutrašnje poslove u neposrednoj komunikaciji razmotre pitanje nadležnosti u vezi sa upravljanjem Centralnim registrom stanovništva, kao i da će se zajednička odluka zasnivati na analizama potrebnih resursa za uspostavljanje i upravljanje i uporedno-pravnim analizama načina i uspešnosti funkcionisanja već uspostavljenih operativnih registara u drugim državama.
Imajući u vidu napred navedeno, ministar državne uprave i lokalne samouprave je na osnovu člana 23. stav 2. Zakona o državnoj upravi ("Službeni glasnik RS", br 79/05, 101/07, 95/10, 99/14, 30/18 – dr. zakon i 47/18) i člana 28. Uredbe o načelima za unutrašnje uređenje i sistematizaciju radnih mesta u ministarstvima, posebnim organizacijama i službama Vlade ("Službeni glasnik RS", br 81/07 – prečišćen tekst, 69/08, 98/12 i 87/13) doneo rešenje o osnivanju Posebne radne grupe za pripremu teksta Predloga zakona o Centralnom registru stanovništva i pripremu tehničke specifikacije IT infrastrukture za razvoj i uspostavljanje Centralnog registra stanovništva.
III. OBJAŠNjENjE POJEDINAČNIH REŠENjA
Donošenjem Zakona o Centralnom registru stanovništva postavlja se pravna osnova koja će obezbediti ciljano uspostavljanje i vođenje jedinstvene, centralizovane i pouzdane državne baze podataka koja sadrži tačne i ažurne podatke o stanovništvu Republike Srbije u elektronskom obliku i koja omogućava svim državnim organima i organizacijama, organima i organizacijama autonomne pokrajne i lokalne samouprave, ustanovama, javnim preduzećima, posebnim organima preko kojih se ostvaruje regulatorna funkcija i pravnim i fizičkim licima kojima su poverena javna ovlašćenja, da poslove iz svoje nadležnosti obavljaju na pouzdan, ekonomičan i efikasan način, zasnovan na centralizovano obrađenim tačnim, ažurnim i pouzdanim podacima dobijenim sa jednog mesta - iz Centralnog registra, kao i da se na osnovu podataka iz Centralnog registra obezbede pouzdani podaci u bazama podataka koje vode na osnovu drugih propisa.
Vođenje i obrada podataka o stanovništvu Republike Srbije u okviru Centralnog registra stanovništva Republike Srbije omogućiće i doprineće efikasnom vođenju upravnih i drugih postupaka organa na svim nivoima vlasti, efikasnom upravljanju izvornim evidencijama u elektronskom obliku u kojima se, između ostalog, vode i podaci o stanovništvu Republike Srbije, pouzdanom i relevantnom praćenju i analizi stanja i trendova stanovništva, obavljanju statističkih, socioekonomskih i drugih istraživanja i analiza, ali i za vršenje drugih zakonom ili drugim propisom utvrđenih poslova.
Član 1. Predloga zakona
Zakon o Centralnom registru stanovništva predstavlja odgovor na potrebu za stvaranjem objedinjenog, ažurnog i elektronskog registra podataka o stanovništvu Republike Srbije. U tom smislu, odredbom člana 1. Predloga zakona predviđeno je formiranje Centralnog registra stanovništva, odnosno da će se ovim zakonom urediti vođenje, sadržina, način korišćenja, kao i druga pitanja od značaja za uspostavljanje i vođenje Centralnog registra stanovništva. Propisivanjem da se pojmovi koji se koriste u muškom rodu obuhvataju iste pojmove u ženskom rodu, u prvom članu, jasno je demonstrirana odlučnost u promociji rodne ravnopravnosti.
Član 2. Predloga zakona
U ovom članu se definiše terminologija od značaja za primenu ovog zakona, kao pojmovnik izraza korišćenih u njemu, kao što su: Centralni registar stanovništva, stanovništvo Republike Srbije, izvorna službena evidencija, izvorni organ, prijemni organ, razmena podataka, mreža za razmenu podataka, administrator prijemnog organa, kao i pojam ovlašćena lica. Jasno definisanje ovih izraza je bitno kako bi bila jasna sadržina funkcija i uloga svih činilaca ovog registra.
Član 3. Predloga zakona
Već decenijama podaci koji se odnose na stanovništvo u Republici Srbiji nalaze se u više različitih baza podataka, koje su uspostavljene od strane različitih organa, a vode se na različite načine. Samim tim, metodologija njihovog rada nije ujednačena i razmena tih podataka se ne odvija onom brzinom koju omogućava ubrzan tehnološki razvoj i potrebe savremenog društva. U tom smislu, centralizovana elektronska baza podataka pruža brojne prednosti u odnosu na ovakav decentralizovani sistem službenih evidencija. Još od poslednje decenije prošlog veka (mada su još u XVIII veku mnoge evropske države uspostavile registre o svojim građanima), proces formiranja elektronske baze podataka stanovništva je uzeo maha u mnogim državama. Iskustva su pokazala da su benefiti takvih baza podataka, bez obzira na njihove varijacije i specifičnosti, preovlađujući, brojni i značajni.
To je upravo i prevashodna svrha Centralnog registra stanovništva koja se utvrđuje ovim članom, kao jedinstvene, centralizovane i pouzdane državne baze podataka koja sadrži tačne i ažurne podatke o stanovništvu Republike Srbije u elektronskom obliku. Svrha je ne samo da iskoristi sve očigledne funkcionalne prednosti kako centralizovanog sistema, već isto tako i da obezbedi šire mogućnosti i domete vođenja takve elektronske baze podataka, kao baze podataka čiji će efekti biti mnogostruko korisni. Ovaj Centralni registar doneće najviši stepen pouzdanosti, bezbednosti i brzine protoka informacija o stanovništvu i omogućiti svim državnim organima i organizacijama, organima i organizacijama autonomne pokrajne i lokalne samouprave, ustanovama, javnim preduzećima, posebnim organima preko kojih se ostvaruje regulatorna funkcija i pravnim i fizičkim licima kojima su poverena javna ovlašćenja da poslove iz svoje nadležnosti obavljaju na pouzdan, ekonomičan i efikasan način, zasnovan na centralizovano obrađenim tačnim, ažurnim i pouzdanim podacima dobijenim sa jednog mesta - iz Centralnog registra stanovništva, kao i da se na osnovu podataka iz Centralnog registra obezbede pouzdani podaci u bazama podataka koje organi vode na osnovu drugih propisa.
Član 4. Predloga zakona
Ovim članom propisane su tri osnovne namene Centralnog registra:
- efikasno vođenje upravnih i drugih postupaka organa: Osnovna namena Centralnog registra je da se omogući celovito i delotvorno ostvarivanje prava građana, odnosno da se postupci vode bez odugovlačenja i sa što manje troškova po stranku i druge učesnike u postupku. Uspostavljanjem jedinstvenog registra građana pojednostavili bi se svi upravni i drugi postupci koji zahtevaju proveru podataka o fizičkim licima u postupku i time se značajno skraćuje vreme postupanja organa.
- efikasno upravljanje evidencijama u elektronskom obliku u kojima se, između ostalog, vode i podaci o stanovništvu Republike Srbije: Praksa drugih zemalja pokazuje da su centralni registri stanovništva jedan od informacionih stubova javne uprave i da oni distribuišu najveći broj podataka drugim institucijama.
- praćenja stanja, pripreme izveštaja i analize podataka potrebnih za obavljanje poslova iz delokruga izvornog ili prijemnog organa.
Član 5. Predloga zakona
Sadržina Centralnog registra stanovništva je propisana ovim članom Predloga zakona tako što su taksativno nabrojana lica čiji će se podaci nalaziti u bazi podataka Centralnog registra stanovništva Republike Srbije. Ovo je važan element, ne samo zbog transparentnosti prilikom formiranja ovakve nacionalne baze podataka, već i zbog obezbeđivanja Ustavom zagarantovanog prava na zaštitu podataka o ličnosti (član 42. stav 4. Ustava), koje se vrši u skladu sa važećim Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti.
Ovim članom Predloga zakona je propisano da će se u Centralnom registru stanovništva Republike Srbije pored podataka o državljanima Republike Srbije sa prebivalištem u Republici Srbiji nalaziti i podaci državljana Republike Srbije bez prijavljenog prebivališta na teritoriji Republike Srbije, ali i lica čiji je status posebno osetljiv ili specifičan po nekom posebnom osnovu, među kojima se nalaze: izbeglice u skladu sa Zakonom o izbeglicama i posebnim propisima kojim se reguliše položaj izbeglica, tražioci azila, stranci kojima je odobreno utočište ili supsidijarna zaštita i privremena zaštita u skladu sa zakonom, stranci koji nemaju dozvolu za stalno nastanjenje ili privremeni boravak u Republici Srbiji, a imaju stečenu imovinu ili prava i obaveze po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja ili svojstvo poreskog obveznika, stranci sa odobrenim privremenim boravkom ili odobrenim stalnim nastanjenjem u Republici Srbiji.
Takođe, kako je jedna od funkcija ovog zakona i bezbednost u širem smislu te reči, ali i privlačenje stranih investicija, u ovaj registar će biti inkorporisani i podaci o strancima sa privremenim boravkom ili odobrenim stalnim nastanjenjem u Republici Srbiji, kao i podaci o strancima kojima je odobreno utočište ili supsidijarna, privremena zaštita, u skladu sa zakonom.
Član 6. Predloga zakona
Uporednopravna praksa evropskih zemalja ukazuje na činjenicu da postoje različiti modaliteti u vođenju elektronskih baza podataka o stanovništvu, koji zavise od administrativne organizacije država, državnog uređenja, pravne tradicije i drugih aspekata pojedinih državnih sistema. Kada su u pitanju centralizovani registri, među evropskim državama postoji nekoliko rešenja u pogledu organa nadležanog za vođenje registra stanovništva, ali je lako uočiti da među njima preovlađuju države u kojima je ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove nadležno za vođenje ovih registara, uz nekoliko izuzetaka, poput Islanda (Nacionalni statistički institut) ili Bugarske (Ministarstvo za regionalni razvoj i javne radove).
Pažljivijim uvidom u prirodu i način funkcionisanja ministarstava u okviru delokruga propisanih zakonom kojim se utvrđuju njihove nadležnosti, može se uočiti da Centralni registar stanovništva ni organski ni organizaciono ne predstavlja deo nadležnosti ministarstva unutrašnjih poslova, već organa državne uprave koje su zaduženi za poslove uprave.
To se uočava i kroz pažljiviju analizu organizacione strukture i nadležnosti ministarstava unutrašnjih poslova država koje su upravo ovom ministarstvu u nadležnost poverile vođenje centralnog registra stanovništva. Tako na primer, ministarstvo nadležno za vođenje centralnog registra stanovništva u Poljskoj je Ministarstvo unutrašnjih poslova i administracije, dok je nadležnost nad vođenjem Centralnog registra povereno Ministarstvu unutrašnjih poslova i javne administracije u Sloveniji. Kao što se može videti, ovo su ministarstva koja pored unutrašnjih poslova u svojoj ingerenciji imaju i administrativne poslove baš iz domena Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave u Republici Srbiji. I u ostalim državama iz bližeg i šireg okruženja, vođenje centralnog registra stanovništva se uključuje u nadležnost ministarstva unutrašnjih poslova najčešće kada nema odvojenog ministarstva za administraciju (upravu), a u svakom slučaju se poverava unutrašnjoj i relativno samostalnoj organizacionoj jedinici u okviru matičnog ministarstva - telu ili odseku koje ima jasnu administrativnu funkciju. Iz navedenih razloga, kao i Zakonom o ministarstvima utvrđenog delokruga, vođenje Centralnog registra stanovništva je i stavljeno u nadležnost ministarstva nadležnog za poslove uprave. Upravo zato, ovim članom predviđeno je da Centralni registar uspostavlja i vodi ministarstvo nadležno za poslove uprave, uz tehničku podršku službe Vlade koja je nadležna za projektovanje, usklađivanje, razvoj i funkcionisanje sistema elektronske uprave.
Na liniji gore-navednog zaključka uporedne, empirijske i teorijske analize jeste i odluka Koordinacionog tela za uspostavljanje i razvoj Centralnog registra stanovništva Republike Srbije osnovanog Odlukom Vlade broj: 02-2328/2017 od 17. marta 2017. godine. Koordinaciono telo donelo je stratešku odluku da Centralni registar vodi Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, uz obezbeđenje hardverske infrastrukuture i odgovarajućih licenci, održavanje i podršku informacionog dela sistema (u smislu održavanje sistema, softverskih poboljšanja, administativne podrške i analitike - u smislu kreiranja izveštaja, analize podataka i kreiranja alata za omogućavanje automatizacije tih zadataka) od strane Kancelarija za informacione tehnologije i elektronsku upravu Vlade Republike Srbije.
Pored toga, stavom 2. ovog člana predviđeno je donošenje podzakonskog akta koji će bliže urediti tehnička pitanja u vezi sa načinom preuzimanja, razmene podataka, kao i pristupa i zaštite podatka sadržanih u Centralnom registru.
Član 7. Predloga zakona
Kako bi objedinjeni podaci ostvarili svoju punu funkciju i nastavili razvoj i modernizaciju uprave u celini, bilo je neophodno obezbediti tačnost podataka kao i njihovu bezbednost. Ovo je posebno značajno i zbog prirode podataka - u pitanju su lični podaci stanovništva i od krucijalnog značaja je da se oni zaštite od neovlašćenog pristupa, a prvi korak ka tome jeste utvrđivanje liste prijemnih organa koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra, u postupku propisanim Predlogom ovog zakona.
Sa druge strane, važan element pomenute tačnosti podataka, jeste obezbeđivanje usklađenosti podataka između Centralnog registra i izvorne evidencije. Ovim članom Predloga zakona, ta odgovornost je data u nadležnost ministarstvu nadležnom za poslove uprave. Upravo sa tim ciljem, po predlogu lica na koje se podaci iz Centralnog registra odnose ili prijemnog organa koji u vršenju poslova iz svoje nadležnosti uoči neslaganja u podacima iz Centralnog registra, Ministarstvo obaveštava izvorni organ radi preduzimanja mera za proveru tačnosti podataka i eventualnog sprovođenja postupka za njegovu izmenu, s tim što je izvorni organ dužan da obavesti Ministarstvo o preduzetom.
Član 8. Predloga zakona
U članu 8. ovog predloga zakona predviđeno je da Služba Vlade obavlja poslove tehničke podrške u uspostavljanju i vođenju Centralnog registra. Pored poslova koji se odnose na projektovanje, usklađivanje, razvoj i funkcionisanje Centralnog registra iz člana 8. ovog predloga zakona, Službi Vlade u nadležnost su stavljeni i čuvanje, sprovođenje mera zaštite i obezbeđivanje sigurnosti i bezbednosti podataka u Centralnom registru, kao i drugi poslovi utvrđeni zakonom.
Član 9. Predloga zakona
U ovom članu se reafirmiše važnost čuvanja podataka i njihovog korišćenja na način koji obezbeđuje, s jedne strane njihovu tačnost i ažurnost, a s druge strane bezbednost i funkcionalnost za sve namene u skladu sa zakonom.
Član 10. Predloga zakona
Spisak taksativno nabrojanih izvornih evidencija dat je u odredbi ovog člana. Iz ovog iscrpnog spiska izvornih evidencija, jasno se uočava sveobuhvatnost Centralnog registra stanovništva Republike Srbije i koliki će uticaj imati na najširi krug lica, ali i obuhvatiti administrativne postupke velikog broja organa. Pored spiska izvornih evidencija, navedeni su i podaci iz tih evidencija koji će biti preuzeti u Centralni registar stanovištva. Na osnovu tih podataka može se jasno uočiti da broj organa umreženih u Centralni registar garantuje mnoge pogodnosti i uštede za građane. Ušteda vremena za građane je jedan od glavnih rezulata sistema u kome su integrisani podaci navedenih službenih evidencija koje vode izvorni organi. Formiranje Centralnog registra stanovništva će doneti značajne uštede i upravi u vidu manje papirologije za sve organe kojima je neophodan neki lični podatak za rešavanje postupka iz njegove nadležnosti (npr. izvodi iz matičnih knjiga, uverenja o prebivalištu i sl).
Ovim članom jasno je definisano iz kojih službenih evidencija se preuzima tačno određeni podatak, iz čega proizilazi koji izvorni organ je zadužen za određeni podatak.
Član 11. Predloga zakona
Ovaj član zakona upućuje na vezu između člana 5. koji određuje stanovništvo i člana 10. u kome su navedeni podaci koji se vode o stanovništvu, kao i usklađivanje podataka u Centralnom registru sa ažurnim podacima izvornih evidencija u skladu sa propisima kojima se uređuje elektronska uprava i zaštita podataka.
Član 12. Predloga zakona
U ovom članu se propisuje lista obaveznih tehničkih podataka koji će se nalaziti u Centralnom registru stanovništva. Među ovim podacima, posebno se ističe evidencija logova za pristup podacima i to: podatak o licu odnosno organu koje je pristupilo Centralnom registru, datum i vreme pristupa i skup podataka kojima se pristupalo.
Ova odredba je veoma važna ne samo za stepen prevencije zloupotrebe podataka, koji će se podići na neuporedivo viši nivo, već je od velike važnosti jer donosi tačan podatak o svakom pristupu Centralnom registru što povećava transparentnost i mogućnost brze identifikacije vremena pristupa i organa koji je pristupio registru, što sprečava svaku moguću zloupotrebu podataka o ličnosti.
Centralni registar sadrži i tehničke podatke kojima se omogućuje efikasno, ažurno i zakonito uspostavljanje, vođenje i razmena podataka iz člana 11. Predloga zakona, a naročito:
- identifikacione oznake kojima se povezuju izvorne službene evidencije na osnovu kojih se upisuju i koriste podaci u Centralnom registru, i to: jedinstveni matični broj građana, evidencijski broj stranca, jedinstveni broj koji dodeljuje Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja za potrebe obaveznog socijalnog osiguranja obveznicima doprinosa i osiguranim licima, lični broj osiguranika i poreski identifikacioni broj;
- šifarnike neophodne za vođenje podataka u Centralnom registru;
- evidenciju ovlašćenih lica organa iz člana 3. Predloga zakona, kao i evidenciju administratora izvornih organa i njihovih zamenika koja sadrži: ime i prezime, jedinstveni matični broj građana, dodeljena prava, kao i evidenciju njihovih prava na dobijanje podataka iz Centralnog registra;
- evidencije logova za pristup podacima i to: podatak o licu odnosno organu koje je pristupilo Centralnom registru, datum i vreme pristupa i skup podataka kojima se pristupalo, pravni osnov za pristup podacima;
- druge evidencije koje služe za efikasnije upravljanje Centralnim registrom.
Član 13. Predloga zakona
Unos podataka u Centralni registar je regulisan ovim članom, imajući u vidu da Centralni registar stanovništva može ispuniti svoju svrhu i namenu samo onda kada je unos podataka iz izvornih organa kontinuiran i brz. Jedini način da se obezbedi takav dotok, a tako i omogući fukcionalni protok informacija, imajući u vidu broj izvornih organa i konstantni priliv novih informacija, jeste da se to obavlja bez odlaganja i elektronskim putem.
Termin koji je korišćen za vremensku odredbu jeste "bez odlaganja". Alternativa ovoj odredbi bila je "automatski", ali se od nje odustalo radi jasnije opredeljenosti ka efikasnosti i izvršenju unosa na najbrži mogući način, jer nije termin koji označava rok (protek vremena ili trenutak u vremenu) već način.
Dakle, ovom odredbom se upravo ispunjava svrha i namena Centralnog registra stanovništva koji uvek mora da ima tačne, precizne i ažurne podatke. Upravo ta ažurnost postiže se elektronskim putem na način da čim se neki podatak u izvornoj evidenciji izmeni da se bez odlaganja "preslika" u Centralni registar.
Podatak u odnosu na čiju tačnost postoji sumnja, označava se statusom "podatak u proveri", što je na liniji načela da za podatke u registru stanovništva važi pretpostavka tačnosti. Podatak označen kao "podatak u proveri" predstavlja važan korak u obezbeđivanju tačnosti podataka. Naime, upravo zbog činjenice da su podaci pohranjeni u različitim bazama podataka, realno je očekivati da će barem u prvo vreme, čest slučaj biti da se neki podaci ne poklapaju u svim ili pojedinim segmentima, što je moguće i s obzirom na preuzete (očigledne) greške u pisanju ili računanju. Takođe, do potpune automatizacije i ispunjenja svih tehničkih uslova u svim izvornim evidencijama i njihovim sređivanjem, ljudski faktor će biti prisutan u velikoj meri, a samim tim i mogućnost nenamerne greške. Kako bi se zaštitili interesi pojedinaca, ali istovremeno pravna sigurnost ostala neokrnjena, ova odredba zakona predviđa status "podatak u proveri", koji će izdavanje podatka odložiti za trenutak kada je njegova tačnost nesporna.
Član 14. Predloga zakona
Odredba ovog člana predviđa da Ministar rešenjem utvrđuje listu prijemnih organa iz člana 3. Predloga zakona, kao organa koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra stanovništva, na osnovu zahteva koji prijemni organ podnosi Ministarstvu.
Pre donošenja ovog rešenja ministarstvo pribavlja mišljenje Službe Vlade da prijemni organ ispunjava tehničke uslove za povezivanje sa Centralnim registrom stanovništva.
Prijemni organi dužni su da u roku od 8 dana po prijemu obaveštenja da je Ministarstvu dostavljeno mišljenje Službe Vlade da budu stavljeni na listu organa koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra, dostave akte o administratoru, kao i njegovom zameniku.
Obaveštenje Ministarstva sadrži i upozorenje da organ neće biti stavljen na listu, odnosno da mu neće biti omogućen neposredan pristup podacima iz Centralnog registra pre dostavljanja akta o određivanju administratora i njegovog zamenika.
Rešenje ministra se objavljuje na internet stranici Ministarstva i na Portalu eUprave.
O svakoj promeni administratora, odnosno njegovog zamenika prijemni organi sa liste dužni su da bez odlaganja obaveste Ministarstvo, radi ažuriranja liste administratora, odnosno zamenika, koju vodi Ministarstvo.
Prijemni organ dužan je da vodi evidenciju ovlašćenih lica koja imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra stanovništva, a kako bi se omogućilo praćenje načina korišćenja neposredno preuzetih podataka u skladu sa zakonom.
Odredba ovog člana je od izuzetnog značaja ne samo za funkcionisanje Centralnog registra stanovništva, već i za zaštitu podataka i obezbeđivanje poštovanja odredbe člana 42. stav 3. Ustava Republike Srbije u kome se jasno ističe da je "zabranjena i kažnjiva upotreba podataka o ličnosti izvan svrhe za koju su prikupljeni, u skladu sa zakonom...". Jedan od osnovnih načina za obezbeđivanje poštovanja ove norme najvišeg značaja jeste i obaveza formiranja liste prijemnih organa od strane ministra i imenovanje administratora i njegovog zamenika. Ministar listu prijemnih organa utvrđuje nakon pribavljenog mišljenja Službe Vlade da prijemni organ ispunjava tehničke uslove za povezivanje sa Centralnim registrom, sa predlogom Službe Vlade da prijemni organ bude stavljen na listu organa koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra. U okviru ovog člana, utvrđena je obaveza prijemnih organa da bez odlaganja po prijemu obaveštenja da je Ministarstvu dostavljeno mišljenje sa predlogom Službe Vlade da budu stavljeni na listu organa koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra, dostave akte o administratoru, kao i njegovom zameniku. Tako se obezbeđuje nadzor nad pristupom podacima Centralnog registra stanovništva, jer neće biti moguće preuzimati podatke bez identifikovanog - imenovanog administratora i njegovog zamenika.
Važan element koji doprinosti bezbednosti i zaštiti podataka jeste i činjenica da je prijemni organ dužan da vodi evidenciju ovlašćenih lica koji imaju pravo neposrednog preuzimanja podataka iz Centralnog registra i da se o svakoj promeni administratora, odnosno zamenika administratora organi obavesti Ministarstvo radi ažuriranja liste administratora, odnosno zamenika administratora, koju vodi Ministarstvo.
Konačno, važno je istaći transparentnost koja je obezbeđena u stavu 5. ovog člana u kome se predviđa da će rešenje ministra biti objavljeno na internet stranici Ministarstva nadležnog za poslove uprave i na Portalu eUprave, što će potvrditi da je u pitanju najširi mogući pristup toj informaciji od javnog značaja.
Član 15. Predloga zakona
Podaci iz stava 4. ovog člana se anonimizuju u skladu sa zakonom koji uređuje zaštitu o podataka o ličnosti
Pravo na uvid u podatke Centralnog registra stanovništva se suštinski razlikuje od prava na (neposredno) preuzimanje podataka i to je osnovni razlog zašto je regulisano u zasebnom članu. I pored toga što uvid ima, po prirodi posredan i ograničen karakter u odnosu na neposredno preuzimanje podataka, mogućnost zloupotrebe je i dalje velika. Pored jasnog ograničenja u odnosu na mogućnost neposrednog preuzimanja podataka, bitno je i jasno definisati koja lica imaju pravo na uvid u podatke. Potreba za obezbeđenjem pravne sigurnosti i ograničenja vezana za zaštitu podataka o ličnosti, a zbog mogućnosti zloupotrebe podataka koji se u Centralni registar stanovništva unose, uslovila je ograničenje kruga lica koja mogu ostvariti uvid u podatke.
Uvid je omogućen pre svega fizičkom licu na koje se podaci odnose, u skladu sa zakonom, te ovlašćenom licu prilikom vršenja poslova u skladu sa zakonom.
Od posebnog značaja je obrazovanje posebne baze u okviru Centralnog registra stanovništva sa anonimizovanim podacima za potrebe korišćenja u statističke, naučne i istraživačke svrhe. Podaci se anonimizuju u skladu sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti. Ova baza se obrazuje ad hoc, po zahtevu lica koje u skladu sa zakonom obavlja statističke i naučnoistraživačke poslove, odnosno delatnosti.
Ova vrsta baze, predstavlja veoma važno sredstvo u statističkim, naučnim i istraživačkim projektima i ima višestruku primenu. Dakle, da bi se anonimizovana baza obrazovala neophodno je da lice koje će da koristi podatke ima pravni osnov za njihovo korišćenje u naučnoistraživačke, kao i statističke svrhe.
Član 16. Predloga zakona
U članu 16. navedena je dužina čuvanja određenih kategorija podataka. Shodno tome, 10 godina se čuvaju podaci o licima koja su umrla od dana smrti; licima čiji su podaci poništeni od dana poništenja; licima koja su se trajno iselila iz Republike Srbije od dana odjave prebivališta i strancima na odobrenom privremenom boravku od trenutka obrade poslednjeg podatka
Važno je istaći da se ovi podaci čuvaju 10 godina u Centralnom registru dok oni u izvornoj evidenciji ostaju trajno.
Sa druge strane, pet godina od dana obrade poslednjeg podataka o tražiocima azila, izuzev podataka koji se odnose na stranca kome je odobren azil (utočište i supsidijarna zaštita) ili privremena zaštita u Republici Srbiji, koji se čuvaju trajno, u skladu sa Zakonom o evidencijama i obradi podataka u oblasti unutrašnjih poslova.
Integritet, zaštitu i čuvanje podataka koji se vode u Centralnom registru Služba Vlade obezbeđuje u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronska uprava i informaciona bezbednost.
Član 17. Predloga zakona
Obezbeđivanje pristupa i mere zaštite pristupa podacima u Centralnom registru primenjuju se u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast elektronske uprave, elektronske identifikacije i informacione bezbednosti. Ovaj član na jedan opšti način propisuje zaštitu pristupa, u skladu sa članom 42. stav 3. Ustava Republike Srbije.
Član 18. Predloga zakona
Zaštita podataka je potpuna samo kada je pored tehničke zaštite obezbeđena i fizička zaštita podataka. Upravo zato, pored elektronske zaštite koja je propisana u prethodnim članovima, u ovom članu se propisuje i fizička zaštita, a u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronska uprava i informaciona bezbednost.
Član 19. Predloga zakona
Nadzor nad primenom ovog zakona ovim članom je poveren ministarstvu nadležnom za poslove uprave, koje će ga obavljati preko upravne inspekcije.
Kada je u pitanju nadzor nad primenom ovog zakona u delu koji se odnosi na zaštitu podataka o ličnosti isti vrši Poverenik za pristup informacijama od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti, u skladu sa zakonom, dok nadzor nad primenom ovog zakona u delu koji se odnosi na informacionu bezbednost vrši ministarstvo nadležno za poslove informacione bezbednosti, u skladu sa zakonom. Na ovaj način, obezbeđuje se veća pravna sigurnost i poštovanje načela zakonitosti u radu i primeni propisa koji odnose i na zaštitu podatka o ličnosti i informacionu bezbednost.
Član 20. Predloga zakona
U ovom članu Predloga, propisuju se novčane kazne za prekršaje koje učini odgovorno lice u izvornom organu, kao i u prijemnom organu. Prekršaji koji se sancionišu su neprenošenje podataka iz izvornih službenih evidencija u Centralni registar, propuštanje da se Ministarstvo obavesti o promeni administratira, odnosno njegovog zamenika, a za prekršaj se smatra i sutuacija u kojoj se ne vodi evidencija ovlašćenih lica koja imaju pravo neposrednog preduzimanja podataka iz Centralnog registra. Konačno, Predlogom zakona upućuje se i na odredbu člana 146. Krivičnog zakonika, kojim je kao krivično delo predviđeno i sankcionisano neovlašćeno prikupljanje ličnih podataka.
Član 21. Predloga zakona
Ova odredba propisuje rok za donošenje izvršnih propisa. Podzakonski propis iz člana 6. stav 2. ovog zakona doneće se u roku od šest meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom početka primene ovog zakona prestaje da važi Zakon o jedinstvenom registru stanovništva (,,Službeni list SFRJ", broj 24/86) i Zakon o informacionom sistemu Republike Srbije (,,Službeni glasnik RS", broj 12/96).
Član 22. Predloga zakona
Radi omogućavanja preuzimanja podataka u Centralni registar stanovništva svi izvorni organi su dužni da obezbede tehničke uslove kako bi podaci bili u odgovarajućem formatu za prenos u Centralni registar stanovništva. Nesporno je da se svi relevantni podaci koji su predmet regulisanja Predloga zakona nalaze u službenim evidencijama izvornih organa, ali je neophodno da svi ti podaci budu u formi pogodnoj za preuzimanje u Centralni registar stanovništva i u tom smislu propisuje se rok u kom će izvorni organi preduzeti potrebne aktivnosti da u okviru svojih informacionih sistema pripreme podatke na adekvatan način.
Član 23. Predloga zakona
Poslednji član Predloga zakona predvideo je njegovu primenu za 1. septembar 2020. godine. Razlog za ovaj rok je činjenica da je potrebno vreme kako za tehničku izradu registra tako i za inicijalno "punjenje" Centralnog registra od strane izvornih organa, a vezan je i za okolnost da donošenje podzakonskog propisa od strane Vlade podrazumeva složen proces usaglašavanja sadržine predloga od strane nekoliko organa, u skladu sa zakonom.
IV. FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Sredstva za realizaciju Zakona o Centralnom registru stanovništva planirana su u okviru budžetskih sredstava za kapitalni projekat 5003 – Implementacija elektronskih registara organa i organizacija javne uprave i ljudskih resursa – Kancelarija za informacione tehnologije i elektronsku upravu planirala je sredstva za realizaciju Uspostavljanja Registra stanovništva po godinama i to:
- 50.000.000,00 dinara za 2019. godinu i
- 50.000.000,00 dinara za 2020. godinu.
Za sprovođenje Zakona o Centralnom registru stanovništva planirana su sredstva Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2019. godine, na razdelu 20 – Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, Glava 20.0, Program 0607 – Sistem javne uprave, Funkcija 111 – Izvršni i zakonodavni organi, Programska aktivnost 0007 – Sistem matičnih knjiga, na ekonomskoj klasifikaciji 423 – usluge po ugovoru za uslugu migracije podataka iz Centralnog sistema za elektronsku obradu i skladištenje podataka i čuvanje drugog primerka matičnih knjiga u Centralni registar stanovništva u iznosu od 22.160.000 dinara.
Prilikom izrade Zakona o budžetu Republike Srbije za 2019. godinu Ministarstvu finansija upućen je Zahtev za dodatna sredstva za novozaposlene u okviru koga su obrazložene potrebe za novozaposlenim u skladu sa obrazovanjem posebne organizacione jedinice koja će obavljati poslove u vezi sa primenom propisa i unapređenja stanja u ovoj oblasti, poslove analize podataka i kreiranje posebnih izveštaja i poslove vezane za komunikaciju i podršku korisnicima. Potrebna dodatna sredstva za plate za 6 novozaposlenih iskazana su u 2019 godini za 6 meseci, na ekonomskoj klasifikaciji 411 u iznosu od 2.802.000 dinara i na ekonomskoj klasifikaciji 412 u iznosu od 492.000 dinara i za 2020. godinu na ekonomskoj klasifikaciji 411 u iznosu od 5.604.000 dinara i na ekonomskoj klasifikaciji 412 u iznosu od 984.000 dinara.
Za sprovođenje Zakona 2019. i 2020. godine sredstva će biti opredeljena na razdelu Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave, u okviru limita određenog od strane Ministarstva finanasija, u skladu sa bilansnim mogućnostima budžeta Republike Srbije.
Pored toga, Ministarstvo unutrašnjih poslova planiralo je sredstva za sprovođenje ovog zakona za 2020. godinu.
Takođe, sa aspekta obaveza koje proizilaze iz rešenja Predloga zakona o Centralnom registru stanovništva, data je procena finansijskih efekata potrebnih za sprovođenje ovog akta od strane Ministarstva spoljnih poslova, Republičkog geodetskog zavoda i Komesarijata za izbeglice i migracije i u tom smislu sprovođenje Zakona o Centralnom registru stanovništva neće imati finansijske efekte na navedene organe.
Izvor: Vebsajt Narodne skupštine, 24.12.2018.