NACRT ZAKONA O NAUCI I ISTRAŽIVANJIMA

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se sistem nauke i istraživanja u Republici Srbiji, i to planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u nauci i istraživanju, obezbeđivanje kvaliteta i razvoja celokupnog naučnoistraživačkog rada, osnivanje i upravljanje institutima, vođenje evidencije, sticanje zvanja istraživača, institucionalno finansiranje i finansiranje drugih programa od opšteg interesa, kao i druga pitanja od značaja za sistem nauke i istraživanja (dalje: naučnoistraživačka delatnost).

Svi termini kojima su u ovom zakonu označeni položaji, profesije, odnosno zanimanja i zvanja, izraženi u gramatičkom muškom rodu, podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koja se odnose.

Nauka i istraživanje kao delatnost

Član 2.

Nauka i istraživanja kao delatnost od posebnog značaja za sveukupni razvoj Republike Srbije, kao društva zasnovanog na znanju, a zajedno sa visokim obrazovanjem, glavni je činilac i pokretač privrednog i ukupnog društvenog razvoja.

Nauka i istraživanja u Republici Srbiji su deo međunarodnog naučnog, obrazovnog i kulturnog prostora.

Član 3.

Nauka i istraživanja, u smislu ovog zakona, su sistematski stvaralački rad koji se preduzima radi stvaranja novih znanja, s ciljem podizanja opšteg civilizacijskog nivoa društva i korišćenja tih znanja u svim oblastima društvenog razvoja.

Član 4.

Nauka i istraživanja se zasnivaju na sledećim načelima:

1) slobodi i autonomiji naučnoistraživačkog rada;

2) javnosti naučnoistraživačkog rada i rezultata tog rada, u skladu sa zakonom;

3) naučnoj i stručnoj kritici;

4) poštovanja standarda nauke i struke;

5) primeni međunarodnih standarda i kriterijuma u vrednovanju kvaliteta naučnoistraživačkog rada u svakoj oblasti posebno, u odnosu na njenu specifičnost;

6) konkurentnosti i izvrsnosti naučnih programa i projekata;

7) etike naučnoistraživačkog rada, u skladu sa principima dobre naučne prakse.

8) povezanosti sa sistemom obrazovanja a posebno sa sistemom visokog obrazovanja;

9) otvorenosti za međunarodnu naučnu i tehnološku saradnju;

10) sprovođenja istraživačkog rada u skladu sa principima otvorene nauke;

11) brige za održivi razvoj i zaštitu životne sredine.

Upotreba postojećih i novostvorenih znanja usmerena je ka stvaranju dodatne vrednosti za društvo, pri čemu se poštuju načela zaštite i prometa intelektualne svojine.

Član 5.

Naučni rad je slobodan i ne podleže nikakvim ograničenjima, osim onih koji proizlaze iz poštovanja standarda nauke i etičnosti u naučnoistraživačkom radu, zaštite ljudskih prava, kao i zaštite životne sredine.

Naučni rad podleže naučnoj kritici.

Sloboda naučnog rada i stvaralaštva ogleda se u slobodi naučnog delovanja, slobodi izbora i razvoja naučnih metoda istraživanja i interpretacije, kao i poštovanja autorskih prava.

Član 6.

Istraživački rad sprovodi se prema principima otvorene nauke u skladu sa platformom otvorene nauke, kao aktom koga utvrđuje ministar, a kojim se regulišu otvoreni pristup naučnim publikacijama i primarnim podacima, u skladu sa preporukama evropske komisije i međunarodnom dobrom praksom.

Član 7.

Nauku i istraživanja kao delatnost od opšteg interesa realizuju akreditovane naučnoistraživačke organizacije kroz programe utvrđene ovim zakonom, kao i programe utvrđene zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije.

Član 8.

Ciljevi realizacije naučnoistraživačke delatnosti su:

1) stvaranje novih znanja radi podsticanja društvenog, tehnološkog, kulturnog i ekonomskog razvoja, povećanja društvenog proizvoda i podizanja standarda građana i kvaliteta života;

2) očuvanje i unapređenje opšteg fonda znanja, kao uslova za razumevanje, jačanje i doprinos svetskim razvojnim procesima;

3) unapređenje ukupnih naučnoistraživačkih kapaciteta, (ljudskih resursa i institucija);

4) podizanje opšteg nivoa tehnologija u privredi i obezbeđivanje konkurentnosti roba i usluga na domaćem i svetskom tržištu;

5) jačanje međunarodne naučne saradnje i doprinos u regionalnom, evropskom i globalnom istraživačkom prostoru;

6) podrška stvaranju inovacija za privredu, i transferu tehnologija i jačanju inženjerskih kapaciteta sa ciljem stvaranja komparativnih prednosti na globalnom tržištu i promocija preduzetništva;

7) unapređenje i širenje kulturnog ambijenta i stvaralačkog obrazovanja, sa ciljem očuvanja i afirmacije nacionalnog identiteta kao dela civilizacijske baštine;

8) sistemsko podsticanje saradnje između institucija, kao i mobilnosti istraživača, odnosno istraživačkog i administrativnog osoblja u okviru srpskog, regionalnog, evropskog i globalnog istraživačkog prostora.

Član 9.

Radi sprovođenja ciljeva iz člana 8. ovog zakona, obaveze naučnoistraživačke organizacije (u daljem tekstu: NIO) su:

1) da u skladu sa potrebama osnivača i društva u celini sačini sedmogodišnji program rada i razvoja i prilagođava ga postignutim rezultatima, ciljevima i novonastalim okolnostima;

2) da predloži i usklađuje svoje programe sa programima predviđenim ovim zakonom, zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije i strategijama za oblast naučnoistraživačke delatnosti i privrednog i industrijskog razvoja, a u odnosu na specifičnosti oblasti nauke za koje su akreditovane;

3) da identifikuje, analizira i razvija nova polja istraživanja;

4) da deluje u onim poljima koja će globalno biti prepoznata kao najperspektivnija, kroz formiranje novih istraživačkih grupa, centara, laboratorija i adekvatno angažovanje ljudskih resursa i opreme;

5) da održava i redovno ažurira internet prezentaciju;

6) da prati i izveštava javnost o najnovijim dostignućima u nauci i tehnologiji i objektivno prezentuje postignute rezultate institucije, kao i nauku i istraživanja u celini;

7) da privlači i zadržava najbolje istraživače iz zemlje, dijaspore, regiona i sveta;

8) da ima program razvoja naučnoistraživačkih i administrativnih ljudskih resursa;

9) da prateće i administrativne poslove uređuje u skladu sa razvojem         novih informacionih tehnologija;

10) da održava i unapređuje naučnu i drugu infrastrukturu i da omogući pristup naučnoistraživačkoj infrastrukturi drugim NIO i privrednim subjektima uz definisana pravila;

11) da ima spremne predloge projekata za značajno naučno i infrastrukturno proširenje kapaciteta za finansiranje kroz nacionalne i međunarodne fondove;

12) da predlaže osnivaču objedinjavanje resursa sa ciljem stvaranja novih i funkcionalnijih institucija;

13) da aktivno sarađuje sa srodnim NIO i privredom;

14) da se aktivno uključuje u međunarodne tokove i da uspostavlja i održava međunarodnu saradnju i da se prijavljuje za projekte međunarodnih fondova;

15) da u skladu sa specifičnostima oblasti istraživanja aktivno radi na komercijalizaciji rezultata istraživanja;

16) da po zahtevu osnivača osnažuje procese kreiranja javnih politika i zakonskih okvira zasnovanih na činjenicama, kroz primenu naučnih metoda i rezultata.

II. PLANIRANJE I OSTVARIVANJE OPŠTEG INTERESA U NAUČNOISTRAŽIVAČKOJ DELATNOSTI

1. Strategija naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije

Član 10.

Radi planiranja i ostvarivanja dugoročnih strateških ciljeva, prioriteta i pravaca naučnog i tehnološkog razvoja, Vlada donosi Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije (u daljem tekstu: Strategija), na predlog ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: Ministarstvo), u skladu sa zakonom kojim se uređuje planski sistem.

Član 11.

Strategija se usaglašava sa strategijom opšteg privrednog i društvenog razvoja Republike Srbije, kao i drugim nacionalnim, regionalnim i evropskim strategijama.

Strategijom se utvrđuju: stanje u oblasti naučnoistraživačke delatnosti; ciljevi koji se u oblasti nauke i tehnološkog razvoja žele postići na nivou Republike Srbije (u daljem tekstu: Republika), prioriteti i pravci naučnog i tehnološkog razvoja; ciljana sredstva za nauku i istraživanja koja se izdvajaju iz budžeta i privrede, izražena kao procenat bruto nacionalnog dohotka Republike Srbije; naučne oblasti i uže naučne discipline kao i interdisciplinarni i multidisciplinarni pravci koje treba posebno razvijati i materijalno podržavati radi dostizanja ciljeva u razvoju Republike Srbije; prioritetne potrebe u nauci i tehnološkom razvoju i prioriteti ulaganja u naučnoistraživačke programe; materijalni i sistemski preduslovi za realizaciju Strategije, dinamika i faze realizacije; mere za sprovođenje Strategije i upravljanje njenom realizacijom; drugi elementi od značaja za sprovođenje Strategije.

Strategijom se određuju prioriteti za koordinaciju rada Fonda za nauku Republike Srbije i mreže institucija.

Strategija se donosi za period od pet godina. Izmene Strategije vrše se po postupku predviđenom za njeno donošenje.

2. Programi od opšteg interesa za Republiku

Član 12.

Opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, ostvaruje se putem programa institucionalnog finansiranja i drugih programa od opšteg interesa u skladu sa ovim zakonom, kao i putem projektnog finansiranja preko Fonda za nauku Republike Srbije u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad tog fonda.

Programi institucionalnog finansiranja od opšteg interesa za Republiku jesu:

1) Program institucionalnog finansiranja akreditovanih NIO čiji je osnivač Republika Srbija, Autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti;

2) Program institucionalnog finansiranja instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju;

3) Program osnivanja i finansiranja novih instituta u skladu sa ovim zakonom.

Drugi programi od opšteg interesa za Republiku jesu:

1) Program naučnoistraživačkog rada Srpske akademije nauka i umetnosti i Program naučnoistraživačkog rada Matice srpske;

2) Program sufinansiranja izgradnje stanova za potrebe mladih istraživača i naučnika u Republici Srbiji;

3) Program međunarodne naučne saradnje od značaja za Republiku;

4) Program finansiranja naučnoistraživačkog rada centara izuzetnih vrednosti;

5) Program podsticanja i stipendiranja mladih i nadarenih za naučnoistraživački rad;

6) Program usavršavanja kadrova za naučnoistraživački rad;

7) Program projektnog sufinansiranja doktorskih akademskih studija;

8) Program nabavke naučne i stručne literature iz inostranstva i pristupa elektronskim naučnim i stručnim bazama podataka;

9) Program izdavanja naučnih publikacija i održavanja naučnih skupova;

10) Program sufinansiranja programskih aktivnosti specijalizovanih organizacija i udruženja koja se bave dodatnim obrazovanjem i usavršavanjem talentovanih učenika i studenata za bavljenje naučnoistraživačkim radom;

11) Program obezbeđivanja i održavanja naučnoistraživačke opreme i prostora za naučnoistraživački rad;

12) programi predviđeni Strategijom, kao i drugi programi predviđeni ovim zakonom.

Programe iz stava 2. kao i programe iz stava 3. tačke 2) do 12) ovog člana utvrđuje ministar nadležan za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: ministar), uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta za naučni i tehnološki razvoj. Program naučnoistraživačkog rada Srpske akademije nauka i umetnosti i Program naučnoistraživačkog rada Matice srpske utvrđuje nadležni organ Srpske akademije nauka i umetnosti, odnosno Matice srpske.

Programe iz stava 3. tačke 2) do 12) ovog člana, po pravilu, ministar donosi za period do pet godina. Ako se programi iz stav 3. tačke 2) do 12), zbog objektivnih okolnosti ne realizuju u utvrđenim rokovima, ministar može odlukom produžiti realizaciju programa najviše za jednu godinu realizacije.

Finansiranje programa počinje, po pravilu, početkom kalendarske godine.

III. OBEZBEĐIVANJE KVALITETA NAUČNOISTRAŽIVAČKOG RADA I RAZVOJA NAUČNOISTRAŽIVAČKE DELATNOSTI

Član 13.

O obezbeđivanju kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoju naučnoistraživačke delatnosti u Republici staraju se:

1) Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj;

2) Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija;

3) Komisija za sticanje naučnih zvanja;

4) matični naučni odbori;

5) Zajednica instituta Srbije;

6) Ministarstvo.

Lice imenovano u jedno od tela iz stava 1. tač. 1) - 4) ovog člana ne može istovremeno da bude član drugog tela iz navedenih tačaka.

1. Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj

Član 14.

Radi unapređenja naučnog i tehnološkog razvoja, kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoja naučnoistraživačke delatnosti u Republici, osniva se Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj (u daljem tekstu: Nacionalni savet), kao najviše stručno i savetodavno telo u sistemu naučnoistraživačke delatnosti u Republici.

Sastav Nacionalnog saveta

Član 15.

Nacionalni savet ima predsednika i trinaest članova, iz reda akademika, istraživača u zvanju naučnog savetnika i redovnog profesora univerziteta i privrednika.

Predsednika i članove Nacionalnog saveta imenuje i razrešava Vlada, u skladu sa ovim zakonom.

Vlada imenuje predsednika Nacionalnog saveta iz reda redovnih profesora univerziteta i naučnih savetnika, na predlog ministra.

U Nacionalni savet Vlada imenuje: tri člana u zvanju naučnog savetnika zaposlena u institutima, sa liste kandidata koju predlaže Zajednica instituta Srbije, tri člana u zvanju redovnog profesora zaposlena na univerzitetima, sa liste kandidata koju predlaže Konferencija univerziteta Srbije, dva člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti iz reda njenih članova, jednog člana na predlog Matice srpske, jednog člana u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora u vojnoj - naučnoistraživačkoj ustanovi Ministarstva odbrane i Vojske Srbije na predlog Ministarstva odbrane i tri člana iz reda istaknutih privrednika sa liste kandidata koju predlaže Privredna komora Srbije.

Liste kandidata koje predlažu Zajednica instituta Srbije, Konferencija univerziteta Srbije i Privredna komora Srbije sadrže najmanje trostruko veći broj kandidata od broja iz stava 4. ovog člana koje Vlada imenuje u Nacionalni savet. Liste kandidata sadrže: ime i prezime kandidata, naučno, odnosno nastavno zvanje, funkciju, adresu elektronske pošte, kontakt telefon, organizaciju zaposlenja, kraću naučnu, odnosno poslovnu biografiju i oblast nauke kojom se bavi.

Organizacije iz stava 4. ovog člana liste predloga kandidata dostavljaju ministarstvu nadležnom za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: Ministarstvo).

Prilikom imenovanja članova Nacionalnog saveta iz reda predstavnika organizacija koje obavljaju naučnoistraživačku delatnost vodi se računa o rodnoj ravnopravnosti i ravnomernoj zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.

Naučne oblasti iz stava 7. ovog člana jesu: prirodno-matematičke, tehničko- tehnološke, medicinske, biotehničke, društvene i humanističke nauke (u daljem tekstu: naučne oblasti).

Nacionalni savet ima zamenika predsednika koga bira iz reda svojih članova, u skladu sa Poslovnikom o radu.

Mandat predsednika i članova Nacionalnog saveta traje pet godina. Predsednik i članovi Nacionalnog saveta mogu se imenovati najviše dva puta, s tim što se prvi mandat računa od imenovanja u skladu sa ovim zakonom.

Vlada može razrešiti člana Nacionalnog saveta i pre isteka mandata, i to:

1) na lični zahtev;

2) ako ne ispunjava dužnosti člana Nacionalnog saveta ili neredovno dolazi na sednice ili svojim postupcima povredi ugled te dužnosti;

3) na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača, odnosno nadležnog organa Zajednice instituta Srbije, Konferencije univerziteta Srbije, Srpske akademije nauka i umetnosti, Matice srpske, Ministarstva odbrane, Privredne komore Srbije i ministarstva nadležnog za poslove naučnoistraživačke delatnosti.

Nadležnost Nacionalnog saveta

Član 16.

Nacionalni savet:

1) prati stanje i razvoj naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji;

2) daje mišljenje ministru na tekst nacrta strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije;

3) podnosi Ministarstvu izveštaj o ostvarenim rezultatima i o ukupnoj realizaciji Strategije;

4) podnosi inicijativu Ministarstvu za izmenu Strategije;

5) utvrđuje i predlaže ministru listu kandidata za članove matičnih naučnih odbora koja sadrži dvostruko veći broj članova od onog koji će se imenovati odlukom ministra, posle sprovedenog javnog poziva;

6) podnosi godišnji izveštaj o stanju u nauci za prethodnu godinu, sa predlozima i sugestijama za narednu godinu, najkasnije do 1. oktobra, koji usvaja Vlada.

7) daje prethodno mišljenje na programe od opšteg interesa za Republiku Srbiju, a koje utvrđuje ministar;

8) daje mišljenje na petogodišnji izveštaj NIO o realizaciji programa institucionalnog finansiranja koje razmatra ministar;

9) predlaže ministru naučne oblasti, grane i discipline za koje se osnivaju matični naučni odbori;

10) daje prethodno mišljenje na akt o sticanju istraživačkih i naučnih zvanja, kojim se uređuje postupak i način vrednovanja, i kvantitativno iskazivanje naučnoistraživačkih rezultata istraživača, koji donosi ministar;

11) imenuje i razrešava članove Komisije za sticanje naučnih zvanja;

12) donosi akt o vrednovanju naučnoistraživačkog rada i postupku akreditacije instituta, integrisanih univerziteta i fakulteta;

13) odlučuje u drugom stepenu po žalbama u postupku akreditacije naučnoistraživačkih organizacija;

14) odlučuje u drugom stepenu po žalbama u postupku izbora u naučna zvanja;

15) ostvaruje međunarodnu stručnu saradnju, kao i saradnju sa odgovarajućim telom u oblasti visokog obrazovanja, i drugim organima i organizacijama;

16) donosi poslovnik o svom radu;

17) obavlja i druge poslove, u skladu sa ovim zakonom i poslovnikom o radu.

Akt iz stava 1. tačka 12) ovog člana objavljuju se u "Službenom glasniku Republike Srbije".

Rad Nacionalnog saveta

Član 17.

Nacionalni savet radi na sednicama. Rad Nacionalnog saveta je javan.

Za obavljanje poslova iz svoje nadležnosti, Nacionalni savet može da obrazuje komisije, odbore i druga stručna i radna tela (u daljem tekstu: radna tela).

Način rada i odlučivanja uređuju se poslovnikom o radu Nacionalnog saveta.

Kada Nacionalni savet razmatra pitanja koja čine deo ukupne politike Republike u oblasti nauke, a koja su u vezi sa oblastima obrazovanja, zdravstva, privrede, umetnosti i kulture, tada usaglašava stavove sa odgovarajućim organima, telima i institucijama u čijoj su nadležnosti pitanja iz tih oblasti.

2. Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija

Član 18.

Radi obavljanja poslova vrednovanja kvaliteta i efikasnosti naučnoistraživačkog rada (u daljem tekstu: akreditacija) naučnoistraživačkih organizacija sa svojstvom pravnog lica, i to: naučnih instituta, istraživačko-razvojnih instituta, instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, fakulteta, integrisanih univerziteta i naučnoistraživačkih organizacija iz oblasti odbrane i Vojske Srbije (u daljem tekstu: naučnoistraživačke organizacije), obrazuje se Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija (u daljem tekstu: Odbor za akreditaciju).

Odbor za akreditaciju je nezavisno stručno telo koje se u svom radu pridržava načela stručnosti, objektivnosti i međunarodno priznatih standarda i kriterijuma naučnoistraživačkog rada.

Sastav Odbora za akreditaciju

Član 19.

Odbor za akreditaciju ima 13 članova, iz reda akademika, istraživača u zvanju naučnog savetnika i redovnog profesora univerziteta.

Članove Odbora za akreditaciju imenuje i razrešava ministar, i to: šest članova na predlog Zajednice instituta Srbije, šest članova na predlog Konferencije univerziteta i jednog člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti.

Prilikom imenovanja članova Odbora za akreditaciju vodi se računa o ravnomernoj zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.

Odbor za akreditaciju ima predsednika i zamenika predsednika, koje imenuje iz reda svojih članova.

Mandat predsednika, zamenika predsednika i članova Odbora za akreditaciju traje četiri godine, uz mogućnost još jednog izbora.

Član Odbora može da bude razrešen i pre isteka mandata, i to: na lični zahtev, na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača ili obrazložen zahtev većine od ukupnog broja članova Odbora za akreditaciju.

Nadležnost Odbora za akreditaciju

Član 20.

Odbor za akreditaciju:

1) predlaže Nacionalnom savetu akt o vrednovanju naučnoistraživačkog rada i postupku akreditacije naučnoistraživačkih organizacija;

2) sprovodi postupak akreditacije naučnoistraživačkih organizacija;

3) ostvaruje saradnju sa odgovarajućim telom u oblasti visokog obrazovanja;

4) ostvaruje međunarodnu saradnju u oblasti vrednovanja naučnoistraživačkog rada sa odgovarajućim telima i institucijama u Evropi i svetu;

5) donosi poslovnik o svom radu;

6) obavlja druge stručne poslove, u skladu sa ovim zakonom.

Za potrebe sprovođenja postupka akreditacije, Odbor za akreditaciju obrazuje stručne timove koji razmatraju pojedinačne zahteve za sprovođenje postupka akreditacije.

Članove stručnih timova Odbor za akreditaciju imenuje iz reda međunarodno priznatih naučnika, profesora univerziteta i stručnjaka.

Odbor za akreditaciju može angažovati priznatog naučnika ili stručnjaka iz inostranstva radi obavljanja određenih stručnih poslova u postupku akreditacije.

Postupak akreditacije

Član 21.

Odbor za akreditaciju sprovodi postupak akreditacije svake pete godine na zahtev naučnoistraživačke organizacije (redovni postupak), ili u kraćem roku, na zahtev Ministarstva (vanredni postupak).

Zahtev za akreditaciju za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti mogu podneti organizacije sa svojstvom pravnog lica, i to: instituti, fakulteti, univerziteti, visokoškolske ustanove za potrebe policijskog obrazovanja, naučnoistraživačke organizacije iz oblasti odbrane i Vojske Srbije.

Za naučnoistraživačke organizacije iz oblasti odbrane i Vojske Srbije, koje nemaju svojstvo pravnog lica, zahtev za akreditaciju podnosi ministarstvo nadležno za poslove odbrane.

Kada se radi o organizaciji koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija, osnivač podnosi zahtev za akreditaciju Odboru za akreditaciju.

Za organizaciju koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija, Odbor za akreditaciju ocenjuje kvalitet i rezultate njenog naučnoistraživačkog rada za period od pet godina u odnosu na datum podnošenja zahteva.

Za organizacije koja se osnivaju po programu iz člana 12. stav 2. tačka 3. akreditovaće se najkasnije u roku od godinu dana od dana osnivanja.

Po prijemu zahteva iz st. 1. i 4. ovog člana, Odbor za akreditaciju obavlja proveru kvaliteta naučnoistraživačkog rada, u skladu sa ovim zakonom, donosi odluku u roku od 90 dana od dana prijema zahteva i dostavlja je Ministarstvu i osnivaču.

Odbor za akreditaciju može doneti pozitivnu ili negativnu odluku o akreditaciji naučnoistraživačke organizacije.

Ako Odbor za akreditaciju ne donese odluku u roku od 90 dana, ministar ima pravo da razreši članove Odbora za akreditaciju i da imenuje nove članove.

Odbor za akreditaciju dužan je da u ponovljenom postupku donese odluku o akreditaciji naučnoistraživačke organizacije u roku od 60 dana.

Na osnovu pozitivne odluke o akreditaciji, naučnoistraživačka organizacija koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija stiče pravo da se u roku od 30 dana, u skladu sa ovim zakonom, upiše u Registar naučnoistraživačkih organizacija.

Na osnovu pozitivne odluke o akreditaciji, registrovana naučnoistraživačka organizacija zadržava prava koja je stekla upisom u Registar naučnoistraživačkih organizacija.

Osnivač naučnoistraživačke organizacije, odnosno naučnoistraživačka organizacija, može da podnese žalbu Nacionalnom savetu u roku od 15 dana od dana prijema negativne odluke o akreditaciji.

Nacionalni savet u roku od 30 dana od prijema žalbe donosi rešenje kojim može odbiti žalbu, poništiti rešenje u celini ili delimično i sam odlučiti o upravnoj stvari, poništiti rešenje i vratiti predmet Odboru za akreditaciju na ponovno odlučivanje.

Odbor za akreditaciju je dužan da u roku od 30 dana od dana prijema rešenja Nacionalnog saveta o poništavanju prvostepene odluke i vraćanju na ponovno odlučivanje donese odluku u skladu sa pravnim shvatanjem Nacionalnog saveta.

Ako je doneta konačna negativna odluka o akreditaciji, naučnoistraživačka organizacija briše se iz Registra naučnoistraživačkih organizacija.

Osnivač naučnoistraživačke organizacije, odnosno naučnoistraživačka organizacija, koja je dobila negativnu odluku o akreditaciji, ima pravo da ponovi zahtev za akreditaciju, po isteku godine dana od dana prijema konačne odluke o akreditaciji.

3. Komisija za sticanje naučnih zvanja

Član 22.

Radi odlučivanja o sticanju naučnih zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik, obrazuje se Komisija za sticanje naučnih zvanja (u daljem tekstu: Komisija).

Sastav Komisije

Član 23.

Komisija ima 17 članova, iz reda akademika, naučnih savetnika i redovnih profesora univerziteta.

Predsednika, zamenika predsednika i članove Komisije imenuje Nacionalni savet, i to: osam članova na predlog Zajednice instituta Srbije (od kojih najmanje dva iz redova instituta od nacionalnog značaja), šest članova na predlog Konferencije univerziteta, dva člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti i jednog člana na predlog ministra.

Nacionalni savet može razrešiti člana Komisije pre isteka mandata, na lični zahtev ili na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača, ako ne dolazi redovno na sednice, ako prekrši poslovnik o radu Komisije ili na predlog Odbora za etiku u nauci.

Mandat predsednika, zamenika predsednika kao i članova Komisije traje četiri godine sa mogućnošću još jednog imenovanja.

Rad Komisije

Član 24.

Komisija radi na sednicama.

Komisija odlučuje o sticanju naučnog zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik u skladu sa ovim zakonom.

Komisija daje prethodno mišljenje ministru na akt o sticanju istraživačkih i naučnih zvanja;

Komisija donosi poslovnik o svom radu.

4. Matični naučni odbori

Član 25.

Ministar obrazuje matične naučne odbore, kao stručna tela za sve naučne oblasti, grane ili discipline.

Nacionalni savet predlaže ministru za koje će se naučne oblasti, grane i discipline obrazovati matični naučni odbori.

Sastav matičnog naučnog odbora

Član 26.

Matični naučni odbor ima najmanje sedam, a najviše devet članova, u zavisnosti od toga za koju se naučnu oblast, granu ili disciplinu obrazuje.

Predsednik, zamenik predsednika i članovi matičnog naučnog odbora su istraživači u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora univerziteta.

Ministarstvo raspisuje javni poziv za predlaganje kandidata za članove matičnih naučnih odbora.

Javnim pozivom, pored roka za dostavljanje predloga kandidata, određuje se da predlog sadrži i sledeće podatke: ime i prezime kandidata, naučno, odnosno nastavno zvanje, organizaciju zaposlenja, adresu elektronske pošte, kontakt telefon, kraću naučnu biografiju i oblast nauke kojom se kandidat za člana matičnog naučnog odbora bavi.

Pravo da predlažu kandidate za članove matičnih naučnih odbora imaju naučna i nastavno-naučna veća naučnoistraživačke organizacije i Srpska akademija nauka i umetnosti.

Posle sprovedenog javnog poziva, članove matičnih naučnih odbora imenuje ministar sa liste kandidata koju je utvrdio Nacionalni savet.

Prilikom imenovanja članova matičnih naučnih odbora vodi se računa o rodnoj ravnopravnosti i ravnomernoj zastupljenosti naučnih grana i disciplina u okviru naučne oblasti, kao i o kompetentnosti istraživača za naučnu oblast, granu i disciplinu za koju se obrazuje matični naučni odbor.

Mandat predsednika, zamenika predsednika kao i članova matičnih naučnih odbora traje pet godina sa mogućnošću još jednog imenovanja.

Predsednika i zamenika predsednika matičnog naučnog odbora biraju članovi matičnog naučnog odbora, većinom glasova svih članova matičnog naučnog odbora.

Ministar može razrešiti predsednika, zamenika predsednika i člana matičnog naučnog odbora, i pre isteka mandata iz stava 8. ovog člana, i to: na lični zahtev, ako ne dolazi redovno na sednice, ako prekrši poslovnik o radu matičnog naučnog odbora ili na predlog Odbora za etiku u nauci.

Nadležnost matičnog naučnog odbora

Član 27.

Matični naučni odbor:

1) odlučuje o sticanju naučnog zvanja naučni saradnik;

2) daje mišljenje Komisiji o kvalitetu naučno-israživačkog rada i doprinosu istraživača-kandidata za izbor u naučno zvanje, u skladu sa ovim zakonom;

3) daje Ministarstvu mišljenje o godišnjem izveštaju NIO o realizaciji programa institucionalnog finansiranja, utvrđenih ovim zakonom.

4) daje mišljenje na akt o kategorizaciji i rangiranju naučnih časopisa koji donosi ministar;

5) predlaže člana u Komisiju za utvrđivanje predloga godišnje liste kategorisanih časopisa;

6) odlučuje u drugom stepenu po prigovoru istraživača na odluku naučnog veća instituta o izboru u zvanje istraživač-saradnik;

7) daje prethodno mišljenje ministru na akt o istraživačkim i naučnim zvanjima;

8) daje mišljenje, priprema izveštaje i druge materijale na zahtev ministra, Nacionalnog saveta, Odbora za akreditaciju i Komisije;

9) donosi poslovnik o svom radu;

10) obavlja i druge poslove, u skladu sa ovim zakonom i aktom o obrazovanju. Matični naučni odbor podnosi ministru izveštaj o svom radu najmanje jednom godišnje.

5. Zajednica instituta Srbije

Član 28.

Radi ostvarivanja zajedničkih interesa, razvoja i organizacije naučno- istraživačkog rada, naučnoistraživačke saradnje, međusobnog povezivanja i saradnje sa odgovarajućim oblicima udruživanja u oblasti visokog obrazovanja, razvijanja međunarodne saradnje, negovanja naučne kritike i vrednovanja sopstvenog naučnoistraživačkog rada, usklađivanja nabavke i korišćenja naučnoistraživačke opreme i laboratorijskog prostora, nabavke i korišćenja naučnih publikacija, instituti se udružuju u Zajednicu instituta Srbije.(u daljem tekstu: Zajednica).

Zajednica ima status pravnog lica, u skladu sa zakonom.

Zajednicu čine instituti na teritoriji Republike koji su upisani u Registar naučnoistraživačkih organizacija.

Na osnivanje, organizaciju i rad Zajednice primenjuju se propisi kojima se uređuju udruženja.

Zajednica bira svoje predstavnike u telima i komisijama u skladu sa ovim zakonom. Organizacija, način rada, imenovanje organa upravljanja i stručnih tela Zajednice

uređuju se statutom Zajednice.

Zajednica obavlja poslove u skladu sa statutom Zajednice i ovim zakonom.

6. Ministarstvo

Član 29.

Ministarstvo:

1) predlaže Vladi politiku u oblasti naučnoistraživačke delatnosti;

2) prati i podstiče razvoj naučnoistraživačke delatnosti u Republici;

3) raspodeljuje finansijska sredstva iz budžeta Republike naučnoistraživačkim organizacijama za ostvarivanje programa utvrđenih u članu 12. ovog zakona i kontroliše njihovo namensko korišćenje;

4) donosi podzakonske akte, u skladu sa ovim zakonom;

5) donosi rešenje o ispunjenosti uslova za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa, u skladu sa ovim zakonom;

6) donosi akt o načinu i postupku sticanja istraživačkih i naučnih zvanja, uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta, Komisije i matičnih naučnih odbora.

7) utvrđuje platformu otvorene nauke, posebnim aktom ministra;

8) donosi akt o kategorizaciji i rangiranju naučnih časopisa;

9) obrazuje Komisiju za utvrđivanje predloga godišnje liste kategorisanih časopisa.

10) utvrđuje godišnju listu kategorisanih časopisa posebnim aktom ministra, na predlog komisije iz tačke 9) ovog člana;

11) vodi Registar naučnoistraživačkih organizacija i Registar istraživača, koji su deo elektronske baze podataka, u skladu sa ovim zakonom;

12) ostvaruje međunarodnu naučnu i tehnološku saradnju i stara se o povezivanju i uključivanju naučnoistraživačkih organizacija u evropski i međunarodni istraživački prostor;

13) vrši nadzor, u skladu sa zakonom;

14) obavlja i druge poslove, u skladu sa zakonom.

Aktom iz stava 1. tačka 8) ovog člana uređuje se definicija naučnog časopisa, rangiranje, kategorizacija, postupak utvrđivanja liste kategorizacije, uslove za uređivanje naučnih časopisa i naučne discipline u okviru kojih se vrši rangiranje, kao i drugi elementi od značaja za kategorizaciju i rangiranje časopisa i njihovo odlaganje u repozitorijum. Repozitorijum predstavlja elektronsku arhivu naučnih časopisa, koji za potrebe kategorizacije vodi Narodna biblioteka Srbije.

Članove komisije iz stava 1. tačka 9) ovog člana imenuje ministar tako što svaki matični naučni odbor predlaže svog predstavnika, iz reda članova matičnog naučnog odbora. Predsednika Komisije imenuje ministar iz reda članova koje su predložili matični naučni odbori. Prilikom imenovanja članova Komisije vodi se računa o ravnomernoj zastupljenosti naučnih oblasti i o rodnoj ravnopravnosti. Komisija donosi poslovnik o radu.

Član 30.

Stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe tela iz člana 13. stav 1. tač. 1) - 4) ovog zakona, obavlja Ministarstvo.

Sredstva za rad tela iz stava 1. ovog člana obezbeđuju se u budžetu Republike.

Član 31.

Vlada donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi i način finansiranja Nacionalnog saveta, kao i naknada za rad članova Nacionalnog saveta.

Ministar donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi i način finansiranja tela iz člana 13. stav 1. tač. 2) - 4) ovog zakona, kao i naknada za rad članova tih tela.

IV. ORGANIZACIJE KOJE OBAVLJAJU NAUČNOISTRAŽIVAČKU DELATNOST

Institucije od nacionalnog značaja

Član 32.

Srpska akademija nauka i umetnosti i Matica srpska su institucije od nacionalnog značaja.

Osnivanje i rad Srpske akademije nauka i umetnosti i instituta čiji je ona osnivač uređuju se posebnim zakonom, odnosno aktima u skladu sa tim zakonom.

Osnivanje i rad Matice srpske uređuju se posebnim zakonom.

Instituti

Član 33.

Institut, u smislu ovog zakona, jeste naučnoistraživačka organizacija koja obavlja naučnoistraživačku delatnost od opšteg interesa, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.

Visokoškolske ustanove

Član 34.

Osnivanje i rad visokoškolskih ustanova uređuju se posebnim zakonom.

Ustanove iz stava 1. ovog člana obavljaju naučnoistraživačku delatnost u skladu sa ovim zakonom.

V. INSTITUTI

1. Osnivanje i obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa

Član 35.

Institut se može osnovati kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama, ili kao privredno društvo, u skladu sa propisima o privrednim društvima.

Na osnivanje, rad i ukidanje instituta primenjuju se propisi koji se odnose na javne službe ili propisi koji se odnose na privredna društva, u zavisnosti od toga da li se institut osniva kao ustanova ili privredno društvo.

Član 36.

Osnivač instituta može biti Republika, autonomna pokrajina, Srpska akademija nauka i umetnosti, jedinica lokalne samouprave, domaće i strano pravno i fizičko lice, u skladu sa zakonom.

Kad institut osniva više osnivača, njihova međusobna prava, obaveze i odgovornosti uređuju se ugovorom.

Pre donošenja akta o osnivanju, osnivač usvaja elaborat o opravdanosti osnivanja instituta, koju dostavlja Ministarstvu i Odboru za akreditaciju.

Kada je osnivač instituta Republika, akt o osnivanju i ukidanju instituta donosi Vlada. Kada je osnivač instituta autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, akt o osnivanju i ukidanju instituta donosi nadležni pokrajinski organ, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave.

Institute koji obavljaju naučnoistraživačku delatnost za potrebe odbrane osniva i ukida Vlada, u skladu sa uslovima utvrđenim ovim zakonom.

Vlada, na osnovu sporazumnog predloga Ministarstva i ministarstva nadležnog za odbranu, bliže uređuje uslove i način ostvarivanja naučnoistraživačke delatnosti u oblasti odbrane, kao i položaj istraživača, u pogledu osobenosti vezanih za ciljeve i prirodu istraživanja od značaja za odbranu.

Član 37.

Institut čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina, Srpska akademija nauka i umetnosti i jedinica lokalne samouprave posluje sredstvima u državnoj svojini, a institut čiji je osnivač domaće i strano pravno i fizičko lice posluje sredstvima u drugim oblicima svojine, u skladu sa zakonom.

Institut čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave koristi nepokretnosti i druga sredstva, u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva u svojini Republike.

Nepokretnosti i druga imovina stečena na osnovu zaveštanja i poklona svojina su instituta koji je tu imovinu stekao.

Član 38.

Delatnost i organizacija instituta uređuje se statutom.

Institut može promeniti naziv, sedište, delatnost, oblik organizovanja, i vršiti statusne promene, uz saglasnost osnivača, odnosno vlasnika.

Pod statusnom promenom instituta, u smislu ovog zakona, podrazumeva se spajanje, podela i odvajanje.

Institut čiji je osnivač Republika može vršiti promene iz st. 2. i 3. ovog člana uz prethodno pribavljenu saglasnost Vlade.

Član 39.

Institutom upravlja osnivač, odnosno vlasnik srazmerno udelu kapitala.

Kada je Republika osnivač instituta, pravo upravljanja institutom ostvaruje Vlada, u skladu sa ovim zakonom.

U institutima sa zajedničkim učešćem državnog i privatnog kapitala, pravo upravljanja ostvaruje se srazmerno udelu državnog, odnosno privatnog kapitala.

2. Vrste instituta

Član 40.

Institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost kao: a) naučni institut; b) istraživačko-razvojni institut; v) institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju.

Član 41.

Prema vlasničkoj strukturi, institut može biti: državni i privatni.

Državni institut, u smislu ovog zakona, jeste institut čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, odnosno institut sa većinskim državnim kapitalom.

Privatni institut, u smislu ovog zakona, jeste institut čiji je osnivač fizičko ili pravno lice, ili institut u kome je većinski privatni kapital.

Član 42.

Naučni institut se osniva, odnosno organizuje kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama.

Istraživačko-razvojni institut osniva se, odnosno organizuje kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama, ili kao privredno društvo, u skladu sa propisima o privrednim društvima.

Organizacija, obavljanje delatnosti i druga pitanja od značaja za rad instituta uređuju se statutom instituta.

Institut u svom sastavu može imati regionalne naučne centre, kao svoje organizacione delove, u skladu sa statutom.

Naučni institut

Član 43.

Naučni institut jeste ustanova čiju pretežnu delatnost čine osnovna istraživanja i primenjena istraživanja koja su u funkciji valorizacije rezultata osnovnih istraživanja.

Član 44.

Naučni institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost radi ostvarivanja opšteg interesa, ako:

1) ima program naučnoistraživačkog rada;

2) rezultatima naučnoistraživačkog rada doprinosi razvoju nauke, odnosno doprinosi opštem fondu znanja;

3) ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 20 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje deset istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima (od kojih najmanje tri u zvanju viši naučni saradnik ili naučni savetnik, odnosno u odgovarajućem nastavnom zvanju) i deset istraživača u zvanju istraživač-saradnik ili višem zvanju;

4) ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;

5) ima odgovarajući prostor, opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa;

6) ima naučno-informativnu dokumentaciju ili bibliotečko-informacioni centar.

Naučni institut u oblasti društvenih i humanističkih nauka može obavljati naučnoistraživačku delatnost od opšteg interesa ako, pored uslova utvrđenih u stavu 1. tač. 1), 2), 4), 5) i 6). ovog člana, ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje

12 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje sedam istraživača u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima i pet istraživača u zvanju istraživač-saradnik ili višem zvanju.

Istraživačko-razvojni institut

Član 45.

Istraživačko-razvojni institut jeste organizacija čiju pretežnu delatnost čine primenjena i razvojna istraživanja usmerena ka zadovoljavanju potreba neposrednih korisnika rezultata istraživanja, i osnovna istraživanja kao osnova za primenjena i razvojna istraživanja.

Član 46.

Istraživačko-razvojni institut može obavljati naučno-istraživačku delatnost radi ostvarivanja opšteg interesa, ako:

1) ima program naučnoistraživačkog rada;

2) rezultatima svojih istraživanja doprinosi osvajanju novih proizvoda i uređaja, sorti i vrsta, kao i uvođenju novih ili poboljšanju postojećih tehnoloških postupaka, sistema i usluga;

3) obavlja transfer znanja i tehnologija;

4) ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 12 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje sedam istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima (od kojih najmanje jedan u zvanju viši naučni saradnik ili naučni savetnik, odnosno u odgovarajućem nastavnom zvanju) i pet istraživača u zvanju istraživač-saradnik ili višem zvanju;

5) ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;

6) ima odgovarajući prostor, opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa;

7) ima naučno-informativnu dokumentaciju ili bibliotečko-informacioni centar.

Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju

Član 47.

Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju (u daljem tekstu: institut od nacionalnog značaja) je vrhunska naučnoistraživačka ustanova od posebnog nacionalnog značaja za jednu ili više srodnih naučnih oblasti koja obavlja istraživanja od prioritetnog značaja za naučni, obrazovni, kulturni i ukupni društveno-ekonomski razvoj Republike Srbije.

Institut od nacionalnog značaja obavlja istraživanja koja imaju za cilj: razvoj i unapređenje opšteg fonda znanja, posebno, u oblasti nauke, odnosno naučnih disciplina za koje je osnovan; podizanje tehničko-tehnološkog nivoa; valorizovanje rezultata istraživanja i širenje naučnih saznanja; obrazovanje i osposobljavanje kadrova za naučnoistraživački rad.

Radi ostvarivanja istraživanja iz stava 2. ovog člana, institut od nacionalnog značaja utvrđuje desetogodišnji program naučnoistraživačkog rada, usaglašen sa ciljevima i prioritetima koji su utvrđeni strategijama.

Institut od nacionalnog značaja može da organizuje ili učestvuje u izvođenju programa doktorskih akademskih studija, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Član 48.

Status instituta od nacionalnog značaja može steći naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut, na način i pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Akt o sticanju statusa instituta od nacionalnog značaja donosi Vlada.

Institut koji je stekao status instituta od nacionalnog značaja upisuje se u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva.

Institut koji je, u skladu sa ovim zakonom, stekao status instituta od nacionalnog značaja, uz naziv instituta unosi i oznaku: "Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju".

Institut od nacionalnog značaja ima organe u skladu sa ovim zakonom. Institut od nacionalnog značaja finansira se u skladu sa ovim zakonom.

Član 49.

Status instituta od nacionalnog značaja može steći naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut, ako pored uslova iz člana 47. st. 1. i 2. ovog zakona, ispunjava i sledeće uslove:

1) da je upisan u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva;

2) da ga je osnovala Republika i da posluje sredstvima u javnoj svojini;

3) da obavlja istraživanja iz naučne oblasti za koju je osnovan, najmanje 20 godina pre podnošenja prijave (zahteva) za akreditaciju za sticanje statusa instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju;

4) da ima desetogodišnji program naučnoistraživačkog rada, usaglašen s ciljevima i prioritetima koji su utvrđeni strategijama;

5) da ostvaruje vrhunske rezultate u svojoj oblasti istraživanja u periodu od najmanje deset godina, uzimajući u obzir posebnosti instituta koja realizuju multidisciplinarna istraživanja;

6) da ima uspostavljenu i razvijenu međunarodnu naučnu saradnju, posebno sa institucijama od nacionalnog značaja u drugim državama;

7) da ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 50 istraživača, odnosno 35 istraživača u oblasti društvenih i humanističkih nauka u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima, kompetentnih za oblast nauke ili naučne discipline kojima se bavi;

8) da ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;

9) da ima odgovarajući prostor, kapitalnu naučnoistraživačku opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa i prioritetnih programa koji su utvrđeni strategijama;

10) da ima naučno-informativnu dokumentaciju ili bibliotečko-informacioni centar.

Član 50.

Institut od nacionalnog značaja podleže postupku akreditacije (redovni i vanredni postupak), u skladu sa ovim zakonom.

Zahtev za akreditaciju radi sticanja statusa instituta od nacionalnog značaja može podneti naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut koji je upisan u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva.

Ispunjenost uslova propisanih ovim zakonom i aktom kojim se uređuje vrednovanje naučnoistraživačkog rada i postupak akreditacije utvrđuje Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija i donosi odluku o akreditaciji instituta radi sticanja statusa instituta od nacionalnog značaja.

Na osnovu pozitivne odluke o akreditaciji, a na predlog Ministarstva, Vlada donosi akt o sticanju statusa instituta od nacionalnog značaja.

Status instituta od nacionalnog značaja, institut može izgubiti ako prestane da ispunjava uslove propisane ovim zakonom, odnosno ako Odbor za akreditaciju u redovnom ili vanrednom postupku donese negativnu odluku o akreditaciji tog instituta.

Akt o oduzimanju statusa instituta od nacionalnog značaja donosi Vlada, na predlog Ministarstva.

Akt Vlade o sticanju ili oduzimanju statusa instituta od nacionalnog značaja objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije".

Član 51.

Institut od nacionalnog značaja pored obaveza navedenih u članu 9. ovog zakona ima i sledeće obaveze:

1) učestvuje u izradi strateških i drugih dokumenata u naučnoj oblasti kojom se bavi, na zahtev osnivača;

2) omogućava bez naknade pristup i korišćenje kapitalne naučnoistraživačke opreme u nekomercijalne svrhe drugim naučnoistraživačkim organizacijama;

3) sprovodi bez naknade postupak utvrđivanja predloga odluka za sticanje naučnih zvanja po zahtevu istraživača koji nisu zaposleni, povratnicima iz inostranstva i istraživačima koji to pravo nisu mogli da ostvare u matičnoj instituciji uz odgovarajuće obrazloženje.

Član 52.

Ako institut ispunjava uslove utvrđene u članu 44. odnosno u članu 46. ovog zakona, i ako je Odbor za akreditaciju doneo pozitivnu odluku o akreditaciji tog instituta, Ministarstvo donosi rešenje o ispunjenosti uslova za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa.

Na osnovu rešenja iz stava 1. ovog člana, Ministarstvo vrši upis instituta u Registar naučnoistraživačkih organizacija.

Upotreba i korišćenje naziva institut

Član 53.

Organizacija koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija kao naučnoistraživačka organizacija, u skladu sa ovim zakonom, ne može u svom poslovnom imenu da sadrži nazive: "naučni institut", "istraživačko-razvojni institut" i "institut od nacionalnog značaja".

Oblici saradnje naučnoistraživačkih organizacija i učešće instituta u visokom obrazovanju

Član 54.

Naučnoistraživačke organizacije iz čl. 32. do 34. ovog zakona mogu da sarađuju i učestvuju u ostvarivanju zajedničkih naučnoistraživačkih programa i projekata, kroz obrazovanje zajedničkih istraživačkih timova, na određenom projektnom zadatku.

Naučnoistraživačke organizacije mogu da ostvaruju saradnju i u zajedničkom učešću u realizaciji međunarodnih programa i projekata, projekata sa privredom, kao i u zajedničkom korišćenju naučnoistraživačke, laboratorijske i druge infrastrukturne opreme.

Međusobna prava i obaveze u ostvarivanju saradnje iz st. 1. i 2. ovog člana naučnoistraživačke organizacije uređuju ugovorom, u skladu sa svojim opštim aktima, odnosno statutima.

Član 55.

Institut može učestvovati u ostvarivanju studija sa srodnom visokoškolskom ustanovom, u skladu sa propisima o visokom obrazovanju i statutom visokoškolske ustanove.

Institut, odnosno više instituta mogu osnovati univerzitet, u skladu sa propisima o visokom obrazovanju.

Institut može da organizuje ili učestvuje u izvođenju programa doktorskih akademskih studija, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Privatizacija instituta

Član 56.

Institut čiji je osnivač Republika, u slučaju nastupanja zakonskih uslova za privatizaciju, privatizuje se na osnovu posebnog programa koji donosi Vlada, na predlog ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta za naučni i tehnološki razvoj.

Član 57.

Institut osnovan, odnosno organizovan kao privredno društvo čiji je osnivač Republika, a od strateškog interesa je za Republiku, može se privatizovati tako da najmanje 51% kapitala ostane u državnom vlasništvu.

Ministarstvo utvrđuje koji su instituti iz stava 1. ovog člana od strateškog interesa za Republiku, na osnovu mišljenja Nacionalnog saveta.

VI. ORGANI INSTITUTA

Organi instituta koji su osnovani kao ustanove

Član 58.

Organi u naučnom, istraživačko-razvojnom i institutu od nacionalnog značaja koji su osnovani kao ustanove jesu: upravni odbor i direktor.

Istraživačko-razvojni institut koji se osniva, odnosno organizuje u skladu sa propisima o privrednim društvima, ima organe u skladu sa tim propisima.

Kad je Republika vlasnik dela kapitala istraživačko-razvojnog instituta, Vlada imenuje svoje predstavnike u organe tog instituta, srazmerno udelu kapitala, nezavisno od toga da li je institut organizovan kao ustanova ili privredno društvo.

Stručni organ instituta jeste naučno veće.

Institut čiji je osnivač autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, domaće i strano pravno i fizičko lice ima organe utvrđene ovim zakonom.

U naučnoistraživačkim organizacijama iz oblasti odbrane i Vojske Srbije organi instituta formiraju se u skladu sa Zakonom o odbrani i Zakonom o Vojsci Srbije.

1. Imenovanje organa u institutu čiji je osnivač Republika

Upravni odbor

Član 59.

Upravni odbor naučnog, istraživačko-razvojnog i instituta od nacionalnog značaja čiji je osnivač Republika Srbija ima sedam članova koje imenuje Vlada, od kojih predsednika i tri člana određuje Vlada, kao svoje predstavnike, a tri člana predlaže naučno veće instituta iz reda istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima zaposlenih u institutu.

U naučnom i istraživačko-razvojnom institutu većinu članova upravnog odbora koje određuje Vlada, kao svoje predstavnike moraju činiti istraživači u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima, kompetentni za oblast nauke kojom se institut bavi.

U institutu od nacionalnog značaja predsednik i članovi upravnog odbora su istraživači u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora univerziteta, kompetentni za oblast nauke ili naučne discipline kojima se institut bavi.

Upravni odbor ima predsednika i zamenika predsednika.

Zamenika predsednika upravnog odbora imenuje i razrešava upravni odbor iz reda članova koje predlaže naučno veće instituta.

Mandat predsednika, zamenika predsednika i članova upravnog odbora traje četiri godine.

Predsednik, zamenik predsednika i članovi upravnog odbora mogu biti razrešeni i pre isteka mandata, na lični zahtev ili na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača iz stava 1. ovog člana.

Akt o razrešenju predsednika i članova upravnog odbora donosi Vlada.

Član 60.

Upravni odbor:

1) donosi statut instituta;

2) odlučuje o poslovanju instituta;

3) usvaja izveštaj o poslovanju i godišnji obračun;

4) donosi program i plan rada instituta, na predlog direktora instituta;

5) imenuje i razrešava direktora, osim direktora instituta u oblasti odbrane;

6) odlučuje o korišćenju sredstava, u skladu sa zakonom;

7) vrši druge poslove, u skladu sa zakonom i statutom.

Upravni odbor donosi statut instituta, uz prethodno pribavljenu saglasnost Ministarstva.

Direktor

Član 61.

Direktor rukovodi institutom, u skladu sa zakonom.

Direktor se imenuje na osnovu javnog konkursa. Mandat direktora traje četiri godine i može se imenovati najviše dva puta u naučnoj karijeri u istom institutu.

Za direktora naučnog i istraživačko-razvojnog instituta može biti imenovano lice u naučnom ili nastavnom zvanju, a za direktora instituta od nacionalnog značaja može biti imenovano lice u zvanju naučni savetnik ili redovni profesor univerziteta.

Lice iz stava 3. ovog člana mora biti kompetentno za oblast nauke za koju je institut akreditovan.

Direktor je u radnom odnosu u institutu, sa punim radnim vremenom.

Direktor može da zasnuje radni odnos u institutu na neodređeno ili određeno vreme, rad.

Direktor zasniva radni odnos ugovorom o radu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje

Ako lice imenovano za direktora nije zaposleno u institutu, imenovano lice zasniva radni odnos u institutu sa punim radnim vremenom, na određeno ili neodređeno vreme, u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad.

Direktora imenuje upravni odbor instituta, uz prethodno pribavljenu saglasnost ministra.

Upravni odbor, na osnovu prethodne saglasnosti ministra, donosi odluku o imenovanju direktora instituta i datumu stupanja na dužnost, u roku od 15 dana od dana prijema akta o davanju prethodne saglasnosti.

Upravni odbor je dužan da raspiše javni konkurs za direktora instituta, najmanje tri meseca, pre isteka mandata direktora instituta.

Direktora instituta u oblasti odbrane imenuje i razrešava ministar nadležan za odbranu, uz prethodno pribavljeno mišljenje naučnog veća instituta.

Upravni odbor raspisuje konkurs za izbor direktora i obrazuje Komisiju za sprovođenje konkursnog postupka. Komisija se sastoji od tri člana, od kojih je jedan član upravnog odbora, jedan član je iz reda zaposlenih istraživača u institutu, a jedan član je diplomirani pravnik.

Na raspisani konkurs za izbor direktora mogu se prijaviti kandidati koji su zaposleni u institutu, kao i kandidati koji nisu u radnom odnosu u institutu, u momentu podnošenja prijave na konkurs.

Naučno veće instituta daje mišljenje upravnom odboru o kandidatima koji su se prijavili na konkurs za direktora.

Direktor ne može biti član upravnog odbora, ali može prisustvovati sednicama upravnog odbora.

Upravni odbor može razrešiti direktora pre isteka mandata: na lični zahtev, ako nesavesno ili nestručno obavlja dužnost, na obrazložen zahtev ministra ili ako je pravnosnažnom odlukom osuđen za krivično delo.

Upravni odbor razrešava direktora uz prethodno pribavljenu saglasnost ministra. Upravni odbor podnosi Ministarstvu predlog za razrešenje direktora sa obrazloženjem i potrebnim dokazima i dokumentacijom koji potkrepljuju razloge za razrešenje direktora instituta i mišljenjem naučnog veća instituta, osim kada se direktor razrešava na lični zahtev.

Član 62.

Direktor instituta koji je organizovan kao ustanova:

1) predstavlja i zastupa institut;

2) organizuje i rukovodi radom instituta;

3) stara se o zakonitosti i odgovoran je za zakonit rad instituta;

4) izvršava odluke upravnog odbora instituta;

5) stara se o sprovođenju naučnoistraživačke delatnosti i o ukupnom radu instituta;

6) odgovoran je za finansijsko-materijalno poslovanje instituta;

7) donosi akt o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta u institutu i druge opšte akte, u skladu sa zakonom i statutom instituta;

8) odlučuje o pravima i obavezama zaposlenih u institutu, u skladu sa zakonom.

9) direktor ima i druga prava i obaveze utvrđene ovim zakonom.

Vršilac dužnosti direktora

Član 63.

Kada direktoru instituta istekne mandat od četiri godine na koji je imenovan, a upravni odbor po raspisanom javnom konkursu nije predložio kandidata za direktora instituta ili kada je direktor razrešen dužnosti pre isteka mandata ili kada Ministarstvo odbije da da prethodnu saglasnost na odluku upravnog odbora instituta kojom se predlaže direktor instituta, upravni odbor, uz saglasnost Ministarstva, imenuje vršioca dužnosti direktora na period od godinu dana i u tom roku upravni odbor je dužan da raspiše javni konkurs i imenuje direktora instituta.

Ako upravni odbor u roku iz stava 1. ovog člana po ponovljenom javnom konkursu ne imenuje direktora instituta, ministar imenuje vršioca dužnosti direktora instituta na period od šest meseci, a Vlada razrešava postojeće i imenuje nove članove upravnog odbora instituta.

Novoimenovani upravni odbor iz stava 2. ovog člana dužan je da u roku od šest meseci raspiše novi javni konkurs i imenuje direktora instituta. Ukoliko upravni odbor ne imenuje direktora instituta, Vlada, na predlog ministra, imenuje direktora instituta na period od četiri godine.

Za vršioca dužnosti direktora naučnog i istraživačko-razvojnog instituta može biti imenovano lice u naučnom, odnosno nastavnom zvanju, a za vršioca dužnosti direktora instituta od nacionalnog značaja može biti imenovano lice u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora univerziteta.

Lice iz stava 4. ovog člana mora biti kompetentno za oblast nauke za koju je institut akreditovan.

Vršilac dužnosti direktora instituta je u radnom odnosu u institutu, sa punim radnim vremenom.

Organi instituta koji su osnovani kao privredna društva

Član 64.

U organe istraživačko-razvojnog instituta organizovanog kao privredno društvo sa većinskim državnim kapitalom, u zavisnosti od toga da li je upravljanje jednodomno ili dvodomno, Vlada određuje predstavnike srazmerno udelu državnog kapitala, tako što u skupštinu određuje četiri svoja predstavnika iz reda istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima, kompetentnih za naučnu oblast kojom se institut bavi, a tri predstavnika predlaže naučno veće instituta iz reda istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima zaposlenih u institutu, a u nadzorni odbor Vlada određuje dva svoja predstavnika iz reda stručnjaka ekonomsko-finansijske struke, a jednog predstavnika predlaže naučno veće instituta iz reda lica ekonomsko-finansijske zaposlenih u institutu.

Direktora istraživačko-razvojnog instituta organizovanog kao privredno društvo, imenuje i razrešava skupština instituta, na period od četiri godine, na osnovu javnog konkursa iz reda lica u naučnom odnosno nastavnom zvanju, kompetentnog za naučnu oblast za koju je institut akreditovan.

Odredbe ovog zakona o direktoru naučnog ili istraživačko-razvojnog instituta organizovanog kao ustanova, koje se odnose na postupak imenovanja i razrešenja, radni odnos direktora, prava i obaveze direktora, kao i odredbe o vršiocu dužnosti direktora, shodno se primenjuju i na direktora istraživačko-razvojnog instituta organizovanog kao privredno društvo.

2. Naučno veće instituta

Član 65.

Naučno veće jeste stručni organ instituta.

Naučno veće obrazuje se u naučnom, istraživačko-razvojnom i institutu od nacionalnog značaja.

Naučno veće naučnog i istraživačko-razvojnog instituta mora imati najmanje sedam istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima koji su u radnom odnosu sa punim radnim vremenom u institutu.

Naučno veće može imati i više članova propisanih u stavu 3. ovog člana, ako ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom više od sedam istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima.

Broj, sastav i način izbora članova naučnog veća iz stava 3. ovog člana uređuju se statutom instituta.

Naučno veće instituta iz stava 3. ovog člana kompetentno je za utvrđivanje predloga za sticanje naučnih zvanja ako ima najmanje sedam istraživača zaposlenih u institutu koji su u višem ili istom naučnom, odnosno nastavnom zvanju koje kandidat stiče.

Statutom instituta od nacionalnog značaja uređuju se broj, sastav i način izbora članova naučnog veća.

Član 66.

Naučno veće:

1) predlaže program naučnoistraživačkog rada, usklađen sa Strategijom;

2) daje mišljenje na izveštaje direktora u delu koji se odnosi na realizaciju naučnoistraživačkih programa i projekata;

3) utvrđuje predlog za sticanje naučnog zvanja;

4) odlučuje o sticanju istraživačkog zvanja;

5) daje mišljenje upravnom odboru o kandidatima za direktora naučnog, istraživačko-razvojnog instituta i instituta od nacionalnog značaja, kao i mišljenje o razrešenju direktora navedenih instituta;

6) daje obrazložen predlog za imenovanje, odnosno razrešenje svojih predstavnika u upravnom odboru instituta;

7) predlaže nabavku naučnoistraživačke opreme;

8) obavlja druge poslove utvrđene statutom instituta i ovim zakonom.

VII. VOĐENJE EVIDENCIJE

Član 67.

Ministarstvo vodi evidenciju naučnoistraživačkih organizacija koje ispunjavaju uslove za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa, u skladu sa ovim zakonom (u daljem tekstu: Registar naučnoistraživačkih organizacija) i evidenciju istraživača (u daljem tekstu: Registar istraživača).

U Registar naučnoistraživačkih organizacija, u skladu sa ovim zakonom, upisuju se akreditovani instituti, visokoškolske ustanove, Srpska akademija nauka i umetnosti i instituti čiji je ona osnivač i Matica srpska.

Upis u Registar naučnoistraživačkih organizacija sprovodi se na osnovu akta o ispunjenosti uslova za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti koji donosi Ministarstvo.

U Registar istraživača upisuju se lica koja imaju prebivalište, odnosno boravište u Republici i koja su stekla zvanja istraživača u skladu sa ovim zakonom, kao i lica koja su stekla zvanja, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Upis u Registar istraživača sprovodi se na osnovu akta o izboru u zvanje istraživača u skladu sa ovim zakonom, odnosno na osnovu akta o izboru u zvanje u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Oblik i način vođenja registara iz stava 1. ovog člana, obaveze Ministarstva, naučnoistraživačkih organizacija i istraživača u vezi sa dostavljanjem, prijavom i vođenjem podataka u registrima i određivanje odgovornih lica Ministarstva i naučnoistraživačkih organizacija za vođenje i ispravnost podataka u registrima, kao i postupak upisa i brisanja iz tih registara propisuje ministar.

U Registru naučnoistraživačkih organizacija vodi se evidencija o sledećim podacima: naziv, odnosno poslovno ime naučnoistraživačke organizacije, adresa naučnoistraživačke organizacije, matični broj, vrsta naučnoistraživačke organizacije, oblik organizovanja, odnosno pravna forma, naučna oblast kojom se naučnoistraživačka organizacija bavi, broj i datum akta o akreditaciji naučnoistraživačke organizacije, datum upisa naučnoistraživačke organizacije u Registar naučnoistraživačkih organizacija i napomene o statusnim promenama naučnoistraživačke organizacije, iznos sredstava kojima se na godišnjem nivou finansira naučnoistraživačka organizacija iz sredstava budžeta Republike Srbije po svim osnovama, kao i podaci o naučnoistraživačkoj opremi.

U Registru istraživača vodi se evidencija o sledećim podacima: ime i prezime istraživača, ime jednog roditelja, pol, jedinstveni matični broj građana, broj pasoša za strane državljane, identifikacioni broj istraživača, naučno ili nastavno zvanje, datum sticanja zvanja i institucija u kojoj je stečeno, naučnoistraživačka organizacija u kojoj je istraživač zaposlen i adresa prebivališta, lista naučnih publikacija, patenata i tehničkih rešenja koje je istraživač ostvario u svom naučnoistraživačkom radu.

Podatke o listi naučnih publikacija, patenata i tehničkih rešenja koje je istraživač ostvario u svom naučnoistraživačkom radu, istraživač je dužan da prijavi u elektronskom obliku i odgovoran je za tačnost prijavljenih i unetih podataka.

Registri iz stava 1. ovog člana deo su elektronske baze podataka koju vodi Ministarstvo u skladu sa ovim zakonom. Podaci iz registara su otvoreni podaci, javno dostupni na internet prezentaciji Ministarstva u mašinski obradivom obliku za korišćenje i dalje objavljivanje. Od podataka iz Registra istraživača dostupni su javnosti svi podaci osim podataka o polu, jedinstvenom matičnom broju građanina i broju pasoša za strane državljane.

Član 68.

Ministarstvo obrazuje baze podataka u okviru realizacije programa utvrđenih u članu 12. ovog zakona, koje sadrže podatke o finansiranju naučnoistraživačkih organizacija i istraživača, a za koju bazu se koriste podaci iz registara iz člana 67. ovog zakona. Bliži uslovi za sadržaj koji nije vezan za podatke o ličnosti, pristup i vođenje ove baze, utvrdiće se aktom iz člana 67. stav 6. ovog zakona.

Član 69.

Naučnoistraživačka organizacija koja je upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija, kao i istraživači koji su upisani u Registar istraživača, mogu učestvovati na konkursu za ostvarivanje programa od opšteg interesa utvrđenih ovim zakonom.

Član 70.

Ako institut koji je upisan u Registar naučnoistraživačkih organizacija prestane da ispunjava neki od uslova utvrđenih u članu 44. odnosno u članu 46. ovog zakona, direktor instituta dužan je da o tome izvesti Ministarstvo, najkasnije u roku od 60 dana od dana kada je institut prestao da ispunjava uslov.

Ako direktor instituta ne postupi u skladu sa stavom 1. ovog člana, ministar može podneti upravnom odboru instituta zahtev za njegovo razrešenje.

Ako institut ne ispunjava uslove propisane u članu 44. odnosno u članu 46. ovog zakona, ministar određuje rok, najduže od 120 dana, u kome institut treba da ispuni propisane uslove.

Ako institut ne ispuni uslove u roku iz stava 3. ovog člana, Ministarstvo donosi akt o njegovom brisanju iz Registra naučnoistraživačkih organizacija i raskida ugovor, odnosno ugovore o finansiranju instituta.

Finansiranje odobrenog i započetog programa, odnosno projekta čiji je realizator institut koji je brisan iz Registra naučnoistraživačkih organizacija ministar može da odobri pod uslovom da matični naučni odbor pozitivno oceni rezultate realizacije tog programa, odnosno projekta, i pod uslovom da druga naučnoistraživačka organizacija prihvati dalju realizaciju započetog programa, odnosno projekta.

Iz Registra naučnoistraživačkih organizacija briše se naučnoistraživačka organizacija za koju Odbor za akreditaciju donese negativnu odluku o njenoj akreditaciji, a Ministarstvo raskida ugovor, odnosno ugovore o finansiranju odobrenog programa, odnosno projekta sa tom naučnoistraživačkom organizacijom.

Član 71.

Podaci iz Registra naučnoistraživačkih organizacija i Registra istraživača su otvoreni podaci, javno dostupni na internet prezentaciji Ministarstva u mašinski obradivom obliku za korišćenje i dalje objavljivanje. Od podataka iz Registra istraživača dostupni su javnosti svi podaci osim podataka o polu, jedinstvenom matičnom broju građanina i broju pasoša za strane državljane.

Kod upotrebe ličnih podataka primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje zaštita podataka o ličnosti, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

VIII. ISTRAŽIVAČI

Definicija istraživača

Član 72.

Poslove naučnoistraživačke delatnosti obavljaju lica koja ispunjavaju uslove propisane ovim zakonom (u daljem tekstu: istraživači), kao i nastavnici i saradnici visokoškolskih ustanova.

Član 73.

Istraživač, u smislu ovog zakona, jeste lice sa najmanje visokom stručnom spremom, odnosno sa najmanje završenim osnovnim akademskim studijama, koje radi na naučnoistraživačkim i razvojnim poslovima i koje je izabrano u zvanje, u skladu sa ovim zakonom.

Zvanja istraživača i ekvivalencija zvanja

Član 74.

U zavisnosti od ostvarenih rezultata u naučnoistraživačkom radu, istraživač može steći, u skladu sa ovim zakonom, istraživačko zvanje: istraživač-pripravnik i istraživač-saradnik, i naučno zvanje: naučni saradnik, viši naučni saradnik i naučni savetnik.

Zvanja istraživača sa visokom stručnom spremom koji nisu izabrani u zvanja iz stava 1. ovog člana, a rade na istraživačko-razvojnim poslovima, imaju objavljene naučne i stručne radove ili ostvarene rezultate u istraživačko-razvojnom radu ili patentom zaštićene pronalaske, jesu: stručni saradnik, viši stručni saradnik i stručni savetnik.

Način sticanja zvanja iz stava 2. ovog člana uređuje se opštim aktom naučnoistraživačke organizacije.

Član 75.

Zvanje istraživač - pripravnik stiče kandidat koji ima završen drugi stepen akademskih studija koji mu omogućava upis na doktorske akademske studije, sa prosečnom ocenom najmanje (8,00) i ima upisane doktorske studije. Istraživač - pripravnik bira se na period od tri godine, bez prava na reizbor, a zvanje stiče odlukom naučnog veća instituta, odnosno nastavno-naučnog veća fakulteta.

Zvanje istraživač - saradnik može steći kandidat koji je u statusu studenta doktorskih akademskih studija, ima prijavljenu temu doktorske disertacije, a koji je prethodne stepene studija završio sa ukupnom prosečnom ocenom najmanje osam (8,00), bavi se naučnoistraživačkim radom i ima bar jedan objavljen recenziran naučni rad. Istraživač - saradnik bira se na period od četiri godine, bez prava na reizbor, a zvanje stiče odlukom naučnog veća instituta ili nastavno-naučnog veća fakulteta, na osnovu izveštaja komisije koju je to veće imenovalo.

Najmanja prosečna ocena iz stavova 1. i 2. ovog člana mora se ostvariti na svakom od prethodnih nivoa studija pojedinačno.

Istraživač - saradnik je u obavezi da u roku utvrđenim propisima o visokom obrazovanju završi doktorske akademske studije i ima objavljene naučne radove.

Zvanje naučni saradnik može steći istraživač koji ima akademski, odnosno naučni naziv doktora nauka i objavljene i recenzirane naučne radove i druge naučnoistraživačke rezultate u sledećim kategorijama: 1) monografije; 2) poglavlja u knjigama, odnosno članke u tematskim zbornicima radova; 3) naučne članke u časopisima međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga; 4) tehnička rešenja; 5) patente; 6) naučne radove saopštene na naučnim skupovima, objavljene u celini ili izvodima; 7) naučne kritike i polemike, prikaze, prevode, odnosno leksikografaske odrednice, i koji ukupnim naučnim radom pokazuje da je osposobljen za samostalan naučnoistraživački rad.

Zvanje viši naučni saradnik može steći istraživač koji ima akademski, odnosno naučni naziv doktora nauka i objavljene i recenzirane naučne radove i druge naučnoistraživačke rezultate u sledećim kategorijama: 1) monografije međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga; 2) poglavlja u knjigama, odnosno članke u tematskim zbornicima radova međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga; 3) naučne članke u časopisima vodećeg međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga; 4) tehnička rešenja; 5) patente; 6) naučne radove saopštene na naučnim skupovima međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga, objavljene u celini ili izvodima; 7) naučne kritike i polemike, prikaze, prevode, odnosno leksikografske odrednice, i koji kvalitetom naučnoistraživačkog rada doprinosi razvoju odgovarajuće naučne oblasti; 8) da ima citiranost; 9) međunarodnu saradnju; 10) rukovođenje projektima, podprojektima ili projektnim zadacima.

Zvanje naučnog savetnika može steći istraživač koji ima akademski, odnosno naučni naziv doktora nauka i objavljene i recenzirane naučne radove i druge naučnoistraživačke rezultate u sledećim kategorijama: 1) monografije međunarodnog i vodećeg međunarodnog ranga; 2) poglavlja u knjigama, odnosno članke u tematskim zbornicima radova međunarodnog i vodećeg međunarodnog ranga; 3) naučne članke u časopisima međunarodnog i vodećeg međunarodnog ranga; 4) tehnička rešenja; 5) patente;

6) naučne radove saopštene na naučnim skupovima međunarodnog i vodećeg nacionalnog ranga, objavljene u celini ili izvodima; 7) naučne kritike i polemike, prikaze, prevode, odnosno leksikografske odrednice, i koji je kvalitetom naučnoistraživačkog rada ostvario značajan uticaj na razvoj odgovarajuće naučne oblasti; 8) da ima citiranost; 9) međunarodnu saradnju; 10) rukovođenje projektima ili potprojektima, ili učešće u izvođenju magistarskih teza ili doktorskih disertacija.

Izbor u naučna i istraživačka zvanja, kao i reizbor u zvanje vrši se u skladu sa ovim zakonom i aktom o načinu i postupku sticanja istraživačkih i naučnih zvanja koji donosi ministar, uz prethodno mišljenje Nacionalnog saveta.

Aktom iz stava 7. ovog člana za svaku naučnu oblast detaljno se utvrđuju vrsta, minimum kvantitativno izraženih rezultata i kriterijumi za ocenu kvaliteta naučnoistraživačkog rada, koji su potrebni za sticanje zvanja, odnosno reizbor u zvanje.

Član 76.

U obavljanju poslova naučnoistraživačke delatnosti, zvanja utvrđena zakonom kojim se uređuje oblast visokog obrazovanja odgovaraju zvanjima utvrđenim ovim zakonom, i to: zvanje saradnik u nastavi - zvanju istraživač-pripravnik; zvanje asistent - zvanju istraživač-saradnik; zvanje docent - zvanju naučni saradnik; zvanje vanredni profesor - zvanju viši naučni saradnik i zvanje redovni profesor - zvanju naučni savetnik.

Postupak izbora u naučna, odnosno istraživačka zvanja

Član 77.

Svako lice koje smatra da ispunjava uslove propisane ovim zakonom može podneti zahtev naučnoistraživačkoj organizaciji koja ima kompetentno naučno, odnosno nastavno- naučno veće za utvrđivanje predloga za sticanje naučnog ili istraživačkog zvanja, a istraživači zaposleni u institutu ili na fakultetu zahtev podnose, isključivo, na tom institutu ili fakultetu. Izuzetno, istraživač može podneti zahtev i drugom institutu, odnosno fakultetu, ako institut, odnosno fakultet gde je istraživač zaposlen nema kompetentno naučno, odnosno nastavno-naučno veće za oblast kandidata, uz obrazloženo mišljenje naučnog, odnosno nastavno-naučnog veća instituta ili fakulteta gde je istraživač zaposlen.

Postupak za izbor u naučno, odnosno istraživačko zvanje pokreće naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće u naučnoistraživačkoj organizaciji u kojoj je kandidat za izbor u zvanje zaposlen.

Postupak izbora u naučno, odnosno istraživačko zvanje pokreće se u roku od 30 dana od dana podnošenja zahteva za izbor u naučnoistraživačko zvanje.

Zahtev za izbor u naučno, odnosno istraživačko zvanje može podneti i lice koje u momentu podnošenja zahteva nije zaposleno u naučnoistraživačkoj organizaciji.

Postupak izbora u naučna zvanja

Član 78.

Radi sprovođenja postupka za sticanje naučnog zvanja, naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće prilikom pokretanja postupka za izbor u zvanje, obrazuje komisiju od najmanje tri člana koji imaju naučno zvanje u naučnoj oblasti u kojoj kandidat stiče zvanje.

Članovi komisije ne mogu biti u nižem zvanju od zvanja u koje se bira kandidat.

Član 79.

Naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće naučnoistraživačke organizacije koje utvrđuje predlog za izbor u naučno zvanje dužno je da utvrdi predlog o sticanju naučnog zvanja u roku 90 dana od dana kada je na sednici naučnog veća pokrenut postupak za izbor u naučno zvanje. U slučaju da naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće na održanoj sednici ne utvrdi predlog, kandidat, uz odgovarajući dokaz ima pravo da podnese zahtev za izbor u zvanje matičnom naučnom odboru odnosno komisiji za izbor u naučna zvanja, u zavisnosti od zvanja u koje se bira, s tim što zadržava postojeće zvanje do okončanja postupka.

Član 80.

Komisija je dužna da u roku od 30 dana od dana kada je obrazovana podnese naučnom veću izveštaj.

Član 81.

Izveštaj komisije sadrži: ime i prezime kandidata za izbor u naučno zvanje, podatke o sadašnjem i prethodnom zaposlenju, pregled stručnog i naučnog rada, ocenu naučnog i stručnog rada kandidata za prethodni izborni period, ocenu o tome da li su ispunjeni uslovi za sticanje naučnog zvanja, kao i predlog naučnom veću za odlučivanje.

Izveštaj komisije učiniće se dostupnim javnosti na način utvrđen opštim aktom naučnoistraživačke organizacije, najmanje 30 dana pre donošenja odluke naučnog veća.

Član 82.

Pravo da odlučuju o sticanju naučnog zvanja imaju istraživači koji su u istom ili višem naučnom zvanju u odnosu na zvanje u koje se bira kandidat.

Odluku o predlogu za izbor u naučno zvanje donosi naučno veće odnosno nastavno- naučno veće većinom od ukupnog broja članova naučnog veća koji imaju pravo da odlučuju o izboru u naučno zvanje.

Član 83.

Odluku o predlogu za izbor u naučno zvanje, sa odgovarajućom dokumentacijom, naučno veće odnosno nastavno-naučno veće dostavlja odgovarajućem matičnom naučnom odboru i Komisiji.

Matični naučni odbor je dužan da odluči o izboru u zvanje kandidata u zvanje naučni saradnik u roku od 60 dana od prijema predloga odluke sa dokumentacijom.

Komisija je dužna da donese odluku o izboru u zvanje kandidata u zvanje viši naučni saradnik i naučni savetnik u roku od 60 dana od dana prijema predloga odluke sa dokumentacijom.

Ako je kandidat nezadovoljan odlukom Komisije ili matičnog naučnog odbora, može podneti žalbu Nacionalnom savetu u roku od 15 dana od dana prijema odluke. Nacionalni savet je dužan da u roku od 30 dana od dana prijema žalbe razmotri žalbu i donese rešenje kojim može odbiti žalbu, poništiti rešenje u celini ili delimično i sam odlučiti o upravnoj stvari, poništiti rešenje i vratiti predmet Komisiji ili matičnom naučnom odboru na ponovno odlučivanje.

Komisija odnosno matični naučni odbor su dužni da u roku od 30 dana od dana prijema rešenja Nacionalnog saveta o poništavanju prvostepene odluke i vraćanju na ponovno odlučivanje donesu odluku u skladu sa pravnim shvatanjem Nacionalnog saveta.

Postupak izbora u istraživačko zvanje istraživač-saradnik

Član 84.

Radi sprovođenja postupka za sticanje zvanja istraživač-saradnik naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće prilikom pokretanja postupka za izbor u zvanje, obrazuje komisiju od najmanje tri člana koji imaju naučno zvanje u naučnoj oblasti u kojoj kandidat stiče zvanje.

Komisija je dužna da u roku od 30 dana od dana kada je obrazovana podnese naučnom veću, odnosno nastavno-naučnom veću izveštaj.

Član 85.

Izveštaj komisije sadrži: ime i prezime kandidata za izbor u istraživačko zvanje, podatke o sadašnjem i prethodnom zaposlenju, pregled stručnog i naučnog rada, ocenu stručnog i naučnog rada kandidata za prethodni izborni period, ocenu o tome da li su ispunjeni uslovi za sticanje istraživačkog zvanja, kao i predlog naučnom veću za odlučivanje.

Izveštaj komisije učiniće se dostupnim javnosti na način utvrđen opštim aktom naučnoistraživačke organizacije, najmanje 30 dana pre donošenja odluke naučnog veća, odnosno nastavno-naučnog veća.

Član 86.

Odluku o izboru u zvanje istraživač-saradnik donosi naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće većinom od ukupnog broja članova veća.

Član 87.

Naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće dužno je da donese odluku o sticanju zvanja istraživač-saradnik u roku od 90 dana od dana kada je na sednici naučnog veća pokrenut postupak za izbor u to zvanje.

Ukoliko naučno veće, odnosno nastavno-naučno veće ne donese odluku o sticanju zvanja istraživač-saradnik u roku iz stava 1. ovog člana, lice koje se bira u zvanje može u roku od 15 dana da podnese prigovor nadležnom matičnom naučnom odboru.

Nadležni matični naučni odbor je dužan da u roku od 30 dana od prijema prigovora prihvati, ili odbije prigovor.

Ako nadležni matični naučni odbor prihvati prigovor, obrazuje komisiju koja ponavlja postupak izbora u zvanje.

Nadležni matični naučni odbor donosi konačnu odluku o sticanju zvanja istraživač-saradnik iz stava 2. ovog člana, najkasnije 90 dana od dana prijema prigovora.

Član 88.

Svake godine, naučno veće naučnoistraživačke organizacije ocenjuje rad istraživača-pripravnika i istraživača-saradnika, na osnovu izveštaja mentora o uspešnosti istraživača na studijama i u naučnom radu.

Član 89.

Izborom u naučno, odnosno istraživačko zvanje, istraživač stiče pravo upisa u Registar istraživača.

Trajanje zvanja i postupak reizbora

Član 90.

Zvanje naučnog saradnika i višeg naučnog saradnika stiče se za period od pet godina, bez ograničenja broja reizbora, a zvanje naučnog savetnika je trajno. Postojeće naučno zvanje traje do okončanja blagovremeno pokrenutog postupka sticanja višeg naučnog zvanja odnosno reizbora u postojeće zvanje.

Reizbor je postupak ponovnog sticanja postojećeg zvanja za kandidate koji nisu ispunili uslov za izbor u naučno zvanje. Bliži uslovi za reizbor, kao i postupak reizbora uređuju se aktom o istraživačkim i naučnim zvanjima koji donosi ministar.

Ako istraživač u zvanju naučnog saradnika i višeg naučnog saradnika ne bude reizabran u odgovarajuće zvanje, raspoređuje se na upražnjeno radno mesto koje odgovara njegovoj stručnoj spremi, u skladu sa opštim aktom instituta, a ako takvog radnog mesta nema, istraživaču prestaje radni odnos u institutu.

Stečena naučna, odnosno istraživačka zvanja prestaju da važe: istekom roka na koji su stečena, izborom u više zvanje ili oduzimanjem zvanja.

Član 91.

Istraživač sa naučnim, odnosno istraživačkim zvanjem, ili naučnoistraživačka organizacija u kojoj je istraživač zaposlen, pokreću postupak za sticanje višeg zvanja, odnosno reizbora, šest meseci pre isteka perioda na koji su birani u određeno zvanje.

Postupak za sticanje višeg zvanja može se pokrenuti i ranije, na obrazložen zahtev naučnoistraživačke organizacije ili istraživača.

Član 92.

Naučno, odnosno istraživačko zvanje može se oduzeti:

1) ako se saznaju nove činjenice, odnosno pojave dokazi iz kojih proizlazi da u trenutku izbora u zvanje kandidat nije ispunjavao uslove propisane ovim zakonom i aktom o istraživačkim i naučnim zvanjima koji je bio na snazi u momentu izbora u zvanje;

2) ako se utvrdi da naučni radovi na osnovu kojih je kandidat izabran u zvanje predstavljaju plagijat ili sadrže drugu vrstu etičkih ogrešenja (radovi su pogrešni, a nisu date naknadne ispravke i dr.).

Postupak oduzimanja naučnog zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik sprovodi Komisija za sticanje naučnih zvanja, a postupak oduzimanja zvanja naučni saradnik i istraživačkog zvanja sprovodi nadležni matični naučni odbor (u daljem tekstu: nadležna tela).

Postupak oduzimanja istraživačkog, odnosno naučnog zvanja može pokrenuti naučno veće instituta, odnosno nastavno-naučno veće fakulteta, kao i lice koje ima doktorat nauka i lice koje ima istraživačko, odnosno naučno zvanje.

Postupak iz stava 3. ovog člana pokreće se podnošenjem obrazloženog zahteva Odboru za etiku u nauci, sa priloženim dokazima i dokumentacijom kojima se potkrepljuju činjenice za oduzimanje zvanja.

Ako Odbor za etiku u nauci utvrdi da postoje relevantne činjenice iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana za oduzimanje zvanja, donosi zaključak o sprovođenju postupka za oduzimanje zvanja, a obrazloženi zahtev, sa dokumentacijom, kao i zaključak o sprovođenju postupka za oduzimanje zvanja prosleđuje Komisiji za sticanje naučnog zvanja, odnosno nadležnom matičnom naučnom odboru, u zavisnosti da li je postupak pokrenut za oduzimanje naučnog ili istraživačkog zvanja.

Nadležna tela iz stava 2. ovog člana, dužna su da u roku od 60 dana od dana prijema Zaključka Odbora za etiku u nauci o pokretanju postupka za oduzimanje zvanja i obrazloženog zahteva, sa dokazima i dokumentacijom, donesu odgovarajuću odluku. Odluka može biti pozitivna kojom se usvaja zahtev za oduzimanje zvanja ili negativna kojom se zahtev za oduzimanje zvanja odbija kao neosnovan. Odluka nadležnih tela iz stava 2. ovog člana dostavlja se podnosiocu predloga zahteva za oduzimanje zvanja i Odboru za etiku u nauci.

Odluka o oduzimanju zvanja koju donesu nadležna tela iz stava 2. ovog člana je konačna, a protiv te odluke lice kome je oduzeto zvanje može pokrenuti upravni spor u roku od 15 dana od dana prijema odluke.

Ako se donese konačna odluka o oduzimanju zvanja, danom konačnosti odluke, lice kome je oduzeto zvanje briše se iz Registra istraživača i prestaje mu pravo na finansiranje po osnovu naučnoistraživačkog rada, i raspoređuje se na upražnjeno radno mesto koje odgovara njegovoj stručnoj spremi, u skladu sa opštim aktom instituta, a ako takvog radnog mesta nema, prestaje mu radni odnos u institutu.

Odbor za etiku u nauci

Član 93.

Nacionalni savet donosi Kodeks ponašanja u naučnoistraživačkom radu (u daljem tekstu: Kodeks).

Kodeks definiše principe integriteta u naučnoistraživačkom radu u cilju očuvanja dostojanstva profesije, razvijanja i unapređivanja moralno-etičkih vrednosti, zaštite vrednosti znanja i uvažavanja i podizanja svesti o odgovornosti istraživača u naučnoistraživačkom radu, uz poštovanje principa akademske čestitosti.

Radi praćenja i sprovođenja normi Kodeksa iz stava 1. ovog člana, Ministarstvo obrazuje Odbor za etiku u nauci.

Odbor za etiku u nauci ima predsednika i 12 članova, iz reda istraživača u zvanju naučnog savetnika i redovnog profesora univerziteta i akademika.

Članove Odbora za etiku u nauci imenuje i razrešava ministar.

U Odbor za etiku u nauci ministar imenuje: šest članova na predlog Zajednice instituta Srbije, šest članova na predlog Konferencije univerziteta Srbije, a jednog člana predlaže Srpska akademija nauka i umetnosti.

Odbor za etiku u nauci ima predsednika koga bira iz reda svojih članova, u skladu sa poslovnikom o svom radu.

Mandat predsednika i članova Odbora za etiku u nauci traje četiri godine, sa mogućnošću još jednog izbora.

Predsednik i član Odbora za etiku u nauci može biti razrešen i pre isteka mandata, i to: na lični zahtev, na obrazloženi zahtev ovlašćenog predlagača ili obrazloženi zahtev većine od ukupnog broja članova Odbora za etiku u nauci.

Odbor za etiku u nauci donosi poslovnik o radu kojim se uređuje postupak i način odlučivanja u slučaju narušavanja pravila dobre naučne prakse, utvrđene Kodeksom iz stava 1. ovog člana, kao i druga pitanja od značaja za rad Odbora za etiku u nauci.

Članovima Odbora za etiku u nauci ne pripada naknada za rad.

Član 94.

Odbor za etiku u nauci, kad utvrdi da istraživač krši pravila i norme Kodeksa ponašanja u naučnoistraživačkom radu, ovlašćen je da:

1) izriče javnu opomenu;

2) donosi zaključak o pokretanju postupka za oduzimanje istraživačkog, odnosno naučnog zvanja, po zahtevu naučnog veća instituta, odnosno nastavno-naučnog veća fakulteta i lica koja imaju doktorat nauka ili istraživačko, odnosno naučno zvanje;

3) predloži zabranu učešća u radu tela koja su zadužena za staranje o kvalitetu naučnoistraživačkog rada (Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj, Komisija za sticanje naučnih zvanja, Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija i matični naučni odbori);

4) predloži zabranu korišćenja sredstava za nauku i istraživanje opredeljena prema propisima o naučnoistraživačkoj delatnosti na projektima, za period od pet godina.

Konačnu odluku o predlozima Odbora za etiku u nauci iz stava 1. tač. 3) i 4) ovog člana donosi Ministarstvo.

Učešće istraživača u nastavi

Član 95.

Istraživač u naučnom zvanju koji je zaposlen u institutu može učestvovati u izvođenju nastave, ispitivati studente na ispitima, biti član komisije za pripremu izveštaja za izbor nastavnika, mentor, kao i član komisije za ocenu i odbranu doktorske disertacije, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Nagrade i priznanja za izuzetna naučna dostignuća i životno delo istraživača

Član 96.

Istraživači mogu ostvariti pravo na nagrade i priznanja za izuzetna naučna dostignuća i životno delo u skladu sa aktom kojim se uređuje dodela nagrada i priznanja, koji donosi ministar.

IX. PRAVA I OBAVEZE ZAPOSLENIH U INSTITUTU

Zaposleni u institutu

Član 97.

Zaposleni u naučnom, istraživačko-razvojnom i institutu od nacionalnog značaja, u smislu ovog zakona, jesu istraživači i administrativno-tehničko i pomoćno osoblje.

U pogledu prava, obaveza i odgovornosti zaposlenih u institutu čiji je osnivač Republika, Autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave primenjuje se zakon kojim se uređuje rad zaposlenih u javnim službama, odnosno zakon kojim se uređuje rad, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.

Zasnivanje radnog odnosa

Član 98.

Istraživači, administrativno-tehničko i pomoćno osoblje zasnivaju radni odnos u naučnom institutu, istraživačko-razvojnom institutu i institutu od nacionalnog značaja (u daljem tekstu: institut), u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad zaposlenih u javnim službama odnosno zakonom kojim se uređuje rad.

Istraživači u naučnim, nastavnim i istraživačkim zvanjima mogu da zasnuju radni odnos u institutu na neodređeno ili određeno vreme, sa punim radnim vremenom.

Istraživači u naučnim, istraživačkim i stručnim zvanjima raspoređuju se na odgovarajuća naučna, istraživačka i stručna radna mesta.

Naučna radna mesta u institutu jesu: naučni saradnik, viši naučni saradnik i naučni savetnik, a istraživačka radna mesta su: istraživač-pripravnik i istraživač- saradnik.

Stručna radna mesta u institutu jesu: stručni saradnik, viši stručni saradnik i stručni savetnik.

Sa istraživačima u naučnim, odnosno u istraživačkim zvanjima, izabranim na radna mesta iz stava 3. ovog člana, zaključuje se ugovor o radu, s obavezom sprovođenja ponovnog izbora (reizbora) ili unapređenja u više zvanje, u rokovima za koje se odgovarajuće naučno, odnosno istraživačko zvanje stiče, osim za zvanje naučnog savetnika.

Unutrašnja organizacija, vrsta i broj radnih mesta na kojima se raspoređuju zaposleni u institutu, kao i način i postupak zasnivanja radnog odnosa, uređuju se opštim aktom instituta.

Prestanak radnog odnosa istraživača

Član 99.

Istraživaču u institutu radni odnos prestaje po sili zakona kada navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.

Istraživaču koji je ispunio uslove iz stava 1. ovog člana u zvanju naučnog savetnika, ukoliko postoji potreba za nastavkom rada, može se produžiti radni odnos ugovorom sa institutom na određeno vreme do dve godine, uz mogućnost dodatnih produženja, a najduže do navršenih 70 godina života.

Istraživaču iz stava 1. ovog člana može se produžiti radni odnos ako ima najmanje 20 godina radnog iskustva u akreditovanoj NIO i ako je nakon sticanja zvanja naučni savetnik ispunio uslove koji su potrebni za sticanje naučnog zvanja naučni savetnik, u skladu sa ovim zakonom. Statutom instituta se mogu propisati i dodatni kriterijumi.

Odluku o produženju radnog odnosa istraživača iz stava 2. ovog člana donosi direktor instituta, a odluku o produžetku radnog odnosa istraživača koji je na dužnosti direktora instituta donosi upravni odbor instituta.

Odluka iz stava 3. ovog člana se donosi na predlog naučnog veća i pribavljeno pozitivno mišljenje nadležnog matičnog naučnog odbora.

Istraživač u naučnom zvanju kome je prestao radni odnos zbog odlaska u penziju zadržava zvanje koje je imao u trenutku penzionisanja.

Mirovanje radnog odnosa i plaćeno odsustvo istraživača

Član 100.

U vreme porodiljskog odsustva, bolovanja dužeg od tri meseca, obavljanja javne funkcije, stručnog usavršavanja, kao i u drugim slučajevima kada istraživač iz opravdanih razloga nije u mogućnosti da se bavi naučnoistraživačkim radom, na zahtev istraživača rokovi za izbor u više zvanje i radni odnos miruju i neće se uračunavati u rok za izbor, odnosno reizbor.

Član 101.

Istraživaču u naučnom zvanju i istraživaču-saradniku, posle provedenih pet, odnosno tri godine rada u institutu, može se odobriti plaćeno odsustvo u trajanju do jedne godine radi stručnog i naučnog usavršavanja u inostranstvu ili pisanja monografije, u skladu sa statutom instituta.

X. FINANSIRANJE NAUČNOISTRAŽIVAČKE DELATNOSTI

Izvori finansiranja

Član 102.

Sredstva za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti obezbeđuju se iz:

1) sredstava osnivača;

2) budžeta Republike;

3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave;

4) sredstava Fonda za nauku Republike Srbije

5) sredstava privrednih društava, udruženja i drugih organizacija;

6) sopstvenih prihoda naučnoistraživačkih organizacija;

7) sredstava domaćih fondova i zadužbina, i poklona pravnih i fizičkih lica;

8) sredstava stranih fondacija, pravnih i fizičkih lica, i donacija;

9) drugih izvora, pod uslovom da se ne ugrožava autonomija i dostojanstvo naučnoistraživačkog rada.

Finansiranje programa od opšteg interesa za Republiku

Član 103.

Sredstva za finansiranje programa od opšteg interesa za Republiku, utvrđenih u članu 12. ovog zakona, obezbeđuju se u budžetu Republike, odnosno u budžetu osnivača NIO.

U sufinansiranju programa utvrđenih u članu 12. ovog zakona mogu učestvovati i autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave i druga pravna i fizička lica.

Finansiranje nauke i istraživanja

Član 104.

Finansiranje naučnoistraživačke delatnosti sastoji se iz programa institucionalnog finansiranja, drugih programa od opšteg interesa, projektnog finansiranja u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije i finansiranja iz drugih izvora.

Institucionalno finansiranje može se obezbediti iz:

1) sredstava osnivača;

2) budžeta Republike;

3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave.

Član 105.

Projektno finansiranje realizovaće se u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije.

Član 106.

Sredstva za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti iz drugih izvora obezbeđuju se iz:

1) sredstava privrednih društava, udruženja i drugih organizacija;

2) sopstvenih prihoda naučnoistraživačkih organizacija;

3) sredstava domaćih fondova i zadužbina i poklona pravnih i fizičkih lica;

4) sredstava stranih fondacija, pravnih i fizičkih lica i donacija;

5) sredstava ostvarenih učešćem u doktorskim studijama;

6) drugih izvora, pod uslovom da se ne ugrožava autonomija i dostojanstvo naučnoistraživačkog rada.

Član 107.

Institucionalno finansiranje akreditovanih instituta čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti obuhvata:

1) sredstva za plate istraživača u naučnim i istraživačkim zvanjima;

2) sredstva za plate administrativno-tehničkog i pomoćnog osoblja;

3) sredstva za režijske troškove;

4) sredstva za materijalne troškove istraživanja;

5) sredstva za druge troškove naučnoistraživačkog rada.

Član 108.

Sredstva koja institut ostvari, izuzev sredstava koja obezbeđuje Republika, čine sopstveni prihod tog instituta (pružanje usluga trećim licima, poklon, sponzorstvo, sopstvena proizvodnja i drugi izvori sticanja sredstava).

Sredstva iz stava 1. ovog člana koriste se za unapređenje delatnosti i podizanje kvaliteta rada.

Sredstvima iz stava 1. ovog člana i imovinom stečenom iz sopstvenih prihoda institut samostalno raspolaže, u skladu sa Zakonom i opštim aktom tog instituta.

Institut opštim aktom utvrđuje, u skladu sa ovim zakonom, raspodelu sopstvenih prihoda.

Ministarstvo kontinuirano prikuplja, prati i analizira podatke o sopstvenim prihodima instituta i njihovom trošenju, pojedinačno i ukupno.

Član 109.

Finansiranje naučnoistraživačkog rada akreditovanih NIO čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti obuhvata sredstva za materijalne troškove istraživanja.

Član 110.

Evaluacija rada instituta će se vršiti na pet godina na osnovu podnetog izveštaja, a na osnovu sledećih opštih kriterijuma:

1) izvrsnost - ocena unapređenja kvaliteta naučnoistraživačkog rada u odnosu na prethodni period i u odnosu na slične vodeće institucije u regionu i svetu. Ovaj kriterijum uzima u obzir i broj i obim kompetitivnih projekata i centara izuzetnih vrednosti;

2) uticaj - vidljivost i prepoznatljivost institucije u društvu;

3) proširenje kapaciteta - poboljšanje istraživačke i pomoćne infrastrukture, sposobnost institucije da konkuriše i privlači sredstva istraživačkih fondova, sposobnost da uspostavlja i realizuje međunarodnu saradnju, sposobnost da privlači i zadržava istraživače povratnike kao i strane istraživače.

Bliži kriterijumi koji uzimaju u obzir specifičnosti naučnih oblasti i institucija, kao i struktura petogodišnjeg izveštaja utvrdiće se posebnim pravilnikom koji donosi ministar.

Finansiranje drugih programa od opšteg interesa

Član 111.

Programi iz člana 12. stav 3 tačke 3) do 12), finansiraju se iz budžeta putem javnog poziva.

Radi realizacije programa, iz budžeta Republike daju se nepovratna sredstva naučnoistraživačkim organizacijama, osim ako posebnim ugovorom, kojim se uređuju međusobna prava i obaveze izvršilaca programa i Ministarstva, nije drukčije određeno.

Finansiranje institucija od nacionalnog značaja

Član 112.

Sredstva za rad i realizaciju Programa naučnoistraživačkog rada Srpske akademije nauka i umetnosti, Programa naučnoistraživačkog rada Matice srpske, kao i instituta čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti, obezbeđuju se u budžetu Republike.

Uslovi i način realizacije programa institucionalnog finansiranja

Član 113.

Sredstva za institucionalno finansiranje NIO obezbeđuju osnivači, u budžetu Republike Srbije, autonomnih pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, u skladu sa godišnjim programom rada akreditovane NIO.

Organ upravljanja akreditovane NIO odgovara nadležnom ministarstvu za namensko i ekonomično trošenje sredstava dodeljenih iz budžeta.

Normative i standarde raspodele sredstava akreditovanim NIO utvrđuje Vlada, na predlog Ministarstva, a na osnovu Programa iz člana 12. stav 2. ovog zakona, godišnjeg plana i rezultata rada akreditovanih NIO.

Uslovi i način realizacije drugih programa od opšteg interesa za Republiku

Član 114.

Za finansijska sredstva iz budžeta Republike namenjena realizaciji programa od opšteg interesa utvrđenih u članu 12. stav 3. tačke 3) do 10) ovog zakona konkurišu, pod jednakim uslovima, naučnoistraživačke organizacije koje su upisane u Registar naučnoistraživačkih organizacija.

Za finansijska sredstva iz budžeta Republike namenjena realizaciji drugih programa od opšteg interesa utvrđenih u članu 12. stav 3. tačka 5) ovog zakona mogu konkurisati lica koja su završila osnovne akademske studije i master akademske studije, kao i integrisane studije i koja su upisala doktorske akademske studije, kao i učenici završnih razreda srednje škole koji su osvojili jedno od prva tri mesta na međunarodnim olimpijadama znanja.

Za finansijska sredstva iz budžeta Republike namenjena realizaciji drugih programa od opšteg interesa utvrđenih u članu 12. stav 3. tačka 9) ovog zakona mogu konkurisati naučnoistraživačke organizacije koje su upisane u Registar naučnoistraživačkih organizacija, izdavačke organizacije u saradnji sa naučnoistraživačkim organizacijama i naučna i naučno-stručna društva, a za program utvrđen u tački 10) mogu konkurisati specijalizovane organizacije i udruženja koja se bave dodatnim obrazovanjem i usavršavanjem talentovanih učenika i studenata za bavljenje naučnoistraživačkim radom.

Član 115.

Finansiranje, odnosno učešće u sufinansiranju drugih programa od opšteg interesa, utvrđenih u članu 12. ovog zakona, vrši se u skladu sa posebnim aktom za svaki program pojedinačno.

Akt iz stava 1. ovog člana utvrđuje ministar.

Član 116.

Za ostvarivanje drugih programa od opšteg interesa utvrđenih u članu 12. ovog zakona, Ministarstvo raspisuje konkurs.

Konkursom se utvrđuju: rok za podnošenje prijave, uslovi i vreme za ostvarivanje programa, kao i druga pitanja od značaja za sprovođenje konkursa.

Pravo da se prijave na konkurs imaju organizacije i lica iz člana 114. ovog zakona.

Član 117.

Sa organizacijama iz člana 114. st. 1. i 3. ovog zakona, kojima je odobreno ostvarivanje programa, Ministarstvo zaključuje ugovor o njihovom ostvarivanju, kojim se uređuju međusobna prava i obaveze.

Sa licem iz člana 114. stav 2. ovog zakona, Ministarstvo zaključuje ugovor o međusobnim pravima i obavezama.

Ministarstvo vrši nadzor nad namenskim korišćenjem sredstava i raskida ugovor ako utvrdi nenamensko korišćenje budžetskih sredstava.

Član 118.

Organizacija iz člana 114. stav 1. ovog zakona, kojoj je odobreno ostvarivanje programa, odnosno projekta, dužna je da na zahtev Ministarstva podnose izveštaj o ostvarivanju programa, odnosno projekta.

Ako organizacija iz člana 114. stav 1. ovog zakona, na zahtev Ministarstva ne podnese izveštaj o ostvarivanju programa, odnosno projekta, Ministarstvo raskida ugovor o finansiranju tog programa, odnosno projekta.

Svojinska prava na rezultatima istraživanja

Član 119.

Rezultati istraživanja finansirani sredstvima iz budžeta Republike Srbije, pripadaju akreditovanim NIO koje su realizovale istraživanja (u daljem tekstu: realizator istraživanja).

Rezultati istraživanja iz stava 1. ovog člana obuhvataju sva materijalna i nematerijalna dobra koja su proistekla iz programa koji su finansirani sredstvima iz budžeta Republike Srbije.

Član 120.

Kada je rezultat istraživanja finansiran sredstvima iz budžeta Republike Srbije, u vidu pronalaska (patent i mali patent), pravo na zaštitu pronalaska, odnosno pravo na sticanje patenta i malog patenta ima realizator istraživanja, a istraživač kao pronalazač ima pravo da u tom svojstvu bude naveden u prijavi za priznavanje patenta, spisima, registrima, ispravama i publikacijama o pronalasku.

Pronalazači su u obavezi da blagovremeno daju svu neophodnu pisanu saglasnost u postupku zaštite intelektualne svojine NIO.

Ukoliko je patent ili mali patent ekonomski iskorišćavan, pronalazač iz stava 1. ovog člana ima pravo na naknadu u iznosu od najmanje 50% od dobiti koju je realizator istraživanja ostvario iskorišćavanjem patenta, odnosno malog patenta.

Kada je više učesnika u istraživanju stvorilo pronalazak, njihovo učešće u dobiti zavisi od pojedinačnog doprinosa u stvaranju pronalaska, a ako se pojedinačni doprinosi ne mogu utvrditi, tada svi pronalazači imaju pravo na podjednake delove.

Član 121.

Svaki zaposleni u NIO koji stvori pronalazak dužan je da odmah po nastanku pronalaska realizatoru istraživanja podnese pismeni izveštaj kojim ga obaveštava o pronalasku. Pronalazači su dužni da poslodavcu dostave sve relevantne podatke i rezultate nastale tokom stvaranja pronalaska. Pronalazači su obavezni da poslodavcu dostave i predlog raspodele autorskih doprinosa uz prateću dokumentaciju.

Sva intelektualna svojina nastala kroz program institucionalnog finansiranja reguliše se isključivo opštim aktom NIO kojim se uređuje zaštita intelektualne svojine.

Realizator istraživanja je dužan da u roku od 60 dana od dana prijema izveštaja iz stava 1. ovog člana ispita potencijal za ekonomsko iskorišćenje pronalaska i opravdanost zaštite pronalaska kao poslovne tajne, patentom, odnosno malim patentom.

Rok iz stava 3. ovog člana može se produžiti u saglasnosti sa pronalazačem.

Ako na osnovu analize iz stava 3. ovog člana realizator istraživanja u rokovima iz st. 3. i 4. ovog člana donese odluku da podnese prijavu patenta, odnosno malog patenta, dužan je da o tome pismeno obavesti pronalazača.

Zaposleni u NIO nema pravo da pronalazak objavi, niti da ga na bilo koji drugi način učini dostupnim javnosti dok realizator istraživanja ne odredi način zaštite pronalaska.

Ako realizator istraživanja u rokovima iz st. 3. i 4. ovog člana ne obavesti pronalazača da ima nameru da podnese prijavu patenta, odnosno malog patenta, ili ga obavesti da ne želi da podnese takvu prijavu, pronalazač ima pravo da podnese prijavu patenta, odnosno malog patenta na svoje ime i o svom trošku.

Poreski podsticaji

Član 122.

Republika poreskom politikom i drugim merama podstiče domaća i strana pravna i fizička lica da ulažu sredstva za ostvarivanje programa i projekata utvrđenih ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije.

XI. NADZOR

Član 123.

Nadzor nad sprovođenjem odredaba ovog zakona vrši Ministarstvo.

Nadzor nad radom instituta iz oblasti odbrane i ostvarivanjem istraživanja od značaja za odbranu vrši ministarstvo nadležno za poslove odbrane u saradnji sa Ministarstvom.

XII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 124.

Vlada će doneti Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 125.

Ministar će doneti podzakonske akte propisane ovim zakonom u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 126.

Status istraživača u istraživačkim i naučnim zvanjima, angažovanim na akreditovanim fakultetima čiji je osnivač Republika Srbija ili autonomna pokrajina, kao i u inovacionim centrima osnovanim od strane ovih fakulteta, rešavaće se na sledeći način:

1) Preporučuje se fakultetima odnosno inovacionim centrima da identifikuju i angažuju na jednak način kroz izbore u nastavna zvanja, najbolje kandidate iz postojeće grupe gore navedenih istraživača.

2) Obavezuju se instituti da naprave procenu potreba za angažovanje istraživača iz postojeće grupe gore navedenih istraživača. Instituti su obavezi da prema napravljenoj proceni ponude istraživačima angažovanje.

3) Ministrastvo će posebnim programima Fonda za nauku Republike Srbije finansirati 20% najboljih istraživača iz postojeće grupe gore navedenih istraživača.

4) Ministarstvo će programima posvećenim saradnji nauke i privrede, a posredstvom Fonda za inovacionu delatnost Republike Srbije stvarati uslove da deo istraživača bude angažovan od strane privrede.

5) Republika Srbija će kroz program osnivanja novih institucija stvoriti uslove za angažovanje određenom/optimalnog broja istraživača iz postojeće grupe gore navedenih istraživača, u skladu sa Strategijom i potrebama razvoja Republike Srbije.

6) Obavezuju se istraživači iz postojeće grupe gore navedenih istraživača da doktorske studije završe u roku određenim zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.

Rešavanje statusa istraživača na način predviđen u stavu 1. ovog člana, sprovodiće se u narednih pet godina od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Od dana stupanja na snagu ovog zakona, fakulteti i inovacioni centri ne mogu angažovati istraživače u istraživačkim i naučnim zvanjima. Angažovanje istraživača u istraživačkim i naučnim zvanjima na inovacionim projektima predviđeno je zakonom kojim se uređuje inovaciona delatnost.

Član 127.

Instituti koji su upisani u Registar naučnoistraživačkih organizacija u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti ("Službeni glasnik RS", br. 110/05, 50/06

- ispravka, 18/10 i 112/15) usaglasiće statut i druge opšte akte sa ovim zakonom u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 128.

Konstituisanje organa upravljanja, kao i izbor organa poslovođenja instituta u skladu sa ovim zakonom, izvršiće se po isteku mandata tih organa konstituisanih, odnosno izabranih po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona.

U ukupan broj mandata iz stava 1. ovog člana ne računaju se mandati do stupanja na snagu ovog zakona.

Nacionalni savet, Odbor za akreditaciju, Komisija za sticanje naučnih zvanja i matični naučni odbori nastavljaju da rade prema aktu kojim su imenovani pre stupanja na snagu ovog zakona do donošenja akta o njihovom imenovanju u skladu sa odredbama ovog zakona.

U ukupan broj mandata tela iz stava 3. ovog člana računaju se mandati do stupanja na snagu ovog zakona.

Član 129.

Postupci za sticanje naučnih zvanja odnosno istraživačkih zvanja koji su započeti do dana stupanja na snagu ovog zakona okončaće se po tim propisima u roku od devet meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Postupci za izbore u naučna zvanja za koje je potrebna dokumentacija već dostavljena Komisiji za izbor u naučna zvanja u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 130.

Instituti od nacionalnog značaja koji su taj status stekli po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, zadržavaju taj status do isteka vremena na koji je status stečen.

Pitanje finansiranja instituta iz stava 1. ovog člana urediće se Programom iz člana 12. stav 2. tačka 2) ovog zakona.

Član 131.

Centri izuzetnih vrednosti koji su taj status stekli po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, zadržavaju taj status do isteka vremena na koji je status stečen.

Pitanje finansiranja centara iz stava 1. ovog člana urediće se Programom iz člana 12. stav 3. tačka 4) ovog zakona.

Član 132.

Finansiranje projekata koji se realizuju u okviru Programa osnovnih istraživanja, Programa istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja i Programa sufinansiranja integralnih i interdisciplinarnih istraživanja u ciklusu istraživanja od 2011. godine nastavlja se do sticanja uslova za finansiranje po Programima institucionalnog finansiranja iz člana 12. stav 2. ovog zakona, odnosno najkasnije do 31. decembra 2019. godine, na način i pod uslovima propisanim aktom o finansiranju navedenih programa donetim pre stupanja na snagu ovog zakona.

Do donošenja programa iz člana 12. stav 3 tač. 5), 6), 8) i 9) ovog zakona, finansiranje Programa podsticanja i stipendiranja mladih i nadarenih za naučnoistraživački rad, Programa usavršavanja kadrova za naučnoistraživački rad, Program nabavke naučne i stručne literature iz inostranstva i pristupa elektronskim naučnim i stručnim bazama podataka i Program izdavanja naučnih publikacija i održavanja naučnih skupova, nastavlja se do 31. decembra 2019. godine, na način i pod uslovima propisanim aktom o finansiranju navedenih programa donetim pre stupanja na snagu ovog zakona.

Član 133.

Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o naučnoistraživačkoj delatnosti ("Službeni glasnik RS", br. 110/05, 50/06-ispr, 18/10 i 112/15), osim odredaba čl. 27a do 27d koje se odnose na Centar za promociju nauke. Centar za promociju nauke će realizovati sve međunarodne započete projekte najkasnije do isteka roka od pet godina od dana stupanja na snagu ovog zakona, nakon kog roka će osnivač odlučiti o daljem statusu tog centra, kao i odredaba člana 63. koje se primenjuju do sticanja uslova za finansiranje po Programima institucionalnog finansiranja iz člana 12. stav 2. ovog zakona.

Podzakonska akta doneta na osnovu zakona iz stava 1. ovog člana primenjivaće se do donošenja podzakonskih akata u skladu sa ovim zakonom, osim ako su u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.

Član 134.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

OBRAZLOŽENJE

I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENJE ZAKONA

Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 97. stav 1. tačka 12. Ustava Republike Srbije, kojim je dato ovlašćenje Republici da uređuje i obezbeđuje razvoj Republike Srbije, politiku i mere za podsticanje ravnomernog razvoja pojedinih delova Republike Srbije, uključujući i razvoj nedovoljno razvijenih područja; organizaciju i korišćenje prostora, naučno-tehnološki razvoj; tački 17. kojim je dato ovlašćenje Republici da uređuje i obezbeđuje druge odnose od interesa za Republiku, u skladu s Ustavom; u članu 73. kojim je propisano: "Naučno i umetničko stvaralaštvo je slobodno. Autorima naučnih i umetničkih dela jemče se moralna i materijalna prava, u skladu sa zakonom. Republika Srbija podstiče i pomaže razvoj nauke, kulture i umetnosti".

II. RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA

Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016. do 2020. godine - Istraživanja za inovacije ("Službeni glasnik RS", broj 25/16), kao strateški cilj u oblasti nauke i istraživanja i kao jedna od mera u podsticaju izvrsnosti i relevantnosti naučnih istraživanja u Republici Srbiji predstavlja i promena modela finansiranja naučnoistraživačke delatnosti, što je jedan od osnovnih razloga za donošenje novog zakona u oblasti nauke i istraživanja. Strategijom je predviđeno da će se reformisati sistem finansiranja naučnoistraživačke delatnosti s ciljem da se sistem unapredi, obezbedi stabilno finansiranje i da se budžetska sredstva koriste na efikasan i optimalan način. Strategijom je predviđen razvoj modela finansiranja usklađen sa reformom istraživačkog sistema. Krajnji cilj reforme finansiranja naučnoistraživačke delatnosti je uspostavljanje uravnotežene kombinacije projektnog i institucionalnog finansiranja. Institucionalno finansiranje će imati dve komponente: osnovnu, koja će obezbediti stabilno finansiranje i razvojnu, koja će zavisiti od stepena ispunjenosti parametara uspešnosti. Kako bi se realizovala primena novog modela neophodno je donošenje novog zakona i podzakonskih akata kojima će se urediti novi modela finansiranja. U okviru promene modela finansiranja istraživanja, predviđa se institucionalno finansiranje naučnoistraživačkih organizacija, kao i formiranje posebnog fonda za podsticaj istraživanjima (projektno finansiranje).

Novim Zakonom o nauci i istraživanjima obezbeđuje se sledeće: institucionalno finansiranje nauke, osnaživanje instituta od nacionalnog značaja, mehanizam za osnivanje novih institucija, efikasnije praćenje i ocena rada instituta, zadržavanje fleksibilnosti u finansiranju nauke direktno od resornog ministarstva kroz druge programe od opšteg interesa, definiše se efikasniji sistem izbora u naučna zvanja.

Primena zakona omogućiće bolju saradnju instituta i fakulteta, partnerstvo sa privredom, drugim ministarstvima u realizaciji strateških ciljeva i međunarodnim organizacijama na realizaciji zajedničkih programa.

Ciljevi koji se postižu donošenjem ovog zakona su: 1) unapređenje kvaliteta naučnoistraživačkog rada;  2)  primena  rezultata  istraživanja;  3)  efikasniji  i delotvorniji rad tela, komisija i drugih organizacija u sistemu naučnoistraživačke delatnosti; 4) poboljšanje efikasnosti alokacije i upotrebe svih naučnoistraživačkih i razvojnih resursa; 5) izgradnja i dalji razvoj inovativnog društva zasnovanog na znanju.

III. OBJAŠNJENJE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENJA

Nacrt zakona sadrži dvanaest poglavlja:  Osnovne odredbe, Planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u naučnoistraživačkoj delatnosti, Obezbeđivanje kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoja naučnoistraživačke delatnosti, Organizacije koje obavljaju naučnoistraživačku delatnost, Instituti, Organi instituta, Vođenje evidencije, Istraživači, Prava i obaveze zaposlenih u institutu, Finansiranje naučnoistraživačke delatnosti, Nadzor i Prelazne i završne odredbe.

1. Osnovne odredbe (čl. 1 - 9.)

U prvom poglavlju Nacrta zakona (u daljem tekstu: zakon) definisan je predmet uređivanja odnosno sadržina zakona. Nauka i istraživanje su prepoznati kao delatnost od posebnog značaja za sveukupni razvoj Republike Srbije, kao društva zasnovanog na znanju i ciljevi nauke i istraživanja.

U čl. 4. - 6. zakona utvrđeno je na kojim načelima se zasniva nauka i istraživanje. Definiše se princip otvorene nauke - otvoreni pristup naučnim publikacijama i primarnim podacima, u skladu sa preporukama evropske komisije i međunarodnom dobrom praksom.

U članu 7. zakona, utvrđuje se da nauku i istraživanja kao delatnost od opšteg interesa realizuju naučnoistraživačke organizacije kroz programe utvrđene ovim zakonom, kao i programe utvrđene zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije, čime se stvara osnov za kombinovani sistem finansiranja predviđen Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016. do 2020. godine - Istraživanja za inovacije.

U članu 8. zakona određuju se ciljevi realizacije naučnoistraživačke delatnosti, kao što su stvaranje novih znanja radi podsticanja društvenog, tehnološkog, kulturnog i ekonomskog  razvoja, povećanja društvenog proizvoda i podizanja standarda građana i kvaliteta života; unapređenje ukupnih naučnoistraživačkih kapaciteta, (ljudskih resursa i institucija); podizanje opšteg nivoa tehnologija u privredi i obezbeđivanje konkurentnosti roba i usluga na domaćem i svetskom tržištu; jačanje međunarodne naučne saradnje i doprinos u regionalnom, evropskom i globalnom istraživačkom prostoru; podrška stvaranju inovacija za privredu, i transferu tehnologija i jačanju inženjerskih kapaciteta sa ciljem stvaranja komparativnih prednosti na globalnom tržištu i promocija preduzetništva i unapređenje i širenje kulturnog ambijenta i stvaralačkog obrazovanja, sa ciljem očuvanja i afirmacije nacionalnog identiteta kao dela civilizacijske baštine.

U članu 9. zakona utvrđuju se obaveze naučnoistraživačkih organizacija (u daljem tekstu: NIO), radi sprovođenja ciljeva iz člana 8. ovog zakona

2. Planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u naučnoistraživačkoj delatnosti, (čl. 10 - 12.)

U poglavlju II, uređuje se donošenje donošenje programa od opšteg interesa za Republiku, u skladu sa Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016. do 2020. godine - Istraživanja za inovacije, odnosno strateškim ciljem da se podstiče izvrsnost i relevantnost naučnih istraživanja u Republici Srbiji kroz promenu modela finansiranja naučnoistraživačke delatnosti (kombinovani sistem institucionalno - projektno finansiranje).

U čl. 10. i 11. zakona predviđa se donošenje nove Strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije i sadržaj strategije, u skladu sa zakonom kojim se uređuje planski sistem.

U članu 12. zakona, predviđa se da se opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, ostvaruje putem programa institucionalnog finansiranja i drugih programa od opšteg interesa u skladu sa ovim zakonom, kao i putem projektnog finansiranja preko Fonda za nauku u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad tog fonda. Istim članom nabrajaju se programi od opšteg interesa za Republiku, predviđa postupak njihovog donošenja i period trajanja programa.

3. Obezbeđivanje kvaliteta naučno-istraživačkograda i razvoja naučnoistraživačke delatnosti

U poglavlju III. zakona predviđeno je se o obezbeđivanju kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoju naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji staraju: Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj; Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija; Komisija za sticanje naučnih zvanja; matični naučni odbori; Zajednica instituta Srbije i Ministarstvo.

U ovom poglavlju predviđena su nova rešenja u odnosu na broj članova tela, predlaganje kandidata i njihov sastav, kao i nove nadležnosti, a izvršeno je i usklađivanje odredaba o postupku sa novim zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak. Najznačajnija novina odnosi se na matične naučne odbore, odnosno predviđena je njihova nova nadležnost za sprovođenje postupka za izbor u naučno zvanje naučni saradnik, u cilju efikasnijeg sprovođenja postupka izbora u naučna zvanja. Istovremeno novina je i u njihovoj nadležnosti u institucionalnom finansiranju kroz davanje mišljenja o godišnjem izveštaju NIO o realizaciji programa institucionalnog finansiranja, utvrđenih ovim zakonom.

U članu 15. zakona utvrđeno je da je Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj najviše stručno i savetodavno telo u sistemu naučnoistraživačke delatnosti u Republici. Utvrđen je sastav Nacionalnog saveta i to: broj članova, imenovanje od strane Vlade Republike Srbije, predlaganje liste kandidata, naučne oblasti (prirodno-matematičke, tehničko-tehnološke, medicinske, biotehničke, društvene i humanističke nauke), kao i da se vodi računa o rodnoj ravnopravnosti i ravnomernoj zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.

U članu 16. zakona predviđene su nadležnosti Nacionalnog saveta, među kojima je i nova nadležnost da daje mišljenje na petogodišnji izveštaj NIO o realizaciji programa institucionalnog finansiranja. Istovremeno Nacionalni savet će u delu godišnjeg izveštaja o stanju u nauci za prethodnu godinu, sa predlozima i sugestijama za narednu godinu, obuhvatati i rad Fonda za nauku.

U čl. 18. - 21. zakona, utvrđeno je da se radi obavljanja poslova vrednovanja kvaliteta i efikasnosti naučnoistraživačkog rada (akreditacija) naučnoistraživačkih organizacija obrazuje Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija; utvrđen je njegov sastav i nadležnost, kao i postupak akreditacije vodeći računa o pravilima opšteg upravnog postupka.

U čl. 22-24. zakona predviđeno je da se radi odlučivanja o sticanju naučnih zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik, obrazuje Komisija za sticanje naučnih zvanja, sastav Komisije i rad Komisije. Predloženim zakonskim rešenjem da Komisija odlučuje o sticanju dva najviša naučna zvanja, a matični naučni odbori da odlučuju o zvanju naučnog saradnika, postiže se  efikasnije sprovođenje postupka izbora istraživača u naučna zvanja.

U čl. 25 - 27. zakona, predviđeno je da se obrazuju matični naučni odbori, kao stručna tela za sve naučne oblasti, grane ili discipline, sastav matičnog naučnog odbora, sa određivanjem manjeg maksimalnog broja članova (najviše devet) u cilju operativnijeg rada ovih tela i njihovih nadležnosti, a kao najznačajnija novina je i to da odlučuje o sticanju naučnog zvanja naučni saradnik čime se postiže efikasnije sprovođenje postupka izbora istraživača u naučna zvanja uopšte, a posebno ovog zvanja koje je najbrojnije.

U članu 28. zakona predviđeno je da se instituti udružuju u Zajednicu instituta Srbije, da Zajednica ima status pravnog lica, da je čine instituti na teritoriji Republike koji su upisani u Registar naučnoistraživačkih organizacija, da se na osnivanje, organizaciju i rad Zajednice primenjuju propisi kojima se uređuju udruženja i dr.

U članu 29. zakona, utvrđene su nadležnosti Ministarstva u pogledu predlaganja Vladi politike u oblasti naučnoistraživačke delatnosti, praćenja i podsticanja razvoja naučnoistraživačke delatnosti u Republici, raspodeljivanja finansijskih sredstva iz budžeta Republike i kontroli njihovog namenskog korišćenja, ostvarivanja međunarodne naučne saradnje, kategorizacije naučnih časopisa, donošenja podzakonskih i drugih akata i dr. nadležnosti u skladu sa ovim zakonom.

U čl. 30-31. zakona utvrđeno je da stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe tela koja se staraju o kvalitetu naučnoistraživačkog rada obavlja Ministarstvo i da se sredstva za rad tela obezbeđuju u budžetu Republike, kao i da Vlada donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi i način finansiranja Nacionalnog saveta, kao i naknada za rad članova Nacionalnog saveta. Ministar donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi i način finansiranja Odbora za akreditaciju, Komisije za izbor u naučna zvanja i matičnih naučnih odbora, kao i naknada za rad članova tih tela.

4. Organizacije koje obavljaju naučnoistraživačku delatnost

U poglavlju IV. zakona, predviđeno je da su institucije od nacionalnog značaja Srpska akademija nauka i umetnosti i Matica srpska i da se na osnivanje i rad Srpske akademije nauka i umetnosti i instituta čiji je ona osnivač uređuju posebnim zakonom, odnosno aktima u skladu sa tim zakonom, kao i da se osnivanje i rad Matice srpske uređuje posebnim zakonom (čl. 32).

U čl. 33-34. zakona utvrđena je definicija instituta, odnosno da institut, u smislu ovog zakona, jeste naučnoistraživačka organizacija koja obavlja naučnoistraživačku delatnost od opšteg interesa, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom, a da se osnivanje i rad visokoškolskih ustanova uređuju posebnim zakonom kao i da visokoškolske ustanove obavljaju naučnoistraživačku delatnost u skladu sa ovim zakonom.

5. Instituti

U poglavlju V. zakona uređuje se rad instituta, počev od njihovog osnivanja, pa do obavljanja naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa, zatim vrste instituta i sticanje statusa: naučni institut, istraživačko-razvojni institut i institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, kao i upotreba i korišćenje naziva institut, oblici saradnje naučnoistraživačkih organizacija i privatizacija instituta. Poseban akcenat stavljen je na osnaživanje i ulogu instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, kao i specifičnost za sticanje tog statusa u oblasti društvenih i humanističkih nauka, tako što je predviđen manji broj istraživača u radnom odnosu sa punim radnim vremenom (35 istraživača u oblasti društvenih i humanističkih nauka).

U čl. 35-39. zakona utvrđuje se da se institut može osnovati kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama, ili kao privredno društvo, u skladu sa propisima o privrednim društvima; primena propisa pri osnivanju; donošenje akta o osnivanju; osnivačka prava; osnivanje instituta koji obavljaju naučnoistraživačku delatnost za potrebe odbrane; sredstva koja koriste instituti s tim da institut čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave koristi nepokretnosti i druga sredstva, u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva u svojini Republike; da se delatnost i organizacija instituta uređuje statutom i druga pitanja od značaja za rad instituta.

U čl. 40 - 46. zakona, predviđeni su uslovi pod kojima naučni institut i istraživačko-razvojni institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost radi ostvarivanja opšteg interesa.

U čl. 47 - 51. zakona predviđeno je koji institut može steći status instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, koji je vrhunska naučnoistraživačka ustanova od posebnog nacionalnog značaja za jednu ili više srodnih naučnih oblasti koja obavlja istraživanja od prioritetnog značaja za naučni, obrazovni, kulturni i ukupni društveno- ekonomski razvoj Republike Srbije, odnosno predviđeni su uslovi za sticanje tog statusa. Predviđeno je i da institut od nacionalnog značaja, pored obaveza navedenih u članu 9. ovog zakona ima i druge obaveze sa akcentom na to da učestvuje u izradi strateških i drugih dokumenata u naučnoj oblasti kojom se bavi, na zahtev osnivača; da omogućava bez naknade pristup i korišćenje kapitalne naučnoistraživačke opreme u nekomercijalne svrhe drugim naučnoistraživačkim organizacijama; da sprovodi bez naknade postupak utvrđivanja predloga odluka za sticanje naučnih zvanja po zahtevu istraživača koji nisu zaposleni, povratnicima iz inostranstva i istraživačima koji to pravo nisu mogli da ostvare u matičnoj instituciji uz odgovarajuće obrazloženje.

6. Organi instituta

U poglavlju VI. zakona utvrđuje se koje organe imaju instituti u zavisnosti od oblika organizovanja (ustanove ili privredna društva), a kao novina u odnosu na prethodni zakon uvodi se uslov kompetentnosti za direktora instituta i vršioca dužnosti direktora instituta, odnosno da to lice mora biti kompetentno za oblast nauke za koju je institut akreditovan, kao i novina u odnosu na organe instituta organizovanog kao privredno društvo.

U čl. 58 - 63. zakona utvrđuje se da su organi u naučnom, istraživačko-razvojnom i institutu od nacionalnog značaja koji su osnovani kao ustanove: upravni odbor i direktor i da je stručni organ instituta naučno veće, kao i da se u naučnoistraživačkim organizacijama iz oblasti odbrane i Vojske Srbije organi instituta formiraju u skladu sa Zakonom o odbrani i Zakonom o Vojsci Srbije. U daljim odredbama predviđen je postupak i uslovi za imenovanje organa u institutu čiji je osnivač Republika Srbija (upravnog odbora i direktora), nadležnosti upravnog odbora i direktora, kao i postupak imenovanja i uslovi za imenovanje vršioca dužnosti direktora.

U članu 64. zakona predviđen je način imenovanja, odnosno određivanja u organe instituta koji su osnovani kao privredna društva u zavisnosti od pravne forme privrednog društva i načina upravljanja.

Primenom dosadašnjeg zakonskog rešenja evidentno je da samo instituti organizovani kao ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, imaju utvrđen broj članova Upravnog odbora (ukupno 7), od kojih 4 člana određuje Vlada, kao svoje predstavnike, kao i da imaju pravo da, preko naučnog veća kao stručnog organa predlože svoja 3 člana iz reda istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima zaposlenih u institutu. Iz predložene odredbe namera je da se taj broj ustanovi i za organ upravljanja u istraživačko-razvojnim institutima organizovanim kao privredno društvo (sa 100% ili većinskim državnim kapitalom). Takođe, pitanje dvodomnog upravljanja iziskuje potrebu da Republika Srbija odredi i svoje predstavnike u nadzorni organ, imajući u vidu većinski državni kapital. Ovim rešenjem otklanjaju se nejednakosti u primeni propisa o naučnoistraživačkoj delatnosti, kao primarnih, u pogledu organa upravljanja naučnoistraživačkim organizacijama, a tu delatnost pod jednakim uslovima ostvaruju kako instituti organizovani kao ustanove, tako i instituti organizovani kao privredna društva.

Takođe, imajući u vidu da se u postojećem zakonskom rešenju, odredbe o direktoru ili vršiocu dužnosti direktora nisu mogle primeniti na postupak za imenovanje i razrešenje direktora istraživačko-razvojnog instituta organizovanog kao privredno društvo, ovim odredbama zakona vrši se ujednačavanje regulative, u pogledu direktora svih registrovanih naučnoistraživačkih organizacija, bez obzira na oblik organizovanja instituta, kao i vlasničku strukturu. Radi ujednačene primene propisa za sve akreditovane naučnoistraživačke organizacije, neophodno je predvideti koja lica po stručnim kompetencijama imaju pravo da budi imenovana za direktora, kao i postupak imenovanja ili razrešenja. Rešenja predviđena propisima o privrednim društvima, kojima se uređuje pitanje imenovanja organa privrednog društva, odnosno društva kapitala osnovanih radi sticanja dobiti, ne mogu se u punom obimu primeniti u specifikumu naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa za Republiku Srbiju.

U čl. 65 i 66. zakona utvrđuje se da je naučno veće stručni organ instituta, obrazovanje naučnog veća, utvrđivanje minimalnog broja istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima koji su u radnom odnosu sa punim radnim vremenom u institutu (sedam), da se broj, sastav i način izbora članova naučnog veća uređuju statutom instituta, kompetentnost za utvrđivanje predloga za sticanje naučnih zvanja kao i nadležnosti naučnog veća.

7. Vođenje evidencije

U poglavlju VII. zakona, predviđa se da Ministarstvo vodi evidenciju naučnoistraživačkih organizacija koje ispunjavaju uslove za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa, u skladu sa ovim zakonom (Registar naučnoistraživačkih organizacija) i evidenciju istraživača (Registar istraživača), kao i da obrazuje baze podataka u okviru realizacije programa utvrđenih u članu 12. ovog zakona. Kao novina u odnosu na prethodno zakonsko rešenje, predviđeno je i da registar sadrži podatke o naučnoistraživačkoj opremi NIO.

Članom 71. zakona predviđeno je da su podaci iz Registra naučnoistraživačkih organizacija i Registra istraživača otvoreni podaci, javno dostupni na interne prezentaciji Ministarstva u mašinski obradivom obliku za korišćenje i dalje objavljivanje. Od podataka iz Registra istraživača dostupni su javnosti svi podaci osim podataka o polu, jedinstvenom matičnom broju građanina i broju pasoša za strane državljane. Kod upotrebe ličnih podataka primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje zaštita podataka o ličnosti, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

8. Istraživači

U poglavlju VIII. zakona u duhu dosadašnjih zakonskih rešenja definiše se koja lica se smatraju istraživačima, zvanja istraživača, sticanje zvanja, postupak izbora u istraživačka i naučna zvanja koji je usklađen sa novim Zakonom o opštem upravnom postupku, trajanje zvanja i postupak reizbora, kao i uslovi i postupak za oduzimanje zvanja i donošenje Kodeksa ponašanja u naučnoistraživačkom radu, kao i obrazovanje Odbora za etiku u nauci.

Novina u odnosu na prethodno zakonsko rešenje je to da se novim zakonskim rešenjem ubrzava izbor u zvanje istraživač pripravnik, kao i što se radi efikasnosti sprovođenja postupka izbora u naučno zvanje istraživač saradnik predviđa da se taj postupak sprovodi pred nadležnim matičnim naučnim odborom, što će u velikoj meri ubrzati taj izbor i time omogućiti istraživačima i brže pravo na napredovanje.

Posebna novina u predloženom zakonskom rešenju je i uvođenje mogućnosti da istraživači dobiju nagrade i priznanja za izuzetna naučna dostignuća i životno delo.

9. Prava i obaveze zaposlenih u institutu

U poglavlju IX. zakona navodi se ko se smatra zaposlenim u naučnom, istraživačko- razvojnom i institutu od nacionalnog značaja, a to su istraživači i administrativno- tehničko i pomoćno osoblje, da se u pogledu njihovih prava, obaveza i odgovornosti primenjuje zakon kojim se uređuje rad zaposlenih u javnim službama, odnosno zakon kojim se uređuje rad. Pitanje primene propisa o zaposlenima u javnim službama i propisa o radu na navedene zaposlene, rešeno je u zavisnosti od oblika organizovanja instituta (ustanova odn. privredno društvo). Kao novina uvodi se mogućnost produženja radnog odnosa istraživača do navršenih 70 godina života, čime je izvršeno ujednačavanje u odnosu na lica u prosvetnim zvanjima po propisima o visokom obrazovanju.

U članu 98. zakona, utvrđuje se koja su naučna, istraživačka i stručna radna mesta u institutu; da se sa istraživačima u naučnim, odnosno u istraživačkim zvanjima, izabranim na radna mesta iz stava 3. ovog člana, zaključuje ugovor o radu, s obavezom sprovođenja ponovnog izbora (reizbora) ili unapređenja u više zvanje, u rokovima za koje se odgovarajuće naučno, odnosno istraživačko zvanje stiče, osim za zvanje naučnog savetnika; da se unutrašnja organizacija, vrsta i broj radnih mesta na kojima se raspoređuju zaposleni u institutu, kao i način i postupak zasnivanja radnog odnosa, uređuju opštim aktom instituta.

U članu 99. zakona utvrđeno je kad istraživaču u institutu prestaje radni odnos po sili zakona (kada navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja), kao i uslovi za produženje radnog odnosa istraživača.

U čl. 100. i 101. zakona, uređuje se mirovanje radnog odnosa i plaćeno odsustvo istraživača, pri čemu je zadržano prethodno zakonsko rešenje.

10. Finansiranje naučnoistraživačke delatnosti

U poglavlju X. zakona uređeno je finansiranje naučnoistraživačke delatnosti. Finansiranje naučnoistraživačke delatnosti vrši se putem programa institucionalnog finansiranja, drugih programa od opšteg interesa, projektnog finansiranja u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku i finansiranja iz drugih izvora. Sredstva za institucionalno finansiranje obezbeđuju osnivači NIO.

U čl. 105. i 106. zakona utvrđeno je da će se projektno finansiranje realizovati u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije, kao i drugi izvori finansiranja naučnoistraživačke delatnosti.

U članu 107. zakona utvrđeno je da institucionalno finansiranje akreditovanih instituta čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i SANU obuhvata: 1) sredstva za plate istraživača u naučnim i istraživačkim zvanjima; 2) sredstva za plate administrativno-tehničkog i pomoćnog osoblja; 3) sredstva za režijske troškove; 4) sredstva za materijalne troškove istraživanja i 5) sredstva za druge troškove naučnoistraživačkog rada.

U članu 108. zakona utvrđeno je koja sredstva se smatraju sopstvenim prihodima NIO i određuje namena tih sredstava za unapređenje delatnosti i podizanje kvaliteta rada. Navedeno zakonsko rešenje je prvi korak ka ujednačavanju regulisanja ove materije u odnosu na propise o visokom obrazovanju, a u kasnijim usaglašavanima propisa sledi potpuno izjednačavanje statusa finansiranja rada zaposlenih na institutima i fakultetima u pogledu sopstvenih prihoda. U pogledu raspolaganja imovinom stečenom iz sopstvenih prihoda instituta izvršeno je ujednačavanje sa propisima o visokom obrazovanju.

U članu 109. zakona utvrđeno je da finansiranje naučnoistraživačkog rada akreditovanih NIO čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i SANU obuhvata sredstva za materijalne troškove istraživanja.

U članu 110. zakona utvrđuju se kriterijumi na osnovu kojih će se vršiti evaluacije rada instituta, da se ista vrši na pet godina na osnovu podnetog izveštaja sa opisom tih kriterijuma, kao i da će se bliži kriterijumi koji uzimaju u obzir specifičnosti naučnih oblasti i institucija, kao i struktura petogodišnjeg izveštaja utvrditi posebnim pravilnikom, koji donosi ministar.

U čl. 111-114. zakona, predviđeno je Finansiranje drugih programa od opšteg interesa, Finansiranje institucija od nacionalnog značaja (Srpske akademije nauka i umetnosti, Matice srpske, kao i instituta čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti). Istim odredbama utvrđuju se opšti uslovi i način realizacije programa institucionalnog finansiranja i predviđa donošenje normativa i standarda raspodele sredstava akreditovanim NIO koje utvrđuje Vlada, na predlog Ministarstva.

U čl. 115-118. zakona, utvrđeni su uslovi i način realizacije drugih programa od opšteg interesa za Republiku, koje realizuju naučnoistraživačke organizacije koje su upisane u Registar naučnoistraživačkih organizacija, kao i da se za pojedine programe mogu prijaviti na javni poziv i lica koja su završila osnovne akademske studije i master akademske studije, kao i integrisane studije i koja su upisala doktorske akademske studije, kao i učenici završnih razreda srednje škole koji su osvojili jedno od prva tri mesta na međunarodnim olimpijadama znanja, kao i izdavačke organizacije u saradnji sa naučnoistraživačkim organizacijama i naučna i naučno-stručna društva, i specijalizovane organizacije i udruženja koja se bave dodatnim obrazovanjem i usavršavanjem talentovanih učenika i studenata za bavljenje naučnoistraživačkim radom.

U čl. 119-121. uređuje se pitanje svojinskih prava na rezultatima istraživanja, s tim što se u odnosu na prethodno zakonsko rešenje preciznije utvrđuju prava i obaveze kao i procedura u ovoj oblasti imajući u vidu da se novim zakonskim rešenjem instituti finansiraju institucionalno.

11. Nadzor

U poglavlju XI. zakona uređeno je pitanje nadzora nad sprovođenjem odredaba ovog koje je u nadležnosti Ministarstva, kao i da nadzor nad radom instituta iz oblasti odbrane i ostvarivanjem istraživanja od značaja za odbranu vrši ministarstvo nadležno za poslove odbrane u saradnji sa Ministarstvom.

12. Prelazne i završne odredbe

U poglavlju XII. zakona sadržane su prelazne odredbe koje se odnose na rokove za donošenje Strategije i podzakonskih akata, statusa istraživača u istraživačkim i naučnim zvanjima angažovanim na akreditovanim fakultetima čiji je osnivač Republika Srbija ili autonomna pokrajina, kao i u inovacionim centrima osnovanim od strane ovih fakulteta, imajući u vidu promenu načina finansiranja, odnosno prelazak sa projektnog na institucionalno finansiranje instituta i s tim u vezi predloženi su načini i rok rešavanja daljeg radnog statusa tih lica, kao i prestanak ranijih propisa i stupanje na snagu zakona.

U prelaznim odredbama predviđa se i obaveza i rok za institute da usaglase statut i druge opšte akte sa ovim zakonom. U pogledu organa upravljanja i izbora organa poslovođenja instituta predviđeno je da se imenovanje odnosno izbor u skladu sa ovim zakonom, izvrši po isteku mandata tih organa konstituisanih, odnosno izabranih po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, s tim da se u ukupan broj mandata ne računaju mandati do stupanja na snagu ovog zakona. U pogledu stručnih tela:

Nacionalni savet, Odbor za akreditaciju, Komisija za sticanje naučnih zvanja i matični naučni odbori, predviđeno je da nastavljaju da rade prema aktu kojim su imenovani pre stupanja na snagu ovog zakona, do donošenja akta o njihovom imenovanju u skladu sa odredbama ovog zakona, s tim da se u ukupan broj mandata računaju mandati do stupanja na snagu ovog zakona.

U prelaznim odredbama predviđa se i da postupci za sticanje naučnih zvanja odnosno istraživačkih zvanja koji su započeti do dana stupanja na snagu ovog zakona okončaju po tim propisima u roku od 9 meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, a postupci za izbore u naučna zvanja za koje je potrebna dokumentacija već dostavljena Komisiji za izbor u naučna zvanja u roku od 6 meseci.

U pogledu instituta od nacionalnog značaja predviđeno je da ti instituti koji su taj status stekli po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, zadržavaju taj status do isteka vremena na koji je status stečen.

Imajući u vidu da se kroz novo zakonsko rešenje predviđa da se status centra izuzetnih vrednosti stiče preko realizacije Programa finansiranja naučnoistraživačkog rada centara izuzetnih vrednosti utvrđen u članu 12. ovog zakona, odnosno kroz učešće na javnom pozivu, u prelaznim odredbama predviđa se da centri koji su taj status stekli po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, zadržavaju taj status do isteka vremena na koji je status stečen.

U pogledu statusa i daljeg rada Centra za promociju nauke, predviđa se da taj centar nastavlja da realizuje sve međunarodne započete projekte najkasnije do isteka roka od pet godina od stupanja na snagu ovog zakona, nakon kog roka će osnivač odlučiti o daljem statusu tog centra.

Imajući u vidu da je prelazak finansiranja instituta sa projektnog na institucionalni model dug proces, koji je usko povezan sa usklađivanjem i u pogledu budžetskog sistema, kao i sistema propisa o zaposlenima u javnim službama (platni razredi i utvrđivanje kataloga radnih mesta u nauci), predviđeno je da se tekuće projektno finansiranje nastavi najduže do 31.12.2019. godine, kao i da se u tom periodu nastavi i realizacija još četiri programa povezanih sa učešćem istraživača i stipendista na projektima u tekućem ciklusu istraživanja.

IV. PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTAVA POTREBNIH ZA SPROVOĐENJE ZAKONA

Procena finansijskih sredstava za sprovođenje zakona će biti definisana po završetku javne rasprave, pri izradi konačne verzije Nacrta zakona o nauci i istraživanjima.

Izvor: Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, 6.12.2018.