NACRT ZAKONA O SISTEMU PLATA ZAPOSLENIH U JAVNOM SEKTORU: ODREDBE NACRTA ZAKONA NE ODNOSE SE NA ZAPOSLENE U JAVNIM PREDUZEćIMA I PRIVREDNIM DRUšTVIMA KOJE JE OSNOVALA REPUBLIKA SRBIJA, AUTONOMNA POKRAJINA I JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVE I NARODNOJ BANCI SRBIJE, KAO NI NA ZAPOSLENE U ORGANIMA I ORGANIZACIJAMA KOJE SU OSNOVANE MEđUNARODNIM UGOVOROM ILI KOJIMA SE PLATE ODREđUJU U SKLADU SA MEđUNARODNIM UGOVOROM

Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, kao ovlašćeni predlagač, izradilo je novi Nacrt zakona o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru (u daljem tekstu: Nacrt zakona).

Nacrt zakona najpre definiše pojam javnog sektora i obuhvata državne organe; organe autonomne pokrajine, organe jedinica lokalne samouprave; druge organe i organizacije koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave osim javnih preduzeća i privrednih društava; javne agencije i organizacije na koje se primenjuju propisi o javnim agencijama; javne službe koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, odnosno iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i organizacije obaveznog socijalnog osiguranja. Nacrt zakona, pod zaposlenima u javnom sektoru, podrazumeva sledeće kategorije:

1. državni službenici i nameštenici u državnim organima;

2. policijski službenici i lica u radnom odnosu u drugim organima na koje se primenjuju propisi o policijskim službenicima;

3. profesionalni pripadnici Vojske Srbije i lica u radnom odnosu u drugim organima na koje se primenjuju propisi o profesionalnim pripadnicima Vojske Srbije;

4. službenici i nameštenici u organima autonomne pokrajine i jedinici lokalne samouprave;

5. lica u radnom odnosu u drugim organima i organizacijama koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave a na koje se primenjuju propisi o državnim službenicima, odnosno propisi o radnim odnosima u autonomnoj pokrajini i jedinici lokalne samouprave u skladu sa zakonom;

6. lica u radnom odnosu u javnim agencijama i organizacijama na koje se primenjuju propisi o javnim agencijama;

7. lica u radnom odnosu u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, odnosno iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje;

8. lica u radnom odnosu u organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja;

9. lica u radnom odnosu u drugim organima i organizacijama koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave;

10. lica koja dužnost i poslove vrše na osnovu izbora, imenovanja ili postavljenja u državnim organima, organima autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave, a koji nemaju status državnih i drugih službenika (u daljem tekstu: funkcioneri).

Odredbe Nacrta zakona ne odnose se na zaposlene u javnim preduzećima i privrednim društvima koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave i Narodnoj banci Srbije, kao ni na zaposlene u organima i organizacijama koje su osnovane međunarodnim ugovorom ili kojima se plate određuju u skladu sa međunarodnim ugovorom.

Nacrtom zakona je, zatim, uređeno pravo na platu, pri čemu je predviđeno da zaposleni ostvaruju pravo na platu, uvećanu planu, naknadu plate, naknadu troškova i druga primanja u skladu sa ovim zakonom i posebnim zakonom. Ova prava se uređuju i kolektivnim ugovorom u skladu sa ovim i posebnim zakonom, a na međusobni odnos zakona i kolektivnog ugovora primenjuju se opšti propisi o radu.

Utvrđeni su i elementi od kojih se sastoji plata, i to osnovna plata i uvećana plata, pri čemu se pod platom smatra plata koja sadrži na mesečnom nivou utvrđene poreze i doprinose koji se plaćaju iz plate. Nacrtom zakona uređeni su i način na koji se određuje osnovna plata, utvrđuju osnovica, koeficijent i korektivni koeficijent (koji se ostvaruje po osnovu stalnih uslova za obavljanje poslova ili drugih stalnih okolnosti koje se javljaju na poslovima odgovarajućeg radnog mesta a koje izuzetno nisu mogli da budu uzeti u obzir pri vrednovanju poslova tog radnog mesta).

Nacrtom zakona uređen je i katalog radnih mesta, odnosno zvanja i položaja i funkcija u javnom sektoru. Naime, u cilju jedinstvenog praćenja radnih mesta, zvanja i položaja u javnom sektoru i poslova koji se na njima obavljaju, uspostavlja se Opšti katalog radnih mesta, odnosno zvanja i položaja i funkcija u javnom sektoru (u daljem tekstu: Opšti katalog). Opšti katalog sačinjava i objavljuje na svojoj internet prezentaciji ministarstvo nadležno za poslove državne uprave i lokalne samouprave (u daljem tekstu: ministarstvo). Opšti katalog sadrži popis zvanja i položaja državnih službenika i službenika u organima autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave, popis funkcija u državnim organima i organima autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave, opšti/tipičan opis poslova koji se obavljaju u odgovarajućem zvanju, odnosno na položaju i zahteve za sticanje zvanja, odnosno obavljanje poslova na položaju, kao i platne grupe i platne razrede u koja su svrstana zvanja i položaji, odnosno visinu plate funkcionera u skladu sa zakonom. Opšti katalog, u delu koji se odnosi na zvanja, položaje i funkcije, sačinjava se na osnovu posebnih kataloga zvanja, položaja i funkcija, čija sadržina odgovara sadržini Opšteg kataloga. Poseban katalog zvanja, položaja i funkcija u Narodnoj skupštini, službi predsednika Republike i Ustavnom sudu sačinjavaju ti organi, poseban katalog u sudovima sačinjava Visoki savet sudstva, u javnim tužilaštvima Državno veće tužilaca, u organima državne uprave Služba za upravljanje kadrovima, u drugim državnim organima - ti organi, u organima autonomne pokrajine nadležan organ autonomne pokrajine, a u organima jedinice lokalne samouprave ministarstvo nadležno za poslove lokalne samouprave. Posebni katalozi se objavljuju na internet prezentacijama ovih organa i dostavljaju ministarstvu radi sačinjavanja i objavljivanja Opšteg kataloga na internet prezentaciji ministarstva. Poseban katalog zvanja, položaja, odnosno činova profesionalnih pripadnika Vojske Srbije i policijskih službenika i funkcija u Vojsci Srbije i ministarstvu unutrašnjih poslova sačinjavaju ministarstvo nadležno za poslove odbrane i ministarstvo nadležno za poslove unutrašnjih poslova i katalog sadrži i određivanje platnih grupa i raspona platnih razreda kojima pripadaju plate zaposlenih po činovima i zvanjima, odnosno visinu plate funkcionera, utvrđene u skladu sa propisima kojima se uređuju njihove plate. Posebni katalozi se objavljuju na internet prezentacijama ovih organa i dostavljaju ministarstvu radi sačinjavanja i objavljivanja Opšteg kataloga na internet prezentaciji ministarstva.

Nacrtom zakona regulisane su i platne grupe. Naime, radna mesta, odnosno zvanja i položaji svrstavaju se u 13 platnih grupa, tako što radno mesto, odnosno zvanje i položaj na kojem se obavljaju poslovi iste ili slične složenosti, za čije obavljanje se zahteva ista samostalnost u radu, odgovornost, poslovna komunikacija, kompetentnost i koji se se obavljaju pod istim, naročito rizičnim uslovima rada, svrstavaju u istu platnu grupu u skladu sa opštim opisom platne grupe i primenom kriterijuma utvrđenih ovim zakonom. Kada su u pitanju platni razredi, vrednost radnih mesta, odnosno zvanja ili položaja koji pripadaju određenoj platnoj grupi, određuje se kao jedna od vrednosti u rasponu početna tri platna razreda te platne grupe, polazeći od bližeg razlikovanja poslova u postupku njihovog vrednovanja i uslova rada, odnosno od okolnosti pod kojima se poslovi tog radnog mesta obavljaju stalno ili pretežnim delom radnog vremena. Rasponom koeficijenata platne grupe i platnih razreda u okviru te platne grupe izražava se i napredovanje na istom radnom mestu, rukovođenje ili drugo znanje i sposobnost zaposlenog, pod uslovima koji su određeni posebnim zakonom. Napredovanje na istom radnom mestu predstavlja postignute rezultate rada i ostvareni radni učinak iznad standardnog ili očekivanog za navedeno radno mesto, u skladu sa kriterijumima za njihovo vrednovanje koji se zasnivaju na objektivnim i merljivim merilima utvrđenim u skladu sa posebnim zakonom. Kriterijumi i merila vrednovanja moraju biti postavljeni tako da se može osnovano očekivati da najmanje 50% zaposlenih kod poslodavca zadovoljava standardne ili očekivane rezultate rada i radni učinak i da se osnovano može očekivati da najviše 15% zaposlenih može postići rezultate i učinak iznad proseka, od kojih najviše 5% značajno iznad proseka. Deo sredstava od ukupno utvrđenog iznosa sredstava za plate namenjen za napredovanje zaposlenih na istom radnom mestu, određuje se zakonom o budžetu.

Nacrtom zakona reguliše se i svrstavanje radnih mesta, odnosno zvanja i položaja u platne grupe i platne razrede i kriterijumi za vrednovanje poslova. Naime, svrstavanje radnih mesta, odnosno zvanja i položaja u platne grupe vrši se polazeći od kriterijuma za vrednovanje poslova koji se obavljaju na odgovarajućem radnom mestu, odnosno u odgovarajućem zvanju ili na položaju. Kriterijumi za vrednovanje poslova su složenost poslova, kompetentnost, odgovornost, autonomija u radu, poslovna komunikacija i naročito rizični uslovi rada. Izuzetno, ako obavljanje poslova u određenoj delatnosti podrazumeva stalnu izloženost rizicima po život, kao kriterijum za vrednovanje poslova u posebnom zakonu mogu se utvrditi i naročito rizični uslovi rada. Vrednovanje radnih mesta, odnosno zvanja i položaja u jedan od početna tri platna razreda određene platne grupe, vrši se polazeći od bližeg razlikovanja poslova u postupku njihovog vrednovanja i uslova rada, odnosno od okolnosti pod kojima se poslovi određenog radnog mesta obavljaju stalno ili pretežnim delom radnog vremena, kao što su postojanje posebno rizičnog okruženja na radnim mestima, rad u smenama, rad noću, rad nedeljom, rad na terenu i drugi posebni uslovi rada. Nacrtom zakona je, zatim, uređen detaljan opšti opis svih platnih grupa, kao i rasponi koeficijenata platnih grupa i platnih razreda. Nacrtom zakona uređena je i osnovna plata funkcionera.

Prema Nacrtu zakona, zaposleni ostvaruje pravo na uvećanu platu u visini utvrđenoj ovim zakonom, i to za: 1) rad noću; 2) rad na dan praznika koji nije radni dan; 3) prekovremeni rad; 4) pripravnost; 5) minuli rad. Zaposleni ostvaruje uvećanu platu u skladu sa ovim i posebnim zakonom, i to za dežurstvo i rukovođenje. Pored navedenih uvećanja, zaposleni može da ostvari pravo i na uvećanu platu pod uslovima i na način utvrđen posebnim zakonom ako takvo uvećanje opravdavaju specifični uslovi rada ili druge okolnosti pod kojima se poslovi obavljaju povremeno, a koje nisu uzete u obzir pri vrednovanju poslova radnog mesta, odnosno pri utvrđivanju korektivnog koeficijenta. Uvećana plata za one zaposlene koji prema posebnim propisima ostvaruju osnovnu platu prema radnom vremenu koje se smatra punim radnim vremenom, ostvaruje se prema vrednosti radnog sata utvrđenoj za puno radno vreme.

Nacrtom zakona su, zatim, uređeni i međusobni odnos osnova za uvećanje plate i ograničenje prava na uvećanje plate (zaposleni koji rade na radnim mestima koja su aktom Vlade utvrđena kao rukovodeća radna mesta i zaposleni koji rade na radnim mestima čiji opis poslova uključuje odgovornost vezanu za rukovođenje organom, organizacijom ili drugim organizacionim oblikom u javnom sektoru, za vreme provedeno na radu na poslovima rukovodećeg radnog mesta, kao i državni službenici na položaju, odnosno službenici na položaju u organima autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave i funkcioneri nemaju pravo na uvećanje plate, osim ako posebnim zakonom nije drugačije određeno).

Nacrt zakona, takođe, uređuje i pravo na naknadu plate (naknadu plate za vreme odsustvovanja sa rada zbog privremene sprečenosti za rad, neraspoređenom zaposlenom, zaposlenom koji je privremeno udaljen sa rada), naknadu troškova i druga primanja. Naknada plate prema posebnim propisima je takođe uređena Nacrtom zakona, pri čemu zaposleni ima pravo na naknadu plate u visini utvrđenoj posebnim propisima dok je privremeno sprečen za rad zbog bolesti i komplikacija u vezi sa održavanjem trudnoće, na porodiljskom odsustvu, odsustvu sa rada radi nege deteta, odsustvo sa rada radi posebne nege deteta ili drugog lica, kao i odsustvu sa rada za vreme prekida rada do koga je došlo naredbom nadležnog državnog organa ili nadležnog organa poslodavca zbog neobezbeđivanja bezbednosti i zaštite na radu, odnosno prekida rada do koga je došlo bez krivice zaposlenog, kao i u drugim slučajevima i u visini utvrđenoj u skladu sa zakonom. Kada je u pitanju pravo na naknadu troškova, zaposleni ima pravo na naknadu troškova za dolazak i odlazak sa rada, za vreme koje je proveo na službenom putu u zemlji ili inostranstvu, za smeštaj i ishranu dok radi i boravi na terenu i na naknadu troškova koji su izazvani privremenim ili trajnim premeštajem u drugo mesto rada, ako ostvarivanje navedenih prava nije obezbeđeno na drugačiji način. Do uvećanja visine naknade za prevoz u slučaju promene mesta stanovanja zaposlenog nakon zasnivanja radnog odnosa dolazi uz saglasnost poslodavca, osim ako promena mesta stanovanja nije posledica nastala premeštajem, odnosno raspoređivanjem zaposlenog na zahtev poslodavca zbog potrebe službe, odnosno organizacije rada.

Kada su otpremnine u pitanju, Nacrtom zakona je predviđeno da zaposleni kome prestane radni odnos zbog toga što je utvrđen za višak zaposlenih ili zbog proteka roka u kojem je bio neraspoređen u skladu sa zakonom, ima pravo na otpremninu, kao i da zaposleni ima pravo na otpremninu pri odlasku u penziju.

Nacrtom zakona uređeno je i pravo na platu i naknadu troškova za vreme rada u inostranstvu, tako što zaposleni ima pravo na platu, uvećanu platu, naknadu plate, naknadu troškova i druga primanja za vreme rada u inostranstvu na koji je upućen od strane poslodavca, u skladu sa zakonom. Takođe, predviđeno je i da zaposleni koji pored poslova svog radnog mesta učestvuje u radu komisija, odbora, saveta i drugih stalnih i privremenih radnih tela u javnom sektoru, može da ostvari naknadu za rad, u skladu sa posebnim zakonom.

Ova poslednja verzija Nacrta zakona uvodi budžetsko ograničenje i obavezu njegovog poštovanja. Naime, sredstva za isplatu osnovne plate i uvećanja po osnovu minulog rada, kao i sredstva za ostala uvećanja plate moraju da budu usklađena sa raspoloživim budžetskim sredstvima u okviru tekuće i naredne dve budžetske godine. Ovo budžetsko ograničenje odnosi se i na planiranje sredstava za isplatu naknada troškova i drugih primanja utvrđenih u skladu sa ovim i posebnim zakonom.

U prelaznim i završnim odredbama Nacrta zakona, uređena je obaveza usklađivanja koeficijenata u propisima kojima se uređuje visina plate sa Nacrtom zakonom, usaglašavanje posebnih zakona i stupanje na snagu predloženih odredaba. Kada je stupanje na snagu predloženih odredaba u pitanju, predviđeno je da osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se počev od 1. januara 2017. godine, odnosno od od 1. januara 2018. godine - na policijske službenike, profesionalne pripadnike Vojske Srbije i zaposlene u organima u čijem su delokrugu bezbedonosni i obaveštajni poslovi, izuzev odredaba člana Nacrta zakona koji uređuje Katalog radnih mesta, odnosno zvanja i položaja i funkcija u javnom sektoru, članova Nacrta zakona koji uređuju rokove za donošenje podzakonskih akata, usklađivanje koeficijenata u propisima kojima se uređuje visina plate sa Nacrtom zakona i usaglašavanje posebnih zakona, za koje je predviđeno da se primenjuju od stupanja na snagu odredaba predloženim Nacrtom zakona.