PREDLOG ZAKONA O DOPUNAMA ZAKONA O IZVRŠENJU I OBEZBEĐENJU: Izmene Zakona ne štite najugroženije građane, jer su korisnici socijalnih stanova i stanovnici neformalnih naselja ostavljeni potpuno nezaštićeni

Inicijativa za ekonomska i socijalna prava A11 objavila je detaljnu analizu Predloga zakona o dopunama Zakona o izvršenju i obezbeđenju, koje se odnose na zaštitu građana od oduzimanja jedinog doma. U izveštaju se navodi niz propusta u predloženim uslovima zaštite, a ocenjuje se da je zakon nelogično postavljen i da će zbog toga vrlo mali broj građana moći da ostvari zaštitu. “Narativ o pokušaju države da stane na put lišavanju jedinog krova nad glavom nije istinit i nije zasnovan na analizi potreba marginalizovanih građana u Srbiji”, navodi A11.

Vlada Republike Srbije je 5. septembra 2025. godine uputila Narodnoj skupštini Predlog zakona sa obrazloženjem da će se time sprečiti iseljenja i zaštititi građani koji žive u jedinom stanu koji poseduju. Predlog zakona upućen je bez prethodne javne rasprave i bez sprovođenja obavezne procene uticaja na socioekonomski ugrožene građane, ukazuje A11.

Iako su ranije pominjane ustavne promene radi jačanja zaštite prava na dom, vlast je na kraju odlučila da menja samo Zakon o izvršenju i obezbeđenju.

A11 ocenjuje da izmene zakona, u obliku u kojem su predložene, ne štite građane koji su najčešće na meti izvršitelja, odnosno najsiromašnije, jer su korisnici socijalnih stanova i stanovnici neformalnih naselja ostavljeni potpuno nezaštićenima u zakonu.

Uslovi za zaštitu od izvršenja ocenjeni su kao preuski da bi značajno pomogli građanima pod rizikom od gubitka doma. Prema predlogu zakona, zaštita zavisi od pet uslova: nepokretnost mora biti jedina u vlasništvu dužnika, površine do 60 kvadratnih metara, dužnik mora imati prijavljeno prebivalište najmanje pet godina na toj adresi, glavnica duga ne sme prelaziti polovinu tržišne vrednosti imovine, a u prethodne tri godine dužnik nije smeo prodati, pokloniti ili naslediti drugu nepokretnost.

“Primera radi, ovim zakonom se od izvršenja može izuzeti stan osobe koja živi sama u stanu od 60 kvadrata, ali ne i stan porodice sa troje dece koja živi u stanu od 65 kvadrata”, navodi A11, ukazujući da zakon zanemaruje broj članova domaćinstva i porodične potrebe. Zbog toga gotovo dve trećine građana automatski ostaju van zaštite, jer od ukupno 3,6 miliona stanova u Srbiji, samo 1,7 miliona ima površinu do 60 kvadrata.

Kada je reč o uslovu o prebivalištu, A11 ga ocenjuje kao previše restriktivan. “Sama prijava prebivališta ne znači da se ne radi o jedinoj nepokretnosti. Građanin može imati samo jednu nekretninu koja je predmet izvršenja, a da nije prijavljen na toj adresi. Brojne su životne situacije u kojima građani nemaju uredno prijavljeno prebivalište, ne zbog zloupotreba, već zbog migracija, nemara ili nedovoljnog znanja o važnosti prijave prebivališta”, navodi se u saopštenju A11.

Pored toga, uslov da glavnica duga ne prelazi polovinu tržišne vrednosti nepokretnosti pogoduje imućnijim domaćinstvima, jer su skuplje nekretnine bolje zaštićene od prinudne prodaje. “Zaštićeniji je, recimo, stan na Vračaru u odnosu na stan u Gadžinom Hanu”, piše A11.

Na kraju, zakon zanemaruje i rodnu nejednakost, prema rečima A11. Po sadašnjem predlogu, stan se može izuzeti od izvršenja ako dužnik u prethodne tri godine nije prodao, poklonio ili nasledio drugu nepokretnost, niti zaključio ugovor o doživotnom izdržavanju. Prema podacima, u čak 36% ostavinskih postupaka žene su se odrekle prava na nasledstvo, najčešće u korist muških srodnika, dok je to učinilo svega 19% muškaraca.

Važno je naglasiti da se zakon odnosi isključivo na izvršenja zbog novčanih potraživanja, što znači da ne obuhvata druge oblike gubitka doma, poput iseljenja građana koji žive u neformalnim naseljima, iseljenja po isteku ugovora o socijalnom stanovanju ili rušenja objekata.

Detaljnu analizu izmena i dopuna zakona moguće je pročitati na ovom linku.

Izvor: Vebsajt Mašina, 16.10.2025.
Naslov: Redakcija