ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA: Poverilac dolazi u docnju ako bez osnovanog razloga odbije da primi ispunjenje ili ga svojim ponašanjem spreči. Međutim, poverilac ne dolazi u docnju ako dokaže da u vreme ponude ispunjenja, ili u vreme određeno za ispunjenje, dužnik nije bio u mogućnosti da svoju obavezu ispuni
Od nešto više od 16 milijardi evra emitovanih kredita te 2015. godine banke su nenaplativim smatrale skoro 3,5 milijardi evra. Svaki peti evro, pa i koji više. Država je ubrzo usvojila strategiju za rešavanje ovog problema. Prema podacima iz septembra ove godine, od skoro 35,3 milijarde evra kredita, banke ne računaju da će naplatiti nepunih 780.000 evra. Tek oko 2,2 odsto.
Uz poresku relaksaciju u slučaju otpisa dugovanja, preko ustupanja potraživanja trećim licima, te nenaplativa potraživanja postala su zanemarljiv problem bankarskog sektora. A i države. Podaci o ustupljenim potraživanjima potvrđuju da ovom rešenju banke i dalje rado pribegavaju. Samo tokom poslednjih pet godina, prodajom su se “rešili” više od milijardu evra problematičnih potraživanja.
“Ukupan iznos ustupljenih potraživanja banaka u periodu od 2020. zaključno sa oktobrom 2025. iznosi 127,1 milijarda dinara. Posmatrano na nivou 2025. godine, ukupan iznos ustupljenih potraživanja je 31,2 milijarde dinara”, kažu u Narodnoj banci Srbije.
Kako su dužnici prošli u ovim transakcijama znaju najbolje oni sami.
Da li poverioci mogu da ostanu dosledni u aktiviranju hipoteke i pored volje dužnika da izmiri obaveze, pitana je Narodna banka Srbije.
“Pitanje prihvatanja izmirenja dužnikove obaveze od strane poverioca regulisano je Zakonom o obligacionim odnosima ("Sl. list SFRJ", br. 29/78, 39/85, 45/89 - odluka USJ i 57/89, "Sl. list SRJ", br. 31/93, "Sl. list SCG", br. 1/2003 - Ustavna povelja i "Sl. glasnik RS", br. 18/2020)”, odgovaraju u NBS. “Polazeći od jednog od osnovnih načela ovog zakona, strane u obligacionom odnosu dužne su da izvrše svoju obavezu i odgovorne su za njeno ispunjenje. Iz odredaba ovog zakona proizilazi da je dužnik dužan da izmiri svoju obavezu, a da je poverilac dužan da primi ispunjenje dospele obaveze”.
Zakonom je propisano da poverilac dolazi u docnju ako bez osnovanog razloga odbije da primi ispunjenje ili ga svojim ponašanjem spreči.
“Međutim, poverilac ne dolazi u docnju ako dokaže da u vreme ponude ispunjenja, ili u vreme određeno za ispunjenje, dužnik nije bio u mogućnosti da svoju obavezu ispuni. Imajući u vidu navedeno, prilikom ocene postojanja obaveze prijema ispunjenja na strani poverioca, potrebno je uzeti u obzir okolnosti svakog konkretnog slučaja. Polazeći od odredaba ugovora kojim su definisani njihovi odnosi”, ističu u NBS.
Kada je reč o obaveštenju o stanju duga, odgovor bi ukratko bio – banka, a kasnije i novi poverilac, dužni su da obezbede te informacije.
“Banka je dužna da klijentu, na njegov zahtev, obezbedi informacije o stanju njegovog kredita. Kao i druge informacije iz poslovnog odnosa klijenta i banke”, kaže NBS.
Sa ustupanjem potraživanja novi poverilac stiče i sva druga prava – naplate, hipoteke, zaloge…
“U skladu sa odredbama ovog zakona, za prenos potraživanja nije potreban pristanak dužnika, ali je ustupilac dužan obavestiti dužnika o izvršenom ustupanju”, napominje NBS.
Novi poverilac prema dužniku ima ista prava, ali i obaveze kao i banka.
“Sa druge strane, dužnik može istaći novom poveriocu, pored prigovora koje ima prema njemu i one prigovore koje je mogao istaći banci do časa kad je saznao za ustupanje. To podrazumeva i pravo dužnika na informaciju o stanju duga, kako bi isti izmirio”, kaže NBS.
NBS objašnjava i koja prava dužnik ima u slučaju aktiviranja hipoteke. Napominje da poverilac, radi naplate potraživanja, može da “aktivira” hipoteku u vansudskom postupku namirenja.
“U skladu sa Zakonom o hipoteci ("Sl. glasnik RS", br. 115/2005, 60/2015, 63/2015 - odluka US i 83/2015), ako dužnik ne isplati dug o dospelosti, hipotekarni poverilac je dužan da dostavi propisane opomene u pismenoj formi dužniku i vlasniku hipotekovane nepokretnosti. U njoj daje rok u kome dužnik mora da isplati dug da bi izbegao prodaju nepokretnosti. I dužnik ga može izmiriti do zakonom utvrđenog roka. U skladu sa Zakonom o izvršenju i obezbeđenju ("Sl. glasnik RS", br. 106/2015, 106/2016 - autentično tumačenje, 113/2017 - autentično tumačenje, 54/2019, 9/2020 - autentično tumačenje, 10/2023 - dr. zakon i 91/2025), u eventualnom izvršnom postupku, koji bi poverilac pokrenuo radi naplate potraživanja prodajom nepokretnosti, dužniku se omogućava da zaštiti svoja prava”, naglašava NBS.
Inače, banka potraživanja od građana može da ustupi samo drugim bankama. Zakon ne omogućava da njihove dugove ustupi kompanijama koje se bave naplatom potraživanja.
Potraživanje od pravnog lica, preduzetnika i poljoprivrednika, pod određenim uslovima (dospela, odnosno problematična potraživanja), može ustupiti i drugom pravnom licu.
Kompanija Paragraf Lex ne preuzima odgovornost za tačnost i istinitost informacija prenetih iz spoljnih sadržaja odnosno drugih izvora, kao i za štetu koja eventualno iz toga, proistekne. Sve informacije objavljene u sekciji "Vesti" su namenjene u svrhu opšteg informisanja.
Izvor: Vebsajt Forbes, Aleksandra Bulatović, 14.12.2025.
Naslov: Redakcija