PRAVILNIK O SPECIJALIZACIJAMA I UŽIM SPECIJALIZACIJAMA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I ZDRAVSTVENIH SARADNIKA

33. Balneoklimatologija

(12 meseci)

I

1. Fizičko hemijske osnove balneoklimatologije

2. Fiziološki mehanizmi delovanja balneoklimatskih činioca

3. Osnove imunologije i farmakologije

4. Higijensko-sanitarni uslovi i režimi u banjsko-klimatskim mestima

5. Opšta bolneologija

6. Opšta bioklimatologija

7. Dijagnozne i terapijske tehnike i postupci

8. Oboljenja i oštećenja kardiovaskularnog sistema

9. Bolesti organa za disanje

10 Bolesti organa za varenje

11. Bolesti endokrinih žlezda, metabolizma i nepravilne ishrane

12. Bolesti nervno-mišićnog sistema

13. Bolesti krvi i retikulohistiocitnog sistema

14. Bolesti i povrede lokomotornog aparata

15. Bolesti urogenitalnog sistema žena i muškarca

16. Bolesti kože, lica i čeljusti

17. Bolesti dečijeg doba

18. Profesionalne bolesti i oštećenja

II
KATALOG ZNANJA SPECIJALIZANTA IZ BOLNELOGIJE

1. Izloženost jonizujućem zračenju i radioaktivnoj konlinaciji u balneoklimatologiji (p)

2. Biofizičke osnove termoterapije (z)

3. Biofizičke osnove kineziterapije (z)

4. Hemijske osobine i način izražavanja hemijskog sastav mineralnih voda (p)

5. Fizička, hemijska i mineraloška ispitivanja peloida

6. Biološka ispitivanja peloida (p)

7. Termički i hidrički kompleks (z)

8. Hemeostaza vode i elektrolita u organizmu (p)

9. Značaj održavanja asidobazne ravnoteže u organizmu

10. T-iB-limfociti diferencija i aktivacija (p)

11. Membranski markeri ćelija imunog sistema (p)

12. Autoimunost (z) 13. Imunološka tolerancija (z)

13. Imunopatogeneza oštećenja reakcijama preosetljivost - I, II, II i IV (p)

14. Biohemijske karakteristike, vrste i funkcija receptora - za (p)

15. Farmakokinetika u bolesnika sa insificijencijom kardiovaskularnog sistema, jetre i bubrega (p)

16. Farmakokinetičke karakteristike lekova u starih osoba (z)

17. Zakonski propisi i druga akta iz oblasti higijensko sanitarnih uslova za rad prirodnih lečilišta (p)

18. Sanitarna zaštita banjsko-klimatskih mesta (p)

19. Principi pravilne ishrane (z)

20. Biometeorološki instrumenti i principi primene

21. Bioklimatski elementi i pojave (z)

22. Meteorotropizam pojedinih bolesti (z)

23. Indikacije i kontraindikacije za primenu klimatoterapije (z)

24. Fiziološko dejstvo mineralnih voda (z)

25. Indikacije i kontraindikacije za primenu mineralnih voda (z)

26. Fiziološko i terapijsko delovanje i indikacije za priimenu lekovitih blata (z)

27. Delovanje, metode primene i indikacije i kontraindikacije za primenu gasova (z)

28. Osnovne karakteristike prirodnih lečilišta (p)

29. Radioobeleživači u dijagnostici (p)

30. Ultrasonografske metode kod različitih oboljenja (p)

31. Reografija i reoencefalografija (p)

32. Balneoklimatska reakcija (z)

33. Sportsko-rekreativne aktivnosti u sklopu banjskoklimatskog lečenja (p)

34. Magnetoterapija (p)

35. Ultrazvučna terapija (p)

36. Primena biostimulativnog lasera (p) -

37. Štetno dejstvo nejonizujućeg zračenja (z)

38. Parafango i frango terapija (p)

39. Hidrokineziterapija (p)

40. Podvodna ekstenzija (p)

41. Refleksoterapeutska metode u terapiji (p)

42. Masaža i ostali oblici mehaničke energije (p)

43. Funkcionalna ispitivanja kardiorespiratornog sistema (p)

44. Funkcionalna ispitivanja lokomotornog sistema (p)

45. Funkcionalna ispitivanja neuromišićnog sistema

46. Funkcionalna ispitivanja perifernog krvotoka (p)

47. Biofidbek (p)

48. Doziranje pri fizičkoj aktivnosti (z)

49. Tehnike zdravstveno-vaspitnog rada (z)

50. Balneoklimatski činioci u tretmanu bolesti kardiovaskularnog sistema (z)

51. Balneoterapijski činioci u tretmanu nespecifičnih oboljenja pluća (z)

52. Balneoterapijski činioci u tretmanu oboljenja arterija i vena (z)

53. Balneoterapijski činioci u tretmanu hroničnih nezapaljenskih oblika reumatizma (Reumatoidni artritis, Mb.Bechterew...) (z)

54. Balneoterapijski činiocu u tretmanu artroza velikih zglobova (z)

55. Balneoterapijski činioci u tretmanu degenerativnih promena kičmenog stuba (z)

56. Balneoterapijski činioci u tretmanu lezija perifernih nerava (z)

57. Balneoterapijski činioci u tretmanu dijabetesa (z)

58. Balneoterapijski činioci u tretmanu oboljenja gastrointestinalnog trakta (hronični gastritis, ulkusna bolest želuca, dudenuma, poremećaji funkcije tankog creva, gastro-dudenuma i kolona, hronični pankreatitis) (z)

59. Balneoterapijski činioci u tretmanu bolesti hepatobilijarnog trakta (hronični hepatitis, holelitijaza, holecititis, diskinezija žučne kese) (z)

60. Balneoterapijski činioci u bolestima nervno-mišićnog sistema (z)

61. Balneoterapijski činioci u tretmanu bolesti eritrocitne loce i retikulohistiocitnog sistema (eritrocitna i leukocitna loza, hemoragijski sindromi) (z)

62. Balneoterapijski činioci u tretmanu lokomotornog sistema (distrofije, lokomocije, stanja posle preloma) (z)

63. Balneoterapijski činioci u tretmanu ginekoloških oboljenja (z)

64. Balneoterapijskih činioci u tretmanu bolesti bubrega i mokraćnih puteva (z)

65. Balneoterapijski činioci u lečenju psorijaze, profesionalnih dermatoza (z)

66. Balneoklimatski činioci u bolestima dečijeg doba (z)

67. Balneoklimatski činioci u profesijskim oštećenjima i oboljenjima (z)

68. Balneoterapijski činioci u profilaksi (z)

69. Banjsko-klimatska mesta u vanrednim uslovima (z)

LEGENDA:

(z) = zna,

(p) = poznaje

III
KATALOG VEŠTINA

1. Propisivanje dijetalne ishrane kod pacijenata patoloških stanja (u)

2. Izračunavanje integralne temperature kože (i)

3. Rukovanje biometeorološkim instrumentima (u)

4. Ultrasonografska ispitivanja kod oštećenja: kardio-vaskularnog i nervnog sistema, u ginekologiji (u)

5. Primena radioobeleživača u dijagnostici (u)

6. Reografska i reoencefalografska ispitivanja (u)

7. Tehnike zdravstvenog vaspitanja (i)

8. Eletrodijagnostička ispitivanja (u)

9. Ispitivanje mišićne snage, obima pokreta, dužine ekstremiteta (i)

10. Merenje temperature kože (i)

11. Eletrodermatometrija elektrokožne probe, fotodijagnostika Wood-ovim svetlom (i)

12. Ispitivanje položaja tela (i)

13. Zračenje specijalnim izvorima svetlosne energije (i)

14. Primena biostimulativnog lasera (i)

15. Dijatermokoagulacija (i)

16. Elektrodesikracija (i)

17. Vaskulator (i)

18. Trakcija kičmenog stuba (u)

19. Osnovne vežbe disanja (u)

20. Posturalna drenaža (u)

21. Ispitivanje funkcije hoda (i)

22. Masaža vezivnog tkiva i masaža po refleksnim zonama (u)

23. Akupresura i akupunktura (u)

24. Elektrostimulacija skeletne i glatke muskulature (i)

25. Zaštitni položaj kod bola u leđima (i)

26. Rukovanje aparatom za kiseonik (i)

27. Primena različiti oblika elektroterapeutskih procedura (jednosmerna i naizmenična struja) (u)

LEGENDA

(u) + upoznaje

(i) = izvodi sam

34. Klinička transfuziologija

(12 meseci)

Teorijska nastava

1. Davaoci krvi i organizacija dobrovoljnog davalaštva krvi

- Definicija transfuziologije

- Izvori krvi; davalaštvo; organizacija okupljanja davalaca krvi, motivacija za davanje krvi; način davanja krvi

2. Kolekcija, priprema i konzervacija krvi i komponenata krvi

- Upoznavanje sa tehnikom uzimanja i konzervisanja krvi, principima čuvanja i kontrole konzervisane krvi

- Aferezno prikupljanje krvnih komponenti (plazmafereza, trombocitofereza, granulacitofereza, afereza limfoidnih ćelija, afereza matičnih ćelija hematopoeze)

- Priprema komponenata krvi (preparati eritrocita, trombocita, leukocita, zamrznute sveže plazme, krioprecipitata i dr.) i derivata krvi (albumini, imunoglobulini i dr.)

- Promene u konzervisanoj krvi

3. Testiranje donorske krvi

4. Imunohematologija i imunoserologija krvnih grupa

- Imunologija i serologija krvnih grupa (AVO, Rh i drugih krvnogrupnih sistema)

- Značaj antigena trombocita i leukocita

- Sudskomedicinski značaj krvnih grupa

- Značaj krvnogrupnih sistema za trudnoću (senzibilizacija na krvnogrupne antigene, imunološke karakteristike, klinička slika i lečenje hemolitičke bolesti novorođenčeta)

5. Izbor krvi za transfuziju - testovi kompatibilnosti

6. Osnovi kliničke imunologije HLA sistem

HLA sistem, značaj za transplantaciju i metode ispitivanja

7. Terapija komponentama i derivatima krvi

Principi usmerene hemoterapije

- Primena krvi - komponenata i derivata, indikacije, kontraindikacije i terapijski efekat (Supstituciona terapija komponentama i derivatima krvi u lečenju urođenih koagulopatija - hemofilija, spontanih krvarenja i pripreme za hirurške intervencije)

- Autologna transfuzija - alternativa homolognoj transfuziji (preoperacijska autologna kolekcija krvi, akutna normovolemijska hemodilucija, perioperacijsko spašavanje krvi - intraoperacijsko spašavanje krvi / eritrocita, posle operacijsko sakupljanje)

- Terapijske afereze (izmena plazme, terapijske citafereze)

8. imunomodulatorni mehanizmi i terapijski pristupi

Imunoinflamatorni citokini (interleukuni, interferon, faktor nekroze tumora) Terapijska upotreba imunoglobulina Transplatacija matičnih ćelija hematopoeze

Adoptivna imunoterapija (limfokinima aktivisane ćelije ubice, tumor infiltrirajući limfociti)

9. Nepovoljni efekti hemoterapije (posttransfuzione reakcije)

Nepovoljni efekti hemoterapije (imunološki, neimunološki, rani, kasni) Komplikacije pri primeni masivnih transfuzija

10. Bolesti koje se prenose transfuzijama krvi

12. Uloga službe za transfuziologiju u transplantaciji tkiva i organa

13. Odabrano poglavlje iz uže specijalizacije iz kliničke transfuziologije

IMUNOLOGIJA

HEMATOLOGIJA

Praktična nastava

1. Izbor davalaca krvi i konzervacija krvi

Klinički pregled davaoca krvi Venepunkcija

Uzimanje i konzervacija krvi Čuvanje i kontrola konzervisane krvi

Evidencija, dokumentacija i informacioni sistem u transfuziologiji Imunizacija i reimunizacija davaoca

2. Priprema komponenata od krvi

Organizacija pripremanja komponenata krvi (eritrociti, leukociti, trombociti, zamrznuta sveža plazma, neociti, krioprecipitat) (dobra proizvođačka praksa) Kriokonzervacija

Upoznavanje sa trebovanjima za komponente krvi Racionalna primena komponenata krvi

3. Posebni oblici davanja krvi i primena transfuziologije

Citafereze (donorske i terapijske) Ambulantna transfuzija Autologna transfuzija Posttransfuzione reakcije

4. Prenatalna zaštita

Plazmafereza malog volumena Intrauterina transfuzija

5. Frakcionisanje plazme

Izvođenje procesa frakcionisanja plazme

Pripremanje albuminskih i imunoglobulinskih preparata

Stabilni preparati krvi i transmisija bolesti

6. Imunoserologija

Izvođenje testova: određivanje krvnih grupa u AVO i ostalim krvnogrupnim sistemima, određivanje sekretornog statusa

Skrining antieritrocitnih antitela

Identifikacija antieritrocitnih antitela i titar

Coombsov test

Veštačenje očinstva

Pretransfuzijski testovi

Izbor krvi kod senzibilisanih osoba

7. Transmisivne bolesti

Izvođenje testova za: HbsAg, anti-HCV, anti-HIV i TPHA

8. Transplataciona imunologija

Tipizacija HLA antigena, iščitavanje i tumačenje rezultata Ukrštena reakcija između seruma pacijenata i limfocita i davaoca Skrining seruma na HLA antitela

Priprema pacijenata za transplantaciju (protokol donor specifičnih transfuzija)

9. Hemostaza

Hemoragijski sindromi - nasledni i stečeni

a) razgovor sa pacijentom

b) upoznavanje sa Centrom za hemofiliju

Laboratorijska dijagnostika hemoragijskih sindroma i tromboze a) izvođenje screening i specifičnih testova

Kontrola antikoagulantne terapije - tumačenje i izdavanje rezultata

10. Odabrana poglavlja iz kliničke transfuziologije (u dogovoru sa mentorom)

35. Sudska psihijatrija

(12 meseci)

I Semestar

Nastavne jedinice:

- Istorijat Sudske psihijatrije

Pravna, poslovna i parnična sposobnost

Pojam subjekta u pravu, fizičko i pravno lice, deca, maloletnici, punoletna lica

Vrste pravnih poslova - poslovi među živima i za slutiti, jednostrani i dvostrani Pojam i sadržina testamenta

Sposobnost za pravljenje testamenta, opozivanje testa - 1, ništavnost testamenta, tumačenje testamenta Pojam braka i bračnih smetnji

Pojam nevažećeg braka. Nepostojeći ništavni brak duševnog oboljenja

Razvod braka zbog duševnog oboljenja i posledice Vrste starateljstva nad maloletnicima i nad licima lišenih poslovne sposobnosti

Pojam potpune i delimične poslovne nesposobnosti Veštačenje testamenta i raznih ugovora Veštačenje poslovne sposobnosti

- Veštačenje u predmetima razvoda braka. Dodela dece, veštačenje roditelja i dece

Pojam opšte, životne i radne sposobnosti

Veštačenje radne sposobnosti

Pojam neimovinske i imovinske štete

- Veštačenje bolnice, straha, unakaženosti i estetske unakaženosti

- Veštačenje telesnih povreda

- Veštačenje o radnoj sposobnosti na zahtev SIZ-a za penzijsko osiguranje

Problem rentne neuroze

Pojam Krivičnog prava i odnos istog sa Psihijatrijom

Pojam Krivičnog dela. Činjenje, nečinjenje i posledice

Pojam društvene opasnosti dela

Objekt i subjekt krivičnog dela

Pojam uračunljivosti sa aspekta Krivičnog prava

- Metode utvrđivanja uračunljivosti odnosno neuračunljivosti, biološke, psihološke i druge metode

- Zakonski pojam bitno smanjene uračunljivosti

- Pojam Actiones liberae in causa u vezi člana 12. stav 3. Krivičnog zakona

- Vrste nevinosti. Svesni i nesvesni nehat

- Mere bezbednosti medicinskog karaktera. Čuvanje i lečenje u psihijatrijskoj ustanovi, stacionaru ili na slobodi.

- Maloletnička delikvencija i inplikacije

Pojam sudsko-psihijatrijskog veštačenja

Razlika između svedoka i veštaka

Veštačenje po spisima

Veštačenje u toku sudskog postupka

- Psihijatrijski bolesnik pred sudom, kao stranka ili svedok

II Semestar

Medicinska psihologija, sudska patopsihologija i sudska psihopatologija

Filozofsko i psihološko određivanje prema pojmu duševni život

Strukture ličnosti, odbrambeni mehanizmi, psihoanalitičko tumačenje ličnosti

Lolistički pristup ličnosti i multidimenziona terapija nastanka mentalnih poremećaja

Forenzički značaj poremećaja svesti

Forenzički značaj poremećaja opažanja

Forenzički značaj poremećaja pažnje

- Forenzički značaj poremećaja pamćenja

Forenzički značaj poremećaja inteligencije

Forenzički značaj poremećaja mišljenja

Forenzički značaj poremećaja emocija

Forenzički značaj poremećaja volje i motiva

"Normalna" i "patološka" motivacija za krivičnu radnju

- Nesvesna i svesna motivacija za krivično delo.

Sudska psihijatrija Ukupni broj časova

Forenzički značaj endogenih psihoza

Forenzički značaj simptomatskih psihoza

- Forenzički značaj reaktivnih psihoza.

- Forenzički značaj osoba sa dijagnozom "Poremećaj ličnosti"

- Forenzički značaj neuroza

Forenzički značaj osoba sa intelektualnim oštećenjem, oligofranija i demencija

Forenzički značaj osoba sa sumanutim sindromom

Metode kliničkog i parakliničkog ispitivanja sudskog ispitanika

- Veštačenje u oblasti tzv. prinudnog prijema u psihijatrijsku ustanovu

Veštačenje u oblasti akutnog napitog stanja (tipičnog i atipičnog) i u oblasti hroničnog alkoholizma

Značaj alkoholemije u toku veštačenja

- Veštačenje u oblasti seksualnih delikata ("bludne radnje")

Kulturalni aspekt nekih delikata u SRJ

Neukazivanje lekarske pomoći

Lekarska tajna

Nesavesno lečenje bolesnika

- Pojmovni semantički problemi na nivou Pravo - Sudska psihijatrija: uračunljivost, rasuđivanje, stav 3. člana 12. KZ itd.

36. Bolesti zavisnosti

(12 meseci)

1. Teorijske osnove bolesti zavisnosti:

2. Definisanje pojma zavisnosti, klasifikacija bolesti zavisnosti.

3. Epidemiološki metod u proučavanju bolesti zavisnosti.

4. Biološke osnove zavisnosti (farmakologija i neurofiziologija droga), uticaj droga na neurotransmisiju, mehanizmi žudnje za supstancom, mehanizmi nagrađivanja.

5. Etiologija bolesti zavisnosti.

6. Genetika bolesti zavisnosti.

7. Psihološke osnove zavisnosti .

8. Sociokulturne osnove zavisnosti.

9. Mogućnosti lečenja i rehabilitacije zavisnika u zajednici (na zajednici bazirani model).

A. ZAVISNOSTI OD ALKOHOLA

10. Epidemiološki aspekti i faktori održavanja alkoholizma.

11. Definicija i klasifikacija alkoholizma.

12. Tipologija alkoholizma.

13. Faze u razvoju alkoholizma.

14. Fiziološki i metabolički aspekti delovanja alkohola.

15. Dijagnoza zloupotrebe i zavisnosti od alkohola (dijagnostički kriterijumi).

16. Posledice alkoholizma (zdravstvene, porodične, profesionalne, socijalne).

17. Recidiv kod alkoholičara.

18. Faktori rizika za recidiv kod alkoholičara.

19. Uticaj stresa i životnih kriza na razvoj alkoholizma.

B. ZAVISNOSTI OD DROGA

20. Definicija i klasifikacija upotrebe i zloupotrebe psihoaktivnih supstanci.

21. Klase supstanci.

22. Novi trendovi upotrebe supstanci - sintetičke droge.

23. Klasifikacija sintetičkih droga.

24. Biološki, psihološki i socijalni faktori rizika za razvoj zavisnosti od droga.

25. Zavisnosti od droga kod dece i omladine.

26. Posledice zavisnosti od psihoaktivnih supstanci.

27. Komorbiditet bolesti zavisnosti.

28. HIV, AIDS i bolesti zavisnosti.

V. ZAVISNOST OD DUVANA

1. Epidemiologija.

2. Faktori koji utiču na pušenje.

3. Biološke osnove i mehanizmi delovanja nikotina.

4. Posledice pušenja.

G. DRUGI OBLICI ZAVISNOSTI:

1. Kockanje.

2. Zavisnost od interneta.

3. Zloupotreba hrane (gojaznost).

4. Adiktivna ponašanja i traganje za senzacijama.

TERAPIJA ZAVISNOSTI

A. Terapija alkoholizma

1. Savremeni terapijski pristupi alkoholizmu.

2. Specifičnosti motivacionog postupka u alkoholizmu.

3. Prvi intervju sa alkoholičarem.

4. Dispanzerski (ambulantni rad) sa alkoholičarem .

5. Kliničko (bolničko) lečenje alkoholičara.

6. Dnevna bolnica u tretmanu alkoholičara .

7. Sistemska porodična terapija alkoholizma.

8. Farmakoterapija alkoholizma (akutna intoksikacija, apsitenencijalni sindrom, delirijum).

9. Specifični terapijski pristupi pojedinim subgrupama alkoholičara (mladi, žene, stari, javne ličnosti, kombinovane toksikomanije).

10. Instrumenti u dijagnostici bolesti zavisnosti (skale i upitnici).

11. Anonimnost u lečenju alkoholičara - etički, terapijski i socijalni aspekti.

12. Socioterapijski pristup u lečenju (klubovi lečenih alkoholičara).

13. Prevencija recidiva.

14. Trajanje terapijskog procesa.

B. Terapija zavisnosti od droga

1. Rane mere u eksperimentalnoj upotrebi droga (savetodavni rad, mlađi, porodice, škola)

2. Prvi intervju i motivacioni postupak (zavisnik i porodica)

3. Farmakoterapijski pristup u lečenju zavisnika od droga.

4. Terapija akutne intoksikacije, apstinencijalne krize i overdoze.

5. Detekcija supstanci u urinu i drugim telesnim uzorcima.

6. Specifičnosti terapije zavisnika od pojedinih klasa substanci.

7. Oslonci u lečenju bolesti zavisnosti (pacijent, farmakoterapija, porodična i socijalna mreža, stručni tim).

8. Psihoterapija bolesti zavisnosti (psihodinamski pristup, individualna i grupna psihoterapija, porodična terapija, psihodrama, prevencija recidiva kao psihoterapijski pristup).

9. Organizacija zdravstvene i socijalne zaštite zavisnika od droga.

10. Programi redukcije štete.

V. Terapija zavisnosti od duvana

1. Dijagnoza i procena stepena zavisnosti od nikotina.

2. Metode i faze u lečenju nikotinizma.

3. Farmakoterapija nikotinizma.

G. Terapija drugih oblika zavisnosti

1. Kockanje.

2. Zavisnost od interneta.

3. Zloupotreba hrane (gojaznost).

4. Adiktivna ponašanja i traganje za senzacijama.

VI. PREVENCIJA BOLESTI ZAVISNOSTI

1. Programi prevencije bazirani na aktivnostima u zajednici.

a. Preventivni programi u školama.

b. Pristupi bazirani na davanju informacija.

c. Pristupi bazirani na izmeni sistema vrednosti i sticanju novih veština.

d. Pristupi bazirani na pružanju otpora uticaju grupe vršnjaka.

e. Pristupi bazirani na traženju alternativa.

f. Pristupi koji se oslanjaju na uticaju vršnjaka, idola, lidera.

2. Programi zasnovani na unapređenju zdravlja u populaciji.

3. Principi prevencije bolesti zavisnosti u zajednici.

a. Grupacije stanovništva koje se obuhvataju programom prevencije

b. Preduslovi za uspešnu realizaciju programa prevencije.

4. Organizacija sprovođenja programa prevencije.

a. Nosioci programa prevencije

b. Operativni plan prevencije.

5. Programi prevencije bolesti zavisnosti kroz edukaciju.

a. Edukacija edukatora

b. Edukacija zdravstvenih radnika

c. Edukacija predstavnika svih društvenih struktura u lokalnoj zajednici.

VII. RESOCIJALIZACIJA I REINTEGRACIJA LEČENIH ZAVISNIKA

1. Osnovni principi resocijalizacije i reintegracije lečenih zavisnika.

2. Organizacija službi socijalnog rada.

3. Organizacija pedagoškog rada.

4. Principi organizovanja specifičnih ustanova u reintegracionom procesu (komune).

5. Organizacija nevladinih organizacija u borbi protiv zloupotrebe hemijskih sredstava.

6. Organizovanje građana u lokalnoj zajednici.

7. Mogućnosti zapošljavanja lečenih zavisnika.

8. Alternativni modeli lečenja.

VIII. DRUŠTVO I PROBLEMI ZLOUPOTREBE ALKOHOLA I DROGA

1. Kriminalitet i droga.

2. Ekonomski aspekti upotrebe droga

3. Službe javne bezbednosti i zavisnosti.

4. Saobraćajni traumatizam i upotreba droga.

5. Forenzički značaj zavisnosti.

IX. NAUČNOISTRAŽIVAČKI RAD U PROBLEMIMA ZAVISNOSTI

1. Epidemiološka istraživanja bolesti zavisnosti.

2. Istraživanja komorbiditeta bolesti zavisnosti.

3. Istraživanja zavisnosti na animalnom modelu.

4. Istraživanja novih vidova zavisnosti.

PRAKTIČNA NASTAVA I VEŠTINE

U toku praktične nastave kandidat stiče sledeće veštine:

1. Uspostavljanje kontakta sa zavisnikom, porodicom i okolinom.

2. Tehnika prvog intervjua sa zavisnikom i porodicom.

3. Veštinu motivisanja zavisnika, porodice i okoline.

4. Dijagnostika zavisnosti.

5. Dijagnostika u okviru dualne dijagnoze.

6. Specifičnosti terapijskog pristupa.

7. Principi medikamentozne terapije: intoksikacija, apstinencijalni sindrom, overdoze.

8. Psihoterapija bolesti zavisnosti.

9. Organizacija preventivnog rada i uključivanje u timski rad.

10. Organizacija reintegracije zavisnika u porodičnu i socijalnu mrežu.

11. Sticanje veštine u organizaciji prevencije u zajednici (rad na terenu u cilju organizacije preventivnih aktivnosti u lokalnoj zajednici).

12. Rad sa rezistentnim zavisnicima.

13. Organizacija bolničkog i vanbolničkog tretmana zavisnika.

14. Savetodavne veštine u radu sa mladima pod rizikom.

15. Integrativni rad u bolestima zavisnosti (saradnja ustanova u društvenom, privatnom i nevladinom sektoru, oblasti prevencije, lečenja, rehabilitacije, edukacije i istraživanja bolesti zavisnosti).

Kandidati u toku programa uže specijalizacije imaju tri kolokvijuma u oblasti dijagnostike, lečenja i prevencije, kao i teorijska predavanja iz ovih oblasti.

37. Perinatologija

(12 meseci)

Teorijska nastava i praktična nastava obavlja se na medicinskim fakultetima i nastavnim bazama u ukupnom trajanju uže.

RAZVOJNA MORFOLOGIJA REPRODUKTIVNOG SISTEMA FIZIOLOGIJA I PATOFIZIOLOŠKI PROCESI U

HUMANOJ REPRODUKCIJI

GENETSKI POREMEĆAJI I NJIHOVO PRAVOVREMENO OTKRIVANJE

ENDOKRINOLOŠKI POREMEĆAJI U HUMANOJ REPRODUKCIJI

IMUNOLOGIJA I IMUNOLOŠKI POREMEĆAJI VEZANI ZA HUMANU REPRODUKCIJU

PERINATALNA MEDICINA:

FUNKCIJA FETOPLACENTNE JEDINICE

BIOHEMIJSKI POKAZATELJI FETALNOG STANJA

KARDIOTOKOGRAFIJA

BIOFIZIČKI PROFIL PLODA

SONOGRAFIJA U NADZORU GRAVIDITETA

DOPLER I KOLORDOPLER U OPSTETRICIJI

FIZIOLOGIJA I BIOHEMIZAM PLODOVE VODE

PRENATALNI INVAZIVNI DIJAGNOSTIČKI POSTUPCI

BAKTERIJE I VIRUSI - UZROČNICI INFEKCIJE U TRUDNOĆI

TRUDNOĆA I INFEKCIJA TOKSOPLAZMOZOM

INFEKCIJA HLAMIDIJOM I MIKROPLAZMOM U HUMANOJ REPRODUKCIJI

SPONTANI POBAČAJ

PREVREMENI POROĐAJ

HIRURŠKE BOLESTI I NJIHOV TRETMAN TOKOM TRUDNOĆE

DIJAGNOSTIKA I LEČENJE MALIGNIH BOLESTI U TRUDNOĆI

POPIS VEŠTINA

1. PLACENTA

- stvaranje placente i morfološka struktura

- osnovna jedinica (histološka) placente

- razmena materija

- transfer kroz posteljicu

- funkcije placente

- respiratorna i nutritivna

- endokrina funkcija placente

- protektivna i ekskretorna funkcija - pojam fetoplacentnog jedinstva u međuzavisnosti funkcije

- sonografske karakteristike

- maturacija placente

- nepravilno usađena posteljica i negativne implikacije

- uticaj oboljenja majke na posteljicu

2. INVAZIVNA PRENATALNA DIJAGNOSTIKA

- Metode otkrivanja urođenih poremećaja u perinatologiji

- Uzimanje uzoraka biopsije horionskih resica (CVS)

- Metoda baze kariotipizacije

- Rana amniocenteza

- Kultura ćelija plodove vode i određivanje kariotipa

- Utvrđivanje metaboličkih enzimskih poremećaja iz ćelija plodove vode

- Kordocenteza - tehnika izvođenja

- Utvrđivanje kariotipa ploda iz fetalne krvi

- Utvrđivanje imuno-hematoloških poremećaja ploda

- Opšti principi prenatalnog utvrđivanja infekcije majke i fetusa

- Utvrđivanje TORCH infekcija: Toksoplazma gondi

- Detekcija virusnih infekcija u trudnoći (CMV, HVH, HIV)

- Rh imunizacija: postupak u dijagnostici-intrauterina intravaskularna transfuzija - fetalna terapija

3. SAVREMENA ANTENATALNA DIJAGNOSTIKA

- enzimska dijagnostika (alkalna fosfataza, oksitokinaza, diaminooksidaza, leucinamionopeptidaza, ceruloplazmin

- hormonska dijagnostika - opšti principi - određivanje gonadotropina, progesterona, estrogena

- značaj određivanja humanog placentnog laktogena i proteina placente (PP)

- utvrđivanje vrednosti specifičnog glukoproteina placente

- biofizički način praćenja trudnoće opšti principi

- kardiotokografija

- primena ultrazvuka u akušerstvu - opšti principi

- sonografsko utvrđivanje starosti trudnoće

- sonografska lokalizacija placente

- predikacija maturacije placente sonografskim putem

- primena ultrazvuka u invazivnim dijagnostičkim procedurama

- značaj određivanja biofizičkog profila

- predikcija fetalnog rasta i mase ploda

- ultrazvučno utvrđivanje količine i kvaliteta plodove vode

- otkrivanje fetalnih anomalija ultrazvukom

4. OBOLJENJA I STANJA MAJKE U GRAVIDITETU

- gestacioni dijabetes melitus

- pregestacijski dijabetes (insulin zavisni)

- protokol za vođenje dijabetičnih trudnoća

- EPH gestotis

- Terminalni stadijum gestoza

- Rh izoimunizacija

- Morbus heemoliticus neonatorum

- Endokrina oboljenja u trudnoći (hipofiza, tiroidna nadbubreg)

- Srčane bolesti u trudnoći - imunološki poremećaji u graviditetu

- Hirurška oboljenja i graviditet

- Sistemski lupus eritematodes

- Višeplodna trudnoća i prenesenost

- Perinatalnai AIDS

- Onkogeni problemi u perinatalnoj medicini

- Koagulacioni poremećaji u graviditetu

- Jatrogeni poremećaji u periodu graviditeta

- Konatalna Toksoplazmoza

- Virusne infekcije majke (HIV, CMV, Zoster)

- INFEKCIJE Chlamydia trachomatis i Mycoplasma

5. PLODOVA VODA

- opšte karakteristike plodove vode

- fizičko hemijske osobine

- uloga plodove vode u graviditetu

- razvoj fetalnih pluća i mehanizam disanja

- stvaranje i sastav surfaktanta i značaj za disanje

- uzimanje plodove vode amniocentezom radi određivanje fetalne plućne maturacije

- metode određivanja plućne maturacije: test pene (shake test), Lecitin/sfinogomijelin (LS odnos)

- značaj određivanja fosfatidilgicerola u plodovoj vodi

- kvantitativno određivanje lecitina

- citološki elementi plodove vode u predikciji fetalne maturacije

- određivanje kreatinina plodove vode i njegov značaj - značaj određivanja glukoze za predikciju zrelosti ploda

- bilirubin plodove vode u predikaciji stepena hemolitičke bolesti (Liley graph) - enzimska aktivnost plodove vode

- određivanje krvne grupe fetusa iz ćelija plodove vode

6. POROĐAJ KAO FENOMEN REPRODUKCIJE

- mehanizam materičnih kontrakcija

- komplikacije u I i II porođajnom dobu

- nepravilna funkcionalna aktivnost materice u porođaju

- komplikacije I i II porođajnog doba

- normalan porođaj kao fenomen reprodukcije

- spontani prevremeni porođaj

- spontani pobačaj

- savremeno vođenje porođaja (indukovani i dirigovan)

- patološki porođaj

- osnovne karakteristike

- porođaj kod višestrukih trudnoća

- vođenje porođaja kod prenesenih trudnoća

- princip vođenja porođaja kod trudnoća sa visokim rizikom

- primena medikamenata (spazmolitici, analgetici i tokolitici)

- koagulacioni poremećaji i reperkusije u porođaju

- šok u akušerstvu

- akušerske operacije

- porođaj kod srčanih bolesti majke

- carski rez: indikacije i tehnika

- patološki peurperium

- povrede neonatusa u toku porođaja

- intrapartalna asfiksija: detekcija

- primena intrauterine kardiotokografije u porođaju

- postupak sa neonatusom majki sa Rh izoimunizacijom

- praćenje neonatusa majki sa Dijabetes melitusom

38. Dečja fizijatrija

(12 meseci)

I

Fizijatrijska preventiva bolesti dečjeg doba

Fiziologija razvojnog doba

Fizijatrijska propedevtika

Dijagnostičke metode

Fizikalni agensi u pedijatriji

II

1. Obstetrična trauma i oboljenja koštano-zglobnog i neuromišićnog sistema u dece

2. Bolesti i povrede centralnog i perifernog nervnog sistema

3. Oboljenja kardiovaskularnog sistema, kože i vezivnog tkiva i sistemska oboljenja

4. Bolesti organa za disanje i organa za varenje

5. Bolesti hematopoetskog sistema, metabolizma i urogenitalnog sistema.

III

6. Ovladavanje tehnikom fizijatrijskog pregleda novorođenčeta, odojčeta, malog, predškolskog i školskog deteta

7. Ovladavanje tehnikom pregleda funkcija pojedinih sistema u okviru pojedinih patoloških stanja

8. Osposobljavanje za samostalno izvođenje fizijatrijske propedeutike i osnovnih ED metoda

9. Ovladavanje postupcima terapijske primene termoterapije

10. Ovladavanje postupcima terapijske primene sonoterapije

11. Ovladavanje postupcima terapijske primene elektroterapije

12. Učešće u analizi EMG, ENG, SEP-a

13. Osposobljavanje za interpretaciju radioloških ispitivanja

14. Ovladavanje u postupcima primene fizioterapije i rehabilitacije kod bolesti i povreda centralnog i perifernog nervnog sistema

15. Ovladavanje postupcima fizijatrijskog lečenja kod oboljenja koštano-zglobnog i neuromišićnog sistema u dece

16. Samostalno propisivanje ortoza i protetskih sredstava

17. Samostalno aplikovanje ortotskih i protetskih pomagala

18. Ovladavanje u postupcima fizijatrijskog lečenja kod respiratornih oboljenja i kardiovaskularnih

19. Ovladavanje postupcima lečenja kod hroničnih metaboličkih i hematopoetskih bolesti

20. Aktivno učestvovanje u timskom radu kod kraniocerebralnih povreda

21. Osposobljavanje za procenu efekata rane rehabilitacije postoperativno

Klinička praksa (6 meseci)

1. Klinička fizijatrija (5 meseci)

2. Rana postoperativna rehabilitacija (1 mesec) Elektrodijagnostika (3 meseca):

1. Klasična ED (1 mesec)

2. EMG (1 mesec)

3. EP (1 mesec)

Fizikalni agensi (2,5 meseca)

Propisivanje i aplikacija ortotskih i protetskih pomagala (1 nedelja):

Banjsko i klimatsko lečenje (1 nedelja)

39. Medicinska informatika

(12 meseca)

I

Medicinsko odlučivanje: priroda kliničkih odluka, uslovi neodređenosti i proces dijagnostikovanja; odlučivanje u uslovima nesigurnosti; određivanje verovatnoće pre testa; subjektivne i objektivne; merenje operativnih karakteristika dijagnostičkih testova; verovatnoće posle testa: produktivna vrednost testa i Bauesova teorema; drvo odlučivanja.

Medicinski podaci: tipovi medicinskih podataka; upotreba medicinskih podataka; prikupljanje, čuvanje i korišćenje podataka; baze podataka i baze znanja; odnos između podataka i hipoteza.

Osnovni koncepti kompjuterizacije u medicini: pregled kompjuterskog hardvera i softvera; prikupljanje podataka i procesovanje signala; komunikacija podataka i tehnologija mreža.

Dizajniranje sistema i njihova procena: kompjuterski sistemi i upotreba; razvoj i primena medicinskih informacija sistema; procena medicinskih informacionih sistema;

Medicinska informatika: medicinska dokumentacija; bolnički informacioni sistem, laboratorijski informacioni sistem, farmakološki informacioni sistem; radiološki informacioni sistem; sistem praćenja pacijenta; informacioni sistem u primarnoj zaštiti; bibliotekarski informacioni sistem; sistemi za podršku kliničkog odlučivanja; sistemi kliničkih istraživanja; kompjuteri u medicinskoj edukaciji; sistem zdravstvenog osiguranja; finansiranje zdravstva i procena tehnologija; pravci razvoja primene kompjutera u sistemu zdravstvene zaštite.

II

(a) Praktičan rad sa korisničkim paketima za obradu teksta, grafičkim paketima, unakrsnim tabelama i programima koji podržavaju rad sa bazama podataka.

(b) Rad sa statističkim paketima (SPSS, ...)

(c) Logičko projektovanje IS po definisanom problemu.

(d) Ekstrakcija potrebnih podataka iz projektovanje IS za konkretni istraživački problem i njegovo rešavanje u okruženju statističkog paketa.

(e) Prikaz dobijenih rezultata

Ispiti iz opšte stručnih predmeta polažu se posle odslušane nastave istih.

Ispit iz predmeta Medicinska informatika polaže se posle položenih kolokvijuma iz ostalih predmeta.

40. Klinička neurofiziologija sa epileptologijom

(12 meseci)

I

Klinička elektroencefalografija - Opšti deo. Klinička elektroencefalografija - Specijalni deo. Kompjuterizovana spektralna analiza snage EEG-a (os-i principi i "mapping")

Kompjuterizovana tehnika evociranih potencijala fi modaliteta: VEP, SEP, MSAEP) I. Kognitivni evocirani potencijali (CNV, P-300): Klinička poligvasćŠa

Klinička ehoencefalografija i reoencefalografija

Definicija epilepsija i neurobiološki supstrat Etiologija epilepsija

Kliničke manifestacije i tok epilepsija (specifičnost: usled dobnog uzrasta)

Klasifikacija epileptičnih napada i sindroma

Neuropatologija epilepsija

Neuroradiologija

Status epileptikus

Febrilne konvulzije i epilepsija

Graviditet i epilepsije

Psihijatrijski aspekti epilepsija

Socijalni i psihosocijalni aspekti epilepsija

Medikamentna terapija epilepsija psihoterapija, porodična, bihevijoralna i dijetetska terapija epilepsija

Neurohirurško lečenje epilepsija

II Veštine

Postavljanje kape sa elektrodama po "10 - 20" sistemu kod 60 odraslih pacijenata

Postavljanje kape sa elektrodama po "10 - 20" sistemu kod 30 bolesnika pretškolskog dobnog uzrasta

Postavljanje elektroda po specijalnoj tehnici kod 10 odojčadi

Samostalan rad na EEG aparatu u toku rutinskog snimanja EEG-a i poligrama (EKG, respiracija) u budnosti sa primenom fizioloških aktivacionih metoda (hiperventilacije/HV/ i fotostimulacije/FS) kod 100 pacijenata

Samostalan rad na EEG-POLIGRAFU u toku rutinskog poligrafskog snimanja (tremor, psihogalvanski refleks /PGR/, elektrokardiogram /EKG/, kutani elektromiogram /EMG/, elektrookulogram /EOG/, respiracija) kod 10 pacijenata.

Samostalan rad na EEG-POLIGRAFU u toku SPONTANOG (posle deprivacije) ili MEDIKAMENTNO provociranog spavanja kod 10 pacijenata

Vizuelna analiza EEG-a i poligrama sa deskripcijom, zaključkom i kliničkom interpretacijom nalaza kod 100 pacijenata odraslog i dečijeg dobnog uzrasta

Kompjuterizovana topografska spektralna analiza EEG-a (brain mapping), deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 20 pacijenata

Samostalna registracija vizuelno evociranih potencijala (VEP); analiza krivunja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 15 pacijenata

Samostalna registracija sosatosenzorno evociranih potencijala (SEP) analiza krivulja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 15 pacijenata

Samostalna registracija auditivno evociranih potencijala moždanog stavlja (AEPMS); analiza krivulja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 15 pacijenata

Samostalna registracija kognitivno evociranih potencijala P-300; analiza krivulja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 10 pacijenata

Samostalna registracija kognitivno evociranih potencijala tip Contingent Negative Variation (CNV); analiza krivulja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 10 pacijenata

Samostalno snimanje reoencefalograma (REG), analiza krivulja, deskripcija, zaključak i klinička interpretacija nalaza kod 30 pacijenata

Uzimanje anamneze, neurološki i psihijatrijski nalaz, analiza EEG-a i poligrama, korelacija sa dopunskim nalazima, postavljanje dijagnoze i određivanje medikamentne terapije kod 150 dispanzerskih epileptičnih bolesnika odraslog dobnog uzrasta

Uzimanje anamneze, neurološki i psihijatrijski nalaz, analiza EEG-a i poligrama, korelacija sa dopunskim nalazima, postavljanje dijagnoze i određivanje medikamentne terapije kod 50 dispanzerskih bolesnika predškolskog dobnog uzrasta

Uzimanje anamneze, neurološki i psihički nalaz, analiza EEG-a i poligrama, korelacija sa dopunskim nalazima, postavljanje dijagnoze i određivanje medikamentnog tretmana kod 5 odojčadi Višemesečno farmakokinetsko i farmakodinamsko kliničko praćenje 50 odraslih dispanzerskih bolesnika na monoterapiji antiepilepticima

Višemesečno farmakokinetsko i farmakodinamsko kliničko praćenje 50 odraslih dispanzerskih bolesnika na politerapiji antiepilepticima

Višemesečno farmakokinetsko i farmakodinamsko kliničko praćenje 30 dispanzerskih bolesnika predškolskog dobnog uzrasta na monoterapiji antiepilepticima

Višemesečno farmakokinetsko i farmakodinamsko kliničko praćenje 30 dispanzerskih bolesnika predškolskog dobnog uzrasta na politerapiji antiepilepticima

Formiranje i vođenje Istorije bolesti kod 50 hospitalizovanih odraslih bolesnika. Uzimanje auto i heteroanamneze, neurološki psihijatrijski, opšti pregled, laboratorijske analize likvora i krvi, EEG, CT mozga, evtl. MRI mozga, postavljanje dijagnoze i određivanje terapijskog medikamentnog tretmana i klin. praćenje

23. Formiranje i vođenje Istorije bolesti kod 5 hospitalizovanih bolesnika predškolskog dobnog uzrasta. Kompletan dijagnostički klinički postupak uz dopunske dijagnosticitičke procedura (evtl. CT ili MRI mozga itd.) i određivanje terapijskog medikamentnog tretmana i kliničko praćenje

Kontrolne i dopunske dijagnostičke procedure kod 10 odraslih hospitalizovanih bolesnika sa rezistentnim formama epilepsije. Definisanje terapijskog medikamentnog plana i kliničko praćenje

Kontrolne i dopunske dijagnostičke procedure kod 2 bolesnika predškolskog dobnog uzrasta sa rezistentnim formama epilepsije. Definisanje terapijskog medikamentnog plana i kliničko praćenje

Lečenje i zbrinjavanje 10. hospitalizovanih odraslih bolesnika sa konvulzivnim epileptičnim statusom.

41. Klinička farmakologija - farmakoterapija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije iz kliničke farmakologije - farmakoterapije je osposobljavanje kadrova za uže specijalizovane poslove u oblasti kliničke farmakologije, sa posebnim osvrtom na racionalnu farmakoterapiju, gde stečena znanja i veštine predstavljaju značajnu nadgradnju u odnosu na ona koja su dobijena tokom osnovne specijalizacije polaznika. Na taj način, po završenoj užoj specijalizaciji iz kliničke farmakologije - farmakoterapije lekar specijalista određene grane medicine treba da je, na osnovu poznavanja farmakokinetike, farmakodinamike i farmako genomike, osposobljen za efikasnu i racionalnu farmakoterapiju, uzimajući u obzir opšte stanje svakog individualnog pacijenta, oboljenje/a koja su kod njega prisutna i sve karakteristike leka/ova koga/je tom pacijentu treba propisati. Takođe, on treba da je u stanju da registruje, prati i prijavljuje neželjene reakcije na lekove Agenciji za lekove i medicinska Srbije, da svojim znanjima aktivno doprinosi njihovoj prevenciji u svakodnevnom radu, kao i da ih uspešno tretira. Pored toga, lekar subspecijalista kliničke farmakologije-farmakoterapije treba da savlada osnove metodologije kliničkog ispitivanja lekova i učestvuje u formiranju protokola za ispitivanje lekova u domenu svoje osnovne specijalizacije. On takođe treba da nauči da analizira upotrebu lekova i troškove koji tom prilikom nastaju, kao i da nauči da primenjuje osnovne metode farmakoepidemiologije. Dužnost mu je i da pruža informacije o lekovima zasnovane na dokazima ("evidence-based medicine") pacijentima i zdravstvenom osoblju i da uzme što aktivnije učešće u nastavi u okviru kontinuirane medicinske edukacije, kao i u okviru poslediplomskog usavršavanja lekara drugih specijalnosti.

Specijalistički staž uže specijalizacije iz kliničke farmakologije - farmakoterapije traje dva semestra.

Staž iz ove uže specijalizacije se obavlja na Katedrama, Zavodima i Institutima za farmakologiju, kliničku farmakologiju i toksikologiju medicinskih fakulteta u Srbiji, odeljenjima kliničke farmakologije i drugim odeljenjima u zdravstvenim institucijama na kojima specijalizant obavlja klinički deo staža, a koje su odgovarajuće nastavne baze medicinskih fakulteta, kao i u Agenciji za lekove i medicinska sredstva Srbije.

Nastava se realizuje uz najužu saradnju nastavnika iz kliničke farmakologije i bazične farmakologije sa specijalistom grane medicine iz domena osnovne specijalnosti kandidata.

Nakon završene uže specijalizacije iz kliničke farmakologije - farmakoterapije stiče se akademski stepen i stručni naziv supspecijaliste - kliničkog farmakologa-farmakoterapeuta, uz naziv osnovne specijalizacije (npr. specijalista interne medicine i kliničke farmakologije - farmakoterapije).

Po završenoj užoj specijalizaciji iz kliničke farmakologije - farmakoterapije stručnjak ovakvog profila može se zaposliti u zdravstvenim institucijama, nastavno-naučnim institucijama, stručnim telima državne uprave (Agencija za lekove, Republički fond za zdravstveno osiguranje), farmaceutskoj industriji i ugovorno-istraživačkim organizacijama. U zdravstvenim organizacijama subspecijalista može raditi u već postojećim organizacionom celinama (klinike, instituti, odeljenja, centri) i/ili biti vezan za delokrug rada posebnog odeljenja kliničke farmakologije.

NASTAVNI PROGRAM

OBIM ZNANJA

Osnovi farmakodinamike

Dejstvo leka na nivou organizma, organa, tkiva, ćelija, subcelularnih struktura i enzima; praćenje odnosa između doze i dejstva leka (efekta), toksične doze i efektivne doze leka (terapijski indeks), odnos strukture leka i njegovog dejstva (mehanizam delovanja i teorija receptora); sinergizam i antagonizam, kvantitativne karakteristike dejstva leka.

Farmakokinetika

Načini primene lekova, prolaz lekova kroz biološke membrane, raspodela leka, biotransformacija (indukcija i inhibicija enzima), putevi i mehanizmi izlučivanja leka), bioekvivalencija i bioraspoloživost lekova, principi kliničke farmakokinetike i uloga kliničkog farmakologa kao člana zdravstvenog tima za sprovođenje racionalne farmakoterapije (način prilagođavanja režima doziranja lekova, merenje koncentracije lekova u krvi i drugim telesnim tečnostima u toku terapije i individualizacija farmakoterapije, farmakokinetička analiza podataka - prostorna i neprostorna kinetička analiza itd)

Farmakoterapija oboljenja pojedinih organa i organskih sistema

Glavni predstavnici grupa lekova (farmakokinetika, farmakodinamika, terapijska primena, interakcije i neželjena delovanja) u okviru:

- farmakoterapije oboljenja nervnog sistema,

- farmakoterapije oboljenja respiratornog sistema,

- farmakoterapije oboljenja kardiovaskularnog sistema,

- farmakoterapije oboljenja krvi i krvotvornih organa

- farmakoterapije oboljenja digestivnog trakta,

- farmakoterapije infekcija

- farmakoterapije endokrinih oboljenja i poremećaja metabolizma vitamina i minerala

Farmakoterapija u pacijenata koji su u posebnim dobnim grupama i fiziološkim i patofiziološkim stanjima

Specifičnosti primene lekova kod dece i starih osoba; rizik primene lekova u trudnoći, farmakoterapija žena u trudnoći, savetovanje trudnica o farmakoterapiji, specifičnosti farmakoterapije žena koje doje; specifičnost primene lekova kod pacijenata sa insuficijencijom jetre i bubrega.

Farmakoepidemiologija

Ispitivanja efekata leka na populacionom nivou (ispitivanje efikasnosti leka, neželjenih reakcija na lek, efekata primene više lekova istovremeno, ispitivanje propisivanja i korišćenja lekova, metode za praćenje i analizu upotrebe lekova u populaciji: primarna zdravstvena zaštita i bolnička sredina - ATC klasifikacija lekova, definicija DDD itd).

Farmakoekonomija

Upoznavanje sa definicijama, ciljevima, metodama farmakoekonomije, kao i značajem za racionalizaciju farmakoterapije, odnosno celokupnog sistema zdravstvene zaštite.

Farmakogenetika

Genetski uticaji na interakciju lek-organizam (genetske promene koje stvaraju predispoziciju za toksične efekte leka, individualne razlike u osetljivosti na pojedine lekove: farmakogenetski činioci kao determinanta dejstva leka i genetske varijacije kao značajan izvor farmakokinetskih varijabilnosti; preventivna uloga farmakogenetike; značaj poznavanja genetske osnove kao mogućnost za optimizaciju terapije na individualnoj bazi).

Neželjena dejstva i interakcije lekova

Najčešća neželjena dejstva pojedinih grupa lekova. Detekcija, praćenje i prijavljivanje neželjenih dejstava lekova. Osnovi farmakologije kao struke i nauke. Mehanizmi interakcije lekova. Najvažnije interakcije pojedinih grupa lekova. Idiosinkrazija i anafilaksa, zavisnost od lekova.

Toksikologija

Tumačenje nalaza in vitro i in vivo metoda savremene toksikologije. Opšta (akutna, subakutna, subhronična i hronična) toksičnost lekova (letalne i toksične doze; ED50 i LD50), specifična toksičnost lekova (toksičnost za pojedine organske sisteme, toksičnost za reprodukciju, karcinogenost, mutagenost). Najčešća trovanja lekovima. Epidemiologija trovanja, baze podataka o otrovima.

Zakonski propisi o registraciji i prometu lekova i otrova

Proučavanje zakonskih propisa u Srbiji u oblasti lekova (Zakon o lekovima i medicinskim sredstvima Republike Srbije i svih podzakonskih akata - Pravilnika u oblasti lekova i dr.); analiza dokumentacije potrebne za stavljanje leka u promet u Srbiji, nadležnost i aktivnosti tela za stavljanje lekova u promet u Srbiji; upoznavanje sa aktivnostima vodećih svetskih agencija za lekove i nacionalne agencije (FDA, EMA, Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije - ALIMS); upoznavanje uloge Svetske zdravstvene organizacije (SZO) u stavljanju lekova u promet, SZO i koncept Liste esencijalnih lekova itd.

Izvori informacija o lekovima i otrovima

Upoznavanje sa domaćim i međunarodnim izvorima informacija o lekovima: osnovni i specijalizovani udžbenici, farmakopeje, registri gotovih lekova (BNF, Rote Liste, FDR, Martindejl i dr.), stručni časopisi, Internet resursi o lekovima, baze podataka o lekovima (Medline, Current Contents, Excerpta Medica, Micromedex), farmakološki kongresi i stručni skupovi u zemlji i inostranstvu; informacioni centri o lekovima i otrovima (Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije; Nacionalni centar za kontrolu trovanja Vojnomedicinske akademije); klasifikacioni sistemi u oblasti lekova: jedinstvena klasifikacija lekova (JKL), anatomsko-terapijsko-hemijska klasifikacija lekova (ATC) itd.

Razvoj novih lekova i klinička ispitivanja lekova

Principi Dobre kliničke prakse (GCP), Dobre laboratorijske prakse (GLP), Dobre proizvođačke prakse (GMP), Helsinška deklaracija, Etički odbori, Internacionalna konferencija za harmonizaciju (ICH) i druge organizacije koje se bave standardizacijom postupaka u razvoju lekova u farmaceutskoj industriji (ugovorne istraživačke organizacije - CRO, kontrola kvaliteta, nadzor, monitoring, inspekcija, internacionalni standardi u vezi sa razvojem lekova).

Sinteza lekova, određivanje supstance mogućeg leka "lidera", planiranje razvoja leka (vreme, prostor, resursi), ključni koraci u postupku razvoja leka; predklinička ispitivanja lekova (analiza akutne, subakutne i hronične toksičnosti, mutagenosti i kancerogenosti). Faze kliničkog ispitivanja lekova: faza I, II, III i IV; opšta metodologija i značaj kliničkog eksperimenta, dizajniranje studija (primarni i sekundarni ciljevi, populacija ispitanika, kontrolna grupa, određivanje veličine uzorka, kriterijumi za uključivanje/isključivanje, maskiranje, označavanje, parametri efikasnosti i bezbednosti leka, prikupljanje rezultata, osnovne statističke metode u obradi dobijenih rezultata, etička pitanja, farmakoekonomski aspekti, monitoring studije, utvrđivanje verodostojnosti i tačnosti podataka koji se prikupljaju, neželjeni događaji tokom studije; organizacija rada na istraživačkom mestu - priprema početka studije, glavni istraživač, istraživački saradnici, tok dokumentacije, vizite, prijem, obrada i otpust bolesnika sa vizite, prikupljanje podataka, prikupljanje uzoraka za laboratorijske analize, izveštavanje sponzora, postupci u slučaju pojave neželjenih dejstava, završetak studije i zatvaranje istraživačkog mesta); odnos sa monitorom, sponzorom i oditorom studije; inspekcija, čuvanje dokumentacije.

Statistički metodi u kliničkoj farmakologiji

Definisanje cilja kliničkog ispitivanja i proračun veličine uzorka. Tehnike za smanjenje pristrasnosti (randomizacija).

Izbor statističkog testa u odnosu na prirodu rezultata (različite ocenske skale sa više od dve kategorije, različita merenja na kontinuiranoj lestvici, primena parametrijskih i neparametrijskih statističkih metoda; statistički metodi u analizama preživljavanja; testiranje identičnosti u studijama bioekvivalencije; meta-analiza, korišćenje statističkih testova u fermakoepidemiološkim studijama itd).

Klinička farmakologija u medicini i društvu

Radno mesto kliničkog farmakologa u zdravstvenim ustanovama, na univerzitetu, u farmaceutskoj industriji i državnim institucijama koja se bave pitanjima lekova i farmakoterapije. Saradnja kliničkog farmakologa sa lekarima opšte prakse, lekarima drugih specijalnosti, farmaceutima, lekarima u farmaceutskoj industriji i drugim zdravstvenim radnicima; menadžment i klinička farmakologija (odnos kliničkog farmakologa sa javnošću i farmaceutskom industrijom). Farmakološka društva i udruženja u zemlji i inostranstvu (Sekcija za kliničku farmakologiju Srpskog lekarskog društva; Srpsko Farmakološko društvo i Sekcija za kliničku farmakologiju, Sekcija za toksikologiju SLD, Jugoslovensko društvo za farmakoepidemiologiju, Udruženje toksikologa Jugoslavije, Evropska asocijacija za kliničku farmakologiju i terapiju, Internacionalno udruženje farmakologa).

OBIM VEŠTINA

Veština izbora farmakoterapije za svakog individualnog pacijenta: izbor doze odgovarajućeg leka, farmaceutske formulacije, režima doziranja (eventualne) kombinacije toga leka sa drugim lekovima za istu i (eventualne) pridružene bolesti i stanja (uzrast pacijenta, graviditet, laktacija) (odnosi se prvenstveno na lekove i kategoriju pacijenata kojima ih kandidat propisuje u domenu svoje osnovne specijalnosti)

Veština izrade protokola za kliničko ispitivanje leka i to prvenstveno onih koje polaznik propisuje u domenu svoje osnovne specijalnosti

Veština postavljanja, realizacije i okončanja kliničkog ispitivanja leka: monocentričnog ili multicentričnog, nacionalnog ili međunarodnog - potpuna implementacija principa Dobre kliničke prakse

Veština pisanja završnog izveštaja o sprovedenoj kliničkoj studiji, kao i tumačenje i statistička obrada studijskih podataka kako u toku izvođenja same kliničke studije, tako i po završetku iste

Veština kritičke analize kliničkih studija, meta-analiza i sistematskih pregleda

Sposobnost identifikacije grešaka u metodologiji

Zasnivanje terapijskih odluka na dokazima iz literature Razlikovanje stvarnih ishoda lečenja od surogat-ishoda Veština korišćenje nezavisnih informacija o lekovima Upotreba farmakoterapijskih vodiča, pronalaženje odgovarajućih farmakoterapijskih preporuka zasnovanih na dokazima ("evidence-based medicine"), adekvatna upotreba odgovarajućih registara lekova, nacionalnih i međunarodnih

Upotreba Kohranove baze podataka i drugih značajnih baza o lekovima i farmakoterapijskim protokolima

Pronalaženje ključnih medicinskih časopisa (publikovanih radova) i baza podataka na Internetu, o lekovima i farmakoterapijskim protokolima

Veština tumačenja izmerenih koncentracija lekova u serumu, i korekcije doze na osnovu tih rezultata (terapijski monitoring lekova).

Veština procene kauzalne povezanosti neželjenog događaja i suspektnog leka korišćenjem odgovarajućih ocenskih skala i saznanja iz najnovije medicinske literature i publikovanje nalaza u odgovarajućim medicinskim časopisima, naročito u slučaju retkih neželjenih reakcija na lek.

Veština komunikacije sa pacijentima, lekarima drugih specijalnosti, upravom bolnice i medijima (štampanim i elektronskim), posebno u slučaju pojava teških neželjenih reakcija na lek, uključujući one sa smrtnim ishodom, bilo da je u pitanju kliničko ispitivanje novog leka ili primena leka u prometu.

PROVERA ZNANJA I VEŠTINA

Provera znanja i veština kandidata se vrši kroz polaganje kolokvijuma i završnog ispita. Kolokvijumi (6 - 8) se polažu pred 2 nastavnika, u toku nastave i uslov su za izlazak na ispit.

Ispit se sastoji od testa, praktičnog i usmenog dela ispita koji predstavlja odbranu supspecijalističkog rada. Test se sastoji od 6 do 8 pitanja iz područja obuhvaćenih kolokvijumima. Praktični deo uključuje izradu plana jednog kliničkog ispitivanja i analizu propisanog režima lečenja uz istoriju bolesti pacijenta (odnosi se prvenstveno na lekove i kategoriju pacijenata kojima ih kandidat propisuje u domenu svoje osnovne specijalnosti). Supspecijalistički rad se izrađuje pod vođstvom mentora, sa temom koja je od značaja za praktičan rad kandidata. Ispit se polaže pred komisijom od 3 člana, koji su nastavnici kliničke farmakologije.

42. Dečja ortopedija i traumatologija

(12 meseci)

S obzirom na relativno mali broj polaznika u okviru jednog ciklusa nastave teorijska nastava se dominantno obavlja u vidu dnevnih konsultacija, stručnih sastanaka i seminara a ne u klasičnom obliku. Cilj ovakvog izvođenja teorijske i praktične nastave je da se polaznicima omogući maksimalno savladavanje specifičnog programa praktičnih veština.

TEORIJSKA NASTAVA

1. UVOD

Definicija i polje rada Dečje ortopedije.

Dijagnostika kod neuro mišićno skeletnih obolenja.

- anamneza i klinički pregled

- radiografske i ostale dijagnostičke procedure (EHO, CT, NMR, scintigrafija)

- elektrodijagnostičke procedure

2. FIZIOLOŠKE I BIOMEHANIČKE SPECIFIČNOSTI DEČJEG SKELETA

Rast i razvoj, vaskularizacija, mineralizacija, zarastanje kosti, reparacija i remodelacija.

Statika i biodinamika lokomotornog sistema

Analiza držanja i hoda

3. KONGENITALNE DEFORMACIJE SKELETA, DIJAGNOSTIKA I LEČENJE

Klasifikacija kongenitalnih anomalija skeleta

Normalne varijacije kostiju dečjeg skeleta, prekobrojne kosti

Kongenitalne anomalije vrata i ramenog pojasa

Kongenitalne anomalije u predelu lakta

Longitudinalni deficiti radiusa i ulne

Kongenitalne anomalije šake

Razvojni poremećaj kuka

Displazija kuka kod adolescenata

Kongenitalna abdukciona kontraktura kuka i kosa karlica

Kongenitalni longitudinalni deficit femura

Proksimalni fokalni deficit femura

Hipolazija i aplazija femura

Razvojna coxa vara

Kongenitalna dislokacija i subluksacija kolena

Kongenitalne anomalije čašice

Kongenitalni longitudinalni deficit tibije i fibule

Kongenitalna posteromedijalna angulacija tibije i fibule

Kongenitalne pseudoartroze tibije i fibule

Duplikacije dugih kostiju

Posturalni deformiteti stopala i potkolenice

Kongenitalni pes equinovarus

Kongenitalni konveksni pes talovalgus

Tarzalna koalicija

Kongenitalni pes metatarsus varus

Pes excavatus

Kongenitalne deformacije prstiju stopala

Urasli nokat

4. INEGALITET DONJIH EKSTREMITETA

Longitudinalni rast i razvoj dugih kostiju donjeg ekstremitet

Etiologija inegaliteta

Periodi ubrzanog rasta i predviđanje dužine kosti u određenom uzrastu

Radiogrefske metode merenja dužine kostiju

Lečenje inegaliteta, principi, indikacije, preduslovi i kontraindikacije

Tehnike za produženje kostiju

Metoda po ILIZAROVU

Problemi i komplikacije u lečenju inegaliteta donjih ekstremiteta

5. DISPLAZIJE KOSTIJU DEČJEG SKELETA

Nomenklatura i klasifikacija displazija, genetika, etiopatogeneza, klinička slika radiografska prezentacija, lečenje i prognoza

Multipla epifizealna displazija

Hemimelična epifizealna displazija

Ahondroplazija i hipohondroplazija

Hipofosfatazija

Spondiloepifizealna displazija

Diastrofična displazija

Osteogenesis imperfecta

Idiopatska juvenilna osteoporoza i osteoliza

Osteopetroza

Piknodizostoza

Progresivna dijafizealna displazija

Melorheostosis

Infalntilna kortikalna hiperostoza

Marfanov sindrom i arahnodaktilija

Hereditarna onycho-osteodysplasia

Progresivna osificirajuća fibrodisplazija

6. METABOLIČKA I ENDOKRINA OBOLJENJA DEČJEG SKELETA

Mukopolisaharidoze

Gaucher-ovo oboljenje

Rahitogene lezije skeleta

Hipovitaminoze i hipervitaminoze

Hipofizarni patuljast rast

Gigantizam i akromegalija

Hipoparatireoidizam i hiperparatireoidizam

7. OSTEOHONDROZE I SRODNA OBOLJENJA

Legg-Calve-Perthesova bolest

Kohler-ovo oboljenje navikularne kosti stopala

Fraiberg-ova infarkcija

Osgood-Schlatter-ovo oboljenje tibije

Panner-ovo oboljenje humerusa

Epifizioliza glave butne kosti

8. INFEKCIJE KOSTIJU DEČJEG SKELETA

Piogeni osteomijelitis, akutni hematogeni osteomijelitis novorođenčeta,

subakutni i hronični osteomijelitis

Salmonelozni osteomijelitis

Tuberkuloza koštanozglobnog sistema

Gljivične i virusne infekcije kostiju

Hronična granulomatozna bolest dečjeh skeleta

9. TUMORI I TUMORIMA SLIČNA STANJA DEČJEG SKELETA

Nomenklatura i klasifikacija koštanih tumora

Klinička i radiografska prezentacija, dijagnostičke procedure

Staging, principi hirurškog lečenja, specifičnosti operativne tehnike

Osteohondrom i multiple egzostoze

Enhondrom i multipla enhondromatoza

Periostalni hondrom

Benigni hondroblastom

Hondromiksoidni fibrom

Osteid osteom i benigni osteoblastom

Fibrozna displazija i fibrozni defekti kosti

Osteofibrozna displazija tibije i fibule

Aneurizmalna koštana cista

Unikameralna koštana cista

Histiocitoze

Neurofibromatoza

Adamantinom

Osteosarkom

Ewing-ov sarkom

Hondrosarkom

Fibrosarkom i maligni fibrozni histiocitom

Metastaze u kostima dečjeg skeleta

10. OBOLJENJA ZGLOBOVA DEČJEG SKELETA

Klinička prezentacija i dijagnostičke procedure

Analiza zglobne tečnosti

Artroskopske procedure u dečjem uzrastu

Akutni piogeni artritis

Gonokokni, Sifilisni i gljivični artritis

Tuberkulozni artritis

Akutni tranzitorni sinovitis zgloba kuka

Reumatoidni artritis

Giht

Hemofilična artropatija

Disekantni osteohondritis

Habitualna luksacija patele

Poplitealna cista

Sinovijalna hondromatoza

Pigmentni vilonodularni sinovitis

Hemangiom sinovijalne membrane

Sinovijalni sarkom

11. OBOLJENJA NERVNO-MIŠIĆNOG SISTEMA

Neuromišićni sistem kao funkcionalna celina

Nivoi oštećenja nervno-mišićnog sistema

Odgovor lokomotornog aparata na neuro-mišićnu leziju

Cerebralna paraliza

Mijelomeningocele

Intrakranijalni i intraspinalni tumori

Spinalna muskularna atrofija

Sekvele poliomijelitisa

Hereditarna spinocerebelarna ataksija

Peronealna muskularna atrofija

Porođajna paraliza plexus brachialisa

Kongenitalna multipla artrogripoza

Progresivna mišićna distrofija

Kongenitalna miotonija

Miozitisi, supurativni, viralni, parazitarni i trauamtski

Miastenija gravis

12. OBOLJENJA KIČMENOG STUBA

Nomenklatura i klasifikacija oboljenja kičmenog stuba

Držanje, posturalni defekti

Nestrukturalna skolioza

Kongenitalna skolioza i kifoza

Kongenitalna lumbosakralna agenezija

Kongenitalne anomalije okcipitalne i cervikalne kičme

Spondilolisteza

Idiopatska skolioza, infantilna i juvenilna

Paralitična skolioza

Skolioza kao posledica drugih oboljenja

Discitis

Kalcifikacije intervertrebralnog diska

Hernijacija interavertebralnog diska

Skliznuta vertrebralna apofiza

13. PRELOMI I DISLOKACIJE U DEČJEM UZRASTU

Anatomske i biomehaničke specifičnosti dečjeg skeleta relevantne za trauamtologiju

Normalna fiza i odgovor dečjeg skeleta na traumu

Hirurške racionale u dečjoj traumatologiji

Specifičnosti hirurških procedura na dečjem skeletu

Opstetrikalni prelomi

Epifiziolize, prelomi po tipu zelene grane, torus prelomi i bending prelomi

Stres prelomi i patološki prelomi u dečjem uzrastu

Sindrom zlostavljanog deteta

Prelomi ključnjače

Akromioklavikularna dislokacija i prelomi lopatice

Prelomi proksimalnog humerusa

Prelomi dijafize humerusa

Suprakondilarni prelomi humerusa

Prelomi lateralnog kondila humerusa

Prelomi medijalnog epikondila humerusa

Iščašenje lakta, bolna pronacija, subluksacija glavice radiusa

Prelomi proksimalne radijalne fize i vrata radiusa

Prelomi olekranona

Monteggia i Galeazzi prelomi

Prelomi dijafize radiusa i ulne

Prelomi i epifiziolize distalne podlaktice

Prelomi kostiju šake

Traumatska luksacija kuka

Prelomi vrata butne kosti u dečjem uzrastu

Avulzioni prelomi velikog i malog trohantera

Prelomi dijafize femura

Prelomi distalne femoralne epifize

Traumatska luksacija patele subhondralni prelomi kolena

Prelomi patele

Prelomi interkondilarne eminencije tibije

Prelomi proksimalne tibijalne epifize i fize

Prelomi apofize tibijalnog tuberkuluma

Prelomi dijafiza tibije i fibule

Prelomi u nivou skočnog zgloba

Prelomi kostiju stopala

Povrede kičmenog stuba u dečjem uzrastu

Povrede karlice u dečjem uzrastu

Praktična nastava - sticanje veština

1. Ovladavanje ortopedskom propedevtikom dečjeg skeleta, novorođenčeta, odojčeta, malog deteta, predškolskog i školskog deteta i adolescenta.

Gleda 20 Asistira 10 Izvodi samostalno 10

2. Ovladavanje vizuelizacionim dijagnostičkim procedurama.

Interpretacija radiografije dečjeg skeleta

Gleda 50 Asistira 50 Izvodi samostalno 10

Izvođenje i tumačenje ehosonografskog pregleda dečjeg lokomotornog aparata

Gleda 50 Asistira 50 Izvodi samostalno 10

Interpretacija scintigrama, CT i NMR nalaza na dečjem skeletu

Gleda 10 Asistira 10

Praktičan rad sa RDG pojačivačem slike ili mobilnim RDG aparatom u operacionoj sali uz izvođenje artrografije ili cistografije

Gleda 10 Asistira 10 Izvodi samostalno 5

3. Osposobljavanje za interpretaciju elektrofizioloških ispitivanja u dečjem uzrastu ED, EMG, ENG, EP

Gleda 15 Asistira 15

4. Punkcije zglobova

Asistira 5 Izvodi samostalno 5

5. Biopsije lokomotornog aparata

Asistira 5 Izvodi samostalno 5

6. Resekcije kostiju

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 3

7. Osteoplastike i osteoindukcije

Gleda 5 Asistira 3 Izvodi samostalno 2

8. Spoljašnja fiksacija

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 3

9. Rana detekcija i neoperativno lečenje razvojnog poremećaja kuka RPK

Gleda 10 Asistira 10 Izvodi samostalno 10

10. Hirurško rešavanje RPK

Gleda 10 Asistira 10 Izvodi samostalno 3

11. Hirurško rešavanje urođenih deformiteta stopala

Gleda 10 Asistira 10 Izvodi samostalno 3

12. Hirurško rešavanje urođenih deformiteta potkolenice

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

13. Hirurško rešavanje urođenih deformiteta podlaktice i šake

Gleda 5 Asistira 3 Izvodi samostalno 1

14. Hirurško rešavanje deformiteta kod cerebralne paralize

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 3

15. Korektivne osteotomije dugih kostiju

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

16. Osteotomije karlice

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 1

17. Principi elongacije i korekcije ekstremiteta po ILIZAROVU

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

18. Aplikovanje midera u lečenju deformiteta kičmenog stuba

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

19. Operativno lečenje deformiteta kičmenog stuba

Gleda 5 Asistira 3

20. Artroskopija

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 1

21. Neoperativno lečenje preloma dugih kostiju u dečjem uzrastu

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 5

22. Operativno lečenje preloma dugih kostiju u dečjem uzrastu

Gleda 10 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

23. Lečenje preloma u predelu lakta u dečjem uzrastu

Gleda 5 Asistira 3 Izvodi samostalno 1

24. Lečenje preloma u predelu skočnog zgloba u dečjem uzrastu

Gleda 5 Asistira 3 Izvodi samostalno 1

25. Mikrohirurški replantacioni zahvati

Gleda 5 Asistira 2

26. Transplantacija mikrovaskularnog režnja

Gleda 5 Asistira 2

27. Hirurško lečenje akutnih vaskularnih povreda

Gleda 5 Asistira 2

28. Priprema patrljka za protetisanje

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 2

29. Plasiranje i praćenje adaptacije na ortopedska pomagala

Gleda 5 Asistira 5 Izvodi samostalno 3

30. Primena fizikalne terapije u dečjem uzrastu

Gleda 10 Asistira 10

43. Dečja urologija

(12 meseci)

TEORETSKI DEO

TRAJE JEDAN SEMESTAR PREMA SLEDEĆEM PLANU NASTAVE

PRAKTIČNI DEO

TRAJE DVA SEMESTRA PUNO RADNO VREME

44. Endokrina hirurgija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije iz endokrine hirurgije je formiranje endokrinog hirurga koji bi bio osposobljen da samostalno sprovodi i unapređuje hiruršku praksu iz oblasti endokrine hirurgije i to u adekvatnom tumačenju preoperativnih funkcijskih i lokalizacijskih dijagnostičkih procedura, preoperativnoj pripremi i lečenju, operativnom lečenju, postoperativnom lečenju i kontroli pacijenata sa oboljenjem endokrinih organa.

Uža specijalizacija iz endokrine hirurgije podrazumeva organizovanje teorijske nastave i praktičnu obuku lekara specijalista, koji bi po završenoj obuci i položenom ispitu stekli zvanje lekara (specijaliste) uže specijalizacije iz endokrine hirurgije.

Uvođenje uže specijalizacije iz endokrine hirurgije opravdava činjenica da su oboljenja endokrinih organa, posebno štitaste žlezde, prema aktuelnim epidemiološkim studijama, u porastu u našoj zemlji i u svetu.

Užu specijalizaciju iz endokrine hirurgije u svim oblastima mogu završiti lekari specijalisti iz opšte hirurgije, vaskularne hirurgije i dečije hirurgije, za operativne zahvate na vratu (štitaste i paraštitaste žlezde) lekari specijalisti otorinolaringologije, maksilofacijalne hirurgije (lekari) i grudne hirurgije, a abdominalni hirurzi za operativne zahvate na nadbubregu, pankreasu i difuznom endokrinom sistemu.

Uža specijalizacija iz endokrine hirurgije traje jednu godinu1.

Užu specijalizaciju iz endokrine hirurgije kandidat realizuje u hirurškim nastavnim bazama koje imaju uslove za realizaciju propisanog plana i programa uže specijalizacije iz endokrine hirurgije i to najmanje ranga klinike u kojoj se godišnje operiše najmanje 150 bolesnika od endokrinih oboljenja. Takođe, u instituciji gde se nalazi klinika, moraju postojati: odeljenje ili klinika endokrinologije, multidisciplinarni konzilijum koji se sastaje najmanje jednom mesečno, scintigrafska ispitivanja (institut nuklearne medicine), radiološka ispitivanja (ultrazvuk, KT, MSCT, NMR), citološka ispitivanja (fine needle aspiration biopsy), laboratorijski testovi i određivanje hormona i genetsko ispitivanje2.

Specijalistički staž iz uže specijalizacije može se po uputu odgovarajućeg fakulteta obavljati i u drugoj zdravstvenoj ustanovi istog nivoa. Ukoliko se uža specijalizacija odvija u nastavnoj bazi u kojoj se ne može u celosti organizovati predloženi program, potrebno je obezbediti da kandidat određeni vremenski period provede u drugim relevantnim (akreditovanim) hirurškim ustanovama u zemlji ili u inostranstvu.

Svakom specijalizantu određuje se mentor za specijalistički staž: najmanje docent (ili ekvivalent) sa više od 10 godina staža u endokrinoj hirurgiji. Za pojedine oblasti mentor može odabrati komentore (sa odbranjenom doktorskom tezom) sa više od 5 godina staža u endokrinoj hirurgiji.

____________
1 Dve godine prema EBSQ.
2 Prema EBSQ.

Specijalista iz uže oblasti endokrine hirurgije trebalo bi da poseduje osnovna znanja iz kompjuterske tehnologije, informatike, metodologije naučnog istraživanja i medicinske statistike, što je preduslov za njegovo uključivanje u naučno-istraživački rad (pisanje stručnih i naučnih radova, učešće na seminarima i kongresima itd).

Po odobrenoj užoj specijalizaciji iz endokrine hirurgije, kandidatu se uručuje indeks i specijalizantski karton u koji se upisuju asistencije i operacije koje svojim potpisom overava mentor (ili komentor).

U toku uže specijalizacije iz endokrine hirurgije mentor ima obavezu da svakih 3 meseca zakazuje kolokvijum u cilju provere stečenog znanja i da ocenu (od 5 do 10) upiše u indeks kandidata. Kolokvijum se sastoji iz praktičnog i teoretskog dela (usmeni ili test). Kolokvijum iz jedne oblasti može se polagati najviše dva puta.

Po realizaciji plana i programa iz uže specijalizacije kandidat polaže završni ispit pred komisijom (3 - 5 članova, uključujući i mentora). Ispit se sastoji iz praktičnog dela, usmenog ispita i stručnog rada iz uže specijalističke oblasti. Ukoliko kandidat ne zadovolji u bilo kom delu ispita smatra se da nije položio ispit. Konačna ocena formira se na osnovu rezultata sva tri dela ispita. Položeni ispit ocenjuje se ocenom dobar, vrlo dobar i odličan.

U toku specijalizacije kandidat mora dva3 puta referesati na stručnim i naučnim skupovima ili seminarima. Naučni rad iz oblasti uže specijalizacije može biti zamenjen stručnim radom koji kandidat kao prvi autor objavi u časopisu sa SCI ili CC liste.

Ispit iz uže specijalizacije može se polagati najviše dva4 puta. Po položenom ispitu kandidat dobija zvanje subspecijaliste endokrine hirurgije.

____________
3 Četiri puta po EBSQ.
4 Tri puta na MF u Beogradu.

Program uže specijalizacije iz endokrine hirurgije

Teoretska nastava.

Sistem rada je mentorski. Za više kandidata mogu se organizovati posebna predavanja.

PRVI SEMESTAR

ŠTITASTA ŽLEZDA (40 časova)

DRUGI SEMESTAR

PARATIROIDNE ŽLEZDE (20 časova)

ENDOKRINI PANKREAS (10 časova)

NADBUBREŽNE ŽLEZDE (30 časova)

Praktična nastava: svakodnevni pregledi bolesnika i vizite, preoperativna dijagnostika priprema i lečenje, postavljanje indikacija za operativnim lečenjem, postoperativno praćenje i lečenje.

Operativni program (katalog veština, dnevnik operacija)

U specijalizantski karton upisuju se asistencije i operacije koje svojim potpisom overava mentor (ili komentor). U toku staža neophodno je uraditi:

45. Medicinska citologija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije je da polaznicima u vidu organizovane nastave omogući sticanje znanja iz svih područja savremene medicinske citologije uključujući njen značaj i primenu u diferencijalnoj dijagnozi, određivanju kliničkog stadijuma bolesti, izboru lečenja i kontroli uspeha lečenja.

Program specijalizacije: kandidat će provesti planirano vreme na Institutu za patologiju Medicinskog fakulteta pod nadzorom nadležnog nastavnika u savladavanju osnova uzimanja i tehničke obrade citoloških i patohistoloških preparata mikroskopska dijagnostika - medicinska citologija - pregled 25 citoloških razmaza iz punkcione i 25 citoloških preparata iz eksfolijativne citologije uz teorijska predavanja, seminare i seminarske demonstracije. Na predavanjima i seminarima se obrađuje odgovarajuća tematika ili pojedinačni zanimljivi slučajevi uz pregled literature.

Tabela 1

PLAN I PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE IZ MEDICINSKE CITOLOGIJE

P - predavanja
S - seminari
SD - seminarske demonstracije
H - sati
ESCTS - bodovi
M - meseci

POGLAVLJA

Ginekološka citologija

Sadržaj predmeta

Indikacije za citološke analize. Prednosti, dijagnostičke vrednosti i klinička primena citologije. Vrste uzoraka, metode dobijanja i obrade. Citomorfologija normalnih ćelija vulve, vagine, vrata materice, endometrijuma, tube i ovarijuma. Citohormonska slika epitela materice od fetalnog doba do postmenopauze, uključujući i trudnoću, puerperij i laktaciju, kao i kod endokrinoloških poremećaja i primene hormona. Citohormonske promene endometrijunma. Citologija zapaljenja i uzročnika zapaljenja. Benigne proliferativne promene. Kriterijumi dijagnoze i diferencijalne dijagnoze primarnih malignih tumora i njihovih predstadijuma, metastaza i metastatskih tumora. Citološka kontrola lečenih bolesnica (operativni zahvat, zračenje, hemoterapeutici, hormoni).

Endokrinološka citologija

Sadržaj predmeta

Citodijagnostika dojke - Dobijanje uzorka za eksfolijativne pretrage. Iscedak. Skarifikat. Analiza uzoraka dobijenih punkcijom dojke. Morfološka slika tkiva dojke; fibrocistične promene sa i bez proliferacije; fibrocistične promene sa atipijom, suspektne promene. Zapaljenske promene: subareolarni absces, zapaljenske promene (akutna, subakutna, plazmacelularni mastitis, granulomatozna zapaljenja). Nekroza masnog tkiva. Ciste dojke. Fibroadenomi. Karcinom dojke - citomorfološke osobine dobro, srednje i slabo diferenciranih karcinoma; mogućnost subklasifikacije pojedinih karcinoma (mucinozni, apokrini, medularni itd); lobularni karcinom. Izgled ozračenih benignih i ozračenih malignih ćelija u punktatima dojke nakon poštedne operacije i zračenja. Određivanje estrogenskih iprogesteronskih receptora i drugih, posebno proliferacijskih obeležja, (Ki 67 i dr.), imunocitohemijski. Muška dojka.

Citodijagnostika štitaste i paratireoidne žlezde - Uloga kliničke citologije u dijagnostici bolesti štitaste žlezde. Način izvođenja aspiracijske punkcije štitaste žlezde pod kontrolom ultrazvuka. Interpretacija citoloških nalaza: poznavanje citoloških elemenata nepromenjene štitaste žlezde u razmazu i promene citoloških parametara kod zapaljenja i tumora (adenoma, Hürthle tumora, diferenciranih, nediferenciranih i anaplastičnih karcinoma štitaste žlezde, medularnih karcinoma, mešanih tumora štitaste žlezde i limfoma, metastaza malignih tumora u štitastu žlezdu i metastaza karcinoma štitaste žlezde u limfne čvorove).

Hematološka citologija

Sadržaj predmeta

Indikacije za citološku punkciju kostne srži, limfnog čvora, slezine i jetre. Normalni razvoj hematopoetskih ćelija (imunopoeza, mijelopoeza). Diferencijacija i maturacija ćelija mijelopoeze (eritropoeza, granulopoeza i trombopoeza). Morfološke karakteristike nemalignih poremećaja ćelija mijelopoeze (anemije, anomalije i poremećaji granulocita, poremećaji monocita i makrofaga, poremećaji morfologije i broja trombocita). Klasifikacija i morfološke karakteristike bolesti matične ćelije (aplastična anemija, izolovana aplazija crvene loze, mijelodisplastični sindrom, hronični mijeloproliferativni sindrom). Neoplastične bolesti limfnog sistema: leukemijski oblici hroničnih limfoproliferativnih bolesti, limfomi tipa Hodgkin i Non-Hodgkin, imunoproliferativne bolesti (morfološka, fenotipska, genotipska i kinetička obeležja). Histiocitoze, paraziti, "strane ćelija" (metastatski tumori) u kostnoj srži. Akutne leukemije (klasifikacija, morfologija, citohemijske, imunofenotipske i genotipske karakteristike).

Pulmološka citologija

Sadržaj predmeta

Načini dobijanja uzoraka za citološku obradu. Zapaljenske bolesti plućnog parenhima, hronične opstruktivne bolesti, karcinomi pluća. Citomofologija ćelija respiratornog sistema, pleure, ostalih intratorakalnih organa i tkiva. Citologija zapaljenskih i ostalih ne-tumorskih promena. Atipija, proliferacije, metaplazija i premaligne promene epitela respiratornog sistema. Citodijagnostika pleuralnih izliva. Citomorfologija benignih i malignih tumora bronha, pluća, pleure, medijastinuma. Citodijagnostika sekundarnih tumora istih lokalizacija. Citodijagnostika u praćenju efekta terapije.

Urološka citologija

Sadržaj predmeta

Citološka pretraga mokraće - indikacije, tehnička priprema mokraće. Građa urotela i izgled ćelija urotela u sedimentu mokraće. Benigne bolesti urotrakta - ciste bubrega, kamenci, zapaljenja (akutne, subakutne, hronične, specifične - bakterijske, virusne, malakoplakija). Hematurija - izgled eritrocita u sedimentu mokraće. Premaligna stanja urotela - diskarioza. CIS, karcinom urotela. Karakteristike papilarnih tumora urotela. Citodijagnostika bubrega, tehnika punkcije bubrega, izgled tubularnog epitela bubrega u sedimentu mokraće. Benigne lezije (ciste, apscesi) i tumori bubrega - klasifikacija i citološke karakteristike. Citodijagnostika prostate - zapaljenje, dobroćudne i atipične hiperplazije, neoplazme prostate.

Gastroenterološka citologija

Sadržaj predmeta

Dijagnostička vrednost citologije u gastroenterologiji. Vrste uzoraka (punktat, bris, ispirak) i načini dobijanja materijala (ciljano uz pomoć endoskopa, ultrazvuka, CT-a i EM-a). Citomorfologija epitelnih ćelija jednjaka. Zapaljenske promene. Barrett-ov ezofagus. Premaligne lezije i tumori. Citomorfologija želudačnih ćelija. Zapaljenske promene na ćelijama i mogućnost morfološke identifikacije uzročnika - Helicobacter pylori. Atrofični gastritis, intestinalna metaplazija, displastične promene. Limfomi - MALTOMI. Normalna citomorfologija sluznice debelog creva. Zapaljenske promene na ćelijama - bakterijske, virusne i parazitarne etiologije, kao i u hroničnim idiopatskim bolestima creva. Maligne bolesti tankog i debelog crijeva (karcinomi, limfomi, enterohromafilni tumori).

Citomorfologija zapaljenskih i hronično - degenerativnih promena jetre. Primarni i metastatski tumori.

Benigni i maligni tumori pankreasa (cistadenomi, tumori endokrinog dela, karcinomi).

Citodijagnostika u koštano­zglobnoj i mekotkivnoj patologiji

Sadržaj predmeta

Osnovne morfološke karakteristike ćelija kosti: osteoblasta, osteocita i osteoklasta, hondroblasta. Osnovne morfološke karakteristike ćelija sinovije: sinoviocita tipa A i B.

Osnovne morfološke karakteristike drugih mezenhimalnih ćelija: fibrocita, fibroblasta, lipocita, lipoblasta, lejomiocita, lejomioblasta, rabdomiocita, rabdomioblasta, ćelija porekla omotača perifernog nerva, histiocita.

Osnovne morfološke karakteristike metastatskih ćelija u kosti.

Citološke osobenosti primarnih benignih, malignih i sekundarnih tumora kosti. Citološke osobenosti primarnih benignih, malignih i sekundarnih tumora mekih tkiva. Citološke osobenosti tumoru sličnih lezija kosti.

Citomorfološke karakteristike punktaka sinovije.

Tehnika izrade, interperetacija i značaj "touch imprint" citologije u koštanim i mekotkivnim tumorima. FNA u mekotkivnim i koštanim tumorima.

46. Klinička patologija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije je da polaznicima u vidu organizovane nastave omogući sticanje znanja iz svih područja savremene kliničke patologije uključujući njen značaj i primenu u diferencijalnoj dijagnozi, određivanju kliničkog stadijuma bolesti, izboru lečenja i kontroli uspeha lečenja.

Program specijalizacije: kandidat će provesti planirano vreme na Institutu za patologiju Medicinskog fakulteta pod nadzorom nadležnog nastavnika u savladavanju osnova uzimanja i tehničke obrade patohistoloških preparata -30 patohistoloških preparata iz odgovarajuće oblasti patologije. Dozvoljeno je korišćenje stručne literature uz teorijska predavanja, seminare i seminarske demonstracije. Na predavanjima i seminarima se obrađuje odgovarajuća tematika ili pojedinačni zanimljivi slučajevi uz pregled literature.

PLAN I PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE IZ KLINIČKE PATOLOGIJE

P - predavanja
S - seminari
SD - seminarske demonstracije
H - sati
ESCTS - bodovi
M - meseci

IZABRANE OBLASTI

PEDIJATRIJSKA PATOLOGIJA

Fetalna perinatalna, neonatalna i dečja patologija. Patologija zapaljenja, malignih epitelnih tumora, leukemija i limfoma.

PATOLOGIJA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA

Način uzimanja i vrste uzoraka u GIT-u. Tehnika obrade standardnim metodama, zamrznuti preparati, razna bojenja, imunohistohemijske analize. Patologija jednjaka, zapaljenja, premaligne lezije i tumori. Promene u želucu, zapaljenja, premaligne lezije, maligni epitelni tumori i maligni limfomi. Promene u tankom i debelom crevu. Zapaljenske promene, bakterijske virusne i parazitarne i hronične idiopatske bolesti creva, Maligni tumori tankog i debelog creva. Promene u jetri. Zapaljenja, primarni i sekundarni tumori. Patologija žučne kese, zapaljenja i maligne lezije. Promene u endokrinom i egzokrinom pankreasu i neuroektoderamalni tumori.

47. Onkologija

(12 meseci)

ONKOLOGIJA - UŽA SPECIJALIZACIJA

SUBSPECIJALIZACIJA ILI UŽA SPECIJALIZACIJA (PROISTIČE IZ SPECIJALIZACIJA POJEDINIH GRANA MEDICINE KOJA AKTIVNO UČESTVUJU U DIJAGNOSTICI I LEČENJU ONKOLOŠKOG BOLESNIKA)

DEFINICIJA: Medicinska disciplina koja sadrži dijagnostičke i terapijske procedure

Medicinska onkologija vuče korene iz hematoloških i pedijatrijskih maligniteta. Započela je kao specijalnost orijentisana na malim istraživanjima, dok su sada ta klinička istraživanja veoma značajna onkološka aktivnost, koja danas određuju tok terapijskih procedura . U toku proteklih 20 godina, došlo je do velikog razvoja u okviru medicinskog bavljenja malignim bolestim, a posebno je došlo do pomaka u razvoju terapija za solidne tumore.

Danas, onkologija je klinička specijalnost koja se bazira na širokoj osnovi sa velikom odgovornošću ka obezbeđivanju najsavremenijih dijagnostičkih i terapijskih procedura. Medicinska onkologija utvrđuje efikasnosti lečenja raka na nacionalnom nivou i isto tako utvrđuje i palijativnu negu bolesnika kao pojedinca. Onkolozi danas sa povećanom učestalošću susreću bolesnike na samom početku njihove bolesti radi razmatranja ađuvantne i preoperativne (neoađuvantne) terapije. Zato oni moraju biti obučeni za rad u okviru multidisciplinskog tima, da imaju sposobnost savetovanja u vezi sa svim aspektima lečenja uključujući hirurgiju i radioterapiju. Takođe, moraju biti obučeni i za pružanje specijalističke medicinske terapije.

TRAJANJE UŽE SPECIJALIZACIJE IZ ONKOLOGIJE

Specijalizacija traje 1 godinu ili 2 semestra

STRUKTURA I ORGANIZACIJA IZ UŽE SPECIJALIZACIJE

Obuka u okviru subspecijalističkih studija iz Onkologije se sastoji iz osnovne obuke i obuke više specijalnosti.

Od subspecijalizanta se očekuje da aktivno učestvuje u radu organizacione jedinice koja mu je u osnovi svoje specijalizacije, tako što će iznositi i prikazivati pojedinačne bolesnike, uz konsultaciju sa onkolozima i šefovima odeljenje na kome se trenutno nalazi subspecijalizant.

Obavezna su prisutvovanja vizitama i prikazivanja bolesnika šefu ili načelniku odeljenja. Da aktivno učestvuje u svim fazama dijagnostičko-terapijskog tretmana u zavisnosti da li je opredeljen za hirurga onkologa, ginekologa onkologa i sl. S tim da program znanja i veština posebno obrađuju ginekolozi hirurzi i plan i program će biti dodat ovom tekstu.

Specijlaizant ima obavezu prisutvovanja svim onkološkim komisijama - ima obavezu da prisustvuje 10 puta na komisiji za tumore pluća, tumore dojke, kolorektuma, 5 puta na komisiji za CNS, limfome, urogenitalne, ginekološke, glava i vrat, maksilofacijalne i melanomi i meka tkiva.

Specijalizant ima obavezu da redovno prisustvuje stručnim sastancima u okviru kontinuirane medicinske edukacije (KME) i da se redovno informiše iz stručnih i naučnih časopisa i isto tako ima obavezu upotrebu interneta.

U okviru subspecijalizacije specijalizant ima obavezu da provede 1 mesec na odeljenju za tumore pluća (ova obaveza je u koliko se u instituciji ne dijagnostikuju i ne leče tumore pluća).

U okviru subspecijalizacije za onkologa specijalizant provodi četiri meseca na radioterapiji gde se upoznaje sa osnovima radioterapije, aktivno učestvuje u donošenju plana iradijacije, uz specijaliste radioterapeute obrađuje bolesnike i redovno obilaze bolesnike putem vizita i samostalne obrade bolesnika (anamneza i pregled).

Subspecijalizant ima obavezu da jedan mesec provede na "Imaging" radiologiji i da se upozna sa svim radiloškim i radiološki interventnim metodama i da provede jedan mesec na nuklearnoj medici radi upoznavanja (PET/CT-a i lečenje karcinoma štitnjače, oktaskena itd....).

U okviru nastavnog plana subspecijalizant provodi 1 semestar na planu obuke na internističkoj onkologiji, ginekologiji ili hirurgiji u zavisnosti od primarne specijalističke struke.

Obaveze subspecijalizanta su da prisustvuje svim teoretskim predavanjima koja su predložena i kao osnov onkologije.

Aktivno učešće u medicinskim veštinama, vizitama, prisustvovanja CME, i ostalim stručnim sastancima, odnosno po planu rada organizacione jedinice.

TEORIJSKA PREDAVANJA / ukupno 25 časova/

Biološki i molekularni principi, principi citogenetike, genomike, histopatologija i imunologija

Farmakologija.

Diferencija ćelije i ćelijskog ciklusa.

Kancerogeneza (fizički, hemijski i virusno-bakteriološki uzročnici), rast, progresija i metastaziranje tumora.

Hemostaza i angiogeneza.

Faktori rasta, citokini i monoklonska antitela

Dijagnoza, prevencija, prognoza i osnovni princip tretmana svih lokalizacija.

Paraneoplastični sindrom.

Tumori dece.

Visokodozna terapija i autologna transplantacija

Nove terapije.

Procedure u dijagnostici i tretmanu: karcinoma dojke, bronhopulmonalnih tumora, mezotelioma, digestivnih tumora, tumora bubrega, prostate, uterusa, ovarijuma, Hočkinove bolesti, NHL, CNS, kože, kosti. ORL i maksilofacijalne regije, mladeži, sarkomi i meka tkiva.

Terapija bola, palijativna terapija i nega.

Psihološki aspekti i socijalni aspekti.

Urgentna onkologija.

Gerijatrijska onkologija.

Komplikacije hemijoterapije.

Osnovna znanja fizike

Radiobiologija, radiofizika, tehnike iradijacije organa, dozimetrija i radioprotekcija

Radiološki tretman prema lokalizaciji tumora (dojke, limfomi, plućni karcinomi ...

Konformalna radioterapija

Iradijacije tumora kod dece.

Inovacije u radioterapiji.

PROGRAM PROVERE ZNANJA TOKOM SPECIJALISTIČKOG STAŽA

Da bi se ostvario odgovarajući kvalitet specijalizacije ili uže specijalizacije stečeno znanje se proverava kroz trajni nadzor mentora, potvrde prisustvovanja komisijama, stručnim sastancima, vizitama, teoretskoj nastavi, praktičnoj obuci (zapis u Indeksu sa overom mentora).

Tokom specijalističkog staža specijalizant ima stalno proveru znanja nakon svake celine polaže kolokvijum, tako da u Indeksu ima upisano 10 kolokvijuma.

Provera znanja nakon 3 godine ili 6 semestara iz bazične onkologije za koju je opredeljen po osnovnoj specijalizaciji.

Provera znanja nakon jednog semestra radiologije i radioterapije.

Radiologija i nuklearna,

Osnovni principi radioterapije

Provera znanja nakon jednog semestralnog boravka na odeljenju koje nije direktno vezano za osnovnu specijalnost.

Kolokvijume polaže kod nastavnika koji su zaduženi za određene oblasti u dogovoru sa Mentorom.

KATALOG VEŠTINA

Detaljno i pouzdano uzimanje istorije bolesnika detaljan klinički pregled kao i sposobnost za formulisanje diferencijalne dijagnoze uz unošenje odgovarajućih detalja u istoriju bolesti

Precizna procena fizičkih, emocionalnih, psiholoških i socijalnih potreba bolesnika

Utvrđivanje rizika procedure ili istraživanja

Sposobnost da proceni bolesnikovo razumevanje njegovog stanja i obezbedi edukaciju i informacije adekvatne datoj kliničkoj situaciji

Sposobnost da dobije informisani pristanak za proceduru i da bolesniku objasni i prenese rizike procedure

Sposobnost da organizuje i koordinira drugo osoblje koje će biti uključeno u proceduru kao ili negu pacijenta nakon završetka procedure

Sposobnost za planiranje, implementaciju i interpretaciju odgovarajućih efikasnih dijagnostičkih i prognostičkih istraživanja

Precizno dijagnostičko rezonovanje

Da uvek ima na umu starosnu dob, status, kulturološke i socijalne aspekte pacijenta kada se odlučuje za način lečenja

Indikacije i ciljevi hemioterapije kod primarnih i metastatskih kancera, uključujući i adjuvantnu i neoadjuvantnu terapiju

Indikacije za hemiopterapiju kao radijacijski pojačivač osetljivosti

Procena pacijentovih komorbidnih stanja radi utvrđivanja odnosa rizika/koristi hemioterapije za datog bolesnika

Sposobnost da proceni pacijentovo razumevanje datog stanja i da pruži edukaciju i informacije adekvatne datoj kliničkoj situaciji

Poznavanje patofiziologije bola

Sposobnost da precizno proceni potrebe bolesnika

Adekvatan stav prema bolesniku, njegovim simptomima i porodici

Veštine koje su određene prema usmerenim hirurškim granama.

SPECIJALISTIČKI ISPIT (TEST, SPECIJALISTIČKI RAD, PRAKTIČNI USMENI DEO KOMISIJA)

Specijalizant - student pristupa ispitu ako u indeksu ima zapis sa potpisom i overom boravka u organizacionim jedinicama koje su predviđene planom i programom, potvrdu prisustvovanja komisijama, stručnim sastancima, vizitama, teoretskoj nastavi, praktičnoj obuci, zatim upisana tri kolokvijuma koji su izvedeni na kraju obuke organizacionih jedinica i upisani u indeks, sve to na kraju overava mentor i daje saglasnost da student može pristupiti ispitu.

Mentor specijalizanta - studenta ne može biti u ispitnoj komisiji

Diploma se izdaje za specijalistu: GINEKOLOG - ONKOLOG, HIRURG - ONKOLOG - UROLOG - ONKOLOG, ORL - ONKOLOG, INTERNISTA - ONKOLOG, SPECIJALISTA OPŠTE MEDICINE ONKOLOG, GASTROENTEROLOG - ONKOLOG, PULMOLOG - ONKOLOG....... NEUROHIRURG - ONKOLOG.....

48. Medicina bola

(12 meseci)

Svrha: Svrha uže specijalizacije iz oblasti medicine bola je da poboljša znanja lekara koji su zainteresovani za probleme pacijenata pogođenih akutnim i hroničnim bolovima, kako u odnosu na nemalignu i malignu patologiju, tako i za akutni i hronični bol.

Cilj: Unapređenje teorijskog i praktičnog znanja za potrebe lečenja bola kojim se poboljšava kvalitet života pacijenta i porodice, suočavajući se sa problemima koji prate bolesti koje ugrožavaju život, kroz prevenciju otklanjanja patnje putem ranog otkrivanja, procene i lečenja bola i drugih problema i simptoma: fizičkih, psihosocijalnih i duhovnih (Svetska zdravstvena organizacija, 2002).

Potreba za ovakvim osposobljavanjem zdravstvenih radnika nastala je kao posledica starenja stanovništva i sve većeg broja obolelih od bolesti koje imaju progresivni tok (kardiovaskularnih bolesti, malignih bolesti, šećerne bolesti, neuromuskularnih, cerebrovaskularnih bolesti), HIV/AIDS-a, saobraćajnog traumatizma, kao i problema vezanih za terapiju postoperativnog bola i dr. Procenjeno je da približno 70-80% onkoloških bolesnika sa odmaklom bolešću oseća bol. Kada pacijent oseća stalni bol to znatno utiče na kvalitet i sve aspekte njegovog života. Uspešna kontrola bola značajno poboljšava kvalitet života kako samih pacijenata tako i njihovih bližnih.

Sadržaj: Program ove uže specijalizacije traje godinu dana i to: 10 meseci obuke (dva semestra) i dva meseca spremanja ispita. Program obuhvata teorijska i praktična znanja iz brojnih oblasti: anatomija i fiziologija bola; semiologija i procena bola; akutni i hronični postoperativni bol; maligni i nemaligni hronični bol; neuropatski bol; medikamenti u terapiji bola; interventne procedure u lečenju bola; uloga fizikalne terapije; nemedikamentno lečenje bola; etički aspekti; prava pacijenata u skladu sa zakonom.

Prohodnost: Medicina bola je interdisciplinarni i multiprofesionalni holistički pristup koja podrazumeva timski rad. Ona promoviše filozofiju tima i timskog rada te prohodnost ka toj užoj specijalizaciji imaju lekari koji imaju završenu specijalizaciju: anestezije sa reanimatologijom, internisti, pedijatri, neurolozi, specijalisti fizikalne medicine i rehabilitacije, specijalisti opšte medicine, opšte hirurgije, abdominalne hirurgije, vaskularne hirurgije, grudne hirurgije, ortopedske hirurgije i traumatologije, dečje hirurgije, neurohirurgije, plastične, rekonstruktivne i estetske hirurgije, maksilofacijalne hirurgije, urologije, kardiohirurgije, psihijatrije, dečje i adolescentne psihijatrije, infektologije, radiologije, kliničke farmakologije.

Oblici nastave: U okviru ovog programa nastava će biti realizovana kroz teoretska predavanja, seminarsku nastavu, radionice, praktičnu nastavu kroz obavezni staž u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanog mentora i završni ispit. Praktična nastava se obavlja po mentorskom principu u tercijarnim zdravstvenim ustanovama.

Po odobrenoj užoj specijalizaciji iz Medicine bola kandidatu se uručuje indeks i specijalizantski karton u koji se upisuju seminarski radovi, pohađanje teorijske nastave, asistencije i samostalno izvedene praktične procedure u toku lečenja bola koje svojim potpisom overava mentor.

Po realizaciji plana i programa iz uže specijalizacije kandidat polaže završni ispit pred komisijom od pet članova. Ispit se sastoji iz praktičnog dela, usmenog ispita i odbrane stručnog rada iz uže specijalističke oblasti. Ukoliko kandidat ne zadovolji u bilo kom delu ispita smatra se da nije položio ispit. Konačna ocena se formira na osnovu sva tri dela ispita. Položeni ispit se ocenjuje ocenom dobar, vrlo dobar i odličan.

1. Teorijska nastava obuhvata sledeće oblasti:

UVODNI DEO:

Anatomske i fiziološke osnove bola

- Anatomija bola

- Neuro-anatomski supstrati nocicepcije i transmisije bola

- Mehanizmi modulacije od strane centralnog nervnog sistema

- Plasticitet i bol: uloga dorzalnih korenova

- Teorije bola

Procena bola:

- Procena bola

- Klinička evaluacija bola

Farmakologija i lečenje bola:

- Farmakologija CNS-a i nociceptivne transmisije

- Farmakologija opijata

- Opijati: klinička upotreba

- Bol, opijati, adikcija

- Farmakologija neopijatnih analgetika

- NSAIL i COX inhibitori: klinička upotreba

- Farmakologija antidepresiva

- Antidepresivi kao koanalgetici - klinička upotreba

- Farmakologija antikonvulziva

- Antikonvulzivi kao koanalgetici - klinička upotreba

- Kanaboidi

Etički, pravni i deontološki aspekti

- Principi medicinske etike

- Održavanje i odustajanje od lečenja

- Informacija, istina i nada

- Slobodna volja i pisani pristanak (izbor)

- Pravno-legalni aspekti

- Bol u jedinici za intenzivno lečenje

- Briga o umirućem pacijentu u jedinici za intenzivno lečenje

- Etika u slučaju kritično obolelog

- Komunikacija sa rodbinom umirućeg pacijenta u jedinici za intenzivno lečenje

2. Klinička stanja:

Postoperativni akutni bol:

- Uzroci bola

- Ocena jačine bola

- Farmakološka terapija

- Invazivne procedure

- Regionalna analgezija u terapiji postoperativnog bola

- Pacijent kontrolisana analgezija

Kancerski bol:

- Kancerski bol: uzroci i posledice

- Epidemiologija kancerskog bola

- Procena kancerskog bola

- Medikamentna terapija kancerskog bola

- Interventne procedure u terapiji kancerskog bola

- Specifični bolni simptomi, proboj bola, koštane metastaze

- Bol kao hitno stanje

- Kontrola bola u okviru brige o umirućem pacijentu

- Rotacija opioida

Hronični nekancerski bol

- Hronični postoperativni bol

- Osteoartritis i reumatoidni artritis

- Miofascijalni bol i fibromialgični sindrom

- Bol u leđima

- Bol u vratu

- Visteralni bol

- Bol u neurologiji

- Glavobolje

- Neuropatski bol

- Periferne neuropatije

- Dijabetična neuropatija

- Kompleksni regionalni bolni sindrom

- Centralni bol, fantomski bol

- Trigeminalna neuralgija

- Bol kod starijih osoba

- Bolni sindromi

Primena invazivnih i neinvazivnih procedura u terapiji bola

- Primena ultrazvuka u izvođenju invazivnih procedura

- Centralni nervni blokovi

- Blokovi nervnih pleksusa

- Blokovi perifernih nerava

- Blokovi nervnih gangliona

- Centralna neuro-stimulacija

- Transkutana elektro neuro-stimulacija

- Mogućnosti fizikalne medicine u lečenju bola - nefarmakološka terapija

- Radio terapija u lečenju bola

- Placebo analgezija

- Neurohirurške procedure u lečenju bola

3. BOL U PEDIJATRIJI:

Pregled aktuelnih problema i njihov istorijat

Bol kod dece

- Razvoj bolnih puteva i mehanizmi bola

- Procena bola

- Pedijatrijske i neonatalne skale

- Kliničke implikacije farmakokinetike analgetika kod dece

- Farmakološko lečenje bola

- Regionalna analgezija

- Nefarmakološke tehnike analgezije

- Hronični bol kod dece

Ishod: Praćenjem nastave uže specijalizacije medicine bola kandidati bi se osposobili da:

- Omoguće otklanjanje bola i drugih simptoma

- Objedinjuju psihološke i duhovne aspekte brige o pacijentu

- Nude sistem podrške i pomoći pacijentu

- Da se obuče timskom pristupu u prepoznavanju potreba pacijenata i njihovih porodica

- Poboljšaju kvalitet života, a takođe pozitivno utiču na tok same bolesti

Stečeno zvanje:

Subspecijalista medicine bola.

49. Neuroradiologija

(12 meseca)

Neuroradiologija je oblast medicine koja se bavi i dijagnostičkim imidžingom i interventnim procedurama na mozgu, kičmenoj moždini, glavi, vratu i čulnim organima kod dece i odraslih.

Uža specijalizacija iz neuroradiologije traje jednu godinu i odvija se u dve faze. Prva faza određena je kliničkim aspektom i obuhvata upoznavanje kandidata s temeljnim postavkama kliničke neuroradiologije, neuropatologije i neurohirurgije. Druga faza uže specijalizacije određena je boravkom i radom kandidata u ustanovi s uhodanim kolektivom neuroradiologije i uz radne obaveze uključuje predavanja, kolokvijume i završni ispit. Cilj uže specijalizacije je priprema radiologa za radno mesto na kome će biti posvećen dijagnostici i lečenju oboljenja mozga, kičmene moždine, glave i vrata kod dece i odraslih.

Uža specijalizacija iz neuroradiologije traje 1 godinu od kojih klinički deo traje 3 meseci, a radiološki 8 meseci, a preostali 1 mesec je predviđen za godišnji odmor i pripremu završnog ispita. Za specijalizante koji će se baviti interventnom neuroradiologijom savetuje se produženje uže specijalizacije za 1 godinu.

A. KLINIČKI DEO UŽE SPECIJALIZACIJE
- TRAJANJE tri meseca

PLAN I PROGRAM

1) BORAVAK NA NEUROLOGIJI 1 mesec

Prisustvovanje kliničkoj viziti, redovni neurološki, neuropatološki i neuroradiološki sastanci, uzimanje anamneze i statusa, upoznavanje sa osnovnim neurološkim metodama (EEG, EMG), urgentna stanja i prisustvovanje predavanjima.

2) BORAVAK NA NEUROHIRURGIJI 0,5 meseci

Prisustvovanje sastancima, operativnim zahvatima i kliničkim vizitama.

3) BORAVAK NA NEUROPATOLOGIJI 1,5 meseci

Prisustvovanje sekcijama, upoznavanje sa postupcima, uzimanje preparata na patologiji i prisustvovanje sastancima.

Na kraju ovog dela uže specijalizacije znanje se proverava kolokvijumom.

B. RADIOLOŠKI DEO UŽE SPECIJALIZACIJE
- TRAJANJE osam meseci

PLAN I PROGRAM:

1. URGENTNA STANJA U NEUROLOGIJI (trauma, poremećaji svesti, znaci cerebralne smrti, traume ekstrakranijalnih krvnih sudova, subarahnoidalno krvarenje, metabolička stanja, status epileptikus).

2. CEREBROVASKULARNE BOLESTI (okluzivne bolesti krvnih sudova, tromboza i embolija, endarteritisi, TIA, RIND, stari infarkt, ishemični infarkt, hemorargični infarkt, spontana krvarenja i razvoj infarkta, kontrola infarkta).

3. ZAPALJENSKE I PARAZITARNE BOLESTI (edem, cerebritis, ventrikulitis, apsces, tuberkulozni meningitis, tuberkulom, serozni meningitis, cisticerkoza, histiocitoza, multipla skleroza).

4. DEGENERATIVNE BOLESTI (atrofija kao proces starenja, atrofija u traumi, atrofija u cerebrovaskularnoj bolesti, demencija, degenerativne promene diskusa).

5. NEUROONKOLOGIJA (tumori baze lobanje, zadnje lobanjske jame, supratentorijalni tumori, tumori spinalnog kanala).

6. NEUROMUSKULARNE BOLESTI (amiotrofična lateralna skleroza, spondilozna cervikalna mijelopatija).

7. EPILEPSIJA (indikacije za neuroradiološke preglede, algoritam pregleda).

8. SUDSKA NEURORADIOLOGIJA (značaj analize mozga u posttraumatskim stanjima, bolesti zavisnosti, epilepsija)

9. NEURORADIOLOŠKE METODE U PSIHIJATRIJI (shizofrenija, depresija, delirijum).

10. NEUROPEDIJATRIJA (prenatalna, konatalna i postnatalna analiza mozga, krvarenje u matriks, minimalna cerebralna disfunkcija, anomalije, kongenitalne bolesti bele mase, epilepsija).

11. STEREOTAKSIJA (indikacije, metode izvođenja).

12. INTERVENTNA NEURORADIOLOGIJA (indikacije, tehnika i klinički rezultati interventne neuroradiologije)

METODOLOGIJA I BROJ PREGLEDA

Predviđena je nastava u formi seminara i predavanja (teorijski deo), praktična nastava i postavljanja dijagnostičkih problema uz samostalno učestvovanje kandidata (praktični deo).

I) Teorijski deo

1. Anatomija, uključujući i razvojnu anatomiju, centralnog i perifernog nervnog sistema, čulnih organa, glave i vrata kao i kičme i kičmene moždine

2. Radiološko-patološka korelacija oboljenja i varijeteta CNS-a, uključujući kičmu i kranijum i poremećaja oftalmološke i ORL regije

3. Fizički i tehnički principi CT i MR dijagnostike, angiografija, UZ dijagnostike i klasične radiogrfske tehnike i mijelografije

4. MR spektroskopija i funkcionalni imidžing

5. Klinička primena neuroradiologije

6. Indikacije, tehnika i klinički rezultati interventne neurordiologije. Svi subspecijalizanti trebalo bi da imaju osnovna znanja o interventnim procedurama tako da imaju puna znanja o indikacijama, tehničkim problemima, kontraindikcijama i rizicima zahvata. Specijalisti koji se opredele za interventnu neuroradiologiju će imati ekstenzivniju obuku (moraće da provedu na edukaciji više od 1 godine koliko je predviđeno užom specijalizacijom). Neophodno je da se specijalizanti obuče tehnikama sedacije i analgezije koje su potrebne za interventne procedure.

7. Farmakologija kontrastnih sredstava.

8. Bezbednost i zaštita pacijenta u neuroradiologiji.

II) Praktični deo

1. Radiografija (pregledi primarne zdravstvene zaštite; trauma lobanje, lica i kičmenog stuba; pedijatrijska ispitivanja uključujući i zlostavljanje dece)

2. Ultrazvučna dijagnostika (uključujući i Doppler) - 150

3. Mijelografija - 50 (asistira, a 15 sam izvodi)

4. Cerebralna angiografija - 100

5. Spinalna angiografija - 25

6. CT mozga - 500

7. CT mijelografija - 50

8. MR mozga - 150

9. MR kičme - 100

9. MRS/ funkcionalni imidžing - 25

10. SPECT i PET imidžing - 25

11. Stereotaksija - 25

12. Interventna neuroradiologija (embolizacija aneurizmi i AVM, embolizacija spinalnih AVM, vertebroplastika, embolizacija hipervaskularizovanih tumora) - 40 (asistira u svim, a 10 sam izvodi).

50. Interventna radiologija

(12 meseci)

Interventna radiologija uključuje sve slikom vođene procedure. Ove procedure imaju važnu ulogu u kliničkom ispitivanju. Pored toga što su invazivne, ove procedure zamenjuju hirurgiju i imaju manju stopu komplikacija.

Period treninga trebalo bi da bude 1 godina (11 meseca treninga i 1 mesec godišnjeg odmora i spremanja ispita) uz neophodnu superviziju i sa obavljenim dovoljnim brojem procedura kao prvi operater.

Neophodno je znanje o tehnikama sedacije i analgezije, patološkoj i kliničkoj osnovi specijalnosti kojom se bave lekari na obuci. Oni moraju učestvovati u kliničko-radiološkim konfrontacijama. Neophodno je da se jedan deo provede u ambulantno polikliničkoj službi. U toku perioda obuke neophodno je da provedu vreme oko 2 meseca kliničkog treninga u odeljenju vaskularne hirurgije, interne medicine ili druge uže specijalnosti hirurgije ili interne koja je u vezi sa oblasti interventne radiologije.

Uža specijalizacija iz interventne radiologije (vaskularna i nevaskularna interventna radiologija) namenjena je specijalistima radiologije koji će invazivne i interventne procedure izvoditi u saradnji sa hirurzima, raznih užih specijalnosti. Mesto rada ovih užih specijalista radiologije su Klinički centri, Kliničko bolnički centri i Regionalne bolnice. Klinička pozadina je neophodna kao osnov za izvođenje interventnih procedura. Ovakvi centri treba da imaju vrhunsku radiološku opremu, monitoring, pristup anestetičkoj opremi kao i mogućnost adekvatne nabavke potrošnog materijala, neophodnog za izvođenje interventnih radioloških procedura.

Stažiranje je podeljeno u tri dela. Prvi deo predstavlja stažiranje koje se provodi na kliničkim odeljenjima i traje dva I po meseca. Drugi deo je stažiranje na odeljenjima iz radiologije na kojima se izvode intravaskularne radiološke intervencije. Ovaj deo stažiranja traje četiri I po meseca Treći deo predstavlja stažiranje na radiološkim odeljenjima gde se provode nevaskularne interventne radiološke procedure. Ovaj deo staža traje četiri meseca.

U toku treninga (stažiranja) predviđeni su kolokvijumi koji se polažu kod određenih mentora i to praktično.

Kolokvijumi su:

1. Neinvazivne dijagnostičke vaskularne procedure

2. Dijagnostička angiografija

3. Arterijske interventne procedure

4. Venske interventne procedure

5. TIPS, TACE, Ekstrakcija intravaskularnih stranih tela

6. Perkutane biopsije

7. Perkutane drenaže kolekcija

8. Perkutane uroradiološke interventne procedure

9. Perkutane hepatobilijarne interventne procedure

10. Interventna radiologija GITa

I. UVOD - STAŽIRANJE NA KLINIČKIM ODELJENJIMA
Trajanje 2,5 meseci

Tokom ovog vremena kandidat boravi po pola meseca na odeljenjima iz torakalne, abdominalne i vaskularne hirurgije, odeljenju urologije, te odeljenju onkologije. Obavezno prisustvuje stručnim skupovima (konzilijumima) na kojima se donose indikacije za pojedine terapijske zahvate. Boravi u operacionim salama kako bi se što bolje upoznao s hirurškim metodama koje zajedno s metodama interventne radiologije predstavljaju metode terapijskog izbora. Upoznaje se s neradiološkim dijagnostičkim metodama koje su od koristi kod donošenja indikacija za postupke interventne radiologije.

II. VASKULARNA INTERVENTNA RADIOLOGIJA
Trajanje 4,5 meseci

1. Neinvazivne dijagnostičke vaskularne procedure (0,5 mesec)

1.1. Doppler ultrasonografija

Razumevanje i interpretacija:

- dupleks sonografija arterijskog i venskog sliva,

- normalan i izmenjen Doppler talas,

- najčešća ispitivanja, kao što je Doppler karotidnih, hepatičnih, renalnih arterija i dupleks ispitivanje venskog sliva donjih ekstremiteta.

1.2. CT angiografija

Trening bi trebalo da omogući razumevanje:

- bazne fizike jednoslajsnog i multisektorskog CTA,

- CTA protokole koji uključujući kontrastna sredstva i rekonsrtuktivne tehnike,

- radijacione doze za CTA i metode za njihovo smanjivanje,

- prednosti i nedostatke CTA u odnosu na druge dijagnostičke tehnike

1.3 MR angiografija (MRA)

Lekari koji se obučavaju moraju biti familijarni sa:

- MR fizikom i MRA tehnikama,

- prednostima i nedostacima različitih kontrastnih sredstava koji se koriste za MRA,

- prednosti i nedostaci MRA u odnosu na druge dijagnostičke tehnike.

2. Dijagnostička angiografija (jedan mesec)

2.1. Bazična obuka

Lekari na obuci moraju biti familijarni sa:

- baznom hemijom različitih jodnih kontrastnih materijala i njihovim prednostima i nedostacima kod angiografija,

- mehanizmima kojima se smanjuje nefrotoksičnost u visokorizičnih pacijenata kao što su oni sa dijabetesom ili oštećenjem bubrega,

- kortikosteroidnom profilaksom, terapijom alergijskih komplikacija na jodne kontraste.

2.2. Tehnike arterijske i venske punkcije

U toku obuke potrebno je steći znanje o:

- standardnoj anatomiji prepone uključujući poziciju ingvinalnog ligamenta i femoralnog nerva, arterije i vene,

- Seldinger tehnici arterijske i venske punkcije,

- mehanizmu za uvođenje žičanih vodiča, uvodnika i postavljanje katetera,

- mehanizmu hemostaze na mestu punkcije uključujući manuelnu kompresiju i najčešće alate za femoralnu hemostazu,

- alternativnim arterijskim pristupima kao što su aksilarna, brahijalna, radijalna arterija kao i translumbalni pristup.

- indikacijama za upotrebu katetera venskim pristupom (Hicman kateter, dijalizni kateteri i portovi)

- tehnikama venskog pristupa preko jugularne i podključne vene

- mogućim komplikacijama

2.3. Dijagnostička angiografija

Lekari na obuci moraju biti familijarni sa:

- vodičima, uvodnicima i kateterima koji se koriste za najčešće dijagnostičke procedure,

- tehnikama digitalne subtrakcione angiografije (DSA) i road mapping tehnikom,

- standardnom arterijskom i venskom anatomijom i anatomskim varijacijama,

- perifernom vaskularnom angiografijom, mezenteričnom i renalnom angiografijom, abdominalnom, torakalnom aortografijom, angiografijom karotidnih, vertebralnih i podključnih arterija,

- dijagnostikom aterosklerotske bolesti, vaskulitisom, aneurizmatskom bolesti,

- trombozom, embolijom i drugom vaskularnom patologijom,

- procentom komplikacija za najčešće dijagnostičke procedure,

- režimima postproceduralne nege za standardne vaskularne dijagnostičke procedure.

3. Vaskularne intervencije (2,5 meseci)

Lekari na obuci moraju biti familijarni sa najčešćim vaskularnim interventnim procedurama kao što su perkutana transluminalna angioplastika i postavljanje vaskularne proteze - stenta.

3.1 Perkutana transluminalna angioplastika (PTA) i endovaskularna implantacija metalnih proteza - stentova (1,5 meseci)

Lekari na obuci moraju biti upoznati sa:

- mehanizmima i tehnikama PTA

- indikacijama za PTA i stent

- baznim mehanizmima za oslobađanje stenta i materijalima koji se koriste za konstrukciju stenta

- vrstama proteza - stentova

- komplikacijama i rezultatima PTA i stentiranja u različitim anatomskim regijama

- lekovima koji se koriste tokom PTA i stentiranja

- studijama intraarterijskog pritiska - monitoringu

Lekari na obuci moraju biti biti obučeni za izvođenje:

- perifernih PTA sa stentom (distalna abdominalna aorta, ilijačne i femoralne arterije, femoropoplitealni i kruralni arterijski segment)

- PTA sa stentom splanhničkih krvnih sudova (celijačni trunkus, mezenterične arterije)

- renalnih PTA sa stentom

- PTA sa stentom supraaortnih arterijskih grana (karotidne, vertebralne i podključne arterije)

- intervencija na venskim krvnim sudovima

- implantacije pokrivenih stentova kod aneurizmatske bolesti aorte i perifernih krvnih sudova, kao i kod disekcija

- tehnikama zatvaranja punkcionog mesta

- postproceduralnoj nezi

3.3 Trombektomija i tromboliza (0,5 meseci)

Potrebni je da lekari na obuci se upoznaju sa:

- perkutana aspiracijska i mehanička tromboembolektomija

- patofiziologijom tromboze i fibrinolize

- hemostatskim mehanizmima i fibrinolitičkim agensima

- indikacijama i kontraindikacijama za lokalnu primjenu fibrinolitika

- laboratorijskim praćenjem učinka fibrinolitika

- komplikacijama fibrinolitičke terapije

- lokalnom fibrinolizom u određenim arterijskim regijama

- fibrinolizom kod okluzije vena

- fibrinolizom kod pulmonalne embolije

3.4 Filteri donje šuplje vene (0,5 meseci)

Lekari na obuci moraju biti upoznati sa:

- indikacijom za plasman vena kava filtera

- različitim tipovima VKI filtera

- procentom uspeha i komplikacija

- postproceduralnom negom

4. TIPS, TACE, EKSTRAKCIJA INTRAVASKULARNIH STRANIH TELA (0,5 meseci)

4.1. Transjugularni intrahepatični portosistemski šant (TIPS)

- radiološka dijagnostika portalne hipertenzije

- indikacije za TIPS

- tehnike i komplikacije TIPS-a.

4.2 Transkateterska embolizacija, hemoembolizacija i upotreba vazoaktivnih supstanci

- tretman arterio-venskih malformacija

- tretman krvarenja

- prepoznavanje komplikacija tokom procedura i njihovo zbrinjavanje

4.3 Odstranjenje intravaskularnih stranih tela

Lekari na obuci moraju ovladati tehnikom odstranjenja intravaskularnih stranih tela i biti upoznati sa:

- problemima i mogućim neuspehom kod odstranjenja stranog tela

- komplikacijama kod odstranjenja stranog tela

Praktični deo

Neophodan broj procedura koji se mora obaviti tokom treninga iz oblasti vaskularne radiologije:

Dijagnostičke procedure

Interventne procedure

III. NEVASKULARNA RADIOLOGIJA
Trajanje 4 meseci

1. PERKUTANE BIOPSIJE (0,5 mesec)

1.1. Vođena radioskopski

1.2. Vođena ultrazvukom

1.3. Vođena CT om

1.4. Vođena MR om

1.5. Perkutana biopsija u toraksu (5)

1.6. Perkutana biopsija u abdomenu i karlici (10)

2. PERKUTANA DRENAŽA TEČNIH KOLEKCIJA (1, mesec)

2.1. Vođena radioskopski

2.2. Vođena ultrazvukom

2.3. Vođena CT om

2.4. Vođena MR om

2.5. Perkutana drenaža u toraksu (5)

2.6. Perkutana drenaža u abdomenu i karlici (15)

3. PERKUTANE URORADIOLOŠKE INTERVENCIJE (1 mesec)

3.1. Perkutana nefrostoma (15)

3.2. Anterogradno postavljanje ureteralne proteze (kateterske i metalne) (5)

3.3. Perkutana transluminalna dilatacija stenoza uretera i uretre (10)

3.4. Perkutana sklerozacija ciste bubrega (3)

3.5. Perkutano vađenje konkremenata kanalnog sistema bubrega (3)

3.6. Retrogradna transureteralna dilatacija prostate balonskim kateterom (3)

4. PERKUTANE HEPATOBILIJARNE INTERVENCIJE (1 mesec)

4.1. Perkutana transhepatična holangiografija (PTC) (8)

- Indikacije i kontraindikacije za PTC

- Tehnika PTC-a

- vođena radioskopski

- vođena ultrazvukom

- Komplikacije kod PTC-a

4.2. Perkutana drenaža žučnih vodova (8)

- Materijal za perkutanu drenažu žučnih vodova

- Indikacije i kontraindikacije za perkutanu drenažu žučnih vodova

- Tehnika perkutane drenaže žučnih vodova

- spoljašnja drenaža

- spoljašnjo-unutrašanja drenaža

- unutrašnja drenaža

- plastična proteza

- metalna proteza

- Komplikacije perkutane drenaže žučnih puteva

4.3. Perkutano lečenje bilijarnih striktura (5)

- Materijal za dilataciju bilijarnih striktura

- Tehnika dilatacije bilijarnih striktura

- Komplikacije dilatacije bilijarnih striktura

4.4. Perkutano odstranjivanje žučnih restkalkulusa kroz kanal "T" drena (3)

- Materijal za ekstrakciju restkalkuloze

- Tehnika ekstrakcije

- Uzroci neuspeha ekstrakcije

- Komplikacije ekstrakcije restkalkuloze

4.5. Perkutana sklerozacija simpleks cista jetre (5)

- Tehnika pristupa cisti jetre

- Ultrazvuk

- Kompjuterizovana tomografija

- MRI

- Sklerozirajući agensi

- Komplikacije sklerozacije ciste jetre

4.6. Perkutano lečenje ehinokokusnih cista jetre. (5)

- Tehnika pristupa cisti

- Tehnika sklerozacije ehinokokusne ciste jetre

- Sklerozirajuća sredstva

- Komplikacije sklerozacije ehinokokusnih cista jetre

4.7. Perkutana liza organskih konkremenata žučne kese (3)

- Indikacije za perkutanu lizu konkremenata žučne kese

- Tehnika pristupa žučnoj kesi

- Agensi za lizu konkremenata

- Komplikacije perkutane lize konkremenata žučne kese

5. INTERVENTNA RADIOLOGIJA U TERAPIJI I STRIKTURA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA (1 mesec)

5.1. Dilatacija striktura jednjaka (10)

- Tehnika pristupa strikturi jednjaka

- Mehanizam dilatacije

- Dilatacija balonskim kateterom

- Dilatacija plastičnom ili metalnom protezom

- Komplikacije dilatacije strikture jednjaka

5.2. Dilatacija striktura pilorusa (3)

- Indikacije za dilataciju strikture pilorusa

- Tehnika pristupa strikturi pilorusa

- Dilatacija balonskim kateterom

- Dilatacija plastičnom ili metalnom protezom

- Komplikacije kod dilatacije strikture pilorusa

5.3. Dilatacija striktura na anastomozi (5)

- Indikacije za dilataciju striktura na anastomozi

- Tehnika pristupa strikturi

- Dilatacija balonskim kateterom

- Dilatacija plastičnom ili metalnom protezom

- Komplikacije dilatacije strikture na anastomozi

5.4. Dilatacija striktura duodenuma (3)

- Indikacije za dilataciju striktura duodenuma

- Tehnika pristupa strikturi

- Dilatacija balonskim kateterom

- Dilatacija plastičnom ili metalnom protezom

- Komplikacije dilatacije striktura duodenuma

5.5. Dilatacija striktura kolona i rektuma (5)

- Indikacije za dilataciju striktura kolona i rektuma

- Tehnika pristupa strikturi

- Dilatacija balonskim kateterom

- Dilatacija plastičnom ili metalnom protezom

- Komplikacije dilatacije strikture kolona i rektuma

PRAKTIČAN DEO

Neophodan broj procedura koje mora kandidat (polaznik) sam uraditi u toku treninga, pod direktnim nadzorom mentora:

51. Digestivna radiologija

(12 meseci)

Uža specijalizacija iz digestivne radiologije (gastrointestinalna i abdominalna radiologija) predstavlja nastavak i produbljivanje znanja stečenih u toku osnovne specijalizacije iz radiologije. Namenjena je onim specijalistima radiologije koji najveći deo svog radnog vremena provode u bliskoj saradnji sa gastroenterolozima i abdominalnim hirurzima. Idealno mesto rada ovih užih specijalista radiologije su Klinički centri, Kliničko bolnički centri i Regionalne bolnice u kojima postoji velika koncentracija gastroenteroloških pacijenata, velika odeljenja abdominalne hirurgije, razvijena onkologija i dijagnostička i interventna radiologija. Ovakvi centri treba da imaju vrhunsku radiološku opremu na kojoj se može sprovoditi state of the art gastrointestinalna i abdominalna radiologija i odgovarajući stručni kadar koji u skladu sa zakonskim uslovima može da obavlja mentorske to jest edukativne poslove.

Uža specijalizacija iz digestivne radiologije traje jednu godinu i odvija se u dve faze. Prva faza je određena kliničkim aspektom i obuhvata upoznavanje kandidata s temeljnim kliničkim postavkama digestivnih bolesti (gastroenterološkim i hepatobilopankreasnim), digestivnom patoanatomijom i histopatologijom te digestivnom hirurgijom. Ovu fazu u trajanju od 1,5 mesec kandidat provodi u odgovarajućim kliničkim odeljenjima i ustanovama. Druga faza uže specijalizacije određena je boravkom i radom kandidata u rendgen odeljenjima ustanova tercijernog tipa koje su visoko specijalizovane za dijagnostikovanje i lečenje bolesti digestivnog trakta. Ova faza uključuje pohađanje teorijske nastave, praktičan rad, polaganje kolokvijuma i završnog ispita.

Cilj uže specijalizacije je priprema specijaliste radiologa za radno mesto na kome će biti posvećen radiološkoj dijagnostici i lečenju bolesti digestivnog sistema u odraslih i dece.

A. PRVI DEO - KLINIČKI DEO (trajanje 3 meseca tj. 12 sedmica)

PLAN I PROGRAM

1. BORAVAK NA ODELJENJU ZA GASTROENTEROLOGIJU tri sedmice

- Prisustvovanje uzimanju anamneze i statusa, kliničkoj viziti, stručnim sastancima

- Upoznavanje sa osnovnim digestivnim metodama pregleda (laboratorija, ultrazvuk, endoskopija

- Upoznavanje sa osnovnim digestivnim simptomima i znacima

- Upoznavanje sa urgentnim digestivnim stanjima

- Prisustvovanje predavanjima

2. BORAVAK NA ODELJENJU ZA HEPATOBILIOPANKREATOLOGIJU - 3 sedmice

- Prisustvovanje uzimanju anamneze i statusa, kliničkoj viziti, stručnim sastancima

- Upoznavanje sa osnovnim digestivnim metodama pregleda (laboratorija, ultrazvuk, endoskopija

- Upoznavanje sa osnovnim digestivnim simptomima i znacima

- Upoznavanje sa urgentnim digestivnim stanjima

3. BORAVAK NA DIGESTIVNOJ HIRURGIJI tri sedmice

- Prisustvovanje sastancima, vizitama i operacijama po 1 sedmicu na odeljenjima za ezofagogastričnu hirurgiju, hepatobiliopankreaticnu i kolorektalnu hirurgiju

4. BORAVAK NA ODELJENJU ZA DIGESTIVNU PATOHISTROLOGIJU tri sedmice

- Upoznavanje sa postupcima uzimanja preparata za patoanatomsku i histopatološku analizu

- Prisustvo sastancima i predavanjima

B. RADIOLOŠKI DEO (trajanje 9 meseci)

Ovaj deo se sastoji od teorijske nastave i praktične obuke koje se dešavaju paralelno. Prepodne praktičan rad a popodne teorijska predavanja. U toku trajanja ovog dela predviđeni su kolokvijumi koji su obavezni. Samo sa položenim kolokvijumima se može polagati završni ispit.

I. TEORIJSKA NASTAVA

U toku trajanja uže specijalizacije polaznici treba da steknu sledeća teorijska znanja iz:

1. Anatomije i fiziologije

a. Detaljna anatomija gastrointestinalnog trakta, dijafragme, zida abdomena, poda karlice, peritonealnog prostora, jetre, slezine, žučne kese i žučnih puteva, pankreasa korišćenjem nativnog rendgenskog snimka, rendgenske skopije, kontrastnog snimanja, ultrazvuka, CT i MRI.

b. arterijska vaskularizacija i venska drenaža svih delova gastrointestinalnog trakta i digestivnih abdominalnih organa.

c. varijacije u slivu arterije i vene mezenterike superior, hepatičkih vena i vene porte.

d. limfna drenaža digestivnih organa

e. anatomski varijeteti digestivnih organa

f. osnove fiziologije digestivnog trakta

2. Usna duplja

a. funkcijski poremećaji jezika, neurogene lezije, tumori.

3. Farinks

a. funkcionalne poremećaje gutanja, zapaljenja, tumori i povrede.

b. divertikulumi, funkcijski poremećaji gutanja, kompresije, zapaljenja, tumori i povrede.

c. urođene anomalije farinksa

4. Jednjak

a. Prepoznati perforaciju jednjaka na nativnom snimku, kontrastnom pregledu, CTu

b. Prepoznati megaezofagus, divertikulum, kompresiju, fistulu, hijatusne hernije, benigne stenoze, varikse, zapaljenja, tumore na kontrastnom pregledu i CTu.

c. Odrediti TNM stadijum malignih tumora na CTu i PETCTu

d. Odvojiti hirurški resektabilne od neresektabilnih tumora na CTu

e. Naučiti osnove hirurgije i radioterapije karcinoma jednjaka, prepoznati njihove moguće komplikacije imidžing tehnikama.

5. Želudac i duodenum

a. Usvojiti najodgovarajući metod radiološkog pregleda kod sumnje na perforaciju želuca, u postoperativnom toku i kontroli anastomoza.

b. Naučiti mogućnosti i limite svih dijagnostičkih modaliteta u prethodnim stanjima

c. Naučiti znake (na kontrastnom pregledu i CTu) benignih i malignih tumora uključujući i GIST, infiltrativnih poremećaja kao što je linitis plastika, ulkusne bolesti, divertikuluma, volvulusa.

d. Naučiti CT pregled želuca i duodenuma birajući najbolji protokol u zavisnosti od indikacije (sumnje na određenu bolest)

e. Odrediti TNM stadijum malignog tumora (carcinoma i limfoma) na CTu i PETCTu uključujući i mogućnost resektabilnosti.

6. Tanko crevo

a. Naučiti da se izabere najodgovarajući metod pregleda tankog creva u slučaju sumnje na različita stanja: opstrukcija tankog creva, zapaljenske bolesti, perforacija, ishemija, karcinom, limfom, karcinoid, postoperativno praćenje.

b. Naučiti ograničenosti svih metoda pregleda u pomenutim stanjima.

c. Naučiti da se prepoznaju u toku pasaže tankog creva i enteroklize sledeće promene na tankom crevu: stenoza, zadebljanje nabora sluznice, endofitične lokalizovane formacije, ulceracije, značajne angulacije lumena, kompresije na tanko crevo, divertikulumi, fistule

d. Naučiti da se otkriju sledeće bolesti tankog creva prilikom pasaže i enteroklize: karcinom, polip, polipoza, limfom, karcinoid, GIST, Kronova bolest, postiradijacione promene, malrotacije, Mekelov divertikulum, divertikuloza, limfoidna hiperplazija terminalnog ileuma, unutrašnje hernije

e. Naučiti kako se izvodi CT pregled tankog creva uključujući i CT enteroklizu. Naučiti kako da se otkrije: prelazna zona to jest mesto osptrukcije u tankom crevu, mali tumor tankog creva (karcinom, limfom, karcinoid, stromalni tumor), pneumatoza zida, vaskularno proširenje i zahvatanje, povećanje denziteta mezenterijumskog masnog tkiva, duplikaciona cista, malrotacija).

f. Naučiti da se odredi uzrok opstrukcije tankog creva na CTu (adhezija, strangulacija, intususcepcija, volvulus, unutrašnja i spoljašnja hernija), da se prepoznaju njihove komplikacije, da se identifikuju kriterijumi za hitnu hiruršku intervenciju.

g. Da se upozna sa mogućom ulogom MRa u ispitivanju tankog creva.

7. Kolon i rektum

a. Naučiti da se odredi najodgovarajući radiološki metod ispitivanja debelog creva u odnosu na bolest na koju se sumnja (opstrukcija, volvulus, divertikulitis, tumor, zapaljenske bolesti, perforacija, postoperativna evaluacija,

b. Naučiti limite svake metode za ispitivanje debelog creva

c. Naučiti da se na irigografiji prepoznaju: anomalije rotacije debelog creva, megakolon, divertikuloza i divertikulitis, kolitisi, fistula, tumori uključujući karcinom, limfom, GIST, karcinoid, polip, postoperativne stenoze, intususcepcija, ishemija kolona, postiradijacione promene, pneumoatoza kolona

d. Naučiti da se na CTu otkriju anomalije rotacije kolona, prepoznaju znaci divertikuloze i divertikulitisa, tumora, zapaljenskih bolesti, ishemije, potiradijacione bolesti kolona, fistule, parakolicnih abscesa, intraperitonealnih kolekcija, pneumatoze kolona, pneumoperitoneuma

e. Da se nauči normalna anatomija i da se prepozna normalni apendiks i znaci apendicitisa na CT u i ultrazvuku.

f. Da se nauče na CTu znaci lokalnog širenja kolorektalnog carcinoma (da se prepoznaju uvećani i patološki izmenjeni limfni čvorovi, peritonealna karcinomatoza, metastaze u jetri, opstrukcija).

g. Da se nauči na CTu TNM klasifikacija carcinoma kolona

h. Da se nauči moguća uloga PETCT u TNM klasifikaciji kolorektalnog carcinoma

i. Da se nauče najčešće operativne tehnike koje se koriste u lečenju kolorektalnog carcinoma

j. Da se nauče indikacije za virtualnu CT i MR kolonoskopiju

k. Da se nauče znaci za razlikovanje rekurentnog tumora nakon operacije i postoperativne fibroze na irigografiji i CTu i da se nauči moguća uloga PETCT u tome

l. Da se nauče znaci na MRI u: pelvisne i analne fistule i abscesa, analnog carcinoma, Kronove bolesti analnog kanala i njene komplikacije

8. Peritoneum i zid

a. Da se nauče znaci različitih tipova hernija trbušnog zida na CTu (ingvinalne, umbilikalne, parastomalne, postoperativne)

b. Da se prepozna tumor mezenterijuma i da se odredi njegova lokalizacija na CTu

c. Da se prepozna mezenterijalna cista na CTu

d. Da se prepozna mezenterijalni panikulitis i sklerozirajući mezenteritis na CT u

e. Da se prepoznaju karaketristike normalnog peritoneuma na ultrazvuku i CTu.

f. Da se prepoznaju sledeće peritonealne bolesti na CTu: karcinomatoza, TBC, limfom

g. Da se prepozna slobodan i lokulirani ascites na ultrazvuku i CTu

9. Krvni sudovi

a. Da se prepozna infarkt tankog creva na CTu

b. Da se nauči da uradi i interpretira angiografija mezenterijalnih krvnih sudova i da se ume da identifikuje stenoza gornje mezenterične arterije

10. Jetra

a. da se nauči određivanje segmenata jetre i pripadanje određenih promena u jetri segmentima (prema vaskularnoj anatomiji jetre, hepatična arterija i vena, vena kava inferior)

b. da se nauče tipični ultrazvučni, CT i MR znaci bilijarnih cista

c. da se nauče znaci ehinokokusnih cista

d. da se nauče znaci za diferencijalnu dijagnostiku amebnih od piogenih abscesa jetre (izgled, tok, lečenje, indikacije za drenažu)

e. da se nauče najčešće hirurške procedure u hirurgiji jetre

f. da se nauče znaci hemangioma na ultrazvuku, CT I MRI, uključujući i tipične slučajeve gigantskih hemangioma, da se nauče indikacije za CT i MRI nakon ultrazvučnog pregleda

g. da se nauče znaci fokalne nodularne hiperplazije i adenoma na ultrazvuku, uključujući i Doppler ultrazvuk, kontrastni ultrazvuk, CT i MRI

h. da se nauče znaci masne jetre, uključujući i homogenu i heterogenu, na ultrazvuku, CT i MRI (uključujući in and out of phase imaging i fat suppression images)

i. da se nauče znaci nakupljanja gvožđa u jetri, uzroci i kvantifikacija na MR

j. da se nauči klinika i patologija hepatocelularnog karcinoma, glavne tehnike i indikacije za lečenje (hirurške resekcije, hemoterapija, hemoembolizacija, perkutana ablacija, transplantacija jetre)

k. da se nauče znaci hepatocelularnog karcinoma na ultrazvuku, uključujući Doppler­i kontrastni ultrazvuk, CT I MR

l. da se nauče znaci metastaza u jetri na ultrazvuku, uključujući i Doppler, CT i MR

lj. da se nauče znaci najčešćih promena jetre u cirozi, lobarna atrofija i hipertrofija, regenerativni nodusi, fibroza. Naučiti glavne uzroke ciroze jetre

11. Bilijarni putevi

a. da se nauče imaging metode dijagnostikovanja kamenja u žučnoj kesi žučnim putevima

b. da se nauče znaci akutnog holecistitisa, uključujući i emfizematozni holecistitis) na ultrazvuku, uključujući i Doppler, CT I MR

c. da se nauče uzroci zadebljanja zida žučne kesice

d. da se nauče znaci karcinoma žučne kesice na ultrazvuku, CT i MR

e. da se nauče znaci holangiokarcinoma hilusa jetre (Klatskin tumor) i da se nauče znaci njegovih stadijuma

f. da se nauče znaci ampularnog karcinoma (papila Vateri) na ultrazvuku, CT i MR i da se načini njegova diferencijalna dijagnoza

g. naučiti znake sklerozirajućeg holangitisa na ultrazvuku, CT i MR uključujući MRCP. Da se nauči klinika holangiokarcinoma koja može nastati na terenu sklerozirajućeg holangitisa

h. da se nauče osnovni urođeni poremećaji bilijarnih puteva, Karolijeva bolest, holedohusna cista (i rizik od nastanka holangiokarcinoma)

i. da se nauče glavne hirurške tehnike u lečenju bilijarnih puteva i najčešće komplikacije

12. Pankreas

a. Da se nauči klinika i patologija akutnog i hroničnog pankreatitisa

b. da se nauči prepoznavanje kalcifikacija u pankreasu na nativnom snimku, ultrazvuku i CT

c. da se nauče znaci ekstrapankreatičnih kolekcija i flegmone u slučaju akutnog pankreatitisa

d. da se nauče znaci duktalnih promena u hroničnom pankreatitisu na MR sa sekretinom

e. da se nauče znaci pankreasne pseudociste

f. da se nauče znaci pankreasnog karcinoma (nodularni i infiltrativni), na ultrazvuku, CT i MR. Da se nauči određivanje stadijuma bolesti.

g. da se nauče znaci endokrinih tumora

da se nauče znaci cističnih tumora pankreasa, uključujući serozne i mucinozne cistadenome, intraduktalne mucinozne tumore, retke cistične tumore.

h. da se nauče osnovne hirurške vrste lečenja pankreasa i najčešće komplikacije

13. Slezina

a. da se nauče znaci akcesorne slezine i splenoze na ultrazvuku, CT i MR

b. da se nauče osnovni uzroci splenomegalije (limfom, portna hipertenzija, hematološki poremećaji)

c. da se nauče znaci infarkta slezine na ultrazvuku, CT i MR

d. da se nauče osnovni uzroci fokalnih lezija slezine (cista, ehinokokus, metastaza, limfom, absces, hemangiom)

14. Trauma

a. da se nauči tehnika CT pregleda povređenih osoba

b. da se nauče znaci hematoma u abdomenu, aktivnog krvarenja, parenhimske laceracije, traumatskih lezija GITa. Da se nauče limiti u toku CT dijagnostike trauma GITa

c. da se nauče znaci onih traumatskih stanja koja zahtevaju hitnu embolizaciju ili operaciju

II. PRAKTIČNA OBUKA (TEHNIČKO OSPOSOBLJAVANJE)

Na kraju jednogodišnjeg usavršavanja kandidat treba da poseduje sledeće sposobnosti:

a. da zna indikacije i kontraindikacije za izvođenje različitih radioloških dijagnostičkih procedura u digestivnoj radiologiji

b. da ume da predloži ordinirajućem doktoru odgovarajuću vrstu pregleda koja odgovara kliničkom problemu pacijenta

c. da ume da odredi najbolju moguću vrstu kontrasta koju treba primeniti i najboljim mogući način davanja kontrasta u zavisnosti od kliničkog problema i vrste i tehnike pregleda

d. da ume da prilagodi protokol radiološkog ispitivanja prema kliničkom problemu pacijenta

e. da ume da iskontroliše radiološke tehničare kako bi se napravili najbolji snimci GITa

f. da ume da odredi kvalitet urađenog radiološkog pregleda GITa

g. da zna ekonomsku vrednost pojedinih radioloških pregleda GITa

h. da zna doze ozračivanja pri različitim radiološkim pregledima GITa i rizike koje oni nose

U toku praktičnog rada kandidat treba da nauči da na:

Nativnom snimku abdomena

- da ume da prepozna stav i položaj pacijenta na nativnom snimku abdomena

- da zna tri osnovne indikacije za nativni snimak abdomena

- da razume kliničke indikacije za pravljenje nativnog snimka abdomena i da zna kada treba posle nativnog snimka učiniti dodatna radiološka ispitivanja (UZ, Kontrastno snimanje, CT, MR)

- da zna da prepozna pneumoperitoneum, mehanički ileus, funkcionalni ileus, toksični megakolon, gas u zidu tankog i debelog creva kod intestinalne ishemije i nekroze

- kalcifikacije u bilijarnim putevima i pankreasu

- pneumobiliju i gas u portnom sistemu

Kontrastnom pregledu jednjaka, želuca, duodenuma i tankog creva (trajanje obuke 2,5 meseca)

- da zna da uradi kontrastni pregled gornjeg dela GITa i jednokontrastno i u dvojnom kontrastu

- da ume da izabere odgovarajuću vrstu kontrasta za pregled

- da zna mogućnosti i ograničenja svakog od ovih pregleda

- da zna njihove prednosti i nedostatke u odnosu na endoskopski pregled

- da ume da uradi i interpretira pasažu tankog creva i enteroklizu, uključujući i plasiranje enterokliznog katetera iza Trajcovog ligamenta

- da razume značaj i stepen kojim treba ispuniti i distendirati vijuge tankog creva prilikom pregleda

Kontrastnom pregledu kolona i rektuma (trajanje obuke 1 mesec)

- da zna da uradi i interpretira pregled debelog creva jednokontrastno i u dvojnom kontrastu

- da zna da plasira stoma kateter kod pregleda kolona kroz stomu

- da zna da uradi pouchografiju

- da zna da uradi i interpretira defekografiju (klasično i MR)

- da zna indikacije i kontraindikacije za irigografiju, da ume da odabere najbolji contrast i tehniku u zavisnosti od kliničkog problema pacijenta

- da zna da uradi i interpretira proktografiju

Ultrazvuku (trajanje obuke 1,5 mesec)

- da zna da uradi ultrazvučni pregled jetre, žučnu kese, bilijarnog stabla, pankreasa, slezine i GITa

- da ume da prepozna retroperitonelane strukture i da zna mogućnosti i ograničenja ultrazvučne dijagnostike ovog područja

- da zna indikacije i kontraindikacije za upotrebu kontrasta u ultrazvučnoj dijagnostici

CTu (trajanje obuke 2,5 meseci)

- Da nauči da uradi CT pregled abdomena i da zna da tehniku pregleda prilagodi kliničkom problemu koji se istražuje ili organu koji se pregleda.

- da zna da odredi da li je potrebno IV davanje kontrasta

- da zna da odredi najbolji mogući protokol za davanje IV kontrasta (količinu, brzinu i vreme snimanja)

- da zna da prepozna različite kontrastne faze pregleda (ranu arterijusku, kasnu arterjsku, ranu vensku, kasnu vensku,) i njihove uticaje na problem koji se dijagnostikuje

- da zna da odredi koji je peroralni kontrast najbolje dati u GIT u zavisnosti od problema koji se ispituje (vazduh, voda, mast, jod, barijum)

- da stekne iskustvo u radu na radnoj stanici za multiplanarnu rekonstrukciju i 3D rekonstrukciju

- da zna da uradi i interpretira CT kolonoskopiju

MRI u (trajanje obuke 1 meseca)

- Da zna da uradi MRI jetre, bilijarnih puteva (uključujući i MRCP), pankreasa i slezine

- da zna koji se kontrastni materijali mogu primeniti u toku MRI pregleda jetre i da zna indikacije za njihovu pojedinačnu primenu

- da zna da uradi MRI pregled GITa

- da stekne iskustvo u radu sa radnom stanicom za multiplanarnu rekonstrukciju i 3D rekonstrukciju

Interventnoj radiologiji (trajanje obuke 1 mesec)

- da ume da uradi perkutanu drenažu kolekcija u abdomenu i karlici pod ultrazvukom i CTom

- da ume da uradi perkutanu biopsiju jetre i drugih abdominalnih organa pod ultrazvukom i CT om

- da ume da uradi angiografiju aorte i njenih grana

- da ume da uradi elektivnu embolizaciju abdominalnih arterija u krvarenju i lečenju tumora

- da ume da uradi perkutanu gastrostomu pod radiološkim vođenjem

- da ume da uradi perkutane bilijarne intervencije

- da ume da plasira bilijarne stentove

- da ume da radi balon dilatcije u GITu

- da ume da plasira stentove u GITu

- da zna indikacije i kontraindikacije za izvođenje nabrojanih interventnih procedura

Broj procedura koje kandidat mora sam da izvede u toku jedne godine, i da ih mentor potpiše

NA KRAJU TRENINGA KANDIDAT MORA DA BUDE OSPOSOBLJEN ZA DONOŠENJE SLEDEĆIH RADIOLOŠKIH ODLUKA:

a. Da nauči da donese i objasni odluku zašto je izabrao određenu radiološku proceduru

b. Da ume da objasni pacijentu moguće rezultate pregleda i da nauči da odredi je li pacijent shvatio šta pregled znači i može

c. Da nauči da kratko, tačno i jasno opiše radiološki nalaz

d. Da razume klinički problem koji ispituje i da ume prema radiološkom nalazu da donese zaključak o datom kliničkom problemu

e. Da ume da predloži dodatno radiološko ili kliničko ispitivanje

f. Da nauči da svoje nalaze korelira sa ordinirajućim kliničarem

g. Da nauči da svoje nalaze brani konzilijarno (gastroenterolog, hirurg, patolog, onkolog)

52. Epidemiologija zaraznih bolesti

(12 meseci)

ZNANJE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE ZARAZNIH BOLESTI

VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE ZARAZNIH BOLESTI

USTANOVE U KOJIMA SE SPROVODI PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE ZARAZNIH BOLESTI NA OSNOVU PRECIZIRANIH VEŠTINA

53. Epidemiologija hroničnih nezaraznih bolesti

(12 meseci)

ZNANJE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE HRONIČNIH NEZARAZNIH BOLESTI

VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE HRONIČNIH NEZARAZNIH BOLESTI

USTANOVE U KOJIMA SE SPROVODI PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE IZ EPIDEMIOLOGIJE HRONIČNIH ZARAZNIH BOLESTI NA OSNOVU PRECIZIRANIH VEŠTINA

54. Transplatologija sa transfuziologijom

(12 meseci)

Svrha specijalizacije iz oblasti Transplantologije sa transfuziologijom je da lekari različitih specijalnosti steknu odgovarajuće teorijsko i praktično znanje iz ove oblasti medicine koja uključuje sve aspekte transplantologije sa transfuziologijom i da ovladaju principima, izazovima i osobenostima ove oblasti medicine. To znači počev od kriterijuma za postavljanje dijagnoze faze bolesti koja predstavlja indikaciju za transplantaciju određenog organa, preko neophodnih procedura transfuziologije, prezervacije organa do specifičnih hirurških metoda i principa rešavanja post transplantacionih komplikacija. Transplantologije sa transfuziologijom obuhvata hirurški i internistički aspekt transplantacije bubrega, srca, pluća, pankreasa i jetre, kliničku imunosupresiju kod transplantiranih pacijenata, transfuziološke aspekte transplantacije, lečenje postoperativnih hirurških i internističkih komplikacija, principe prezervacije organa, kao i presađivanje rožnjače (keratoplastiku) i transplantaciju konjuktive i limbusa.

Potreba za ovakvim osposobljavanjem lekara proistekla je zbog neophodnog holističkog pristupa problemu transplantacije organa potrebnoj sve većem broju građana - najviše zbog obolevanja od teških bolesti sa progresivnim tokom (kardiovaskularna, autoimuna obolenja jetre, bubrega kao i teška inflamatorna obolenja) ali i zbog saobraćajnog traumatizma i nekih naslednih ili poremećaja u razvoju.

Program ovih užih specijalističkih studija traje 12 meseci.

1. Transfuziologija

Program transfuziologije obuhvata:

- Klinička transfuziologija;

- Koagulacija, imunologija i serologija krvnih grupa;

- Transmisivne bolesti.

Ciljevi programa koji se odnosi na transfuziologiju jeste da lekari različitih specijalnosti ovladaju principima transfuziologije i da se obuče da samostalno izvode dijagnostičke i terapijske transfuzijske postupke koji su u neposrednoj vezi sa transplantacijom tkiva i organa:

- Upoznavanje sa postupcima izdvajanja matične ćelije hematopoeze, sa primenom komponentne terapije u sklopu terapije transplantiranih i imunodeficijentnih bolesnika, upoznavanje sa mogućim komplikacijama prilikom primene komponentne terapije i posttransfuzionim reakcijama;

- Upoznavanje sa problemima koagulopatija u sklopu transplantacije;

- Upoznavanje sa osnovama transfuziologije, imunologije i kliničke imunologije u stvaranju imunog odgovora i reakcije antigen-antitelo; upoznavanje sa molekularnom organizacijom humanog genoma, granskog koda i mutacije gena, osnovama molekulske genetike i genetskog inženjeringa; osnovni principi genetike nasleđivanja krvnih grupa, terminologija i klasifikacija krvnih grupa, krvnogrupni sistemi, imunohematološke metode i tehnike, klinički značajna antieritrocitna antitela, principi transfuziološkog zbrinjavanja imunih hemoliznih transfuzijskih reakcija; Medikolegalni značaj krvnih grupa. Izbor krvi za transfuziju; trombocitni i HLA antigeni i antitela, metode za njihovu detekciju, klinički značaj za transfuziju i transplantaciju;

- Istražiti, ovladati osnovama svih bolesti koje se mogu preneti i transfuzijom krvi/komponentama; izvršiti testiranja svake jedinice krvi/komponente na prisustvo hepatitisa tipa B, tipa C, HIV i sifilis.

1.1. Klinička transfuziologija

Praktična znanja u vezi sa izdvajanjem matične ćelije, praćenjem mogućih komplikacija kod davaoca i pacijenta nakon suportivne terapije krvnim komponentama; Hemafereze;

Prikupljanje matične ćelije hematopoeze; kliničko-transfuziološko praćenje pacijenata.

Ovladavanje veštinama: određivanje parametara za izvođenje hemafereze; učestvovanje u timskom radu izdvajanje matične ćelije hematopoeze; učestvovanje u komponentnoj terapiji; prepoznavanje komplikacija kod pacijenata izazvanih davanjem krvnih komponenata; određivanje krvnih grupa; učestvovanje u testiranju na markere transfuzijom prenosivih bolesti; učestvovanje u protokolima i HLA testiranju.

1.2. Transfuziologija i transplantacija

Imunohematologija: ABO kompatibilnost, klasifikacija krvnih grupa, imunohematološke metode i tehnike, citotoksičnost, cross mach, protočna citometrija, HLA tipizacija, odbacivanje.

1.3. Transfuziologija - bolesti koje se mogu preneti transmisijom sa donora na pacijenta

Analiza svih bolesti koje se mogu preneti i transfuzijom krvi/komponentama,

Detekcija tj. otkrivanje prisutnih markera infekcije u cirkulaciji,

Serološke tehnike otkrivanja markera infekcije, Otkrivanje genoma virusa,

Bakteriološka kontrola vrste i tehnike, prevalence, incidence,

Hepatotropni virusi, Retrovirusi, Bakterijske i parazitarne infekcije.

Ovladavanje veštinama:obezbeđivanje relevantnih informacija o testiranju na markere transfuzijom prenosivih bolesti; komunikacija; timski rad; sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju.

2. Transplantologija

Program transplantologije obuhvata hirurški i internistički aspekt transplantacije bubrega, srca, pluća, pankreasa i jetre, kliničku imunosupresiju kod transplantiranih pacijenata, lečenje postoperativnih hirurških i internističkih komplikacija, principe prezervacije organa, kao i oftalmološki aspekt transplantacije tj. presađivanje rožnjače (keratoplastiku) i transplantaciju konjuktive i limbusa.

Ciljevi programa jesu da lekari različitih specijalnosti ovladaju realnim znanjem uz adekvatnu tehničku opremljenost u preoperativnoj evaluaciji, operativnom lečenju i postoperativnoj nezi pacijenata sa oboljenjima organa i sistema organa predviđenih za transplantaciju; Da obuče lekare principima i tehnikama transplantacije jetre, srca, pankreasa, bubrega, laparoskopske donor nefrektomije i hepatobilijarne hirurgije, uključujući i laparaskopske hirurgije jetre; principima imunosupresivne terapije kao i imunološke evaluacije od strane kandidata; adekvatnim procenjivanjem stanja za multiorgansku transplantaciju uz održavanje funkcije istih kao i adekvatno utvrđivanje moždane smrti.

Modul 1. Multiorganska donorska ektomija

Ciljevi: Sposobnost procene podobnosti donatora, podobnosti organa za donorsku ektomiju i sposobnost izvođenja procedura, kontraindikacije za donaciju organa (opšte i organ specifične), kriterijumi moždane smrti, patofiziološki aspekti moždane smrti, principi monitoringa donatora i očuvanje funkcije potencijalnih organa za transplantaciju, hirurška anatomija organa predviđenih za transplantaciju. transmisivne bolesti vezane za donora

Ovladavanje veštinama: evaluacija i procena podobnosti donatora organa, donor nefrektomija sa kadaveričnog donora, donor nefrektomija sa živog davaoca, ektomija jetre sa kadaveričnog davaoca, ektomija pankreasa sa kadaveričnog davaoca, obezbeđivanje relevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu.

Modul 2. Transplantacija bubrega

Ciljevi: sposobnost adekvatne procene, zbrinjavanja i nege potencijalnih pacijenata za transplantaciju bubrega, poznavanje uzroka i komplikacija akutne i hronične bubrežne insuficijencije (patofiziološki aspekti - terapijske opcije), anatomija (određivanje mesta za implantaciju organa, anatomija bubrega uključujući moguće varijacije i anomalije), imunologija: ABO kompatibilnost, citotoksičnost, cross mach, protočna citometrija, HLA tipizacija, odbacivanje, indikacije i kontraindikacije za kadaveričnu transplantaciju i transplantaciju sa živog donora, poznavanje uslova donacije vezane za transplantacioni sistem, principi preoperativne pripreme i postoperativnog praćenja i lečenja pacijenata, principi alokacije organa.

Ovladavanje veštinama: procena podobnosti organa za transplantaciju, odabir odgovarajućih pacijenata sa liste čekanja, kadaverična donor nefrektomija, nefrektomija sa živog davaoca, transplantacija bubrega, priprema mesta za implantaciju bubrega, priprema vaskularne peteljke i perfuzija bubrega sa vaskularnom i uretero-vezikalnom anastomozom, sprovođenje postoperativne nege kroz terapiju i određivanje bilansa tečnosti, laboratorijska i imidžing ispitivanja uz eventualnu biopsiju kod sumnje na odbacivanje transplantata, identifikacija i tretman postoperativnih komplikacija (neželjena dejstva lekova, infekcije, odbacivanje grafta, vaskularne i ureteralne komplikacije), posttransplantaciona graft nefrektomija, iskustvo u pristupu krvnim sudovima, iskustvo iz oblasti mikrohirurgije, klinička evaluacija pacijenata za transplantaciju bubrega, dobijanje saglasnosti pacijenta i njegove familije, komunikacija i timski rad, sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu, obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije

Modul 3. Transplantacija pankreasa

Ciljevi: procena pacijenata za transplantaciju pankreasa uz konsultaciju multidisciplinarnog tima, akutna i hronična insuficijencija pankreasa: uzroci, patofiziologija, terapijske opcije i komplikacije, imunologija: imunosupresija i odbacivanje, indikacije i kontraindikacije za donaciju pankreasa sa živog davaoca i kadavera, transplantacija i retransplantacija pankreasa , anatomija pankreasa i određivanje mesta implantacije, imunologija: ABO kompatibilnost, citotoksičnost, cross mach, protočna citometrija, HLA tipizacija, imunosupresija, odbacivanje, principi preoperativne pripreme i postoperativno praćenje, komplikacije transplantacije pankreasa i njihovo zbrinjavanje, poznavanje transplantacije bubrega

Ovladavanje veštinama: evaluacija podobnosti donora/organa, ektomija pankreatičnog grafta, izbor odgovarajućeg pacijenta sa liste čekanja, preparacija vaskularne peteljke grafta i implantacija, postoperativni tretman: medikamentozna terapija, određivanje bilansa tečnosti, laboratorijska i imidžing ispitivanja, biopsija grafta pankreasa, identifikacija i lečenje postoperativnih komplikacija: neželjena dejstva lekova, infekcije, odbacivanje, vaskularne komplikacije, pankreatična fistula, graft pankreatitis, posttransplantaciona graft pankreatektomija, klinička evaluacija pacijenata za transplantaciju pankreasa, dobijanje pismene saglasnosti pacijenta i njegove familije, komunikacija i timski rad, sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu, obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije

Modul 4. Transplantacija jetre

Ciljevi: procena pacijenata za transplantaciju jetre, operativni tretman i postoperativna nega, poznavanje uzroka akutnih i hroničnih oboljenja jetre i njihovih komplikacija, anatomija jetre: anatomski varijateti, indikacije i kontraindikacije za donaciju jetre sa živog davaoca i kadavera, transplantacija i retransplantacija jetre, imunologija: ABO kompatibilnost, citotoksični cross mach, floucitrometrija, HLA tipizacija, imunosupresija, odbacivanje, principi preoperativne pripreme i postoperativno praćenje

Ovladavanje veštinama: evaluacija podobnosti donora/organa, izbor odgovarajućeg pacijenta sa liste čekanja, posttransplantaciona graft ektomija, kadaverična transplantacija jetre uključuje: preparaciju vaskularne peteljke grafta, perfuziju i implantaciju, postoperativni tretman: medikamentozna terapija, određivanje bilansa tečnosti, laboratorijska i imidžing ispitivanja, biopsija grafta jetre, identifikacija i lečenje postoperativnih komplikacija: neželjena dejstva lekova, infekcije, odbacivanje, vaskularne komplikacije, bilijarne komplikacije, hepatitis, recidivne bolesti, klinička evaluacija pacijenata za transplantaciju jetre, dobijanje pismene saglasnosti pacijenta i njegove familije, komunikacija i timski rad, sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu, obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije

Modul 5. Transplantacija srca

Ciljevi: procena pacijenata za transplantaciju srca uz konsultaciju multidisciplinarnog tima, akutna i hronična insuficijencija srca: uzroci, patofiziologija, terapijske opcije i komplikacije, imunologija: imunosupresija i odbacivanje, indikacije i kontraindikacije za donaciju srca sa živog davaoca i kadavera, transplantacija i retransplantacija srca, anatomija srca i određivanje mesta implantacije, imunologija: ABO kompatibilnost, citotoksičnost, cross mach, protočna citometrija, HLA tipizacija, imunosupresija, odbacivanje, principi preoperativne pripreme i postoperativno praćenje, komplikacije transplantacije srca i njihovo zbrinjavanje.

Ovladavanje veštinama: evaluacija podobnosti donora/organa, izbor odgovarajućeg pacijenta sa liste čekanja, preimplantaciona evaluacija i priprema srčanog alografta, tehnike ortotopične transplantacije srca - biatrijalna, bikavalna; heterotopična transplantacija srca; re-transplantacija i MCP; kombinovane transplatacije; monitoring transplantiranog pacijenta; tehnika izvođenja i interpretacija nalaza endomiokardne biopsije; posttransplantaciona graft ektomija, kadaverična transplantacija srca uključuje: preparaciju vaskularne peteljke grafta, perfuziju i implantaciju..., postoperativni tretman: medikamentozna terapija, određivanje bilansa tečnosti, laboratorijska i imidžing ispitivanja, identifikacija i lečenje postoperativnih komplikacija: ........., dobijanje pismene saglasnosti pacijenta i njegove familije, komunikacija i timski rad, sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu, obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije

Modul 6. Transplantacija pluća

Ciljevi: procena pacijenata za transplantaciju pluća uz konsultaciju multidisciplinarnog tima, klinički aspekti obolenja i kriterijumi za transplantaciju pluća: HOBP, CF, bronhiektazije, IPF i NSIP, Plućna Fibroza u sklopu kolagenih vaskulnih obolenja, sarkoidoza, plućna histiocitoza, PAH.

Evaluacija i tretman kandidata za transplantaciju pluća, terapijske opcije i komplikacije, imunologija: imunosupresija i odbacivanje, indikacije i kontraindikacije za donaciju pluća sa živog davaoca, transplantacija i retransplantacija pluća, anatomija pluća i određivanje mesta implantacije, imunologija: ABO kompatibilnost, citotoksičnost, HLA tipizacija, imunosupresija, odbacivanje, principi preoperativne pripreme i postoperativno praćenje, komplikacije transplantacije pluća i njihovo zbrinjavanje.

Ovladavanje veštinama: evaluacija podobnosti donora/organa, izbor odgovarajućeg pacijenta sa liste čekanja, preimplantaciona evaluacija i priprema plućnog alografta, tehnike transplantacije pluća - re-transplantacija; kombinovane transplatacije; monitoring transplantiranog pacijenta; tehnika izvođenja i interpretacija nalaza biopsije pluća; postoperativni tretman: medikamentozna terapija, određivanje bilansa tečnosti, laboratorijska i imidžing ispitivanja, identifikacija i lečenje postoperativnih komplikacija: ........., dobijanje pismene saglasnosti pacijenta i njegove familije, komunikacija i timski rad, sposobnost da se deluje u multidisciplinarnom okruženju, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu, obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije

Modul 7. Transplantacija u oftalmologiji

Ciljevi: Sposobnost procene stepena oštećenja rožnjače primaoca koja je razorena bolešću ili povredom, ili konjuktive i limbusa, sposobnost jasnog razgraničenja i postavljanja indikacija za transplantaciju određenog dela oka odnosno zavisno od lokalizacije patološkog procesa, nekih slojeva rožnjače (lamelarna keratoplastika) ili svih slojeva (perforativna keratoplastika), konjuktive i limbusa koje pak predstavljaju bolesti površine oka sa manjkom matičnih ćelija. Sposobnost izvođenja procedura presađivanja samo nekih slojeva rožnjače (lamelarna keratoplastika) ili svih slojeva (perforativna keratoplastika), presađivanja vežnjače i limbusa, autotransplantacije konjunktive i rekonstrukcije površine oka prilikom operacije pterigijuma.

Ovladavanje veštinama: evaluacija i procena podobnosti lečenja keratoplastikom ili ex vivo ekspanzijom epitela limbusa kadavera, drugog oka bolesnika kada je ono zdravo, ili davaoca koji je u krvnom srodstvu sa pacijentom. Izvođenje intervencija lamelarne perforativne keratoplastike, transplantacije konjunktive i limbusa.

Obezbeđivanje relelevantnih informacija iz donatorske medicinske dokumentacije, poznavanje etičkih i medicinsko pravnih pitanja vezanih za donaciju organa i njihovu raspodelu.

PLAN NASTAVE

Plan nastave za Tranfuziologiju

Organizacija službe transfuzije krvi

Hemafereze

Uloga transfuziologa u transplantaciji organa i tkiva

Primena matičnih ćelija u transplantacionoj medicini

Komponentna terapija, komplikacije

Problemi koagulopatije u sklopu transplantacije organa

Trombofilije u okviru transplantacije bubrega

Point of Care u transplantacionoj hirurgiji

Sistemi krvnih grupa, Rh sistem, genetika, nasledne karakteristike, antitela Rh sistema

Pretransfuzijska testiranja

Ostali krvnogrupni sistemi

Trombocitni antigeni

HLA sistem

Metode tipizacije tkiva

Klinički značaj HLA

Transmisivne bolesti, metode testiranja

Plan nastave za Modul 1. Multiorganska donorska ektomija

Procene podobnosti donatora i podobnosti organa za donorsku ektomiju

Izvođenje procedura donorska ektomija sa živog i sa kadaveričnog davaoca

Kontraindikacije za donaciju organa (opšte i organ specifične),

Kriterijumi moždane smrti,

Principi monitoringa donatora i očuvanje funkcije potencijalnih organa za transplantaciju

Plan nastave za Modul 2. Transplantacija bubrega

Izbor živog davaoca bubrega

Priprema živog davaoca bubrega

Dijagnostika kod živog davaoca bubrega

Tehnika donor nefrektomije kod živog davaoca bubrega

Dijagnoza moždane smrti

Evaluacija kadaveričnog donora.

Intenzivna terapija kadaveričnog donora

Kadaverična donor nefrektomija

Prezervacija bubrega.

Priprema kadaveričnog davaoca bubrega

Tehnika kadaverične eksplantacije organa

Dijagnostika kod primaoca bubrega

Priprema primaoca bubrega

Tehnika transplantacije bubrega

Transplantacija bubrega kod dece

Augmentacija, supstitucija mokraćne bešike

Trudnoća kod transplantiranih bolesnica

Karcinomi kod transplantiranih bolesnika

Hirurške komplikacije transplantacije bubrega

Urološke komplikacije transplantacije bubrega

Ehodijagnostika u transplantaciju

Gastrointestinalne komplikacije transplantacije bubrega

Infektivne komplikacije u transplantaciji

Odbacivanje transplantata

Imunosupresivna terapija

Plan nastave za Modul 3. Transplantacija pankreasa

Klinička evaluacija pacijenata za transplantaciju pankreasa

Evaluacija kadaveričnog donora.

Intenzivna terapija kadaveričnog donora

Kadaverična donor pankreatektomija

Prezervacija pankreasa

Priprema kadaveričnog davaoca pankreasa

Tehnika kadaverične eksplantacije organa

Priprema primaoca pankreasa

Tehnika transplantacije pankreasa

Karcinomi kod transplantiranih bolesnika

Hirurške komplikacije transplantacije pankreasa

Postoperativne komplikacije transplantacije pankreasa

Ehodijagnostika u transplantaciji

Hepatobilijarne i gastrointestinalne komplikacije transplantacije pankreasa

Infektivne komplikacije u transplantaciji

Odbacivanje transplantata

Imunosupresivna terapija

Plan nastave za Modul 4. Transplantacija jetre

Klinička evaluacija pacijenata za transplantaciju jetre

Evaluacija kadaveričnog donora.

Intenzivna terapija kadaveričnog donora

Kadaverična donor hepatektomija

Prezervacija jetre

Priprema kadaveričnog davaoca jetre

Tehnika kadaverične eksplantacije organa

Priprema primaoca jetre

Tehnika transplantacije jetre

Karcinomi kod transplantiranih bolesnika

Hirurške komplikacije transplantacije jetre

Postoperativne komplikacije transplantacije jetre

Ehodijagnostika u transplantaciji

Gastrointestinalne komplikacije transplantacije jetre

Infektivne komplikacije u transplantaciji

Odbacivanje transplantata

Imunosupresivna terapija

Plan nastave za Modul 5. Transplantacija srca

Istorijat transplantacione medicine i hirurgije

Epidemiološki, mediko-legalni, etički, etnički i verski aspekti transplantacije

Nacionalni transplantacioni program - struktura i organizacija

Internacionalna saradnja u transplantologiji - razmena organa

Anatomija i patološka anatomija srca

Indikacije i kontraindikacije za transplantaciju srca

Evaluacija i tretman kandidata za transplantaciju srca

Evaluacija i tretman potencijalnog donora srca - moždana smrt

Eksplantacija i prezervacija donorskog srca

Hirurške tehnike srčane ortotopične i heterotopične transplantacije srca

Perioperativne komplikacije nakon transplantacije srca

Perioperativni tretman recipijenta srca

Imunološki koncepti u kardiotransplantologiji

Imunosupresija i odbacivanje organa

Dugoročno praćenje i tretman kardiotransplantiranog pacijenta

Principi multiorganske transplantologije

Principi pedijatrijske kardiotransplantologije

Opšta razmatranja o srčanoj insuficijenciji

Evaluacija i tretman pacijenta sa hroničnom srčanom insuficijencijom

Evaluacija i tretman pacijenta sa akutnom srčanom insuficijencijom

Terminalna srčana insuficijencija

Srčana insuficijencija sa očuvanom sistolnom funkcijom

Plućna hipertenzija u kontekstu srčane insuficijencije

Selekcija pacijenata za transplantaciju srca i mehaničke potpore cirkulacije (MCP) - kriterijumi

Osnovni principi i modaliteti MCP

Kratkoročna MCP - indikacije, uređaji i tehnike

Srednjeročna MCP - indikacije, uređaji i tehnike

Dugoročna MCP - indikacije, uređaji i tehnike

Komplikacije MCP i njihov tretman

Praćenje pacijenata sa MCP

Terapija pacijenata sa MCP

Kardiotransplantologija i MCP kao integrisani koncept

Plan nastave za Modul 6. Transplantacija pluća

Epidemiološki, mediko-legalni, etički, etnički i verski aspekti transplantacije

Nacionalni transplantacioni program - struktura i organizacija

Internacionalna saradnja u transplantologiji - razmena organa

Anatomija i patološka anatomija pluća

Indikacije i kontraindikacije za transplantaciju pluća

Klinički aspekti obolenja i kriterijumi za transplantaciju pluća: HOBP, CF, bronhiektazije, IPF i NSIP, Plućna Fibroza u sklopu kolagenih vaskulnih obolenja, sarkoidoza, plućna histiocitoza, PAH.

Evaluacija i tretman kandidata za transplantaciju pluća

Evaluacija i tretman potencijalnog donora pluća - moždana smrt

Eksplantacija i prezervacija donorskog pluća

Hirurške tehnike transplantacije pluća

Perioperativne komplikacije nakon transplantacije pluća

Perioperativni tretman recipijenta pluća

Imunološki aspekt u transplantologiji pluća

Imunosupresija i odbacivanje organa.

Plan nastave za Modul 7. Transplantacija u oftalmologiji

Procene stepena oštećenja rožnjače primaoca koja je razorena bolešću ili povredom, i oštećenja konjuktive i limbusa, postavljanja indikacija za transplantaciju određenog dela oka odnosno zavisno od lokalizacije patološkog procesa procena podobnosti lečenja keratoplastikom ili ex vivo ekspanzijom epitela limbusa kadavera, drugog oka bolesnika kada je ono zdravo, ili davaoca koji je u krvnom srodstvu sa pacijentom

Tehnika presađivanja rožnjače (keratoplastika), konjuktive i limbusa

Postoperativne komplikacije i njihovo rešavanje

55. Pedijatrijska dermatovenerologija

(12 meseci)

OPŠTE ODREDNICE

Uža specijalizacija Pedijatrijske dermatovenerologije je obrazovni proces tokom kojeg lekar stiče teorijsko i praktično znanje koje mu omogućava da kao uži specijalista samostalno zbrine obolele od akutnih i hroničnih dermatoveneroloških oboljenja u pedijatrijskom uzrastu. Najvažnija uloga uže specijalizacije je da omogući sprovođenje najviših standarda prevencije, dijagnostike i lečenja dermatoveneroloških bolesnika od rođenja do početka adultnog doba.

Predviđeno trajanje uže specijalizacije je 12 meseci. Tokom uže specijalizacije, specijalizanti bi 10 meseci provodili na Odeljenjima pedijatrijske i adolescentne dermatologije, a preostala dva meseca na odeljenjima alergologije, kliničke imunologije, genetike, nefrologije, endokrinologije i poremećaja metabolizma.

Specijalizacija se sastoji od teorijske i praktične nastave (obuke).

Uža specijalizacija pedijatrijske dermatovenerologije je predviđena za lekare specijaliste dermatovenerologe.

Nastavni plan i program

Obaveza lekara na užoj specijalizaciji biće da prisustvuje i prezentuje pacijente svakodnevno u vizitama, obavlja poslove lekara uzimanje anamneze, fizikalni pregled, dermatološki pregled i učestvuje u koncipiranju dijagnostičkog i terapijskog pristupa, individualno za svakog pacijenta.

Specijalizanti će tokom uže specijalizacije raditi na usavršavanju veština komunikacije kako sa decom/adolescentima, tako i sa roditeljima. Posebna pažnja biće posvećena razumevanju uticaja osnovnog dermatološkog oboljenja na psihosocijalni život i razvoj u pedijatrijskoj i adolescentnoj populaciji. Uži specijalizanti će naučiti kako da edukuju roditelje da najbolje pomognu deci sa oboljenjima kože. Tokom uže specijalizacije uvežbavaće se i veštine komunikacije i obavljanja konsultacija putem telefona sa roditeljima, što je od velikog značaja posebno za pacijente koji žive daleko od zdravstvenih centara.

Posebna pažnja biće posvećena pravljenju fotodokumentacije i razumevanju značaja adekvatne fotodokumentacije.

Od specijalizanata se očekuje da budu uključeni u kliničke studije, retrospektivne i prospektivne kao i da aktivno učestvuju (kao slušaoci i predavači) u svim formama kontinuirane medicinske edukacije. Specijalizanti moraju da savladaju sve korake u pripremi naučnog/stručnog rada: priprema protokola, priprema materijala za odobravanje istraživanja nadležnog Kolegijuma i Etičkog odbora, analizu dobijenih podataka i pripremu naučnog/stručnog rada.

I. Specijalizant će biti osposobljen da rešava sledeće kliničke probleme:

1. Sve forme dermatitisa/ekcema

2. Papuloskvamozne dermatoze

3. Bulozne dermatoze

4. Virusne, bakterijske i gljivične infekcije kože

5. Parazitarne infekcije

6. Neželjene reakcije na lekove

7. Genodermatoze

8. Dermatoze u neonatalnom periodu

9. Poremećaje keratinizacije

10. Trihoze i onihoze

11. Akne

12. Maligna oboljenja kože

13. Bolesti vezivnog tkiva

14. Granulomatozne bolesti

15. Vaskularne anomalije

16. Melanocitne lezije

17. Psihodermatoze

18. Promene na koži koje ukazuju na zlostavljanje deteta.

II. Specijalizant mora da savlada i sledeće veštine:

1. Principi topikalne terapije u dečijem uzrastu (odabir lekova kao i terapijski protokoli zavisno od uzrasta i regije na kojoj se sprovodi terapija)

2. Principi opšte terapije u dečijem uzrastu/doziranje lekova (metotreksat, azatioprin, dapson, prednizon i drugi imunosupresivni i imunomodulatorni lekovi) kao i praćenje tokom terapije i principi snižavanja doza prilikom postizanja remisije

3. Specifičnosti morfologije kože zavisno od uzrasta deteta i interpretacije HP analiza

4. Tehnike biopsije kože

5. Pregled Wood-ovom lampom

6. Tehnike kiretaže

7. Tehnike krioterapije

8. Fototerapija u pedijatrijskom uzrastu

9. Uzimanje materijala za mikološku analizu (direktni preparat i kulture)

10. Mikroskopska analiza direktnog preparata i kultura

11. Mikroskopska analiza i interpretacija nalaza na stablu dlake (mikroskop sa belom i polarizovanom svetlošću)

12. Uzimanje preparata, analiza i interpretacija trihograma.

56. Pedijatrijska anesteziologija

(12 meseci)

Opis programa

Sažetak programa

Pristup bezbednoj anesteziji i postoperativnoj analgeziji se može smatrati osnovnim ljudskim pravom u 21-vom veku. Pedijatrijska anesteziologija sa intenzivnom terapijom i terapijom bola već odavno ima osobine uže specijalnosti koja zahteva veliku stručnost od onoga ko želi njome da se uspešno bavi.

Dete nije čovek u malom i svaki uzrast ima svoje kako anatomske i fiziološke tako i psihološke specifičnosti. Poseban problem za anesteziologa predstavlja novorođenče i prevremeno rođeno dete zbog anatomski različitog disajnog puta i potpuno drugačijih fizioloških mehanizama. Nešto starija deca imaju različite proporcije tela i nezrele sisteme koji metabolišu lekove. Anatomske razlike između deteta i odraslog nestaju sa uzrastom od 10-12 godina, dok psihološke (koje i te kako utiču na anesteziju) postoje i u adolescenciji.

Tokom primene anestezije, intenzivne terapije i terapije bola lekar mora imati na umu da mnoga deca imaju i pridružene urođene ili hronične bolesti koje ne mogu biti izlečene preoperativno.

Tokom specijalizacije iz anesteziologije sa reanimatologijom i intenzivnom terapijom se u specijalizovanim ustanovama gde se rutinski izvodi dečja anestezija i primenjuje intenzivna terapija provodi proporcijalno malo vremena. S druge strane, kada polože specijalistički ispit i odu u svoje matične ustanove, anesteziolozi su ne retko prinuđeni da primenjuju dečju anesteziju za koju smatraju da nisu dovoljno kompetentni. Dokazano je da peri-operativni morbiditet i mortalitet kod pedijatrijskih pacijenata direktno zavisi od stepena obučenosti i znanja anesteziologa.

Tercijarne ustanove i obučeni lekari anesteziolozi za ovu patologiju su malobrojni. U celoj Srbiji postoji samo četiri tercijarne pedijatrijske ustanove sa oko 50 anesteziologa koji na adekvatan način sprovode pedijatrijsku anesteziju. Mogućnosti za trening su malobrojne i svode se na par jedno-dvodnevnih seminara u okviru Kontinuirane medicinske edukacije. Dokazano je da je mortalitet i morbiditet značajno smanjen ukoliko anesteziju pedijatrijskim pacijentima vode obučeni dečji anesteziolozi što se u većini bolnica ne dešava. Ovaj program ima za cilj stvaranje užih specijalista dečje anesteziologije koji bi se bavili primenom bezbedne anestezije kod dece naročito mlađe od tri godine kao i visoko rizičnim i komplikovanim pedijatrijskim pacijentima.

Svaki lekar na užoj specijalizaciji će imati svog mentora iz jedne od tercijernih ustanova koje se bave lečenjem pedijatrijskih pacijenata. Mentori će obučavati učesnike da postanu eksperti u oblasti dečje anesteziologije, intenzivne terapije i terapije bola. To će omogućiti adekvatan nivo zbrinjavanja pedijatrijskih pacijenata u celoj zemlji.

Cilj uže specijalizacije: Da unapredi peri-operativno zbrinjavanje dece podvrgnute hirurškim intervencijama kao i klinički oporavak u celoj Republici Srbiji.

Specifični ciljevi:

- Pružiti anesteziolozima adekvatno teorijsko znanje i obučiti ih veštinama radi bezbedne primene pedijatrijske anestezije i peri-operativnog zbrinjavanja.

- Razviti kompetentnosti u peri-operativnom zbrinjavanju novorođenčeta, odojčeta, dece i adolescenata.

- Razviti edukativnu i istraživačku ulogu anesteziologa u oblasti pedijatrijske anestezije, peri-operativnog zbrinjavanja i terapije bola.

- Obučiti polaznike u oblasti jednodnevne hirurgije/anestezije.

- Obučiti adekvatno nove pedijatrijske anesteziologe kako da prenesu znanje kolegama u svojim ustanovama.

- Razviti mehanizam profesionalnog mentorstva.

- Razviti mehanizme održivosti programa obuke i po završetku edukacije u trajanju od jedne godine.

Opis programa

Tokom programa će se steći kliničko iskustvo, ovladavanje veštinama kao i teorijskim znanjem iz oblasti dečje anesteziologije, terapije bola, reanimacije i intenzivne terapije sa posebnim osvrtom na farmakologiju, klinička istraživanja i korišćenje simulacije.

Trajanje i obim

Edukacija iz oblasti dečje anesteziologije će trajati 12 meseci u odgovarajućim specijalizovanim tercijarnim ustanovama.

Klinički trening se mora obaviti u operacionim salama, van operacionih sala i jedinicama intenzivnog lečenja. Trening će obuhvatiti sticanje iskustva u primeni pedijatrijske anestezije kako za ležeće, tako i ambulantne pacijente uključujući i anesteziju van operacionih sala. Edukacija obuhvata i pripremu pedijatrijskih pacijenata za anesteziju, reanimaciju kao i terapiju bola.

Program uže specijalizacije će biti napravljen tako da polaznici steknu znanja i veštine kliničkog zbrinjavanja i procene, edukacije drugih kolega kao i istraživanja. Uži specijalista dečje anestezije će biti sposoban da primenjuje anesteziju za novorođenčad, odojčad, decu i adolescente tokom najrazličitijih operativnih, dijagnostičkih i terapijskih procedura, ali i veštinu tretmana bola, produženih mera reanimacije i perioperativnog intenzivnog lečenja. Da bi se taj cilj postigao, program treba da omogući pristup najrazličitijim problemima kod pedijatrijskih pacijenata.

Pristup edukaciji

Iskusni profesionalci iz oblasti dečje anesteziologije će kao mentori obučavati polaznike iz posebnih oblasti. Polaznici moraju biti specijalisti anesteziologi s posebnim interesom za dečju anesteziologiju, posvećeni sticanju znanja iz te oblasti.

Područja

Na kraju edukacije polaznici će poneti zvanje "Uži specijalista dečje anesteziologije", sa znanjem i iskustvom iz sledećih oblasti:

- razumevanje pedijatrijske fiziologije, patofiziologije mnogih stanja (npr. urođenih srčanih mana), fiziologije/patofiziologije/ponašanja prevremeno i terminski rođenih beba, odojčadi, dece i adolescenata;

- komunikacije sa pedijatrijskim pacijentima i njihovim porodicama;

- uspostavljanje disajnog puta deteta;

- uspostavljanje otežanog disajnog puta deteta;

- anesteziološko zbrinjavanje zdrave novorođenčadi i odojčadi tokom ambulantnih intervencija;

- anestezija za kompleksne slučajeve dečje hirurgije;

- intravenski pristup deci svih uzrasta (periferna i centralna vena);

- plasiranje invazivnog monitoringa kod dece svih uzrasta;

- anesteziološkog zbrinjavanja dece sa kompleksnim srčanim manama tokom dijagnostičkih i terapijskih procedura (hirurških i manje invazivnih);

- odvajanje od kardiopulmonalnog bypass-a;

- anesteziološko zbrinjavanje tokom transplantacije bubrega i u postoperativnom periodu;

- primena različitih tehnika regionalne anestezije;

- plasiranje epiduralnog katetera na različitim nivoima kod pedijatrijskih pacijenata;

- primena spinalne anestezije kod novorođenog deteta i odojčeta;

- primena pedijatrijske anestezije van operacionog bloka (CT, MRI, kateterizacija srca, endoskopija, itd.);

- intenzivno lečenje dece u Jedinicama intenzivnog lečenja;

- tretman akutnog i hroničnog pedijatrijskog bola;

- produžene mere reanimacije deteta;

- obuka i nadziranje mlađih kolega;

- kliničkog istraživanja.

Curriculum

Program će započeti obukom u anesteziološkim zbrinjavanju rutinskih slučajeva i vremenom će se dostići zbrinjavanje kompleksnih pedijatrijskih pacijenata (kompleksnih hirurških procedura i/ili kompleksnih problema pacijenata). Steći će se iskustvo u različitim nivoima analgo-sedacije van operacionog bloka tokom dijagnostičkih i terapijskih procedura kao što su CT, MRI, kateterizacija srca, endoskopija, itd. Polaznici će takođe učestvovati u zbrinjavanju akutnog i hroničnog bola. Klinički kurikulum je fleksibilan i može se modifikovati u cilju sticanja veština i znanja prema individualnom polazniku.

Klinička edukacija

Polaznici će steći znanje iz sledećih oblasti (kod pedijatrijskih pacijenata):

1. preoperativna procena pedijatrijskog pacijenta;

2. kardiopulmonalna reanimacija deteta;

3. zbrinjavanje normalnog i patološkog disajnog puta deteta;

4. mehanička ventilacija deteta;

5. regulacija telesne temperature deteta;

6. plasiranje venske i arterijske linije kod dece;

7. farmakološka potpora cirkulacije deteta;

8. peri-operativna nadoknada tečnosti kod dece različitog uzrasta;

9. nadoknada masivnog gubitka tečnosti i krvi kod dece;

10. interpretacija pedijatriskih laboratorijskih rezultata;

11. pedijatrijska anestezija za elektivne i hitne operativne zahvate;

12. tehnike pedijatrijske regionalne anestezije;

13. različiti nivoi analgo-sedacije kod dece van operacionog bloka;

14. prepoznavanje, prevencija i tretman bola kod dece;

15. palijativna terapija kod pedijatrijskog pacijenta;

16. konsultacija za internističke i hirurške pedijatrijske pacijente;

17. prepoznavanje i tretman peri-operativne disfunkcije vitalnih organa deteta;

18. dijagnoza i peri-operativno zbrinjavanje kongenitalnih i stečenih poremećaja kod dece;

19. učestvovanje u intenzivnom lečenju teško bolesne dece;

20. dijagnostika moždane smrti deteta;

21. transport teško bolesne dece unutar bolnice ili do druge ustanove;

22. psihološka potpora pedijatrijskim pacijentima i njihovim porodicama.

Klinički plan i program:

Polaznici treba da imaju knjigu veština koju će popunjavati.

Cilj:

Polaznici treba da steknu znanje u uspostavljanju disajnog puta, kanulaciji vena i arterija kao i tehnikama regionalne anestezije u ovim uzrasnim grupama.

Sastanci

Polaznici treba da prisustvuju multidisciplinarnim sastancima gde se diskutuje o komplikacijama i smrtnim ishodima, novim člancima u medicinskim časopisima kao i sastancima u vezi sa aktuelnim istraživanjima.

Interakcija sa kolegama

Polaznici će steći znanje iz osnovnih principa obuke kolega iz oblasti dečje anesteziologije (analogo-sedacija van operacionog bloka, tretman bola, reanimacija…) Postaće kompetentni da nadgledaju i asistiraju u obuci kolega.

Steći će sposobnost adekvatne konsultacije sa lekarima drugih specijalnosti (pedijatrima, neurolozima, pulmolozima, dečjim hirurzima, radiolozima…).

Naučne aktivnosti

Polaznici će steći mogućnost da učestvuju u postojećim studijama, da nadgledaju istraživačke metode, tumače rezultate i statistički ih obrađuju. Steći će sposobnost kritičkog sagledavanja novih terapijskih postupaka i medicinske literature.

57. Laparoskopska hirurgija

(12 meseci)

Laparoskopska hirurgija predstavlja prvi izbor u lečenju većine hirurških bolesti abdominalne, endokrine, ginekološke i uroloških hirurgije. Razlozi za primat laparoskopske hirurgije nad klasičnom - otvorenom - hirurgijom u svetu se mogu podeliti u dve grupe.

Prva grupa prednosti, se odnosi na komfor pacijenta, druga na značajno smanjenje morbiditeta i mortaliteta operativnih zahvata, što doprinosi povećanoj sigurnosti pacijenata lečenih od hirurških bolesti sa jedne strane, i smanjenju troškova lečenja sa druge strane (kraći ostanak u bolnici, brži oporavak i povratak svakodnevnim aktivnostima, smanjen broj komplikacija).

Motivisanost za osnivanje uže specijalističke nastave iz oblasti laparoskopske hirurgije upravo leži u potrebi da se standardi moderne hirurgije u svetskim okvirima primene i kod nas, što će doprineti podizanju postignuća lečenja operisanih pacijenata kao i kompetitivnosti naših hirurga u međunarodnim okvirima.

Laparoskopska - minimalno invazivna - hirurgija je zlatni standard u hirurškom lečenju svih benignih bolesti i najvećeg broja malignih oboljenja abdominalnih, endokrinih, ginekoloških i uroloških organa. Dijapazon rada i broj laparoskopski operisanih bolesnika, ne retko, zavisi ne samo od hirurških indikacija već i od stepena i broja obučenih hirurga za ovaj način hirurškog rada. Ovu značajnu prepreku modernizaciji hirurgije kod nas otklanjamo uvođenjem uže specijalističkog programa laparoskopske hirurgije i značajnom širenju baze i broja obučenih laparoskopskih hirurga.

OPŠTI DEO (15 dana)

1. Uvod u laparoskopsku hirurgiju

2. Video oprema i instrumentarijum

3. Pristupi kreiranju pneumoperitoneuma, način postavljanja troakara

4. Tehnike disekcije tkiva i tehnologije koagulacije tkiva, laparoskopski šav

5. Preoperativna edukacija pacijenata

6. Anestezija u laparoskopskoj hirurgiji

7. Komplikacije u laparoskopskoj hirurgiji

8. Ergonomija i opšta laparoskopska hirurgija

9. Rukom asistirane laparoskopske operacije

10. Principi robotske hirurgije u svetlu laparoskopskog načina rada

SPECIJALNI DEO

ABDOMINALNA HIRURGIJA (6 meseci)

1. eksploracija trbušne duplje, dijagnostička laparoskopija, laparoskopska ultrazvučna eksploracija abdominalnih organa, adhezioliza i biopsija tumora

2. Laparoskopska apendektomija

3. Laparoskopska bilijarna hirurgija

3.1. Laparoskopska holecistektomija

3.2. Laparoskopska holangiografija

3.3. Laparoskopske procedure rešavanja holedoholitijaze (laparoskopska holedohoskopija, holedohotomija, ekstrakcija kalkulusa i T drenaža zajedničkog žučnog puta)

3.4. Komplikacije laparoskopske holecistektomije (krvarenje, povrede žučnih puteva, prosipanje kalkulusa po trbušnoj duplji) i specifičnosti laparoskopske holecistektomije kod akutnog holecistitisa

3.5. Drugi načini minimalno invazivnog lečenja holedoholitijaze

4. Laparoskopska hirurgija abdominalnog dela jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog creva

4.1. Laparoskopska hirurgija ahalazije

4.2. Laparoskopska hirurgija gastroezofagealnog refluksa

4.3. Laparoskopska barijatrična hirurgija

4.4. Laparoskopska hirurgija peptičkog ulkusa - vagotomije, piloroplastike

4.5. Laparoskopska hirurgija komplikacija peptičkog ulkusa (perforacija, penetracija, krvarenje, refraktarni ulkus)

4.6. Mogućnosti laparoskopske hirurgije u lečenju tumora. Odnos laparoskopske i klasične hirurgije u lečenju malignih bolesti želuca

4.7. Tipovi laparoskopskih resekcija želuca (longitudinalne, klinaste, parcijalne, subtotalne i totalne)

4.8. Mogućnosti kreiranja ezofago-jejunalnih i gastro-enteralnih anastomoza

4.9. Komplikacije laparoskopskopskih operacija abdominalnog dela jednjaka, želuca i duodenuma

5. Laparoskopska hirurgija preponskih kila

5.1. Transabdominalna preperitonealna rekonstrukcija hernije

5.2. Totalna ekstra peritonealna rekonstrukcija

5.3. Laparoskopska rekonstrukcija femoralne hernije

5.4. Komplikacije laparoskopskih operacija ingvinalnih hernija

6. Laparoskopska hirurgija ventralnih kila

6.1. Tehnike laparoskopske rekonstrukcije ventralnih kila i vrste mrežica koje se koriste

6.2. Komplikacije laparoskopskih operacija ventralnih kila

7. Laparoskopska hirurgija slezine

7.1. Laparoskopska splenektomija

7.2. Komplikacije splenektomije

8. Laparoskopska hirurgija pankreasa

8.1. Mogućnosti laparoskopske hirurgije pankreasa

8.2. Laparoskopska hirurgija cista pankreasa

8.3. Laparoskopska hirurgija benignih tumora pankreasa

8.4. Ekstenzivne laparoskopske operacije pankreasa

8.5. Komplikacije laparoskopskih operacija pankreasa

9. Laparoskopska hirurgija jetre

9.1. Laparoskopski ultrazvuk, biopsija i eksploracija tumora jetre

9.2. Laparoskopska hirurgija cističnih tumora jetre

9.3. Laparoskopska hirurgija hidatidnih cistra jetre

9.4. Laparoskopske resekcije jetre

9.5. Laparoskopska hirurgija benignih tumora jetre

9.6. Laparoskopska hirurgija malignih tumora jetre

9.7. Laparoskopska RFA

9.8. Komplikacije laparoskopske hirurgije jetre

10. Laparoskopska hirurgija debelog creva

10.1. Pristupi: unutra-spolja i spolja unutra

10.2. Laparoskopska hirurgija desnog kolona

10.3. Laparoskopska hirurgija levog kolona

10.4. Resekcije rektuma

10.5. Abdominalno-perinealna resekcija anusa i rektuma

10.6. Laparoskopska totalna kolektomija

10.7. Kreiranje laparoskopskih anstomoza posle posle resekcija kolona i rektuma

10.8. Komplikacije laparoskopske hirurgije kolona i rektuma

11. Laparoskopska hirurgija tankog creva

11.1. Laparoskopske resekcije tankog creva

11.2. Laparoskopske ileostome

ENDOKRINA HIRURGIJA (1 mesec i 15 dana)

1. Opšti principi laparoskopske hirurgije nadbubrežnih žlezda

2. Desna adrenalektomija

3. Leva adrenalektomija

4. Komplikacije laparoskopske hirurgije nadbubrega

GINEKOLOŠKA LAPAROSKOPSKA HIRURGIJA (2 meseca)

1. Opšti principi ginekoloških laparoskopskih operacija

2. Laparoskopska hirurgija ovarijuma

2.1. Cistektomija

2.2. Ovarijektomija

2.3. Adneksektomija

2.4. Komplikacije laparoskopske hirurgije jajnika

3. Laparoskopske procedure na jajovodima

4. Laparoskopska hirurgija ektopične trudnoće

5. Laparoskopska hirurgija u trudnoći

5.1. Fiziološke promene u trudnoći značajne za laparoskopskopiju

5.2. Uticaj laparoskopije na plod

5.3. Prednosti i nedostaci laparoskopije u trudnoći

6. Laparoskopska hirurgija endometrioze

7. Laparoskopska histerektomija

7.1. Tipovi laparoskopske histerekteomije

7.2. Komplikacije laparoskopske histerektomije

8. Laparoskopske miomektomije

9. Laparoskopsko rešavanje stres inkontinencije

10. Laparoskopska kolpopeksija

10.1. Tipovi operativnih procedura

10.2. Rešavanje vezikovaginalne fistule

UROLOŠKA LAPAROSKOPSKA HIRURGIJA (1 mesec i 15 dana)

1. Opšti principi laparoskopskih uroloških operacija

1.1. Pristupi, pneumoperitoneum i retropneumoperitoneum

1.2. Mogućnosti disekcije i hemostaze tokom uroloških minimalno invazivnih operacija

2. Laparoskopska nefrektomija

2.1. Pristupi

2.2. Desna laparoskopska nefrektomija

2.3. Leva laparoskopska nefrektomija

2.4. Komplikacije laparoskopske nefrektomije

3. Laparoskopska prostatektomija

3.1. Laparoskopska prostatektomija - vrste, tehnike

3.2. Komplikacije laparoskopske prostatektomije

4. Laparoskopska hirurgija mokraćnih puteva - pijelona, UP vrata, uretera,

4.1. Laparoskopsko rešavanje ureterolitijaze

5. Laparoskopske povrede uretera i njihovo rešavanje

6. Laparoskopska hirurgija varikocele

PEDRIJATRISKA LAPAROSKOPSKA HIRURGIJA (15 dana)

1. Opšti principi laparoskopske hirurgije kod odojčadi i dece

2. Laparoskoska rekonstrukcije dečije kile

3. Laparoskopska apendektomija kod odojčadi i dece

3.1. Osobitosti

3.2. Komplikacije

4. Laparoskopske operacije kod urođenih anomalija na digestivnom tubusu

5. Laparoskopske operacije u pedijatrijskoj urologiji

58. Kardiovaskularna i torakalna anestezija

(12 meseci)

U Srbiji se godišnje uradi oko 4.500 kardiohirurških i oko 4.000 vaskularnih anestezija - operacija. Istovremenu tokom poslednjih decenija sve je veći broj kompleksnih perkutanih dijagnostičkih i terapijskih procedura (perkutana implantacija aortnih stentova, perkutana implantacija aortne valvule, perkutano zatvaranje ASD-a, VSD-a, implantacija mehanički asistirane cirkulacije i elektrofizioloških procedura: implantacija kardioverter defibrilatora, ablacija plućnih vena) u kojima učestvuju anesteziolozi usmereni za kardiovaskularne procedure. Istovremeno, tendencija širenje kardio i vaskularne hirurgije i sve složenije procedure koje savremena kardiovaskularna i torakalna hirurgija nose, nameću potrebu uže specijalizacije anesteziologa koji se ovim oblastima bave.

Argumenti na kojim je zasnovan predlog su:

- više od ukupno 10.000 kardio, vaskularnih i torakalnih anestezija godišnje u Srbiji,

- intenzivniji razvoj ove oblasti u budućnosti i primena savremene anesteziologije i principa intenzivne terapije u Srbiji,

- iskustvo zemalja sa razvijenom medicinom gde uža specijalizacija kardio-vaskularne i torakalne anestezije postoji više od 20 godina i

- iznad svega, uvođenjem uže specijalizacije stvorili bi se bolji uslovi za nove generacije anesteziologa i podigao bi se kvalitet kardio-vaskularne i torakalne anestezije,

- afirmacija anesteziologa koji su već posvećeni ovoj grani anesteziologije,

- da u zemljama u okruženju ne postoji ova vrsta uže specijalizacije a da je sve veći broj bolnica u kojima se obavljaju navedene procedure i sve je veća potreba za subspecijalistima ove grane anesteziologije.

PROGRAM NASTAVE

Teoretska nastava odvija se kroz četiri grupe predavanja u jednakom obimu u trajanju od dva semestra:

1. Opšta teme: fiziologija, patofiziologija, farmakologija, dijagnostičke metode, monitoring

2. Kardioanestezija

3. Vaskularna anestezija

4. Torakalna anestezije

I na kraju zajednička tema:

5. Postoperativno lečenje: mehanička ventilacija, monitoringa, kardiovaskularna i respiratorna insuficijencija, postoperativna nutricija, terapija bola...

A) Teoretska nastava

1. Embriologija i razvoj kardiovaskularnog sistema i torakalnih struktura.

2. Fiziologija i patofiziologija kardiovaskularnih i respiratornih regulacionih mehanizama.

3. Patofiziologija, farmakologija i klinička procena i lečenje bolesnika sa srčanim oboljenjem, uključujući kardiomiopatiju, srčanu insuficijenciju, stečene i urođene bolesti srčanih zalistaka, urođena srčana oboljenja, elekrofiziološke poremećaje, neoplastične i infektivne bolesti srca.

4. Patofiziologija, farmakologija i klinička procena i lečenje bolesnika sa respiratornim oboljenjima uključujući: pleuralna, bronhopulmonalna, neoplastična, infektivna i inflamatorna oboljenja.

5. Patofiziologija, farmakologija i klinička procena i lečenje bolesnika sa torakalnim vaskularnim, trahealnim, ezofagealnim i medijastinalnim oboljenjima uključujući neoplastične, infektivne i inflamatorne procese.

6. Patofiziologija, farmakologija i klinička procena i lečenje bolesnika sa promenama na: abdominalnoj aorti i perifernom vaskularnom bolesti, uključujući neoplastične, infektivne i inflamatorne procese.

7. Neinvazivne kardiovaskularne dijagnostičke procedure: elektrokardiografija, transtorakalna ehokardiografija, transezofagealna ehokradiografija, stres test i kardiovaskularni imidžing.

8. Invazivne kardiovaskularne dijagnostičke procedure: angiografija, koronarografija, kateterizacija srca i interventne terapijske procedure: angioplastike i stentiranje...

9. Neinvazivne dijagnostičke procedure za procenu respiratorne disfunkcije: funkcionalni testovi, gasne analize arterijske i acido-bazni balans, oksimetrija, kapnometrija i pulmonalni imidžing.

10. Preanestetička procena, priprema i evaluacija pacijenata.

11. Framakokinetika i farmakodinamija anestetika i kardiovaskularnih lekova.

12. Perianestezijski monitoring: neinvazivni i invazivni (arterijski, centralni venski i pulmonalni arterijski pritisak, izračunavanje hemodinamskih parametara) i tumačenje parametara.

13. Vantelesni krvotok (efekat na: farmakokinetiku i farmakodinamiju, respiratornu, renalnu, endokrinu i hematološku disfunkciju, inflamatorni odgovor i poremećaj termoregulacije) i protekcija miokarda (konvencinalna - kardioplegija i nekonvencinalna - metabolička modulacija i prekondicioniranje).

14. Framakokinetika i farmakodinamija vazoaktivnih lekova: inotropa, vazokonstriktora, vazodilatatora i inodilatatora.

15. Tipovi mehanički asistirane cirkulacije: kontrapulzirajuća intraaortna balon pumpa, EKMO - ekstrakorporalna mehanička oksigenacija, mehanička potpora leve i desne komore i biventrikularna mehanička potpora.

16. Kardiohirurške operacije: adultne i pedijatrijske, minimalno Invazivne, revaskularizacije miokarda, rekonstrukcije i zamene valvula, promena na perikardu i neoplazmi, transplantacije srca i pluća.

17. Hirurška rekonstrukcija torakalne aorte: acsedentne, luka i descedentne u cirkulatornom arestu sa VTK niskog protoka i/ili retrogradnom perfuzijom. Metode cerebralne i organo protekcije.

18. Rekonstrukcija ezofagusa: variksi, neoplazme, interpozicija kolona, strano telo i strikture.

19. Hirurgija pluća: torakoskopska ili otvorena, redukcija pluća, bronhopulmonalna lavaža, jednostrana ventilacija pluća, lobektomija, pneumonektomija, bronhoskopija fiberopotička i rigidna, resekcije pluća laserom.

20. Vaskularna hirurgija: rekonstrukcija abdominalne aorte (aneurizma/aortoilijakalna bolest), rekonstrukcija supraaortičnih grana, rekonstrukcija arterija donjih ekstremiteta, arteriovenske fistule, sistemski i venski šantovi.

21. Postanestetičko intenzivno lečenje kardiotorakalnih i vaskularnih pacijenata.

22. Terapija bola kardiotorakalnih i vaskularnih bolesnika

23. Metodologija istraživanja i statistička obrada podataka.

24. Mediko-legalni i etički aspekti lečenja.

B) Praktični rad

a) anestezija u operacionoj sali,

b) postanestezijsko lečenje u JIL (prema programu i rasporedu) i četiri dežurstva mesečno,

c) Spisak veština.

Kardioanestezija: 4 meseca

Preoperativna priprema i procena bolesnika za kardiohirurško lečenje (uključuje i tumačenje nalaza koronarografije, kateterizacije, ehokardiografije i drugih laboratorijskih nalaza)

Intraoperativni monitoring: uvođenje arterijskog, centralnog venskog i pulmonalnog arterijskog katetera. Merenje i tumačenje parametara.

Anestezija za kardiohirurške procedure (revaskualrizacije miokarda, hirurgije valvula, ascedentne aorte)

Ovladavanje tehnologijom: vantelesnog krvotoka (VTK), kardioprotekcije, odvajanja od VTK-a i rešavanje pratećih efekata i komplikacija.

Osnovni principi transezofagealne ehokardiografije

Anestezija za urgentne kardiohirurške procedure

- Retorakotomija

- Aneurizma aorte

- Disekcija aorte

- Ishemijski VSD

- Ishemijska akutna mitralna insuficijencija

- Implantacija mehanički asistirane potpore.

Anestezija za interventne i dijagnostičke procedure:

- Implantacija defibrilatora, pejsmejkera/resinhronizaciona terapija

- Elektrofiziološke studije, maping i ablacija plućnih vena

Torakalna anestezija - 4 meseca

- Preoperativna priprema i procena bolesnika za torakalno operativno lečenje i anesteziju, sa posebnim osvrtom na procenu funkcionalne rezerve za resekciju pluća.

- Endobronhijalna intubacija jednolumenskim i dvolumenskim tubusom i provera položaija fiberoptičkim bronhoskopom.

- Metoda i princip jednostrane ventilacije pluća i podešavanja mehaničke ventilacije.

- Uvođenje i postavljanje endobronhijalnih blokera.

- Uvođenje torakalnog epiduralnog katetera i kontrola.

- Princip postavljanja i kontrole torakalne drenaže.

- Anestezija za torakalne hirurške procedure:

- bronhoskopija,

- medijastinoskopija,

- videoasistirana torakoskopska hirurgija,

- torakotomiju i resekciju pluća.

- Anastezija za druge procedure:

- ezofagoskopiju,

- ezofagektomiju,

- timektomiju,

- rekonstrukciju torakoabdominalne aneurizme.

- Postoperativno lečenje i analgezija

- Lečenje traume grudnog koša uključujući pneumotoraks i hematotoraks.

Vaskularna anestezija - 4 meseca

- Preoperativna priprema i procena bolesnika za vaskularno operativno lečenje i anesteziju, sa posebnim osvrtom na procenu funkcionalne vaskularne rezerve, osnove tumačenja angiografije.

- Anestezija za hiruršku rekonstrukciju supraaortičnih grana: karoridne i subklavijalne arterije, sa posebnim osvrtom na rano prepoznavanje neurološkog deficita i cerebralnu protekciju.

- Anestezija za hiruršku rekonstrukciju abdominalne aorte (aneurizme i aortoilijakalne bolesti)

- Anestezija za hiruršku rekonstrukciju arterija donjih ekstremiteta.

- Anestezija za interventne metode perkutane aorto-arterijske revaskularizacije (balon angioplastike, implantacije stenta)

- Anestezija za hibridne procedure

- Patofiziologija klemovanja i deklemovanja arterija i aorte, ishemijsko-reperfuziona lezija i strategija protekcije organa.

- Anestezija za druge vaskularne procedure:

- spleno-renalni šant,

- formiranje arterijo-venske fistule,

- portokavalni šant i druge

- Postoperativno lečenje posle vaskularnih operacije, sa posebnim osvrtom na protekciju organa i terapiju ishemijsko reperfuzione lezije.

- Terapija akutnog i hroničnog ishemijskog i postoperativnog bola.

59. Ginekološka onkologija

(12 meseci)

Razlozi za formiranje uže specijalizacije iz ginekološke onkologije

Učešće malignih tumora genitalnih organa u smrtnosti od svih malignih tumora žena (grlića materice, jajnika i tela materice) u Srbiji iznosi 12%. Smrtnost od malignih tumora grlića materice, jajnika i tela materice je u stalnom porastu, kao i broj novoobolelih, koji je za neke regione i pojedine lokalizacije kao što je karcinom grlića materice, jednak onoj u oblastima sa najvećom učestalošću karcinoma u svetu. Terapijski pristup u lečenju ginekoloških maligniteta je naročito delikatan, jer često ostavlja posledice na fizičko i psihosocijalno stanje žene, njene buduće reproduktivne sposobnosti i ne manje važno izgled tela. Većina ginekoloških kancera ima dobru prognozu ukoliko se obezbedi optimalan tretman. U našoj zemlji se, međutim, pacijentkinje sa ovim bolestima često leče na neadekvatan način, što je delom posledica neadekvatne obuke za ovu oblast ginekologije.

Visoko specijalizovana oblast Ginekološke onkologije nastala je kao rezultat prikupljanja novih saznanja u ginekološkoj patologiji, razvoja kliničkih postupaka i dostupnosti novih dijagnostičkih tehnika i tretmana, čiji je ukupan rezultat poboljšan ishod lečenja žena obolelih od kancera ginekoloških organa. Danas lečenje ginekoloških maligniteta zahteva multidisciplinarni pristup i dobro poznavanje hirurške tehnike iz različitih oblasti hirurgije, kao i znanje iz drugih oblasti koje prevazilaze znanja i veštine koje se stiču specijalizacijom iz ginekologije i akušerstva.

Uža specijalizacija iz ginekološke onkologije priznata je od strane Evropskog odbora za ginekologiju i opstetriciju (EBCOG - European board and college of obstetricians and gynaecologists) i Evropskog udruženja za ginekološku onkologiju (ESGO - European Society of Gynaecological Oncology).

Definicija uže specijalizacije iz ginekološke onkologije

Ginekološka onkologija je subspecijalnost koja ima za cilj da unapredi lečenje i preživljavanje žena sa malignim tumorima reproduktivnih organa. Ovaj viši nivo specijalizacije uključuje intenzivni trening, iskustvo i ekspertizu, a uži specijalista će biti odgovoran za to da obezbedi najviše standarde tretmana žena sa ginekološkim kancerom.

Uži specijalista ginekološke onkologije se definiše kao specijalista ginekolog i akušer, koji je posle završavanja odgovarajuće obuke kroz formalni subspecijalistički program i sticanja posebnih znanja i veština, osposobljen da pruži sveobuhvatnu pomoć u skriningu, dijagnostici, terapiji i praćenju bolesnica sa malignim bolestima ginekoloških organa.

Uži specijalista može da nastavi da obavlja praksu u oblasti opšte ginekologije ukoliko nastavlja da posvećuje najmanje dve trećine (66%) radnog vremena oblasti ginekološke onkologije.

Uži specijalista u ginekološkoj onkologiji mora biti sposoban da detaljno ispita ženu sa ginekološkim malignitetom i odredi dalji odgovarajući postupak. On mora da bude obučen da pruži odgovarajući hirurški tretman za sve ginekološke kancere, uključujući hirurgiju gastrointestinalnog i urološkog sistema koji je zahvaćen ginekološkim kancerom, uz saradnju sa drugim hirurškim specijalnostima tamo gde je to potrebno. Mora posedovati i znanja iz oblasti radioterapije, hemioterapije, hormonske terapije, imunoterapije i genetike. Takođe, treba da bude sposoban da razvije, organizuje i vodi multidisciplinarni tim za ginekološki kancer, kao i da bude uključen u istraživanje i poslediplomsku nastavu. Od užeg specijaliste se zahteva da očuva visinu ovog visoko specijalizovanog znanja i osigura njegovu primenu u tretmanu žena koje imaju rizik da dobiju ili imaju dijagnostikovan ginekološki kancer.

Ciljevi uže specijalizacije iz ginekološke onkologije

Opšti cilj uže specijalizacije iz ginekološke onkologije je unapređenje tretmana i ishoda bolesnica sa malignim bolestima ženskog genitalnog sistema. Ovaj cilj se postiže kroz sledeće posebne ciljeve:

1) unapređenje znanja, prakse i sposobnosti za nastavu onih specijalista ginekologije i akušerstva koji se bave lečenjem žene sa ginekološkim malignitetom,

2) pružanje tretmana najvišeg mogućeg standarda za žene obolele od ginekoloških maligniteta,

3) uspostavljanje bliske saradnje sa drugim disciplinama uključenim u dijagnostiku i lečenje ginekoloških maligniteta,

4) podsticanje saradnje, koordiniranog rada i organizacije relevantnih kliničkih službi,

5) omogućavanje svim ženama sa ginekološkim kancerom imaju pristup subspecijalistikom tretamanu,

6) primena istraživanja u tretmanu ginekološkog kancera,

7) podsticanje regrutacije talentovanih diplomaca u subspecijalnost iz ginekološke onkologije, kao i u specijalnost ginekologije i akušerstva kao celine.

Trajanje i sadržaj uže specijalizacije

Trajanje uže specijalizacije iz ginekološke onkologije je jedna godina ili 12 meseci. Ovaj period uključuje opšti i posebni deo specijalizacije, kao i završni ispit. Uža specijalizacija iz ginekološke onkologije mora da sadrži teoretsku nastavu uključujući relevantne bazične nauke, sticanje intenzivnog kliničkog iskustva u užoj specijalnosti i proveru znanja. Teoretska nastava se odvija po ustanovljenom programu tokom celog trajanja uže specijalizacije. Praktična obuka se planira i organizuje u različitim organizacionim jedinicama Medicinskog fakulteta u Beogradu, pri čemu najveći deo vremena uži specijalizant provodi u oblasti ginekologije.

Uža specijalistička akreditacija i trening

Programi za uže specijalistički trening iz ginekološke onkologije moraju biti priznati od strane Katedri za postdiplomske studije iz Humane reprodukcije i Onkologije, kao i Medicinskog fakulteta.

Program obuke treba da se sprovodi u multidisciplinarnom centru od strane specijalista ginekologije i akušerstva u saradnji sa drugim specijalistima neophodnim za sprovođenje obuke. Trening centar koristi smernice i protokole prihvaćene od strane nacionalnih stručnih tela, koji se preispituju i obnavljaju u redovnim vremenskim intervalima. Ove smernice definišu slučajeve koje je neophodno da se upućuju subspecijalisti i koje leči subspecijalista.

Uže specijalistički program mora da sadrži

- Hirurški trening u centru za ginekološku onkologiju

- Osnove hirurškog treninga iz urologije, kao i abdominalne, vaskularne i plastične rekonstruktivne hirurgije)

- Sticanje osnovnih znanja o Radio-dijagnostici, Radioterapiji, Medikalnoj onkologiji i Citologiji/patologiji

Program obuke i napredovanje užeg specijalizanta će biti revidiran dva puta godišnje tokom programa, jednom na polovini i ponovo na kraju godine. Specijalizanti i njihovi mentori će biti u obavezi da podnesu godišnji izveštaj.

Kriterijumi za centar u kome se odvija uža specijalizacija

Obuka za užu specijalizaciju može da se sprovodi samo u priznatoj, akreditovanoj instituciji, subspecijalističkom centru za obuku u ginekološkoj onkologiji, koji ima:

- Dovoljan obim posla iz oblasti ginekološke onkologije (veliki broj slučajeva malignih oboljenja genitalnih organa),

- Multidisciplinarne timove koji donose odluke o lečenju obolelih od ginekoloških maligniteta,

- Radioterapijsku, hemioterapijsku i citopatološku radnu jedinicu u sastavu centra ili blisku saradnju sa ovakvim jedinicama u drugim ustanovama,

- Organizovane nastavne aktivnosti,

- Dostupnost interne kontrole kvaliteta i revizije.

Da bi vršio obuku trening centar mora imati dovoljan obim posla da garantuje da će subspecijalizant uraditi najmanje 20 operacija kao prvi operator.

Kriterijumi za odobravanje uže specijalizacije su

Da bi kandidat bio primljen na užu specijalizaciju iz ginekološke onkologije, potrebno je sa ispunjava sledeće uslove:

- Završen medicinski fakultet sa prosečnom ocenom preko 8.0

- Četiri godine specijalizacije za ginekologiju i akušerstvo

- Položen specijalistički ispit iz ginekologije i akušerstva

- Najmanje tri godine specijalističkog staža iz ginekologije i akušerstva

- Odgovarajući obim prethodnog hirurškog iskustva, što se dokazuje dnevnikom operacija overenim od strane direktora ustanove u kojoj je kandidat stalno zaposlen

- Stalni radni odnos u ustanovi sekundarnog ili tercijernog nivoa, koja ima uslove za lečenje žena obolelih od maligniteta ginekoloških organa

- Položen kompetitivni prijemni test.

Ukupan broj kandidata koji se primaju na užu specijalizaciju iz ginekološke onkologije treba da bude precizno planiran od strane Ministarstva zdravlja i odgovarajućih fakulteta, a prema potrebama za ovom užom specijalizacijom u Srbiji. Procenjena potreba za specijalistom ginekološke onkologije je jedan ginekolog - onkolog na 100.000 žena, a neophodno je da ima obim posla od 100 novih slučajeva invazivnog karcinoma godišnje.

Ciljevi programa uže specijalizacije iz ginekološke onkologije

Tokom uže specijalizacije iz ginekološke onkologije neophodno je steći sledeća znanja i veštine:

a) ekstenzivno znanje o etiologiji, epidemiologiji i biologiji ginekološkog kancera;

b) sveobuhvatno znanje o dijagnostičkim tehnikama i procedurama neophodnim za dijagnozu i procenu kancera ženskog genitalnog sistema. Ovo znanje mora da uključi veštine koje se zahtevaju za određivanje stadijuma kancera i donošenje odluke o postupku koji najviše odgovara stadijumu bolesti i stanju pacijentkinje;

c) sposobnost da se na odgovarajući način koristi i da se razume značaj citologije, kolposkopije, histologije, radiologije, ultrazvuka, CT, MR pregleda, kao i da se razume uloga PET skena;

d) razvijenu hiruršku kompetenciju za postupak sa svim ginekološkim kancerima uključujući relevantnu hirurgiju gastrointestianalnog i urološkog sistema koji je zahvaćen ginekološkim kancerom, uz saradnju sa odgovarajućim drugim hirurškim disciplinama;

e) detaljno znanje o ginekološko onkološkim aspektima patologije;

f) sveobuhvatno razumevanje radioterapije i hemioterapije za ginekološki kancer;

g) sposobnost da organizuje kompjutersku bazu podataka koristeći potreban minimalni set podataka;

h) poznavanje nivoa dokaza u ginekološkom kanceru i sposobnost da napiše odgovarajuće protokole.

Znanja i veštine predviđene programom uže specijalizacije iz ginekološke onkologije

Program uže specijalizacije sadrži teoretsku i praktičnu nastavu. Teoretska nastava ima za cilj da razvije poznavanje, razumevanje i sposobnost prenošenja znanja iz svih oblasti koje su povezane sa ginekološkim kancerom. Nastava se odvija kroz opšti deo koji sadrži znanja o bazičnim naukama i specijalni deo koji je

60. Intenzivna medicina

(12 meseci)

1. OPŠTI ASPEKTI

Svrha uže specijalizacije

Uža specijalizacija iz intenzivne medicine je obrazovni proces u kom specijalisti različitih oblasti medicine stiču teorijska znanja i veštine iz intenzivne medicine, kako bi po završetku samostalno i kompetentno učestvovali u dijagnostici i lečenju kritično obolelih pacijenata.

Trajanje i struktura uže specijalizacije

Uslov za započinjanje uže specijalizacije imaju lekari specijalisti navedenih grana medicine:

a. anesteziologija, reanimatologija i intenzivna terapija

b. interna medicina

c. infektologija

d. pedijatrija

e. neurologija

f. urgentna medicina

Svakom kandidatu se dodeljuje mentor prema postojećem Pravilniku o specijalizacijama i užim specijalizacijama.

Uža specijalizacija iz intenzivne medicine traje godinu dana.

Plan kruženja

1. Hirurške jedinice intenzivnog lečenja - 6 meseci

a) Opšta hirurška

b) Kardiohirurška

c) Ginekološka

d) Urološka

e) Neurohirurška

f) Druge hirurške

2. Nehirurške jedinice intenzivnog lečenja - 5 meseci

a) Pulmološka

b) Koronarna

c) Metabolička

d) Gastroenterohepatološka

e) Infektološka

f) Hematološka

g) Druge nehirurške

3. Hitna služba - 1 mesec

Deo kruženja, do maksimalno 50%, može se obaviti na ekvivalentnim intenzivnim odeljenjima univerzitetskih klinika u inostranstvu, prema programu uže specijalizacije. Boravak u inostranstvu odobrava glavni mentor. Po završetku ciklusa, kandidat je dužan da dostavi potvrdu o adekvatnosti izvršenog programa u inostranstvu.

Testiranje znanja i veština

Testiranje znanja se vrši pre kraja ciklusa. Uspešno testiranje znanja je preduslov za nastavak specijalizacije. Testiranje znanja se takođe može obaviti u simulacionom centru.

Specijalistički ispit

Uži specijalistički ispit se sprovodi prema Pravilniku o specijalizacijama i užim specijalizacijama.

Nakon položenog ispita, kandidat stiče stručni naziv uži specijalista intenzivne medicine pored stručnog zvanja iz osnovne specijalizacije.

2. PROGRAM EDUKACIJE PO GRANAMA MEDICINE

Područje edukacije

Program omogućava sticanje teorijskih i praktičnih znanja za sve procedure koje se sprovode u Jedinicama intenzivnog lečenja. To uključuje poznavanje indikacija i kontraindikacija, prepoznavanje grešaka i rešavanje komplikacija koje se mogu pojaviti u dijagnostičkim i terapijskim postupcima. Takođe, pruža neophodna znanja za tumačenje podataka dobijenih kliničkim i laboratorijskim testovima, radi donošenja adekvatne odluke o merama neophodnim za lečenje vitalno ugroženih bolesnika.

Opšti aspekti

- identifikovanje i rešavanje svih situacija koje neposredno ugrožavaju život pacijenta,

- utvrđivanje prioritetnih dijagnostičkih i terapijskih postupaka u složenim slučajevima,

- prepoznavanje patofizioloških mehanizama bolesti,

- pravilna procena i izbor odgovarajućih dijagnostičkih i terapijskih opcija,

- odgovoran pristup lečenju vitalno ugroženog pacijenta,

- suočavanje sa psihofizičkim stresom, koji je posledica svakodnevnog rada sa kritično obolelim pacijentima,

- komunikacija sa porodicom obolelog,

- sposobnost rada i učestvovanja u multidisciplinarnom timu,

- poznavanje ekonomskih aspekata intenzivne nege,

- poznavanje organizacije i standardizacije,

- osposobljenost medicinskog i sestrinskog osoblja.

2.1 Teorijsko znanje

Program pruža mogućnost sticanja teorijskih znanja iz oblasti intenzivne medicine. Proces učenja uključuje fiziologiju, patofiziologiju, patologiju, kliničku farmakologiju, mikrobiologiju, kliničke znake, komplikacije, dijagnozu i diferencijalnu dijagnozu, kao i mere za sprečavanje i lečenje dole navedenih bolesti.

Posebne karakteristike:

- pristup i zbrinjavanje vitalno ugroženih bolesnika u vanbolničkim i bolničkim sredinama,

- pristup politraumatizovanom bolesniku,

- interhospitalni i intrahospitalni transport vitalno ugroženog bolesnika,

- specifičnosti različitih starosnih grupa (nedonoščad, novorođenčad, deca, starije osobe).

Respiratorni sistem:

- opstrukcija gornjeg respiratornog trakta,

- intubacija i teška intubacija pacijenta,

- akutni respiratorni disters sindrom odraslih (ARDS),

- indikacije i tehnike uspostavljanja veno-venske ekstrakorporalne membranske oksigenacije (V-V EKMO),

- akutna respiratorna insuficijencija,

- akutno pogoršanje hronične respiratorne insuficijencije,

- plućni edem (kardiogeni, nekardiogeni),

- opekotine respiratornog sistema,

- status astmatikus,

- aspiracija stranog tela/tečnosti,

- pneumonija,

- atelektaza,

- pneumotoraks,

- pleuralni izliv,

- oštećenje pluća usled mehaničke ventilacije,

- osnove respiratorne fizioterapije i respiratorne farmakoterapije,

- lečenje pacijenata nakon velike torakalne hirurgije,

- zbrinjavanje intoksikacija otrovnim gasovima.

*Pedijatrijski deo

- specifičnost razvoja i rasta respiratornog sistema kod deteta,

- hijalino-membranska bolest,

- kongenitalne abnormalnosti pluća,

- aspiracija mekonijuma,

- plućna hipertenzija novorođenčeta,

- bronhopulmonalna displazija,

- krup i epiglotitis,

- bronhiolitis,

- cistična fibroza pluća.

Kardiovaskularni sistem:

- šok (hipovolemijski, kardiogeni, opstruktivni, distributivni),

- srčana insuficijencija,

- poremećaji srčanog ritma,

- plućna hipertenzija i plućno srce,

- hipertenzivna kriza i arterijska hipertenzija,

- akutne bolesti perikarda i tamponada srca,

- bolesti srčanih zalistaka,

- upalne bolesti srca (miokarditis, endokarditis, perikarditis),

- kardiomiopatije,

- vazoaktivni i inotropni lekovi,

- hemodinamski efekti mehaničke ventilacije,

- indikacije i uspostavljanje veno-arterijske vantelesne cirkulacije (V-A EKMO).

*Pedijatrijski deo

- specifičnosti rasta i razvoja srca i cirkulacije krvi kod deteta.

Nervni sistem:

- poremećaji svesti,

- ishemijsko-hipoksično oštećenje mozga,

- epileptički status,

- akutni cerebralni edem/intrakranijalna hipertenzija,

- meningitis/encefalitis,

- intrakranijalno krvarenje,

- ishemijski moždani udar,

- akutni nervni poremećaji,

- bolest kičmene moždine,

- vegetativno stanje,

- tretman pacijenata nakon neurohirurških i invanzivnih intervencija,

- maligna hipertermija, maligni neuroleptički sindrom,

- akutna stanja u psihijatriji (pokušaj suicida, delirijum, depresija, akutna konfuzija).

*Pedijatrijski deo

- fiziologija rasta i razvoja nervnog sistema,

- kongenitalne abnormalnosti CNS-a,

- intrakranijalno krvarenje kod novorođenčeta i deteta,

- hidrocefalus,

- akutna dekompenzacija neuromuskularnih bolesti.

Urogenitalni sistem:

- poremećaji elektrolita (K, Na, Mg, Ca, P),

- akutno oštećenje bubrega,

- indikacije i tehnike za započinjanje kontinuirane zamene bubrežne funkcije,

- indikacije i primena plazmafereze,

- farmakokinetika lekova kod bubrežne insuficijencije.

*Pedijatrijski deo

- fiziologija rasta i razvoja bubrega kod deteta,

- hemolitičko-uremijski sindrom,

- specifičnosti akutnog oštećenja bubrega kod dece.

Infektivne bolesti:

- Infekcije sa: aerobnima, anaerobima, atipičnim agensima, virusima, parazitima, gljivicama,

- sepsa,

- septični šok,

- bolničke infekcije i njihova prevencija,

- infekcije kod imunokompromitovanih bolesnika,

- sindrom toksičnog šoka,

- antimikrobno lečenje,

- imunomodulatorni lekovi,

- poznavanje rizika za prenošenje infekcije na osoblje koje radi u jedinicama intenzivnog lečenja i uspostavljanje preventivnih mera.

*Pedijatrijski deo

- neonatalna sepsa,

- specifičnosti bolničkih infekcija u pedijatrijskom uzrastu.

Hematologija:

- koagulopatije,

- akutni hemolitički sindromi,

- farmakološki tretman poremećaja koagulacije akutna i hronična anemija,

- principi primene krvi i krvnih derivata,

- akutni sindromi u neoplastičnim bolestima i njihovo lečenje.

*Pedijatrijski deo

- urođeni poremećaji koagulacije,

- akutna hemoliza kod novorođenčadi, hiperbilirubinemija novorođenčadi.

Gastrointestinalni trakt:

- akutni poremećaji funkcije gastrointestinalnog trakta,

- krvarenje iz gornjih i donjih delova gastrointestinalnog trakta,

- stres ulkus,

- akutni pankreatitis,

- peritonitis,

- perforacija abdominalnih organa,

- ileus,

- akutne promene u crevima,

- toksični megakolon, pseudomembranozni kolitis,

- akutni gastroenteritisi,

- akutni holecistitis,

- intenzivno lečenje pacijenta nakon operacije abdomena,

- akutna fulminantna insuficijencija jetre i akutna pogoršanja hronične jetrene insuficijencije,

- farmakokinetika lekova kod jetrene insuficijencije.

*Pedijatrijski deo

- kongenitalne anomalije digestivnog trakta (želudačna i intestinalna atrezija, Hirschsprung-ova bolest, gastroshiza, omfalocele),

- atrezija žučnih puteva,

- nekrotizirajući enterokolitis,

- akutni gastroenteritis/teška dehidracija,

- hronična dijareja.

Ginekologija i akušerstvo:

- anatomske i fiziološke promene u trudnoći,

- trudnica i žena sa urođenom srčanom insuficijencijom,

- hipertenzivne bolesti u trudnoći (preeklampsija, eklampsija, HELLP sindrom),

- respiratorna insuficijencija u trudnoći (astma u trudnoći, ARDS),

- srčani zastoj u trudnoći i mere reanimacije,

- bolesti jetre u trudnoći (HELLP sindrom, AFLP, holestaza),

- povrede kod trudnica,

- krvarenje u trudnoći i puerperijumu,

- amnionsko krvarenje,

- peripartalna kardiomiopatija,

- septični karlični tromboflebitis,

- septični abortus,

- ektopična trudnoća,

- opstruktivna uropatija/akutna urinarna retencija,

- krvarenje iz urinarnog trakta,

- tretman pacijenta nakon uroloških operacija,

- TUR sindrom.

Metaboličke bolesti i endokrinologija:

- enteralna i parenteralna ishrana,

- specifičnosti ishrane vitalno ugroženog bolesnika,

- akutni poremećaji funkcije štitaste žlezde,

- akutna adrenalna insuficijencija, poremećaji u funkciji nadbubrežne žlezde,

- akutne komplikacije dijabetesa,

- poremećaji metabolizma ADH,

- feohromocitom.

*Pedijatrijski deo

- Poremećaji kongenitalnog metabolizma.

Toksikologija:

- akutna intoksikacija i terapija,

- antidoti,

- apstinencijalni sindroimi,

- neželjena dejstva lekova.

Transplantacija i donatorski program:

- osnovi transplantacije (kriterijumi za donatore organa, održavanje mogućeg donora, višestruko povlačenje, čuvanje organa, transport organa, utvrđivanje podudarnosti između donora i potencijalnog recipijenta, transplantacija pojedinih organa, organizacija nacionalne transplantacione aktivnosti i značaj unapred definisane donacije organa i tkiva nakon smrti),

- imunosupresivni lekovi i odbacivanje organa,

- tretman pacijenta nakon transplantacije organa.

Povrede:

- principi zbrinjavanja politraumatizovanog pacijenta povrede glave i kičme,

- povrede grudnog koša i dojke,

- Kraš sindrom,

- povrede usled eksplozija - Blast,

- opekotine/smrzotine,

- sindrom masne embolije,

- toplotni udar, pothlađivanje,

- utapanje, mehanička asfiksija,

- povrede nastale štetnim dejstvom fizičkih agenasa (električna, hemijska, radijaciona i požarna oštećenja),

- ugrizi životinja i insekata,

- anafilaksa,

- dekompresijski sindrom,

- visinska bolest.

Specifičnosti farmakoterapije u Jedinicama intenzivne nege:

- sedativi,

- analgetici (intravenski analgetici, regionalni analgetici),

- mišićni relaksanti,

- lekovi i njihova upotreba kod oslabljene funkcije pojedinačnih organa (jetra, bubreg),

- farmakologija, farmakodinamika i farmakokinetika i interakcije lekova koji se koriste u intenzivnoj nezi,

- terapija bola.

2.2 Klinička znanja i veštine

Broj intervencija koje će kandidat morati da završi u skladu je sa smernicama o specijalizaciji u intenzivnoj medicini i specijalističkim programima Evropske asocijacije za intenzivnu medicinu.

Respiratorni sistem:

- prepoznavanje, procena i odgovor na smetnje u disanju ili respiratornu insuficijenciju

1. Disajni put

- tehnike obezbeđivanja disajnog puta uz pomoć supra- i infraglotičnih sredstava,

- intubacija (orotrahealna, nazotrahealna, teška intubacija),

- konikotomija, perkutana traheostomija, zamena traheostomske kanile.

2. Potpomognuto disanje

- Oksigenoterapija,

- Ventilacija samoširećim balonom preko maske,

- Primena neinvazivne mehaničke ventilacije,

- Principi invazivne mehaničke ventilacije (poznavanje i adekvatan izbor osnovnih modula mehaničke ventilacije, korigovanje parametara u skladu da tipom respiratorne insuficijencije, podešavanje parametara za primenu respiratora u kućnim uslovima),

- nekonvencionalni oblici mehaničke ventilacije,

- aspiracija disajnih puteva,

- metode za odvajanje pacijenta od ventilatora,

- zbrinjavanje pneumotoraksa,

- respiratorni monitoring (određivanje pritisaka značajnih u mehaničkoj ventilaciji, poznavanje respiratorne mehanike, pulsna oksimetrija, kapnometrija)

- praćenje metabolizma (potrošnja kiseonika, proizvodnja ugljen-dioksida, stopa disanja),

- tumačenje analize gasa arterijske i mešane/centralne venske krvi,

- neventilacijski oblici lečenja refrakterne akutne respiratorne insuficijencije (lekovi, okretanje bolesnika, itd.).

3. Tumačenje radiograma grudnog koša

4. Ultrasonografija pluća i plućne maramice

5. Testovi za procenu plućne funkcije i respiratorne mehanike

6. Respiratorna fizioterapija/rehabilitacija

7. Interventna bronhoskopija, laringotraheobronoskopija sa uklanjanjem stranog tela.

Kardiovaskularni sistem:

- Prepoznavanje, procena i mere za akutne kardiovaskularne poremećaje i potpunu kontrolu reanimacije,

- tumačenje elektrokardiografskog zapisa,

- prepoznavanje poremećaja srčanog ritma,

- arterijska punkcija i uzimanje uzoraka krvi,

- plasiranje arterijskog katetera, centralnog venskog katetera, Swan-Ganz plućnog arterijskog katetera, tunelirano postavljanje katetera,

- neinvazivne i invazivne tehnike merenja pritisaka, protoka i saturacije kiseonikom,

- proračun hemodinamskih varijabli i parametara kiseoničnog transporta,

- elektroterapija poremećaja srčanog ritma (defibrilacija, kardioverzija, elektrostimulacija),

- perikardijalna punkcija,

- terapija srčane insuficijencije,

- osnovi ultrazvučne kardiovaskularne dijagnostike (transtorakalna i transesofagealna ultrasonografija),

- privremena mehanička podrška cirkulaciji (aortna balon pumpa),

- kontrola pacijenata tokom urgentne koronarografije i PTCA.

Nervni sistem:

- prepoznavanje, procena, mere za akutne neurološke komplikacije,

- procena stanja svesti,

- lumbalna punkcija,

- invazivni i neinvazivni neuromontoring (merenje intraokularnog pritiska, oksigenacije, protoka, metabolizma),

- lečenje cerebralnog edema,

- osnove tumačenja CT, MR mozga, EEG-a, evociranih potencijala, Dopler arterija mozga,

- određivanje moždane smrti.

Bubrezi:

- prepoznavanje, procena, mere u slučaju akutnog oštećenja bubrega,

- plasiranje katetera za hemodijalizu,

- protokol za upravljanje raznim metodama supstitucionog lečenja bubrežne insuficijencije.

Ginekologija i akušerstvo:

- prepoznavanje i zbrinjavanje komplikacija tokom trudnoće i postpartalno,

- metode analgezije tokom porođaja,

- prepoznavanje, procena i mere lečenja opstruktivne uropatije,

- zbrinjavanje krvarenja iz urogenitalnog trakta,

- praćenje vitalnosti ploda.

Metabolizam i endokrinologija:

- prepoznavanje, evaluacija i mere u metaboličkim i endokrinološkim komplikacijama,

- procena nutritivnih i energetskih potreba bolesnika,

- održavanje temperaturne homeostaze,

- lečenje akutnih pogoršanja kongenitalnih metaboličkih bolesti,

- nadzor pacijenta tokom fototerapije,

- kontrola pacijenta tokom transfuzije.

Gastrointestinalni sistem:

- prepoznavanje, procena i tretman akutnih komplikacija u funkcionisanju gastrointestinalnog trakta,

- plasiranje želudačnih, duodenalnih i jejunalnih sondi,

- praćenje bolesnika tokom i nakon umetanja ezofagealnog balona radi zaustavljanja krvarenja iz variksa jednjaka,

- kontrola pacijenta tokom hitnih endoskopskih procedura,

- osnovi ultrasonografije abdbomena.

Hematologija:

- prepoznavanje, evaluacija i mere u akutnim hematološkim poremećajima,

- tumačenje poremećaja koagulacije,

- sprovođenje antikoagulantne, antiagregacione i trombolitičke terapije,

- masivna transfuzija,

- autotransfuzija.

Infektivne bolesti:

- prepoznavanje, procena, mere u slučaju nastanka infekcija,

- uzimanje uzoraka za mikrobiološke analize,

- tumačenje nalaza biograma i antibiograma,

- odabir adekvatnog antimikrobnog sredstva,

- tumačenje koncentracije antimikrobnih lekova u krvi,

- poštovanje svih principa asepse i antisepse u radu sa bolesnicima.

Toksikologija:

- identifikacija, procena i mere kod trovanja,

- ispiranje želuca,

- forsirana diureza,

- ekstracelularni načini uklanjanja toksina (hemodijaliza, hemoperfuzija),

- hiperbarična oksigenacija.

Transplantacija i donatorski program:

- održavanje mogućeg donora za multiorgansku deprivaciju,

- tretman bolesnika nakon transplantacije organa.

Trauma:

- identifikacija, procena, mere za tretman povreda opasnih po život,

- tretman politraumatizovanog pacijenta,

- poznavanje dijagnostičkih i terapeutskih postupaka kod bolesnika s politraumom.

Tehnička oprema i sistemi: seminar o upotrebi uređaja i sistema u intenzivnoj jedinici - 4 sata.

Farmakologija:

- upotreba sedativa, analgetika i mišićnih relaksanata,

- nadzor nad pacijentom tokom regionalne analgezije.

Etika:

Specifičnosti etičkih normi u Jedinicama intenzivne nege

- pisana saglasnost,

- pridržavanje etičkih smernica zdravstvene ustanove,

- sposobnost diskusije i donošenja odluke o prestanku, nastavku ili ograničavanju mera lečenja (uključujući komunikaciju sa srodnicima),

- sposobnost da se donese odluka o neživotu,

- uzimanje u obzir želja porodice u planiranju tretmana (odnosi se na neonatalnu/pedijatrijsku populaciju),

- palijativni tretman.

Organizacija:

- dnevni tretman pacijenta,

- strategija dijagnostičkih i terapijskih postupaka kod pojedinog pacijenta,

- primena sistema u intenzivnoj nezi,

- pisanje lekarskih dekurzusa,

- organizovanje intenzivističke sekcije,

- ekonomski aspekti u intenzivnoj medicini,

- Intra- i interhospitalni transport vitalno ugroženog bolesnika,

- koordinacija celog tima na intenzivnom odeljenju,

- korišćenje biomedicinskog informacionog sistema i računara,

- program kliničkih istraživanja - uključivanje u program kliničkog istraživanja u odeljenju,

- nabavka materijala,

- kriterijumi za prijem i otpust,

- redovna obuka osoblja na odeljenju intenzivne medicine,

- forenzički problemi u intenzivnoj medicini,

- korišćenje transportnih sistema za transport novorođenčeta/deteta.

Monitoring:

- invazivni i neinvazivni hemodinamski monitoring,

- respiratorni monitoring,

- neuromonitoring,

- evaluacija i integracija podataka dobijenih u procesu lečenja pacijenta koji su vitalno ugroženi - seminar 4 sata,

- osnovno znanje o rendgenskim tehnikama (RTG, UZ, CT, MR, scintigrafija) - seminar 4 sata,

- sigurnost na radu (pacijent, osoblje, zaštita prostora) - seminar 2 sata.

Obavezni kursevi i dodatno obrazovanje:

1. ACLS ili APLS/EPALS (napredna podrška za pedijatriju) ili ATLS (Advanced Trauma Life Support) ili drugi slični kursevi

2. Toksikologije

3. Tečaj iz transfuziologije

4. Organizovani tečaj iz osnova ehokardiografije i bronhoskopije

Preporučeni kursevi i dodatna obuka:

1. Kurs o tome kako prijaviti loše vesti

2. Komunikacioni kurs

3. Tečaj palijativne medicine

4. Škola intenzivne medicine koju organizuje SZIM

3. PREPORUČENI UDŽBENICI

1. ICU book. Paul Marino

2. Textbook of critical care

Ake Grenvik, Stephen M. Ayres, Peter R. Holbrook, William C. Shoemaker

W.B. Saunders, 2000

3. Irwin&Rippe’s intensive care medicine Richard S. Irwin, Frank B. Cerra, James M. Rippe, Lippincott Williams&Wilkins Publishers, 1999.

I OPŠTI DEO - BAZIČNE NAUKE

1. Epidemiologija i etiologija

Cilj:

sticanje širokog poznavanja etiologije i epidemioloških faktora rizika za nastanak ginekološkog kancera.

2. Anatomija

Cilj

sticanje ekstenzivnog znanja o vaskularizaciji, inervaciji i limfatičnoj drenaži pelvičnih organa, kao i o anatomiji abdominalnog i pelvičnog retroperitoneuma, prednjeg abdominalnog zida i ingvinalnih i fenoralnih regiona, a zatim gastrointestinalnog i urološkog sistema.

3. Fiziologija i Patofiziologija

Cilj

poznavanje normalne fiziologije i patofiziologije koje je neophodno kako bi se moglo brinuti o bolesnici sa ginekološkim kancerom

3.1. Tečnost i elektroliti

3.2. Ishrana

3.3. Krv i komponente krvi: razumevanje principa

3.4. Pulmonalna funkcija

3.5. Šok

3.6. Bubrežna funkcija

3.7. Digestivni sistem

3.8. Endokrini sistem

3.9. Centralni nervni sistem

3.10. Urinarni sistem

4. Genetika

Cilj

razumevanje sadašnjeg znanja o genetskim aspektima ginekoloških tumora, kancera dojke i sa njima povezanih tumora.

5. Karcinogeneza

Cilj:

razumevanje sadašnjeg znanja o hemijskim agensima, radijaciji i infektivnim agensima uključujući povezanost između.

6. Farmakologija i terapeutici

Cilj: poznavati i razumeti

- farmakološke osobine agenasa uobičajeno primenjivanih u ginekološkoj onkologiji uključujući najvažnije lekove korišćene u hemioterapiji i razumeti njihovu primenu u kliničkim uslovima;

- terapeutske principe koji omogućavaju tačnu dijagnozu, pre-terapijsku evaluaciju i postupak sa onkološkim pacijentom;

- ograničenja za ove terapeutske principe i indikacije za traženje pomoći od kolega iz drugih disciplina;

- principe i praksu radijacione terapije, sa posebnim osvrtom na ginekološku onkologiju;

- principe skrininga i prevencije ginekoloških maligniteta i kancera dojke.

6.1. Opšta farmakologija

6.2. Hemioterapija

6.3. Terapeutski principi

6.4. Radijaciona terapija

6.5. Javno zdravlje i epidemiologija

7. Patologija

Cilj

poznavanje principa geneze, ponašanja i identifikacije malignih i benignih ginekoloških tumora i poznavanje osnova patologije

- vulve

- vagine

- grlića materice

- tela uterusa

- jajovoda

- jajnika

- gestacijskih trofoblastnih bolesti

8. Imunologija

Poznavanje osnovnih komponenti i funkcija imunog sistema i razumevanje njihove povezanosti sa onkologijom.

9. Analiza kliničkih informacija i istraživanje

Cilj

razumevanje principa koji su u osnovi:

- dizajna, analize i izveštavanja o kliničkim istraživanjima;

- tumačenja nalaza istraživačkih studija;

- kvantitativni pristup dijagnozi, prognozi i donošenju odluka;

- principi i metodi u osnovi produktivnog i etičnog istraživanja i prenošenje znanja medicinskoj zajednici

10. Nastava

Cilj:

Od specijalizanta se očekuje da stekne iskustvo u poslediplomskoj nastavi (prenošenju znanja drugima)

11. Etički i mediko-legalni aspekti

Cilj:

Specijalizant treba da bude sposoban da razgovara o etičkim i legalnim aspektima kliničke prakse u ginekološkoj onkologiji.

II. SPECIJALNI DEO

1. Dijagnostičke tehnike i određivanje stadijuma

Ciljevi:

Subspecijalizant treba da bude sposoban da:

- identifikuje odgovarajuće dijagnostičke tehnike potrebne da:

- postavi dijagnozu;

- odredi proširenost bolesti;

- evaluira koegzistirajuće bolesti koje mogu imati važan uticaj na odabir tretmana i odgovor na tretman;

- proceni odgovor kancera na tretman;

- odredi stadijum kancera prema važećoj F.I.G.O. klasifikaciji za ginekološke kancere i odgovarajućoj TNM klasifikaciji;

- ima nacionalnu akreditaciju u kolposkopiji i ekspertsko znanje za kolposkopsku evaluaciju abnormalnih cervikalnih nalaza, vaginalne citologije i vulvarne neoplazije, kao i da, uz pomoć kolposkopa, identifikuje abnormalni epitelijalni i vaskularni nalaz koji zahvata grlić, vaginu i vulvu;

- ima završenu obuku za primenu ultrazvuka u ginekologiji;

- razume indikacije za gastrointestinalnu endoskopiju;

- bude stručan za biopsiju grlića materice, konizaciju, endocervikalnu kiretažu, endometirjalnu biopsiju i kiretažu, histeroskopiju, biopsiju vulve i nodusa pelvisa, abdomena i ostalih nodusa;

- razume indikacije i tehnike za otvorenu i perkutanu biopsiju mogućih metastatskih mesta kao što su pluća, jetra i kičma;

- razume indikacije za i bude sposoban da izvede transvaginalnu i transabdominalnu biopsiju iglom u cilju dijagnoze ili evaluacije proširenosti pelvičnog kancera;

- razume ograničenja citologije u detekciji kancera i da zna kako da dobije potrebne uzorke.

Uži specijalizant treba da zna indikacije za i relativne vrednosti i ograničenja sledećih tehnika:

- radiografske dijagnoze: standardni snimak srca, abdomena i skeletnog sistema, CT i MRI (plus rastuću ulogu PET skena), limfangiografija, angiografija (plućna, renalna, pelvična), intravenska i retrogradna urografija i radiografija gastrointestinalnog sistema i kolona;

- radioizotopskog snimanja: jetra - slezina, kosti, mozak, bubrezi, pluća, periferni vaskularni sistem;

- ultrasonografija: jetra, bubrezi, intraperitonealne mase, retroperitonealne mase i periferna vaskularna tromboza.

1.1. Merenje tumorskih markera i ostalih humoralnih markera kancera i benignih tumora

1.2. Biohemija

1.3. Koagulacija krvi

1.4. Testovi plućne funkcije (TPF)

1.5. Perioperativni nadzor

2. Hirurgija

2.1 Subspecijalizant mora steći ekspertizu u:

- preoperativnoj evaluaciji uključujući i razmatranje ko-morbiditeta

- preoperativnoj pripremi:

- crevo

- određivanje mesta ostome

- balans tečnosti

- pulmološka - kada je indikovano

- tromboprofilaksa

- antibiotska profilaksa

- savetovanje pacijenta i porodice

- izboru tretmana - hirurške i nehirurške alternative

- hirurškoj anatomiji sa detaljnim znanjem abdominalne pelvične anatomije, uključujući genitalni i G.I. sistem i druga polja od značaja, kao što su bedro i vrat

- zbrinjavanju komplikacija (razumljivo je da neće sve komplikacije desiti tokom treninga, ali subspecijalizant mora biti upoznat sa njihovim zbrinjavanjem).

2.2. Uži specijalizant bi trebalo da ima dovoljan trening i iskustvo da posle završetka treninga može samostalno i kompetentno da izvede primarne procedure iz oblasti ginekološke onkologije, kao i da posle operacije provodi negu operisanog pacijenta. Za sekundarne procedure mora imati dovoljnu obučenost da ih izvede u saradnji sa hirurgom odgovarajuće oblasti

2.2.1. Primarne procedure:

- histerektomija - (a) radikalna, (b) totalna abdominalna, (c) vaginalna;

- pelvična limfadenektomija;

- paraaortna lipmfadenektomija;

- radikalna vulvektomija;

- ingvinalna i femoralna limfadenektomija;

- citoreduktivna hirurgija za stadijum 3/4 ovarijalnog kancera.

2.2.2. Gastrointestinalne procedure koje su povezane sa ginekološkim malignitetom u zajednici sa kolorektalnim hirurgom tamo gde je to potrebno:

- tanko crevo:

(a) resekcija i anastomoza

(b) by-pass procedure

(c) ileostomija

- debelo crevo:

(a) resekcija,

(b) kolostomija

2.2.3. Procedure na urinarnom sistemu koje su povezane sa ginekološkim malignitetom u zajednici sa urologom tamo gde je to potrebno:

- bešika

(a) parcijalna cistektomija,

(b) cistotomija;

- ureter

(a) ureteroneocistostomija,

(b) termino-terminalna reanastomoza uretera

(c) ileal konduit

2.2.4. Procedure na krvnim sudovima: zbrinjavanje lezija arterijskog i venskog sistema

2.2.5. Procedure evaluacije

- cistoskopija;

- laparoskopija;

- kolposkopija;

- sigmoidoskopija.

2.3. Uži specijalizant bi trebalo da bar razume i ima iskustvo u:

2.3.1. pelvičnoj egzenteraciji

2.3.2. primarnoj anastomozi kolona

2.3.3. kontinentnim urinarnim konduitima

2.3.4. vaginalnoj rekonstrukciji

2.3.5. plastičnoj rekonstrukciji vulve

2.3.6. laparoskopskoj pelvičnoj limfadenektomiji

2.3.7. laparoskopskom hirurškom stadiranju

2.3.8. laparoskopskoj profilaktičkoj salpingo-ooforektomiji

2.3.9. radikalnoj vaginalnoj hirurgiji za cervikalni kancer

2.3.10. inserciji intrakavitarnih aplikatora za zračenje

2.3.11. ishrani putem jejunostomije/gastrostomije

2.3.12. rešavanju veziko-vaginalne fistule

- primarno zatvaranje

- bulbokavernozna interpozicija

- miokutani flap

2.4. Minimalan broj operacija koje uži specijalizant treba da uradi tokom 1 godine je:

1.2.1. 10 kompletnih disekcija pelvičnih limfnih nodusa (5 da asistira i 5 da izvede samostalno)

1.2.2. 10 kompletnih disekcija uretera (5 da asistira i 5 da izvede samostalno)

1.2.3. 10 radikalnih histerektomija (5 da asistira i 5 da izvede samostalno)

1.2.4. 6 disekcija ingvinalnih limfnih nodusa (3 da asistira i 3 da izvede samostalno)

1.2.5. 6 radikalnih vulvektomija (3 da asistira i 3 da izvede samostalno)

1.2.6. 10 laparotomija za stadijum 3/4 ovarijanog kancera (5 da asistira i 5 da izvede samostalno)

1.2.7. 10 laparotomija za karcinom endometrijuma (5 da asistira i 5 da izvede samostalno)

1.2.8. 20 operacija na grliću materice (10 da asistira i 10 da izvede samostalno)

Kako bi omogućio procenu treninga uži specijalizant treba da ima lični dnevnik operacija za diskusiju tokom provere znanja i ocenjivanja. Preporučeni minimum podataka sadrži

- Identifikacioni broj pacijentkinje (bez imena)

- datum

- glavni ko-hirurg i asistent

- tumor i stadijum

- vrsta operacije

- komplikacije

- posebni detalji

3. Radijaciona terapija

Ciljevi:

Subspecijalizant treba da bude dovoljno upoznat sa principima i praksom radijacione onkologije u planiranju tretmana, u izvođenju intrakavitarnih aplikacija i postupku sa komplikacijama indukovanim zračenjem.

3.1. Radiobiologija:

3.2. Fizika:

3.3. Izvori:

3.4. Terapeutske metode:

3.5. Komplikacije

3.6. Ocena treninga

Kako bi omogućio procenu treninga uži specijalizant treba da ima lični dnevnik intervencija za diskusiju tokom provere znanja i ocenjivanja.

4. Hemoterapija Humanih tumora

Ciljevi:

Uži specijalizant treba da razume farmakologiju najvažnijih lekova koji se koriste u humanoj tumorskoj hemioterapiji i da bude sposoban da ih primeni

4.1. Biologija

4.2. Klase hemioterapijskih agenasa

4.3. Mehanizam delovanja

4.4. Farmakologija specifičnih agenasa

4.5. Kombinovana hemioterapija: prednosti i ograničenja

4.6. Opšte preporuke

4.7. Toksičnost

4.8. Trofoblastna bolest

4.9. Ocena treninga

Kako bi omogućio procenu treninga subspecijalizant treba da ima lični dnevnik slučajeva za diskusiju tokom provere znanja i ocenjivanja.

5. Palijativna nega

Ciljevi:

Uži specijalizant treba razume simprome povezane sa terminalnim malignitetom i da bude sposoban da učestvuje u palijativnoj nezi uključujući

5.1. Terapiju bola

5.2. Smanjenje anksioznosti

5.3. Smanjenje nauzeje i povraćanja

5.5. Psiho-onkologija

5.5. Podrška okoline

5.6. Uži specijalizant bi trebalo da provede deo vremena u patronažnoj službi kućne nege ili hospisu

5.7. Uži specijalizant bi trebalo da prođe obuku i da ima iskustvo u saopštavanju loših vesti pacijentu i porodici

ZAVRŠNA EVALUACIJA ZNANJA

Završna evaluacija znanja - ispit za sticanje zvanja uže specijaliste treba da se sastoji se od testa, praktičnog ispita, usmenog ispita i uže specijalističkog rada koji se brani pred komisijom, a prema pravilniku Medicinskog fakulteta.

Diplomirani farmaceuti - specijalisti medicinske biohemije

1. Klinička imunohemija

(12 meseci)

Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti - medicinski biohemičari specijalisti medicinske biohemije i diplomirani farmaceuti specijalisti medicinske biohemije.

Ostvarivanje programa:

U izvođenju teorijske nastave učestvovaće nastavnici Farmaceutskog i Medicinskog fakulteta, kao i priznati stručnjaci iz prakse

I. Putem teorijske nastave kroz predmete:

- Odabrana poglavlja iz Imunologije

- Imunohemija

- Imunohemijske metode

II. Obavljanjem obaveznog staža u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora.

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i Interneta, itd.

IV. Izradom specijalističkog eksperimentalnog rada

PLAN UŽE SPECIJALIZACIJE

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

I. Teorijska nastava

Odabrana poglavlja iz imunologije - 12 časova = 3 ESPB

Ćelije i tkiva imunskog sistema. Membranski antigeni ćelija imunskog sistema. Urođeni i stečeni imunitet. Efektorni mehanizmi humoralnog i ćelijski posredovanog imuniteta. Bolesti preosetljivosti. Reakcije preosetljivosti posredovane IgE antitelima Autoimunost i autoimunske bolesti. Tumorski antigeni i imunski odgovor na tumore. Transplantacioni antigeni i imunski odgovor protiv transplantata. Imunodeficijencije: urođene i stečene.

Imunohemija - 20 časova = 5 ESPB

Antigeni - vrste (prirodni, sintetski, T - zavisni i T - nezavisni, superantigeni, egzogeni i endogeni), imunogeni, hapteni. Antigenske determinante. Molekulska struktura antitela. Organizacija i rekombinacija gena za imunoglobuline. Izotipske, alotipske i idiotipske determinante imunoglobulina. Distribucija i biološke funkcije različitih klasa imunoglobulina. Receptori za imunoglobuline. Krioglobulini. Strukturna i hemijska osnova reakcije antigen-antitelo. Komplement. Klasični put aktivacije. Alternativni put aktivacije. Solubilni i membranski molekuli koji regulišu aktivaciju komplementa. Biološke funkcije komplementa. Receptori za komplement. Deficijencije komponenti komplementa, regulatornih proteina komplementa i receptora za komplement. Glavni histokompatibilni kompleks (MHC). Otkriće i osobine MHC gena. Struktura i ekspresija MHC molekula. Strukturna osnova vezivanja peptida za MHC molekule. Struktura T ćelijskog receptora (TCR). Citokini - opšte osobine; receptori i antagonisti citokina; bolesti posredovane citokinima.

Imunohemijske metode - 28 časova = 7 ESPB

Dobijanje poliklonskih antitela - imunizacija, putevi imunizacije, doze antigena, adjuvansi. Dobijanje monoklonskih antitela - tehnologija hibridoma. Primena monoklonskih antitela in vivo i in vitro. Izolovanje i prečišćavanje imunoglobulina (precipitacija amonijum sulfatom, gel filtracija, jonoizmenjivačka i afinitetna hromatografija). Zonska elektroforeza. CDC-PAGE (vertikalna i horizontalna). Western blot. Imunoprecipitacija membranskih proteina. Reakcije precipitacije u gelu (radijalna imunodifuzija, dvostruka imunodifuzija). Imunoelektroforeza (klasična, raketna i unakrsna). Reakcije aglutinacije (direktna aglutinacija, pasivna aglutinacija, inhibicija aglutinacije). Određivanje ukupne hemolitičke aktivnosti komplementa (CH50 test). Određivanje koncentracije aktivnosti pojedinačnih komponenti komplementa. Test fiksacije komplementa. Testovi sa radioaktivnim obeleživačima (RIA, IRMA, RIST, RAST). Karakteristike i podela savremenih imunotestova. Metode sa imunofluorescentnim obeleživačima (imunohistohemija, imunocitohemija i protočna citofluorimetrija). Metode sa enzimskim obeleživačima (ELISA, ELISPOT, ćelijska ELISA, imunoenzimske tehnike bojenja tkiva i ćelija). Detekcija imunskih kompleksa u tkivima i biološkim tečnostima. Testovi koji se rade pre transplantacije (HLA tipizacija, mikrocitotoksični test, unakrsno sparivanje, mešana leukocitna reakcija). Metode molekularne biologije u imunohemiji (hibridizacija DNK i RNK, hibridizacija in situ, reakcija lančanog umnožavanja - PCR).

II. Specijalistički staž - 6 meseci

Klinička imunohemija - 6 meseci = 30 ESPB

Biohemijske metode - Turbidimetrijske (Biuret, Tanin...), taložne (PEG, TCA...), elektroforetske (gel i kapilarna EF)

Fizikohemijske metode - Osmotska difuzija za koncentrovanje bioloških uzoraka; Gel filtracija na različitim kolonama i kolekcija frakcija; Jonoizmenjivačka i afinitivna hromatografija na različitim tipovima kolona

Imunohemijske metode - Precipitacione (RID, imunonefelometrija, imunoturbidimetrija, RIA i dr.); Aglutinacione (Latex, Rose-Waaler, cx50); Imunoenzimske (ELISA, varijante EIA) i enzimske (specifični supstrati); Imunohemiluminiscentne (ECLA); Varijante imuno blot tehnika (Western, Southern, DOT, i dr.); Primena metoda u različitim tipovima laboratorija zavisno od nivoa ustanove u zdravstvu.

Imunološke - Produkcija poliklonskih i monoklonskih antitela (komercijalna i "home made").

Standardizacija i kontrola kvaliteta rada u biohemijskim i imunohemijskim laboratorijama (kontrolne karte i dr.).

Faktori koji intereferiraju u reakcijama u laboratorijskim procedurama i njihovo tumačenje u kliničkoj patologiji.

III. Izrada specijalističkog rada - 3 meseca = 15 ESPB Kandidat će izraditi originalni eksperimentalni rad prema zadatoj temi.

2. Klinička enzimologija

(12 meseci)

Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari specijaliste medicinske biohemije i diplomirani farmaceuti specijalisti medicinske biohemije.

Opšti cilj specijalizacije:

Razumevanje enzimskih procesa kroz upoznavanje strukture, fizičko-hemijskih i katalitičkih osobina enzima, kao i upoznavanje sa filogenetskim i ontogenetskim razvojem tkivnih enzima, topologijom i morfometrijom enzima. U oblasti dijagnostičke enzimologije razumevanje patoloških vrednosti enzima i njihovo učešće u enzimskim profilima pojedinih organa, a na osnovu poznavanja procesa transporta i raspodele, kao i eliminacije.

Specifični ciljevi specijalizacije

- poznavanje fiziološke klasifikacije ćelijskih enzima

- poznavanje mehanizama izlaska i ekstracelularne raspodele ćelijskih enzima

- razumevanje odabira i utvrđivanja enzimskog profila organa i serumskog enzimskog profila

- poznavanje značaja enzimskog profila za dijagnostikovanje oboljenja pojedinih organa

- poznavanje genetskog polimorfizma i urođenih metaboličkih grešaka

- poznavanje principa i metoda enzimske analize i praktična primena

Ishod specijalizacije

Posle završene uže specijalizacije iz kliničke enzimologije će:

1. Poznavati strukturu, fizičke i hemijske osobine enzima

2. Poznavati katalitičke osobine enzima i mehanizme delovanja

3. Znati načine određivanja enzimske aktivnosti, uslove određivanja kao i da postavlja i primenjuje sve vrste postupaka

4. Poznavati načine raspodele i eliminacije enzima

5. Procenjivati način odabira enzima za utvrđivanje enzimskog profila organa

6. Znati koji su enzimi najspecifičniji i zašto,

7. Poznavati enzimske profile kod različitih oboljenja kao i značajnost preklapanja enzimskih profila

8. Znati principe i tehničko izvođenje leboratorijskih metoda u oblasti enzimske analize

9. Znati metodološku evaluaciju analitičkih metoda u oblasti enzimske analize u odnosu na:

- preciznost i tačnost

- referentne metode i statističko poređenje metoda

- unutrašnju kontrolu kvaliteta i spoljašnju procenu kvaliteta

- analitičku specifičnost i analitičku osetljivost

- interferujuće faktore

10. Znati medicinsku evaluaciju enzimskih testova i metoda na osnovu:

- procene (prepoznavanje mogućih uticaja poređenjem sa prethodnim vrednostima, patološkog profila rezultata, ekstremnih vrednosti itd)

- korišćenja referentnih vrednosti (uticaj starosti, pola, načina života, itd, kao i vrednosti za odlučivanje i graničnih vrednosti)

- longitudinalne evaluacije toka oboljenja i praćenja terapije; kritične razlike

- prepoznavanja kombinacija nalaza koji su tipični za oboljenja

- strategije ispitivanja u odnosu na postavljene kliničke zahteve

- laboratorijskih izveštaja sa evaluacijom nalaza

11. Znati principe osiguranja kvaliteta rada

12. Biti osposobljen da praktikuje kontinuiranu medicinsku edukaciju (KME)

- izučavanjem i praćenjem literature

- konsultacijama sa kolegama

- posećivanjem naučnih i stručnih sastanaka

- izradom naučnih i stručnih radova i savladavanjem izlaganja istih

Ostvarivanje programa:

U izvođenju teorijske nastave učestvovaće nastavnici Farmaceutskog i Medicinskog fakulteta, kao i priznati stručnjaci iz prakse

I. Putem teorijske nastave kroz predmete:

- Uvod u enzimologiju

- Klinička enzimologija

II. Obavljanjem obaveznog staža u laboratorijama referentnih ustanova pod rukovodstvom imenovanih mentora.

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i interneta, itd.

IV. Izradom specijalističkog eksprimentalnog rada

PLAN UŽE SPECIJALIZACIJE

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

I. Teorijska nastava

UVOD U ENZIMOLOGIJU - 30 časova = 5 ESPB

Uvod u enzimologiju. Proteini: sastav i struktura; tehnike prečišćavanja proteina; kovalentna struktura proteina; trodimenzionalna struktura proteina; Struktura, fizičke i hemijske osobine enzima. Katalitičke osobine enzima. Kinetika enzimski katalizovanih reakcija; Supstratna specifičnost; stereospecifičnost, geometrijska specifičnost; Reverzibilnost enzimskih reakcija; Zasićenje enzima supstratom; Mihaelis-Mentenova kinetika; Multisupstratne enzimske reakcije: ping-pong mehanizam; sekvencijalni mehanizam; Koenzimi i prostetičke grupe: struktura i funkcija; Klasifikacija i nomenklatura enzima. Inhibicija enzima: tipovi inhibicije; praktična primena; Alosterna kontrola enzimske aktivnosti; Enzimska specifičnost: aktivno mesto; Mehanizmi katalize: primeri enzima: lizozim, serinproteaze, glutation reduktaza; Određivanje katalitičke aktivnosti enzima. Enzimska analiza. Enzimsko imunoodređivanje. Biološki materijal za enzimsku analizu. Reagensi za enzimsku analizu. Izbor referentne veličine za izražavanje aktivnosti enzima u biološkim materijalima.

KLINIČKA ENZIMOLOGIJA - 60 časova = 10 ESPB

Principi dijagnostičke enzimologije: genetski polimorfizam i izoenzimi, filogenteski i ontogenetski razvoj tkivnih enzima, topologija i morfometrija enzima, fiziološka klasifikacija ćelijskih enzima, izlazak i ekstracelularna raspodela enzima; eliminacija. Principi utvrđivanja enzimskih profila. Enzimi kod hepatobilijarnih oboljenja: struktura i funkcija jetre; enzimi za otkrivanje oboljenja jetre, diferencijalna dijagnoza oboljenja jetre na osnovu procene promena u enzimskom profilu. Primena određivanja enzima u gastroenterologiji: pljuvačne žlezde, pankreas i gastrointestinalni trakt. Enzimi kod srčanih oboljenja; primena dijagnostičkih testova; zlatni standard i surogat testovi; osetljivost i specifičnost; izbor dijagnostički značajnih enzima (kreatin kinaza, CK-MB, izoenzimi i izoforme; laktat dehidrogenaza i izoenzimi; aspartat aminotransferaza; izoenzim BB glikogene fosforilaze b); strukturni proteini i drugi proteini srčanog mišića: mioglobin, troponinski kompleks; tropomiozin; miozin lakih i teških lanaca; Ishemijska srčana oboljenja; dijagnostika na osnovu određivanja enzima; strategija dijagnostikovanja akutnog infarkta miokarda; promene serumskih enzima posle dijagnostičkih i terapijskih procedura; promene enzima nakon hirurških intervencija; Enzimi kod oboljenja skeletnih mišića; promene enzima kod miopatija; enzimi kod muskularne distrofije; Enzimske promene kod inflamatornih i toksičnih miopatija; značaj izoenzima kreatin kinaze u miopatijama; promene drugih serumskih enzima. Enzimi kod oboljenja kostiju; biohemijski markeri metaboličkog promena kosti: alkalna fosfataza kao marker osteoblastne aktivnosti, izoforme alkalne fosfataze; Tartarat rezistentna kisela fosfataza kao marker osteoklasne aktivnosti; Osteoporoza; druga oboljenja kostiju: primena enzimskih i drugih testova; Enzimi kod malignih oboljenja; Amilaza i drugi pankreasni enzimi; glikolitički enzimi; kisela fosfataza i prostatični specifični antigen; alkalna fosfataza; gama-glutamil transferaza; 5-nukleotidaza; izoenzim BB kreatin kinaze; glukoziltransferaza; terminalna deoksinukleotidil transferaza; timidin kinaza; lizozim; tkivni enzimi; Enzimi kod bubrežnih oboljenja i oboljenja urinarnog trakta: urinarni enzimi; serumski enzimi kod bubrežnih oboljenja: razlozi izmene serumske anzimske aktivnosti; ponašanje različitih enzima;. Značaj određivanja enzima u trudnoći. Cerebrogeni enzimi. Enzimi kod povreda i postoperativnih stanja. Enzimi u drugim telesnim tečnostima: pleuralna, peritonealna, perikardijalna i sinovijalna tečnost, saliva, želudačni sadržaj; feces; seminalna tečnost, vaginalna tečnost itd. Genetski polimorfizam i urođene metaboličke greške: metode otkrivanja i izučavanja metaboličkih oboljenja; klasifikacija urođenih metaboličkih grešaka; primeri pojednih metaboličkih poremećaja: metabolizma aminokiselina, ugljenih hidrata, ciklusa uree; mukopolisaharidoze; lipidoze; drugi poremećaji.

II. Specijalistički staž - 6 meseci

Specijalistički staž se obavlja u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora, a u saradnji sa kliničkim timovima i drugim kontaktima sa korisnicima laboratorijskih usluga, učestvovanjem na kliničkim seminarima i diskusijama o kliničkim slučajevima.

Specijalizant mora da ovlada sledećim znanjima i veštinama:

Principi kinetike enzimski katalizovanih reakcija. Određivanje Mihaelis-Mentenove konstante. Prepoznavanje značajnosti reakcije nultog reda. Optimizacija uslova za određivanje enzimske aktivnosti. Prepoznavanje vrste inhibicije. Primeri enzimske analize: određivanje aktivnosti enzima, koncentracije supstrata pomoću enzima, enzimsko imunoodređivanje (odabrani primeri). Primena Warburgovog optičkog testa: primeri jednostepene i višestepenih enzimskih reakcija. Analiza uslova IFCC optimizovane metode. Analiza uslova određivanja na automatskom analizatoru. Određivanje aktivnosti laktat dehidrogenaze. Određivanje aktivnosti transaminaza. Određivanje aktivnosti gama-glutamiltransferaze. Analiza izoenzima: elektroforetski, toplotnom inaktivacijom, imunoinhibicijom: primer izoenzima alkalne fosfataze. Određivanje katalitičke aktivnosti i masene koncentracije kreatin kinaze. Određivanje amilaze. Određivanje pankreasne amilaze. Određivanje lipaze. Određivanje acilholin-acilhidrolaze (sCHE). Određivanje kisele i prostatične fosfataze. Određivanje glukoza-6-fosfat dehidrogenaze. Primena hemolizata humanih eritrocita za analizu. Analiza enzima u drugim telesnim tečnostima (urin, likvor). Određivanje svih drugih enzima vezanih za dijagnostikovanje oboljenja pojednih organa obrađenih u teorijskoj nastavi.

III. Izrada specijalističkog rada - 3 meseca

Kandidat će izraditi originalni eksperimentalni rad prema zadatoj temi.

3. Laboratorijska endokrinologija

(12 meseci)

Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti specijalisti medicinske biohemije, diplomirani farmaceti-medicinski biohemičari specijalisti medicinske biohemije.

Cilj specijalizacije

Sticanje specifičnih znanja i veština kroz upoznavanje novih dostignuća u oblasti laboratorijske endokrinologije i molekularne dijagnostike.

Ishod specijalizacije

Nakon završene subspecijalizacije iz laboratorijske endokrinologije kandidat će:

1. Znati primenu novih laboratorijskih dijagnostičkih procedura u odnosu na:

- Rano otkrivanje i epidemiologiju endokrinog oboljenja.

- Dijagnozu zavisno od lokalizacije endokrinog poremećaja.

- Primenu funkcionalnih testova.

- Primenjenu terapiju.

2. Biti osposobljen da praktikuje kontinuiranu medicinsku edukaciju (KME):

- izučavanjem i praćenjem literature

- posećivanjem naučnih i stručnih sastanaka

- izradom i prezentacijom naučnih i stručnih radova

Ostvarivanje programa:

I. Putem nastave kroz predmete:

- Klinička enokrinologija

- Laboratorijska endokrinologija

- Molekularna genetika

II. Obavljanjem staža u specijalizovanim laboratorijama referentnih ustanova pod rukovodstvom imenovanih mentora.

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature, interneta.

IV. Izradom specijalističkog eksprimentalnog rada

PLAN UŽE SPECIJALIZACIJE

PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE

I. Teorijska nastava

U izvođenju teorijske nastave učestvovaće nastavnici Farmaceutskog i Medicinskog fakulteta i priznati stručnjaci iz prakse.

Laboratorijska enokrinologija - 50 časova = 10 ESPB

- Autoimunost endokrinih oboljenja.

- Pedijatrijska laboratorijska endokrinologija

- Laboratorijska endokrinologija malignih stanja.

- Gerijatrijska laboratorijska endokrinologija.

- Laboratorijska dijagnostika urgentnih stanja.

- Laboratorijska dijagnostika u malignitetu.

- Laboratorijska procena efikasnosti hirurških zahvata.

Klinička endokrinologija - 15 časova = 3 ESPB

Specijalna poglavlja neuroendokrinologije. Veza između hormona i drugih signalnih molekula (neurotransmitera, vitamina, onkogena); imunog i endokrinog sistema. Poremećaji endokrinog sistema (endokrina hipo i hiperfunkcija); sindromi viška hormona kod hormonske terapije; ne-endokrina oboljenja. Primena hormona i selektivnih modulatora u terapiji ne-endokrinih oboljenja.

Molekularna genetika - 10 časova = 2 ESPB

- Genomika i proteomika u endokrinologiji.

- Molekularna osnova genetskih endokrinopatija.

II. Specijalistički staž - 6 meseci = 30 ESPB

Testovi za ispitivanje hipotalamusno-hipofizne funkcije: kozintropinski/brzi ACTH stimulacioni test, insulin hipoglikemijski test, levodopa test, arginin infuzioni test, GnRH test, klomifenski test, test uskraćivanja vode, test opterećenja vodom. Poremećaji rasta: GHRH, GH sekretagoge (GHS), GH, IGF1, IGF2, insulin i njihovi receptori - GHRHR, GHSR, GHR, IGF1R, IGF2R, INSR. Maligniteti: sekretinski test, kalcijum test, pentagastrin test, TPO, TSH-R, gastrin, vazoaktivni intestinalni polipeptid, holecistokinin, progesteronski i estrogenski receptori. Prenatalna dijagnostika: hCG, dimerni inhibin A, fetalni fibronektin, PAPP.

III. Izrada specijalističkog rada - 3 meseca = 15 ESPB

Kandidat će izraditi originalni eksperimentalni rad prema zadatoj temi.

Obrazac 1

REPUBLIKA SRBIJA

SPECIJALISTIČKA
KNJIŽICA

INDEKS

________________________________________________________________________________________
(svojeručni potpis studenta)

REPUBLIKA SRBIJA

________________________________________________________________________________
(NAZIV I SEDIŠTE UNIVERZITETA)

________________________________________________________________________________
(NAZIV FAKULTETA)

SPECIJALISTIČKA KNJIŽICA

INDEKS

specijaliste ______________________________________________________________________________

specijaliste uže specijalizacije _______________________________________________________________

u trajanju od _____________________ god.

PODACI O MENTORIMA

OSTALI PODACI O STUDENTU

Obrazac 2

REPUBLIKA SRBIJA

DIPLOMA
O STEČENOM STRUČNOM NAZIVU SPECIJALISTE

Položio/la je specijalistički ispit iz

Na osnovu toga izdaje mu/joj se diploma o završenoj specijalizaciji i stručnom nazivu specijaliste

Obrazac 3

REPUBLIKA SRBIJA

DIPLOMA
O STEČENOM STRUČNOM NAZIVU SPECIJALISTE UŽE SPECIJALIZACIJE

Rođen/a ________________ godine u

_________________________________
(mesto, opština, država)

Odbranio/la je rad uže specijalizacije pod nazivom:

Na osnovu toga izdaje mu/joj se diploma o završenoj užoj specijalizaciji i stručnom nazivu specijaliste uže specijalizacije _____________________________