Član 1

Ovim pravilnikom se uređuju način i uslovi sistematskog ispitivanja radioaktivnosti u životnoj sredini i u životnoj sredini u okolini nuklearnog i radijacionog objekta u cilju zaštite zdravlja ljudi od štetnih efekata jonizujućeg zračenja.

Član 2

Navedeni izrazi, u smislu ovog pravilnika, imaju sledeće značenje:

1. akreditacija podrazumeva proceduru po kojoj organizacija ili laboratorija postaje zvanično prepoznata po mogućnosti da vrši određene analize pouzdano i sa odgovarajućim stepenom tačnosti i preciznosti;

2. autorizovana granična doza zračenja je granična vrednost efektivne doze za pojedinca ili za kritičnu grupu stanovnika, koju su odobrili nadležni organi kao optimalnu za pojedini nuklearni ili radijacioni objekat;

3. bioindikatori su biljni ili životinjski organizmi koji u posmatranoj životnoj sredini koncentruju određene hemijske elemente ili jedinjenja i reaguju na promene njihovih koncentracija u životnoj sredini;

4. voda namenjena za ljudsku potrošnju je:

a) sva voda, bilo u njenom originalnom stanju ili nakon tretmana,namenjena za piće, kuvanje, pripremu hrane ili druge potrebe domaćinstva, bez obzira na njeno poreklo i da li se njome snabdeva iz distributivne mreže, cisterne, ili u bocama ili posudama;<0}

b) {0>(b) all water used in any food-production undertaking for the manufacture, processing, preservation or marketing of products or substances intended for human consumption unless the competent national authorities are satisfied that the quality of the water cannot affect the wholesomeness of the foodstuff in its finished form;<}0{>sva voda koja se koristi u bilo kojem preduzeću za proizvodnju hrane u svrhe prerade, očuvanja ili plasiranja na tržište proizvoda ili supstanci namenjenih za ljudsku potrošnju osim ako nadležni državni organi ne utvrde da kvalitet vode ne može da utiče na zdravstvenu ispravnost hrane u njenom konačnom obliku;

5. emisija je ispuštanje radioaktivnih efluenata iz nuklearnog objekta u određenom periodu. Podaci o emisiji, koji se utvrđuju na mestu ispuštanja, sastoje se od podataka o aktivnostima svih značajnih radionuklida sadržanih u efluentima u tom periodu;

6. kritična grupa stanovnika je reprezentativna grupa stanovnika na određenoj lokaciji u okolini nuklearnog objekta za koje je procenjeno da mogu biti izloženi jonizujućem zračenju usled rada nuklearnog objekta, a određuje se primenom matematičkog modela;

7. neplanirana emisija je nenamerno ispuštanje radioaktivnih tečnosti ili gasova u životnu sredinu;

8. radioaktivni efluenti su gasovi, pare, aerosoli, tečnosti i dr. ispušteni iz nuklearnog ili radijacionog objekta pri normalnom režimu rada ili u slučaju vanrednog događaja, a koji sadrže radionuklide nastale u njemu;

9. okolina nuklearnog objekta je područje koje počinje od fizičke granice nuklearnog objekta i prostire se do udaljenosti određene izveštajem o nuklearnoj sigurnosti za svaki nuklearni objekat;

10. sadržaj radionuklida u životnoj sredini su pojedinačne specifične aktivnosti (Bq kg^-1, Bq m^-3, Bq l^-1, Bq m^-2) svih značajnih radionuklida u određenim sredinama, na određenim lokacijama u životnoj sredini, koje su prouzrokovane emisijom;

11. specifične metode određivanja sadržaja radionuklida podrazumevaju merenja aktivnosti propisno etaloniranim alfa, beta i gama brojačima, odnosno odgovarajuće etaloniranim spektrometrima, uzoraka koji su prethodno pripremljeni, radiohemijskom ili drugom standardnom metodom;

12. uzorak, zbirni uzorak je reprezentativni deo vazduha, vode, zemljišta ili drugog materijala koji se, radi analize, uzima na mernom mestu u određenom vremenskom intervalu i na način određen ovim pravilnikom. Uzorci mogu biti pojedinačni i zbirni. Pojedinačni uzorak je uzorak jednokratno uzet od materijala koji se analizira. Zbirni uzorak je uzorak uzet u poznatom vremenskom intervalu ili skup pojedinačnih uzoraka koji su uzeti u poznatom vremenskom intervalu;

13. uzorkovanje je proces uzimanja uzorka;

14. radioaktivna supstanca je svaka supstanca koja sadrži jedan ili više radionuklida čija aktivnost ili koncentracija ne može da se zanemari sa stanovišta zaštite od zračenja;<0}

Član 3

Isključivanje iz primene

Ovaj pravilnik se ne primenjuje na:

a) prirodne mineralne vode prepoznate kao takve od ministarstva nadležnog za zdravlje

b) vode koje su medicinski proizvodi.

Član 4

Izuzimanje

Agencija za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije (u daljem tekstu: Agencija) može izuzeti od odredbi člana 15 ovog Pravilnika:

a) vodu namenjenu isključivo za one potrebe za koje su nadležni organi utvrdili da kvalitet vode nema uticaja, direktnog ili indirektnog, na zdravlje stanovništva;

b) vodu namenjenu za ljudsku potrošnju iz pojedinačne isporuke kojom se prosečno obezbeđuje manje od 10 m³ dnevno ili opslužuje manje od 50 lica, osim u slučaju da je snabdevanje vodom deo komercijalne ili javne aktivnosti.

U slučaju izuzimanja na osnovu tačke b) stava 1, nadležno telo će osigurati:

a) da je stanovništvo obavešteno o tome i o svakoj meri koja se može preduzeti za zaštitu zdravlja ljudi od štetnih uticaja koji su posledica bilo kakve kontaminacije vode namenjene za ljudsku potrošnju;

b) da se, kada je potencijalna opasnost po zdravlje ljudi zbog kvaliteta takve vode očigledna, stanovništvu koje može biti ugroženo odmah daju odgovarajući saveti.

Član 5.

Kroz sistematsko ispitivanje radioaktivnosti u životnoj sredini (u daljem tekstu: monitoring radioaktivnosti) prati se radioaktivnost životne sredine i moguća kontaminacija usled upotrebe izvora jonizujućih zračenja, prisustva prirodne radioaktivnosti i povećane prirodne radioaktivnosti nastale u tehničko-tehnološkim procesima. U slučaju neočekivanog povećanja radioaktivnosti, monitoring radioaktivnosti životne sredine osigurava podatke za pravovremeno sprovođenje mera zaštite.

Član 6.

Monitoring radioaktivnosti izvodi se tako da se uzmu u obzir svi mogući putevi izlaganja stanovništva jonizujućim zračenjima, koje nastaje zbog spoljašnjeg ozračivanja, inhalacije i ingestije.

Monitoring radioaktivnosti obuhvata merenja koncentracije radionuklida koji značajno doprinose dozi, radi procene nivoa i kontrole izlaganja stanovništva jonizujućim zračenjima.

Merenja u okviru monitoringa radioaktivnosti vrše se tako, da je omogućeno praćenje promena radioaktivne kontaminacije životne sredine i spoljašnjeg zračenja sa vremenom.

U okviru monitoringa radioaktivnosti sakupljaju se podaci koji su potrebni za interpretaciju rezultata merenja radioaktivnosti i procenu doze, kao što su podaci o količini padavina i drugi meteorološki podaci o protoku tekuće vode, količini distribuirane vode za piće i drugo.

Rezultati monitoringa radioaktivnosti se vrednuju i pripremaju tako da se mogu upotrebiti za procenu izloženosti stanovništva jonizujućim zračenjima iz životne sredine, za praćenje promena izloženosti stanovništva jonizujućim zračenjima iz životne sredine i za donošenje odluka o potrebi preduzimanja mera zaštite u slučaju povećanja radioaktivnosti u životnoj sredini.

Član 7

Laboratorijske analize uzoraka iz životne sredine se vrše primenom odgovarajućeg sistema za upravljanje kvalitetom koji osigurava da podaci dobijeni programom monitoringa budu sledljivi, tačni, reprezentativni i da mogu da se odbrane.

Laboratorijske analize se vrše u skladu sa međunarodno priznatim metodama, a u slučaju da metoda nije zasnovana na standardu, njena validnost se potvrđuje sistemom unutrašnjeg upravljanja kvalitetom.

Validnost primenjenih radioanalitičkih procedura se procenjuje u smislu tačnosti i preciznosti učešćem u nacionalnim i međunarodnim interkomparacijskim merenjima.

Kontinuirano merenje spoljašnjeg nivoa zračenja se vrši automatskim mernim sistemima.

Član 8

Sakupljanje i priprema uzoraka se vrši tako da se gubitak radionuklida za vreme sakupljanja i pripreme svede na minimum.

Priprema i merenje jednog uzorka se vrši u najkraćem vremenu nakon uzorkovanja u cilju određivanja kratkoživećih radionuklida i omogućavanja blagovremene primene odgovarajućih mera u slučaju povećane radioaktivnosti.

Kod pripreme zbirnih uzoraka, priprema komponenata zbirnog uzorka se vrši odmah nakon uzorkovanja, a merenje zbirnog uzorka odmah nakon pripreme poslednje komponente uzorka.

U slučaju monitoringa u vanrednim situacijama, uzorkovanje se vrši u kraćem periodu nego što se vrši uzorkovanje u redovnim uslovima i u skladu sa nivoom akcidenta. Vremenske periode u kojima se sakupljaju uzorci u vanrednoj situaciji određuje Agencija.

Član 9

Monitoring radioaktivnosti životne sredine obuhvata merenje nivoa spoljašnjeg zračenja nad površinom zemljišta i sadržaj radionuklida u vazduhu, čvrstim i tečnim padavinama, zemljištu, površinskim vodama i sedimentu, vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju, hrani, hrani za životinje i bioindikatorima kada je to opravdano.

Lokacije na kojima se sakupljaju uzorci za merenja u okviru monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini treba da budu izabrane tako da se na osnovu rezultata može izvršiti procena ugroženosti životne sredine od jonizujućih zračenja i procena izlaganja stanovništva jonizujućim zračenjima.

Član 10

Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja

Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja se vrši uređajima za neprekidno merenje jačine ambijentalnog ekvivalenta doze i termoluminescentnim dozimetrima, koji su postavljeni na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine. Rezultati merenja jačine ambijentalnog ekvivalenta doze u životnoj sredini sa uređaja za neprekidno merenje se automatski šalju u sistem pravovremene najave akcidenta.

Nadzor nad sistemom pravovremene najave akcidenta ima Agencija. Agencija sakuplja i obrađuje podatke iz sistema za pravovremenu najavu akcidenta.

Član 11

Uzorci u kojima se određuje sadržaj radionuklida

Sadržaj radionuklida određuje se u uzorcima vazduha, padavina, površinskih voda, zemljišta, biljnih kultura, vode namenjene za ljudsku potrošnju, hrane, hrane za životinje.

Sadržaj radionuklida se određuje gamaspektrometrijski i drugim specifičnim metodama.

Član 12

Monitoring vazduha

Uzorci aerosola uzimaju se kontinuiranim prosisavanjem vazduha kroz filtere poznate efikasnosti. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja u aerosolu određuje se merenjem zbirnih uzoraka metodom gamaspektrometrije. Granica detekcije za gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida ¹³⁷Cs u aerosolu ne sme biti iznad 10 µBq/m³. Sadržaj radionuklida u uzorku aerosola izražava se u Bq/m³ vazduha.

Uzorci čvrstih i tečnih padavina se sakupljaju neprekidno na visini od 1m iznad nekultivisane travnate površine uzorkivačem čija je površina najmanje 0,6 m². Sadržaj radionuklida u padavinama se određuje u zbirnim uzorcima. Sadržaj radionuklida u padavinama izražava se u Bq/m².

Aktivnost radona, ²²²Rn, u vazduhu se određuje metodom detekcije traga alfa čestice, alfa spektrometrije, apsorpcije na aktivnom uglju i drugim standardnim metodama. Aktivnost radona izražava se u Bq/m³ vazduha. Aktivnost kratkoživećih potomaka radona određuje se metodom alfa spektrometrije ili drugom standardnom metodom.

Član 13

Monitoring zemljišta

Zemljište se uzorkuje sa najmanje tri različite dubine da bi se dobili podaci o raspodeli radionuklida po dubini zemljišta. Prilikom pripreme uzoraka zemljišta potrebno je odstraniti korenje i kamenje. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja se određuje metodom gama spektrometrije. Sadržaj stroncijuma, ⁹⁰Sr, se nakon radiohemijskog izdvajanja stroncijuma, određuje merenjem beta zračenja.

Sadržaj radionuklida u zemljištu izražava se u Bq/kg.

Član 14

Monitoring površinskih voda

Sadržaj radionuklida u uzorcima površinskih voda se meri u zbirnim uzorcima. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja meri se gamaspektrometrijskom metodom. Sadržaj tricijuma, ³H u uzorcima površinskih voda određuje se merenjem aktivnosti tečnim scintilacionim ili proporcionalnim brojačem. Sadržaj stroncijuma, ⁹⁰Sr, se nakon radiohemijskog izdvajanja stroncijuma, određuje merenjem beta zračenja.

Sadržaj radionuklida u površinskim vodama izražava se u Bq/l.

Član 15

Monitoring vode namenjene za ljudsku potrošnju

U cilju utvrđivanja saglasnosti sa parmetarskim vrednostima postavljenim u skladu sa odredbama pravilnika kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet, monitoring vode namenjene za ljudsku potrošnju se vrši u skladu sa uspostavljenim principima i propisanom metodologijom.

Uzorkovanje vode namenjene za ljudsku potrošnju, radi sprovođenja monitoringa vrši se u sledećim tačkama:

a) u slučaju snabdevanja vodom iz distributivne mreže, tačka na kojoj ona izlazi iz slavina gde se voda uobičajeno uzima;

b) u slučaju snabdevanja vodom iz cisterne, tačka na kojoj ona izlazi iz cisterne;

v) u slučaju vode koja se toči u boce ili posude namenjene za prodaju, tačka na kojoj se voda toči u boce i posude;

g) u slučaju vode koja se koristi u preduzeću za proizvodnju hrane, tačka na kojoj se voda koristi u preduzeću.

Definicija tačaka provere usklađenosti iz stava 2. tačka a) ne dovodi u pitanje izbor mesta za uzimanje uzoraka, koje može biti bilo koje mesto unutar zone snabdevanja ili u postrojenju za tretman vode pod uslovom da nema nepovoljnih promena u vrednosti koncentracije između mesta za uzimanje uzoraka i tačke provere usklađenosti.

Monitoring radioaktivnih supstanci u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju se vrši u skladu sa strategijom monitoringa i učestalošću uzorkovanja datim u prilogu II, a u cilju provere izmerenih vrednosti sa parametarskim vrednostima određenim pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet.

Agencija obezbeđuje da se monitoring vrši tako da su izmerene vrednosti reprezentativne za kvalitet vode koja se konzumira tokom godine.

Za vodu namenjenu za ljudsku potrošnju koja se flašira ili prodaje u specijalnim posudama, navedeni zahtevi nisu u suprotnosti sa principima sistema za analizu opasnosti i kritičnih kontrolnih tačaka, HACCP.

Ukupna alfa aktivnost, ukupna beta aktivnost i aktivnost tricijuma se određuju u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju merenjem aktivnosti tečnim scintilacionim ili proporcionalnim brojačem. Aktivnost ⁹⁰Sr u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju se određuje merenjem aktivnosti beta zračenja posle radiohemijskog izdvajanja. Karakteristike mernih uređaja treba da su u skladu sa propisanim uslovima navedenim u prilogu IV.

Sadržaj radionuklida u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju izraava se u Bq/l.

Član 16

Monitoring hrane

Prilikom ispitivanja prenosnog puta radionuklida lancem ishrane mora se obezbediti takav izbor uzoraka da se može proceniti godišnje unošenje radionuklida u organizam čoveka iz najugroženije grupe stanovnika, pri čemu:

1. moraju biti uzete u obzir prehrambene navike stanovništva, a uzorci za ispitivanje treba da budu što bliže kraju lanca ishrane. U slučaju vanrednog događaja, nadzor se proširuje i na početak lanca ishrane;

2. namirnice koje se kontrolišu treba da budu tipične za područje na kome se procenjuje godišnje unošenje u organizam, odnosno da se na tom području agroindustrijski proizvode;

3. netipične namirnice se uzimaju za uzorak ako se njima utvrđuju prenosni putevi kod kojih se očekuje najveći uticaj emisija (kritična grupa i kritičan put);

4. prilikom izbora namirnica biljnog porekla prednost imaju namirnice kod kojih se konzumiraju listovi velike površine i čije sazrevanje duže traje;

5. za kontrolu treba birati uvek iste namirnice kako bi bilo moguće upoređivanje rezultata tokom više godina.

Uzorci mleka sakupljaju se u mlekarama ili neposredno od proizvođača. Uzorci ostalih životnih namirnica uzimaju se na zelenim pijacama, u velikim prodavnicama prehrambenih proizvoda ili direktno od proizvođača. Sadržaj radionuklida u životnim namirnicama se meri uređajima čije su granice detekcije za radionuklide emitere gama zračenja tri puta niže od granica sadržaja radionuklida u vodi za piće propisanih pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet, pri čemu se zapremina od 1m³ vode za piće zamenjuje masom od 1000 kg. Sadržaj ⁹⁰Sr određuje se merenjem aktivnosti beta zračenja nakon radiohemijskog izdvajanja stroncijuma.

Kompozitni uzorci hrane sastoje se od supe, glavnog jela, salate, poslastice i uzimaju se u većim ugostiteljskim objektima, restoranima društvene ishrane i obdaništima. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja u hrani se meri uređajima čije su granice detekcije za radionuklide emitere gama zračenja tri puta niže od vrednosti granica sadržaja radionuklida u vodi za piće propisanih pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet, pri čemu se zapremina od 1m³ vode za piće zamenjuje masom od 1000 kg. Sadržaj ⁹⁰Sr određuje se merenjem aktivnosti beta zračenja nakon radiohemijskog izdvajanja stroncijuma.

Sadržaj radionuklida u hrani izražava se u Bq/kg za hranu u čvrstom stanju, odnosno u Bq/l za hranu u tečnom stanju.

Član 17

Monitoring hrane za životinje

Uzorci hrane za životinje obuhvataju svežu kabastu hranu, suvu kabastu hranu i krmne smeše za ishranu različitih vrsta i kategorija životinja. Sadržaj radionuklida emitera gama zračenja u uzorcima hrane za životinje određuje se metodom gamaspektrometrije. Sadržaj ⁹⁰Sr određuje se merenjem aktivnosti beta zračenja nakon radiohemijskog izdvajanja stroncijuma .

Sadržaj radionuklida u hrani za životinje izražava se u Bq/kg

Član 18

Monitoring bioindikatora

Sadržaj radionuklida u bioindikatorima se meri ukoliko je sadržaj radionuklida u životnoj sredini suviše nizak da bi se merio u uobičajenim uzorcima. Masa pripremljenog uzorka bioindikatora mora biti najmanje 20 g, pri čemu uslovi merenja sadržaja radionuklida moraju biti takvi da su zadovoljeni uslovi granice detekcije za životne namirnice.

Član 19

Vrste uzoraka u kojima se ispituje radioaktivnost, lokacije na kojima se sakupljaju uzorci i intervali u kojima se vrši sakupljanje uzoraka definisani su Programom sistematskog ispitivanja radioaktivnosti životne sredine koji se objavljuje u Službenom glasniku Republike Srbije. Program sistematskog ispitivanja radioaktivnosti životne sredine priprema se na osnovu tabele 1, u prilogu 1 ovog pravilnika. Prilikom pripreme godišnjeg programa sistematskog ispitivanja radioaktivnosti životne sredine uzimaju se u obzir promene u radioaktivnosti životne sredine uočene na osnovu rezultata monitoringa radioaktivnosti prethodnih godina, nova saznanja o uticaju radioaktivnosti na čoveka i životnu sredinu i sredstva iz budžeta odobrena za sprovođenje programa.

Član 20

Mere sanacije i obaveštavanja javnosti

Ako Agencija proceni da, u slučaju da rezultati monitoringa sprovedenog u skladu sa članom 15 pokažu odstupanje sadržaja radionuklida iznad parametarskih vrednosti propisanih pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet, ustanovljeno odstupanje predstavlja rizik za zdravlje ljudi koji zahteva preduzimanje mera, u tom slučaju Agencija :

a) propisuje preduzimanje mera sanacije u cilju usaglašavanja sa zahtevima za zaštitu zdravlja ljudi sa stanovišta zaštite od zračenja;

b) omogućava da ugroženo stanovništvo:

- bude obavešteno o riziku i potrebnim merama sanacije

- savetuje i dodatne mere predostrožnosti koje mogu biti potrebne za zaštitu stanovništva s obzirom na prisutnost radioaktivnih supstanci

Član 21

Merenja u okviru monitoringa radioaktivnosti životne sredine obavljaju pravna lica ovlašćena za poslove monitoringa radioaktivnosti ili za pojedina merenja u okviru njega (u daljem tekstu: ovlašćena pravna lica).

Ovlašćeno pravno lice koje poseduje izvor jonizujućeg zračenja takav da vanredni događaj u vezi sa tim izvorom može da ima posledice po zdravlje ljudi i životnu sredinu van lokacije objekta u kome se nalazi izvor, ne može obavljati merenja u okviru monitoringa na lokacijama koje mogu biti pod uticajem vanrednog događaja u objektu.

Ovlašćena pravna lica dužna su da vrše ispitivanja u okviru monitoringa u skladu sa Programom sistematskog ispitivanja radioaktivnosti u životnoj sredini.

Član 22

Izveštaj o izvršenim merenjima u okviru monitoringa radioaktivnosti sadrži:

1. tabelarni prikaz programa monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini;

2. korišćene metode i podatke o sakupljanju uzoraka;

3. korišćene metode i podatke o pripremi uzoraka;

4. korišćene metode merenja (vreme merenja uzorka, geometrija merenja uzorka i dr.);

5. geografske koordinate mesta uzorkovanja ili merenja u slučaju merenja nivoa spoljašnjeg zračenja;

6. rezultate merenja sa mernim nesigurnostima;

7. analizu rezultata merenja;

8. komentar rezultata merenja.

Prikaz rezultata merenja mora da sadrži i vreme sakupljanja uzorka.

Rezultati merenja sadržaja radionuklida u uzorcima se izražavaju kao specifične aktivnosti radionuklida.

Ukoliko ovlašćeno pravno lice ima opravdane razloge da predloži izmene u programu monitoringa radioaktivnosti, dužno je da to navede u godišnjem izveštaju.

Monitoring u okolini nuklearnog objekta

Član 23

Kontrola nivoa radioaktivne kontaminacije životne sredine u okolini nuklearnog objekta vrši se kontrolom emisije radioaktivnih efluenata iz nuklearnog objekta i ispitivanjem nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u životnoj sredini u redovnim uslovima i u slučaju vanrednog događaja.

Član 24

Kontrola nivoa radioaktivne kontaminacije životne sredine u okolini nuklearnog objekta vrši se radi:

1. utvrđivanja prenosnih puteva i kritičnih grupa stanovnika;

2. procene primljenih doza za kritične i druge grupe pojedinaca iz stanovništva i kolektivnih doza koje primi stanovništvo, kao i kontrole da li primljene doze prelaze autorizovane i granične doze za dati nuklearni objekat;

3. provere emisije;

4. provere i eventualnog poboljšanja prihvaćenih matematičkih modela za procenu sadržaja radionuklida u životnoj sredini koji je posledica emisije iz datog nuklearnog objekta;

5. informisanja stanovništva.

Član 25

Nivo radioaktivne kontaminacije životne sredine u okolini nuklearnog objekta procenjuje se na osnovu nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u vazduhu, padavinama, površinskim vodama i sedimentu, vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju, hrani, hrani za životinje i bioindikatorima, kao i određivanjem drugih parametara koji utiču na sadržaj i raspodelu radionuklida u okolini.

Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u životnoj sredini u okolini nuklearnog objekta vrši se merenjem jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, merenjem ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti i merenjem aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine.

Član 26

Merenje emisije vrši se neprekidno i obuhvata određivanje pojedinačnih specifičnih aktivnosti svih značajnih radionuklida koji se ispuštaju efluentima na svim mestima ispuštanja, merenjem jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu i ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu na lokacijama unutar ograde objekta, kao i kontrolu meteoroloških i hidroloških uslova.

Merenja u smislu stava 1. ovog člana odnose se na redovne emisije, planirane vanredne emisije i emisije u slučaju vanrednog događaja.

Član 27

Pravilnost određivanja emisije proverava se periodičnim interkomparacionim merenjima istih uzoraka, koja obuhvataju i kratkoživeće radionuklide. Za tečne efluente, pored interkomparacionih merenja, vrše se i periodična merenja reprezentativnog tečnog uzorka.

Ispitivanja iz stava 1. ovog člana vrše najmanje dva ovlašćena pravna lica.

Član 28

Za procenu nivoa radioaktivne kontaminacije i doza dobijenih matematičkim modelom iz emisionih vrednosti za gasove i aerosole ispuštene pri normalnom pogonu i u slučaju vanrednog događaja koriste se meteorološki parametri (smer vetra, brzina vetra, stabilnosni razredi, padavine itd.) u okolini nuklearnog objekta. Propisane vrednosti meteoroloških parametara u okolini nuklearnog objekta koriste se za definisanje meteorološke situacije koja mora postojati kao jedan od uslova za izvođenje planirane vanredne emisije.

Član 29

Kontinuirano sakupljanje meteoroloških podataka i njihovu obradu obezbeđuje operater nuklearnog objekta koji je dužan da u sastavu nuklearnog objekta uspostavi i održava automatsku meteorološku stanicu.

Član 30

Za procenu nivoa radioaktivne kontaminacije i doza dobijenih matematičkim modelom iz emisionih vrednosti za tečne efluente ispuštene u površinske vode, kod normalnog pogona i u slučaju vanrednog događaja, koriste se osnovni hidrološki parametri koji se moraju kontinuirano registrovati.

Za procenu uticaja radioaktivnih tečnih efluenata na podzemne vode u okolini nuklearnog objekta koriste se i podaci o promenama režima podzemnih voda u odnosu na rezultate iz prethodnih ispitivanja.

Član 31

Kontrolom sadržaja radionuklida u okolini nuklearnog objekta vrši se:

1. određivanje efektivnih doza za pojedince iz stanovništva nezavisno od izmerenih emisionih vrednosti i modela;

2. provera da li su procenjene efektivne doze kritične grupe stanovnika ispod propisanih autorizovanih graničnih doza;

3. kontrola promena specifičnih aktivnosti pojedinih radionuklida u različitim medijumima i bioindikatorima koje mogu nastupiti u dužim periodima kao posledica emisije ili drugih spoljnih uticaja;

4. provera adekvatnosti kriterijuma za utvrđivanje emisionih vrednosti za dati nuklearni objekat uzimanjem u obzir i ostalih izvora jonizujućih zračenja (prirodnih i veštačkih) i procenom ukupnog izlaganja stanovništva;

5. provera ispravnosti funkcionisanja sistema za prečišćavanje efluenata, odnosno sigurnosnih mera i mera zaštite.

Član 32

Merenjem nivoa radioaktivne kontaminacije u toku vanrednog događaja vrši se:

1. određivanje težine vanrednog događaja, i to brzom kontrolom i uzimanjem odgovarajućih uzoraka u toku ili neposredno posle emisije;

2. obezbeđivanje odgovarajućih podataka za sanaciju i procenu uticaja vanrednog događaja;

3. prikupljanje podataka radi informisanja javnosti.

Član 33

Ispitivanje sadržaja radionuklida obuhvata i sve ostale značajnije radionuklide prirodnog i veštačkog porekla u okolini nuklearnog objekta koji nisu posledica emisije iz tog nuklearnog objekta, a doprinose ukupnom izlaganju stanovništva jonizujućim zračenjima.

Član 34

Merenja kojima se određuje sadržaj radionuklida u životnoj sredini u okolini nuklearnog objekta vrše se u laboratoriji koja se nalazi van radijacionog uticaja nuklearnog objekta, ostalih izvora jonizujućih zračenja i postrojenja, odnosno izvora emisije u okolini nuklearnog objekta.

Član 35

Izbor pojedinih radionuklida kontrolisanih specifičnim merenjima mora odgovarati očekivanim ili utvrđenim podacima o emisiji i obuhvatiti radionuklide koji daju najveći doprinos efektivnoj dozi za pojedinca iz stanovništva. Ako se neki od tih izabranih radionuklida podudaraju sa radionuklidima koji su prisutni u okolini iz drugih izvora, potrebno je proceniti uticaj nuklearnog objekta merenjima na referentnim mestima na kojima se ne očekuje uticaj emisije iz nuklearnog objekta.

Član 36

Odstupanja od principa određivanja sastava radionuklida moguća su samo pod uslovom da je dobro poznat izotopski sastav i da se on vremenom ne menja, ili da je za procenu doza usvojeno maksimalno moguće izlaganje koje proizilazi iz potencijalno mogućeg najnepovoljnijeg izotopskog sastava uzorka.

Član 37

Određivanje sadržaja radionuklida u uzorcima iz životne sredine u okolini nuklearnog objekta vrši se u skladu sa odredbama člana 12, 13, 14, 15, 16, 17 i 18.

Član 38

U slučaju radiološkog vanrednog događaja koji uključuje i neplanirane emisije iz nuklearnih ili radijacionih objekata, kao i vanrednih planiranih emisija, ukupne aktivnosti uzoraka mere se u skladu sa članom 36. ovog pravilnika, radi procene radijacione situacije, pod uslovom da sledi odgovarajuća provera izotopskog sastava.

Član 39

Uzimanje uzoraka i merenje vrše se u okolini nuklearnog objekta, na mestima na kojima se najpre mogu otkriti uticaji emisije. Izbor mesta uzimanja uzoraka mora da bude reprezentativan, da obuhvata referentna mesta prema izveštaju o nuklearnoj sigurnosti, u smislu člana 35. ovog pravilnika, i da za svaki pojedinačni prenosni put pokaže najnepovoljniji uticaj emisije. Deo programa za slučaj emisija pri vanrednom događaju predviđa kontrolu naselja u bližoj okolini nuklearnog objekta, uzimajući u obzir gustinu naseljenosti i stepen ugroženosti.

Član 40

Kod kontinuiranog uzimanja uzoraka, učestalost uzimanja uzoraka, odnosno merenja zavisi od vremena poluraspada radionuklida, vremena potrebnog za prenošenje radionuklida prenosnim putem do čoveka i trajanja nekontinuiranih emisija. Učestalost mora da omogući procenu srednjih godišnjih doza pod prihvatljivim pretpostavkama o stalnoj brzini emisije u intervalu uzimanja uzoraka.

Član 41

U slučaju vanrednog događaja, učestalost uzimanja uzoraka prilagođava se potrebama za procenu situacije, odnosno za procenu povećanog nivoa radioaktivne kontaminacije, srazmerno ocenjenom stepenu ugroženosti.

Član 42

Za procenu usklađenosti nivoa izlaganja jonizujućem zračenju sa autorizovanom granicom efektivne doze, osetljivost opreme i metoda mora da bude takva da omogući određivanje doze čija je vrednost manja od jedne trećine autorizovane granične doze.

Član 43

Program sistematskog ispitivanja u okolini objekta

Korisnik nuklearnog objekta utvrđuje godišnji program ispitivanja nivoa radioaktivne kontaminacije, koji sadrži:

1. elemente životne sredine (medijume) koji se ispituju i prenosni put;

2. radionuklide koji se ispituju;

3. metod merenja, obrade i uzimanja uzoraka;

4. oznaku lokacija na kojima se uzimaju uzorci ili izvode merenja;

5. podatke o naseljenosti;

6. učestalost uzimanja uzoraka i merenja;

7. merne veličine i njihove jedinice mere;

8. interkomparaciona merenja;

9. kriterijume obezbeđenja kvaliteta merenja.

Program ispitivanja nivoa radioaktivne kontaminacije u okolini nuklearnog objekta mora biti izrađen u obliku tabela i karata.

Član 44

Program sistematskog ispitivanja radioaktivne kontaminacije životne sredine u okolini nuklearnog objekta izrađuje se prema izveštaju o sigurnosti, i dostavlja Agenciji, radi praćenja sprovođenja mera nuklearne sigurnosti.

Član 45

Godišnji izveštaj o rezultatima ispitivanja emisije i nivoa radioaktivne kontaminacije u životnoj sredini u okolini nuklearnog objekta sadrži:

1. uvodno objašnjenje (pravni osnov ispitivanja, podatke o početku ispitivanja, posebna zapažanja o izvođenju programa, kao što su promene u metodi uzimanja uzoraka i merenja i odstupanja od programa);

2. kratak sadržaj evaluacije;

3. evaluaciju mernih podataka sa procenom doza;

4. tabelarni prikaz propisanog programa merenja;

5. tabelarni prikaz obrađenih mernih rezultata.

Tabelarni prikaz obrađenih mernih rezultata sadrži:

1. merne podatke preračunate na prosek vremenskog intervala uzorkovanja sa navedenim mernim jedinicama i procenu celokupne greške rezultata ispitivanja;

2. podatke o početku i kraju vremenskog intervala uzorkovanja;

3. srednju godišnju ili drugu reprezentativnu vrednost doze dobijenu iz podataka i vrednost koja je upotrebljena kod evaluacije godišnjih doza.

Korisnik nuklearnog objekta dostavlja godišnji izveštaj iz stava 1. Ovog člana Agenciji za zaštitu od jonizujućeg zračenja i nuklearnu sigurnost do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu, a u slučaju vanrednog događaja - odmah.

Član 46

Ispitivanje emisije u okolini nuklearnog objekta obuhvata sve objekte i izvore emisije u okolini nuklearnog objekta za koje se proceni da kod normalnog rada znatnije ili uporedivo doprinose emisiji i izlaganju stanovništva jonizujućem zračenju, ili to mogu učiniti u slučaju vanrednog događaja.

Objekti i izvori emisija, u smislu stava 1. ovog člana su nuklearni i radijacioni objekti definisani Zakonom.

Član 47

Ispitivanje emisije, u smislu člana 44. ovog pravilnika, vrši se tako da je moguća procena doprinosa pojedinog postrojenja ili izvora emisije u okolini nuklearnog objekta celokupnoj emisiji.

Član 48

Elementi za izradu programa ispitivanja radioaktivne kontaminacije životne sredine u okolini nuklearnog objekta dati su u prilogu III koji čini sastavni deo ovog pravilnika.

Program se izrađuje na osnovu elemenata iz priloga III, pri čemu se uzimaju u obzir karakteristike objekta i drugi parametri od značaja.

Član 49

Kontrolu emisije radioaktivnih efluenata iz nuklearnog objekta vrši korisnik nuklearnog objekta ili pravno lice koje je nezavisno od korisnika nuklearnog objekta. Sadržaj radionuklida u životnoj sredini u okolini nuklearnog objekta u redovnim uslovima i u slučaju vanrednog događaja vrši pravno lice koje je nezavisno od korisnika nuklearnog objekta.

Monitoring u radiološkoj vanrednoj situaciji

Član 50

Monitoring radioaktivnosti u radiološkoj vanrednoj situaciji se vrši da se pravovremeno osiguraju:

1. podaci o nivou i vrsti spoljašnjeg zračenja i radioaktivne kontaminacije;

2. podaci koji su organima zaduženim za upravljanje u vanrednoj situaciji potrebni pri odlučivanju o potrebnim merama zaštite, saniranja i drugim merama intervencije;

3. podaci, potrebni za odlučivanje o vrsti i stepenu zaštite jedinica koje učestvuju u sanaciji vanredne situacije;

4. informacije, potrebne za obaveštavanje javnosti o stepenu opasnosti;

5. informacije, potrebne za identifikaciju lica čije zdravstveno stanje je potrebno pratiti dugoročno nakon vanredne situacije;

6. podaci za međunarodnu razmenu informacija.

Član 51

U slučaju radiološke vanredne situacije nadležni organi, a u skladu sa Planom za delovanje u slučaju akcidenta, u početnoj fazi, i u toku trajanja vanredne situacije utvrđuju i prate stepen opasnosti i verovatni razvoj događaja, kako bi se obezbedilo pravovremeno otkrivanje novih opasnosti ili ocena posledica vanredne situacije i odlučivanje o opsegu i vrsti mera zaštite, saniranja i drugim merama intervencije.

Član 52

U slučaju radiološke vanredne situacije Agencija propisuje mesta, obim i učestalost uzorkovanja. Program monitoringa u radiološkoj vanrednoj situaciji Agencija priprema u početnim fazama vanredne situacije i o tome obaveštava ovlašćena pravna lica koja vrše merenja u okviru monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini. Ukoliko je potrebno, vrše se izmene u programu monitoringa u vanrednoj situaciji, u zavisnosti od toka događaja.

Član 53

Za merenja u toku radiološke vanredne situacije dozvoljeno je da se koristi metoda gamaspektroskopije niske rezolucije.

Član 54

Ovlašćeno pravno lice koje vrši monitoring radioaktivnosti u radiološkoj vanrednoj situaciji dužno je da tokom trajanja vanredne situacije, u što kraćim vremenskim intervalima izveštava Agenciju o rezultatima merenja.

Ovlašćeno pravno lice koje vrši monitoring radioaktivnosti u vanrednoj situacijidužno je da po završetku vanredne situacije dostavi Agenciji izveštaj o izvršenim merenjima najkasnije 15 dana po završetku vanredne situacije.

Član 55

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

Prilog I

ELEMENTI ZA IZRADU PROGRAMA ISPITIVANjA RADIOAKTIVNE KONTAMINACIJE ŽIVOTNE SREDINE

Vrsta uzorka		Vrsta ispitivanja	Merno mesto	Učestalost uzorkovanja	Učestalost ispitivanja	Broj ispitivanih uzoraka po mernom mestu	Ukupan broj ispitivanja godišnje
Nivo spoljašnjeg zračenja		Jačina ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja	Najmanje 9 lokacija	-	Kontinuirano	-	-
		Ambijentalni ekvivalent doze gama zračenja	Najmanje 16 lokacija	-	4 puta godišnje	1	64
Vazduh		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Beograd, Vinča, Subotica, Niš, Zlatibor, Zaječar, Vranje	Kontinuirano	Mesečno	1	84
Čvrste i tečne padavine		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Beograd, Vinča, Subotica, Novi Sad, Kragujevac, Niš, Zlatibor, Zaječar, Vranje	Kontinuirano	Mesečno	1	108
		Ispitivanje sadržaja 90Sr	Beograd, Vinča, Subotica, Novi Sad, Niš, Zlatibor, Zaječar, Vranje	Kontinuirano	Mesečno	1	108
Zemljište: - obradivo, na dubini 0-20cm - neobradivo na dubinama 0-5 cm i 5-15 cm		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Beograd, Subotica, Novi Sad, Niš, Zlatibor, Zaječar, Vranje	Jednom godišnje	Jednom godišnje	3	21
		Ispitivanje sadržaja 90Sr	Beograd, Subotica, Novi Sad, Niš, Zlatibor, Zaječar, Vranje	Jednom godišnje	Jednom godišnje	3	21
Površinske vode		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Dunav (Bezdan)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Dunav (Zemun)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Dunav (Vinča)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Dunav (Prahovo)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Sava (Sremska Mitrovica)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Sava (Beograd)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Nišava (Pirot)	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	4
			Tisa (Drina)	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	4
			Timok (Knjaževac)	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	4
			Drina (Loznica)	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	4
		Ispitivanje sadržaja 90Sr i 3H	Dunav (Bezdan)	Mesečno	Mesečno	1	12
			Sava (Sremska Mitrovica)	Mesečno	Mesečno	1	12
Rečni sediment		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Dunav (Bezdan)	2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	20
			Dunav (Zemun)
			Dunav (Vinča)
			Dunav (Prahovo)
			Sava (Sremska Mitrovica)
			Sava (Beograd)
			Nišava (Pirot)
			Tisa (Drina)
			Timok (Knjaževac)
			Drina (Loznica)
		Ispitivanje sadržaja 90Sr	Dunav (Bezdan)	2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	4
			Sava (Sremska Mitrovica)
Voda za piće		Određivanje ukupne alfa i beta aktivnosti	Naselja sa više od 100.000 stanovnika	Svakodnevno po 300 ml	Mesečno	1	84
		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Naselja sa više od 100.000 stanovnika	Svakodnevno po 300 ml	Mesečno	1	84
		Ispitivanje sadržaja 90Sr i 3H	Naselja koja se vodom za piće snabdevaju iz Dunava i Save	Svakodnevno po 300 ml	4 puta godišnje	1	8
Hrana	Mleko	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Najmanje jedno mesto po regionu: Beograd, Vojvodina, Šumadija, Zapadna Srbija, Istočna Srbija, Južna Srbija	Svakodnevno po 300 ml	Mesečno	1	72
		Ispitivanje sadržaja 90Sr		Svakodnevno po 300 ml	Mesečno	1	72
	Mlečni proizvodi	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
		Ispitivanje sadržaja 90Sr		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
	Meso	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
	Žitarice	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr		2 puta godišnje	2 puta godišnje	1	12
	Povrće	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida		2 puta godišnje	2 puta godišnje	3	36
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr		2 puta godišnje	2 puta godišnje	3	36
	Voće	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida		2 puta godišnje	2 puta godišnje	2	24
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr		2 puta godišnje	2 puta godišnje	2	24
	Dečji obrok	Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Beograd, Novi Sad, Niš	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	12
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr	Beograd, Novi Sad, Niš	4 puta godišnje	4 puta godišnje	1	12
Hrana za životinje		Gamaspektrometrijsko određivanje sadržaja radionuklida	Najmanje jedno mesto po regionu: Beograd, Vojvodina, Šumadija, Zapadna Srbija, Istočna Srbija, Južna Srbija	2 puta godišnje	2 puta godišnje	Najmanje 3	Najmanje 36
		Ispitivanje sadržaja 90 Sr	Najmanje jedno mesto po regionu: Beograd, Vojvodina, Šumadija, Zapadna Srbija, Istočna Srbija, Južna Srbija	2 puta godišnje	2 puta godišnje	Najmanje 3	Najmanje 36

Prilog II

MONITORING RADIOAKTIVNIH SUPSTANCI U VODI NAMENjENOJ ZA LjUDSKU POTROŠNjU

1. Opšta načela i učestalost ispitivanja

Svi parametri za koje parametarske vrednosti moraju biti određene u skladu sa odredbama pravilnika kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet podležu monitoringu. Međutim, monitoring određenog parametra nije potreban ukoliko Agencija utvrdi da, za period od pet godina, taj parametar verovatno neće biti prisutan u datoj isporuci vode namenjene ljudskoj potrošnji u koncentracijama koje bi mogle prekoračiti odgovarajuću parametarsku vrednost.

U slučaju prirodnih radionuklida, ako su prethodni rezultati pokazali da je koncentracija radionuklida stabilna, učestalost, odstupajući od minimalnih zahteva za uzorkovanje utvrđenih u tački 6 ovog priloga, određuje Agencija, uzimajući u obzir rizik za zdravlje ljudi. Monitoring radijuma ili tricijuma u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju ili utvrđivanje indikativne doze se ne vrši ukoliko Agencija utvrdi, na osnovu reprezentativnih istraživanja, podataka monitoringa ili drugih pouzdanih informacija, da će, tokom vremenskog perioda koji sama odredi, nivoi radona, tricijuma ili izračunate indikativne doze ostati ispod njihovih parametarskih vrednosti navedenih u pravilniku kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet. U tom slučaju, ona obaveštava Evropsku Komisiju o osnovama za svoju odluku i dostavlja Komisiji svu neophodnu dokumentaciju na kojoj je ta odluka zasnovana, uključujući nalaze svih sprovedenih istraživanja, monitoringa ili ispitivanja. U ovom kontekstu, odredbe u pogledu minimalnih zahteva za uzorkovanje i analize utvrđene u tački 6. ovog priloga se ne primenjuju.

2. Radon

Države članice staraju se o tome da se sprovode reprezentativna istraživanja radi određivanja razmere i prirode verovatnih izlaganja radonu u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju poreklom iz različitih tipova izvora podzemnih voda i bunara u različitim geološkim oblastima. Istraživanja se koncipiraju tako da osnovni parametri, a naročito geologija i hidrologija oblasti, radioaktivnost stena ili zemljišta, kao i vrsta bunara, mogu da se identifikuju i iskoriste za usmeravanje daljih aktivnosti na područja u kojima postoji verovatnoća za visok nivo izlaganja. Monitoring koncentracija radona sprovodi se ako postoji razlog da se smatra, na osnovu rezultata reprezentativnih istraživanja ili drugih pouzdanih informacija, da bi parametarska vrednost utvrđena u skladu s pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet mogla biti prekoračena.

3. Tricijum

Agencija se stara da se monitoring tricijuma u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju sprovodi kada je antropogeni izvor tricijuma ili drugog veštačkog radionuklida prisutan u slivu i kada se na osnovu drugih programa nadzora ili ispitivanja ne može dokazati da je nivo tricijuma ispod parametarske vrednosti propisane pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet. Ako je neophodan monitoring tricijuma, on se sprovodi prema učestalosti prikazanoj u tabeli datoj u tački 6. ovog priloga. Ako koncentracija tricijuma prelazi njegovu parametarsku vrednost, neophodno je ispitati prisustvo drugih veštačkih radionuklida.

4.Indikativna doza

Monitoring indikativne doze u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju sprovodi se ako je izvor veštačke ili povišene prirodne radioaktivnosti prisutan i kada se na osnovu drugih reprezentativnih programa monitoringa ili drugih ispitivanja ne može dokazati da je nivo indikativne doze ispod parametarske vrednosti propisane pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet. Ako je neophodan monitoring nivoa veštačkih radionuklida, on se sprovodi prema učestalosti prikazanoj u tabeli datoj u tački 6. ovog priloga. Ako je neophodno sprovesti monitoring nivoa prirodnih radionuklida, Agencija određuje učestalost određivanja ili ukupne alfa aktivnosti, ukupne beta aktivnosti ili pojedinačnih prirodnih radionuklida u zavisnosti od strategije skrininga koju je usvojila (u skladu sa pravilnikom kojim se određuju granice sadržaja radionuklida u vodi za piće, životnim namirnicama, stočnoj hrani, lekovima, predmetima opšte upotrebe, građevinskom materijalu i drugoj robi koja se stavlja u promet). Učestalost ispitivanja može da varira od jednog kontrolnog merenja do učestalosti prikazanih u tabeli datoj u tački 6. ovog priloga. Ako je neophodna samo jedna provera prirodne radioaktivnosti, neophodno je barem još jedno (ponovno) merenje ako se jave bilo kakve promene u vezi s isporukom koja bi mogla da utiče na koncentracije radionuklida u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju.

5. Tretman vode

Ako je sproveden tretman radi smanjenja nivoa radionuklida u vodi namenjenoj za ljudsku potrošnju, monitoring se vrši prema učestalosti prikazanoj u tabeli datoj u tački 6. kako bi se obezbedila kontinuirana efikasnost tog tretmana.

6. Minimalne učestalosti uzorkovanja i analize

Minimalna učestalost uzorkovanja i analize za monitoring vode namenjene za ljudsku potrošnju snabdevene iz distributivne mreže ili iz cisterne ili koja se koristi u preduzeću za prehrambenu proizvodnju utvrđuje se u sledećoj tabeli:

Tabela

Minimalne učestalosti uzorkovanja i analize za monitoring vode namenjene za ljudsku potrošnju snabdevene iz distributivne mreže ili iz cisterne ili koja se koristi u preduzeću za prehrambenu proizvodnju

Količina vode koja se distribuira ili proizvodi svakog dana u okviru zone snabdevanja1,2 m3	Broj uzoraka godišnje3,4
količina < 100	Agencija odlučuje o učestalosti
100 < količina < 1000	1
1000 <količina < 10.000	1 + 1 za svakih 3300 m3/d i njihov udeo u ukupnoj količini
10.000 < količina < 100.000	3 + 1 za svakih 10.000 m3/d i njihov udeo u ukupnoj količini
količina > 100.000	10 + 1 za svakih 25.000 m3/d i njihov udeo u ukupnoj količini

Napomene:

1. Zona snabdevanja je geografski definisana oblast unutar koje voda namenjena za ljudsku potrošnju dolazi iz jednog ili više izvora i unutar koje se kvalitet vode može smatrati približno ujednačenim.

2. Vrednosti količine vode se izračunavaju kao prosečne vrednosti u toku jedne kalendarske godine. Država članica može da koristi broj stanovnika u zoni snabdevanja umesto količine vode da odredi minimalnu učestalost, pod pretpostavkom da potrošnja vode iznosi 200 l /dnevno/po glavi stanovnika.

3. Koliko god je moguće, broj uzoraka treba da bude podjednako distribuiran u vremenu i prostoru.

4. U slučaju isprekidanog kratkoročnog snabdevanja, o učestalosti monitoringa vode koja se distribuira u cisternama odlučuje data država članica.

Agencija određuje učestalost uzorkovanja vode namenjene za ljudsku potrošnju koja se toči u boce ili posude namenjene za prodaju. Pri tome se uzima u obzir i količina proizvedene vode.

7. Uprosečavanje

Ako je parametarska vrednost prekoračena u određenom uzorku, Agencija određuje obim ponovnog uzorkovanja neophodnog da se obezbedi da izmerene vrednosti predstavljaju prosečnu specifičnu aktivnost za jednu punu godinu.

Prilog III

ELEMENTI ZA IZRADU PROGRAMA ISPITIVANjA RADIOAKTIVNE KONTAMINACIJE ŽIVOTNE SREDINE U OKOLINI NUKLEARNOG OBJEKTA

	Vrsta i opis merenja	Mesto merenja, odnosno uzorkovanja	Vrsta uzorka	Učestalost uzorkovanja	Učestalost merenja	Primedba
1.	NIVO SPOLjAŠNjEG ZRAČENjA
	Varijacija radijacionog polja u okolini nuklearnog objekta i rana najava akcidenta	Jedno do dva mesta na pravcu najčešćih vetrova u smeru ka lokaciji kritične grupe - prema Izveštaju o sigurnosti	Jačina ambijentalne ekvivalentne doze gama zračenja u vazduhu	Najmanje jednom u svakih 5 s do jednom u svakih 5 min	Kontinualno automatsko	Bitno za ranu najavu vanrednog događaja
	Integralne vrednosti doza gama zračenja u datom periodu	Tri do četiri mesta na pravcu najčešćih vetrova u smeru ka lokaciji kritične grupe - prema Izveštaju o sigurnosti	Ambijentalna ekvivalentna doza gama zračenja u vazduhu	TL dozimetri izloženi tri meseca	Jednom u tri meseca
2.	VAZDUH
	Gamaspektrometrijska analiza	Jedno referentno mesto van uticaja nuklearnog objekta	Kontinuirano sakupljanje na aerosolnim filterima	Kontinualno - zbirni mesečni	12 puta godišnje
	Specifična analiza 131I	Dva do tri mesta na pravcu najčešćih vetrova u smeru ka lokaciji kritične grupe - prema izveštaju o sigurnosti	Kontinualno sakupljanje na jodnim filterima	Kontinualno - zbirni 15-odnevni	26 puta godišnje
	Analiza sadržaja 89/90Sr		Kontinuirano sakupljanje na aerosolnim filterima	Kontinualno - zbirni tromesečni	4 puta godišnje
3.	PADAVINE
	Gamaspektrometrijska analiza	Jedno referentno mesto van uticaja nuklearnog objekta, 2-3 mesta na pravcu najčešćih vetrova u smeru ka lokaciji kritične grupe - prema Izveštaju o sigurnosti	Padavine sa nataloženom prašinom	Kontinualno - zbirni mesečni	12 puta godišnje
	Analiza sadržaja 89/90Sr			Kontinualno - zbirni tromesečni	4 puta godišnje
	Analiza sadržaja 3H		Padavine	Kontinualno - zbirni mesečni	12 puta godišnje
4.	POVRŠINSKE VODE
	Gamaspektrometrijska analiza	Jedno referentno mesto uzvodno od izliva efluenta	Zbirni mesečni	Kontinualno dnevno sakupljanje	12 puta godišnje
	Analiza sadržaja 89/90Sr	Jedno mesto nizvodno od izliva efluenta	Zbirni tromesečni		Četiri puta godišnje
	Analiza sadržaja 3H	Jedno mesto recipijent tehnoloških voda	Zbirni mesečni		12 puta godišnje
5.	REČNI SEDIMENT
	Gamaspektrometrijska analiza	Jedno referentno mesto uzvodno od izliva efluenta	Materijal sa dna sakupljen grabilom u sloju od 10 cm - suvi uzorak	najmanje jednom godišnje	Jednom godišnje
	Analiza sadržaja 89/90Sr	Jedno mesto nizvodno od izliva efluenta
		Jedno mesto recipijent tehnoloških voda
6.	VODA ZA PIĆE
	Gamaspektrometrijska analiza	Vodovod	Voda za piće - zbirni šestomesečni	Kontinualno - dnevno	2 puta godišnje
7.	PODZEMNE VODE
	Gamaspektrometrijska analiza	Dva do tri mesta u okolini nuklearnog objekta	Voda sa suspendovanom materijom (oko 50 l)	Jednokratni ili zbirni uzorak	Periodično, najmanje jednom godišnje	Nadzor nepropusnosti bazena za skladištenje isluženog goriva i odsutnosti ispiranja skladišta radioaktivnih otpadaka
	Analiza sadržaja 3H
8.	OTPADNE VODE
	Gamaspektrometrijska analiza	Otpadne vode pre izlaza iz okoline nuklearnog objekta	Reprezentativan uzorak	Kontinuirano		Kontinuirani nadzor razređivanja otpadnih voda i godišnjih emisija u reku
		Otpadne vode iz rezervoara radioaktivnih otpadnih voda		Pre pražnjenja
9.	ZEMLjIŠTE
	Gamaspektrometrijska analiza	U neposrednoj okolini nuklearnog objekta	Dubine 0-5 cm, 5-10 cm i 10-15 cm	najmanje dva puta godišnje	2 puta godišnje
10.	HRANA
	Gamaspektrometrijska analiza	Plantaže u blizini nuklearnog objekta	Sve vrste voća	Sezonski	Tri do šest puta godišnje
		Vodotok uzvodno i nizvodno od mesta uliva tečnih efluenata	Odabrani uzorci riba s obzirom na migracione osobine i specifičnosti ishrane	najmanje jednom godišnje	Jednom godišnje

Prilog IV

KARAKTERISTIKE POSTUPKA I METODE ANALIZE

Za sledeće parametre i radionuklide, metode korišćene za analize moraju omogućiti merenje specifične aktivnosti s granicama detekcije datim u nastavku:

Parametri / radionuklidi	Granica detekcije1,2
Tricijum3	10 Bq/l
Radon3	10 Bq/l
Ukupna alfa aktivnost4 Ukupna beta aktivnost4	0,04 Bq/l 0,4 Bq/l
U-238	0,02 Bq/l
U-234	0,02 Bq/l
Ra-226	0,04 Bq/l
Ra-2285	0,02 Bq/l
Pb-210	0,02 Bq/l
Po-210	0,01 Bq/l
C-14	20 Bq/l
Sr-90	0,4 Bq/l
Pu-239/Pu-240	0,04 Bq/l
Am-241	0,06 Bq/l
Co-60	0,5 Bq/l
Cs-134	0,5 Bq/l
Cs-137	0,5 Bq/l
I-131	0,5 Bq/l

Napomene:

1. Granica detekcije izračunava se u skladu s ISO standardom 11929: Određivanje karakterističnih granica (prag odluke, granica detekcije i granice intervala pouzdanosti) za merenja jonizujućeg zračenja – Osnove primene s verovatnoćama greške prvog i drugog tipa od po 0,05.

2. Merne nesigurnosti se izračunavaju i prijavljuju kao standardne merne nesigurnosti ili kao proširene merne nesigurnosti s faktorom proširenja od 1,96, u skladu s ISO smernicama za izražavanje mernih nesigurnosti.

3. Granica detekcije za tricijum i za radon je 10% njegove parametarske vrednosti od 100 Bq/l.

4. Granicae detekcije za ukupnu alfa aktivnosti i ukupnu beta aktivnosti je 40% skrining vrednosti od 0,1 odnosno 1,0 Bq/l.

5. Ova granica detekcije primenjuje se samo na početno skrining indikativne doze za novi izvor vode; ako početna provera ukazuje na to da nije verovatno da Ra-228 prelazi 20% od izvedene koncentracije, granica detekcije može se povećati na 0,08 Bq/l za rutinska specifična merenja nuklida Ra-228, dok ne bude bila potrebna naredna ponovna provera.