NACRT ZAKONA O IZMENI I DOPUNI ZAKONA O NAČINU ODREĐIVANJA MAKSIMALNOG BROJA ZAPOSLENIH U JAVNOM SEKTORU: Izmene člana 20. koji uređuje prestanak radnog odnosa zbog ispunjenja uslova za starosnu penziju, koji je osporio Ustavni sud, kao i člana 21. Zakona koji uređuje prestanak radnog odnosa uz isplatu novčane naknade

Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, kao ovlašćeni predlagač, izradilo je Nacrt zakona o izmeni i dopuni Zakona o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru (u daljem tekstu: Nacrt zakona), u čijem je fokusu brisanje člana 20. Zakona o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru("Sl. glasnik RS", br. 68/2015 - dalje: Zakon), koji uređuje prestanak radnog odnosa zbog ispunjenja uslova za starosnu penziju.

Naime, važećim članom 20. Zakona predviđeno je da zaposlenom u javnom sektoru za vreme primene ovog Zakona prestaje radni odnos kada navrši godine života i staž osiguranja koji su propisani zakonom za odlazak u starosnu penziju. Takođe, predviđeno je da zaposleni ostvaruje pravo na otpremninu u skladu sa propisima kojima se uređuje njegov radno-pravni status, a izuzetno, radni odnos zaposlenog u javnom sektoru ne prestaje ako se poslodavac i zaposleni sporazumeju o nastavku radnog odnosa i dužini njegovog trajanja, u cilju obezbeđivanja stručnog i kontinuiranog obavljanja neophodnih funkcija organizacionog oblika.

Propisano je i da se ovim sporazumom može utvrditi nastavak radnog odnosa zaposlenog najduže do navršenja 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja, pri čemu ovaj sporazum zamenjuje odredbe ugovora o radu, odnosno rešenje o zasnivanju radnog odnosa u delu kojim se uređuje vrsta i dužina trajanja radnog odnosa. Takođe, propisano je da poslodavac može, u cilju utvrđivanja ispunjenosti uslova za prestanak radnog odnosa, pribavljati podatke iz službene evidencije Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje.

Konačno, propisan je izuzetak od svega navedenog, da zaposlenom kome je navršenje radnog veka i nastavak radnog odnosa nakon navršenja radnog veka uređen posebnim zakonom, radni odnos prestaje u skladu sa posebnim zakonom, pri čemu se ovo ne odnosi na državne službenike.

Prema Obrazloženju Nacrta zakona, namera primene člana 20. bila je da zaposlenom prestaje radni odnos kada navrši godine života i staž osiguranja koji su propisani zakonom za odlazak u starosnu penziju, pri čemu do prestanka radnog odnosa ne bi došlo ako je zaposleni neophodan u procesu rada, odnosno u obavljanju dotadašnjih poslova kod poslodavca. P

rimena člana 20. bila je uslovljena sagledavanjem potreba poslodavca za obavljanjem određenih poslova koji su neophodni za izvršavanje njegovih funkcija. Međutim, predlagač je u Obrazloženju Nacrta zakona konstatovao da je primena navedenog člana našila na osporavanje dela javnosti imajući u vidu da kod jednog od opštih uslova za sticanje starosne penzije (65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja) koji su propisani članom 19. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju("Sl. glasnik RS", br. 34/2003, 64/2004 - odluka USRS, 84/2004 - dr. zakon, 85/2005, 101/2005 - dr. zakon, 63/2006 - odluka USRS, 5/2009, 107/2009, 101/2010, 93/2012, 62/2013, 108/2013, 75/2014 i 142/2014), isti zakon, u članu 19a utvrđuje određeni period prilagođavanja ovom uslovu za žene do 65 godine života, i to tako što će se starosna granica koja omogućava penzionisanje ženama prilagođavati do 2031. godine, podizanjem uslova u pogledu godina života svake kalendarske godine, u odnosu na uslov koji je bio propisan prethodno važećim rešenjem u ovom Zakonu.

S tim u vezi, kako navodi predlagač, pokrenuta je inicijativa za ocenu ustavnosti odredaba člana 20. Zakona, zbog diskriminacije žena kojima je, po mišljenju podnosioca inicijative, na predviđeni način ukinuto pravo izbora na odlazak u starosnu penziju u skladu sa Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju, odnosno da je ovim nastala obaveza da samo žene zaposlene u javnom sektoru idu u penziju pre 65 godine života, odnosno ranije nego muškarci. Takođe, u postupku je zatraženo od Ustavnog suda da, do donošenja konačne odluke u ovom ustavnosudskom predmetu, obustavi od izvršenja pojedinačne akte i radnje donete na osnovu osporene zakonske odredbe.

Ustavni sud je, postupajući po zahtevu, doneo rešenje kojim obustavlja izvršenje pojedinačnih akata ili radnji preduzetih na osnovu odredaba člana 20. Zakona, do donošenja konačne odluke Suda o saglasnosti osporenog člana sa UstavomRepublike Srbije ("Sl. glasnik RS", br. 98/2006). Navedeno rešenje Suda zaustavilo je dalju primenu Zakona do donošenja konačne odluke o ustavnosti člana 20. Zakona.

U cilju potrebe što hitnijeg nastavka ovog procesa, svako čekanje na odluku Suda i neizvesnost o danu njenog donošenja, prema proceni predlagača, uslovilo je predlaganje novog zakonskog rešenja, koje će imati istu posledicu kao i sprovođenje inicijalnog teksta Zakona (racionalizacija onih zaposlenih koji su višak, odnosno čija radna mesta se ukidaju ili se njima smanjuje broj izvršilaca, nezavisno od toga da li ispunjavaju uslove za penziju ili ne). S obzirom na to da su procene za potrebama zaposlenih u svim delovima javnog sektora započete i da je sprovođenje Zakona od dana njegovog donošenja dovelo do toga da su organizacioni oblici u sagledavanju nove unutrašnje organizacije i samim tim, kadrovskih kapaciteta za izvršenje pojedinih funkcija, locirali funkcije i poslove na kojima se može umanjiti broj zaposlenih, predlagač je naveo da smatra da su u mnogome umanjeni rizici da se racionalizacija sprovodi na način na koji je u prošlosti dovodio do otpuštanja najčešće zaposlenih sa dugim stažom uz isplatu visokih otpremnina, bez vođenja računa o potrebi da se na tim radnim mestima zadrži određeni broj neophodnih izvršilaca.

Nacrtom zakona je, takođe, predviđena i izmena i dopuna člana 21. Zakona koji uređuje prestanak radnog odnosa uz isplatu novčane naknade. Naime, predloženo je da organizacioni oblik može da zaključi sporazum o prestanku radnog odnosa sa zaposlenima koji su se izjasnili da prihvataju prestanak radnog odnosa uz isplatu novčane naknade, ako za radom navedenog zaposlenog prestaje potreba i uz isplatu novčane naknade, i tou visini šest (umesto četiri, kako sada propisuje Zakon) prosečnih zarada u Republici Srbiji za mesec koji prethodi mesecu prestanka radnog odnosa, prema podatku organa nadležnog za poslove statistike - za zaposlene koji na dan prestanka radnog odnosa ispunjavaju uslove za prevremenu starosnu penziju u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, i u visini tri prosečne zarade u Republici Srbiji za mesec koji prethodi mesecu prestanka radnog odnosa, prema podatku organa nadležnog za poslove statistike – za zaposlene koji na dan prestanka radnog odnosa ispunjavaju uslove za starosnu penziju u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.

Predlagač je naveo da će se racionalizacija broja zaposlenih koji rade na poslovima koji se ukidaju ili na kojima se smanjuje broj izvršilaca, izmenama člana 21. Zakona, omogućiti dobrovoljnim izjašnjenjem o prestanku radnog odnosa i zaposlenih koji ispunjavaju uslove za starosnu penziju, a kojima ne može prestati radni odnos po opštim propisima o radu, te je u tom smislu visina novčane naknade izmenjena na predložen način.

Konačno, predlagač je predložio donošenje Nacrta zakona po hitnom postupku, budući da bi njegovo nedonošenje po hitnom postupku moglo da prouzrokuje štetne posledice po rad organa i organizacija, kao i da je donošenje ovog Zakona po hitnom postupku neophodno zbog efikasnog sprovođenja reforme javne uprave, odnosno osnovnih elemenata strukturnih reformi javnog sektora i uspostavljanja dugoročne održivosti javnih finansija i stvaranja preduslova za održivi rast.