INICIJATIVA ZA DOPUNU ZAKONA KOJIMA SU PROPISANA OVLAŠĆENJA POLICIJE, KOMUNALNE POLICIJE I SLUŽBI ZA OBEZBEĐENJE ZAVODA ZA IZVRŠENJE KRIVIČNIH SANKCIJA: Propisivanje obaveze policijskih službenika, komunalnih policajaca i zaposlenih u službama za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija da odgovarajućim tehničkim sredstvima vrše zvučno i vizuelno snimanje primene navedenih ovlašćenja značajno doprinelo, s jedne strane, prevenciji kršenja prava građana, a naročito prevenciji torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni ili postupaka, i, s druge strane, efikasnijoj kontroli njihove primene i otklanjanju sumnji u (ne)zakonit rad ovih službenika. Neophodno je zakonom urediti postupanje sa materijalom nastalim zvučnim i vizuelnim snimanjem primene ovlašćenja

Zaštitnik građana smatra da je potrebno zakonom propisati obavezu zvučnog i vizuelnog snimanja odgovarajućim tehničkim sredstvima u slučajevima:

• upotrebe sredstava, odnosno mera prinude od strane policijskih službenika, komunalnih policajaca i zaposlenih u službama za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija;

• primene ovlašćenja kojima se građani lišavaju slobode od strane policijskih službenika i komunalnih policajaca;

• saslušanja osumnjičenog u predistražnom postupku od strane policijskih službenika.

Takođe, kako stoji u Inicijativi Zaštitnika građana, potrebno je zakonom urediti postupanje sa materijalom nastalim zvučnim i vizuelnim snimanjem.

Postupajući po pritužbama građana koje se odnose na rad Policije i službi za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija, u kojima su podnosioci ukazivali da su njihova prava bila prekršena nezakonitom ili nepravilnom primenom ovlašćenja, pre svega – upotrebom sredstava prinude, njihovom neosnovanom primenom ili prekoračenjem, Zaštitnik građana je ustanovio da se interni mehanizmi kontrole u Policiji i Upravi za izvršenje krivičnih sankcija (rukovodioci organizacionih jedinica u Policiji, komisije za rešavanje pritužbi policijskih uprava, Sektor unutrašnje kontrole, upravnici zavoda i direktor Uprave za izvršenje krivičnih sankcija i drugi) u velikom broju slučajeva suočavaju sa nemogućnošću da utvrde da li je do povreda prava građana zaista došlo.

Zaštitnik građana smatra da je, u cilju prevencije kršenja prava građana, a naročito prevencije torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni ili postupaka, kao i u cilju efikasnije kontrole rada organa uprave, potrebno zakonima kojima su propisana ovlašćenja Policije, komunalne policije i službi za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija propisati obavezu zvučnog i vizuelnog snimanja odgovarajućim tehničkim sredstvima upotrebe sredstava prinude – od strane policijskih službenika i komunalnih policajaca, odnosno primene mera prinude – od strane zaposlenih u službama za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija, primene ovlašćenja kojima se građani lišavaju slobode, naročito dovođenja, privođenja, policijskog hapšenja i zadržavanja – od strane policijskih službenika, odnosno dovođenja – od strane komunalnih policajaca, kao i saslušanja osumnjičenog u predistražnom postupku - od strane policijskih službenika.

Nabrojanim ovlašćenjima Policije, komunalne policije i službi za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija zadire se u Ustavom i potvrđenim međunarodnim konvencijama garantovana prava građana na slobodu i bezbednost, nepovredivost fizičkog i psihičkog integriteta, dostojanstvo, poštovanje privatnog i porodičnog života i druga. Dok pravilna primena ovlašćenja podrazumeva dozvoljeno ograničavanje zajemčenih prava građana, njihova nepravilna primena, neosnovanim ili prekomernim vršenjem, predstavlja nedozvoljeno ograničavanje, odnosno kršenje istih.

Budući da ispunjenost uslova za primenu nabrojanih ovlašćenja po pravilu ocenjuju službenici Policije, komunalne policije i službi za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija neposredno pre njihove primene, da za vreme primene ovih ovlašćenja postoji "pojačana vlast" službenika nad građaninom prema kojem se ovlašćenje primenjuje, da se ona često primenjuju u službenim prostorijama, bez prisustva drugih građana – potencijalnih očevidaca događaja, kao i da je u praksi prisutna "kolegijalnost" usmerena na prikrivanje nezakonitog rada saradnika i težnja rukovodilaca organa da se od kontrolnih organa i javnosti prikriju nezakonitosti u radu organa, kontrolnim organima otežano je ili onemogućeno utvrđivanje svih činjenica koje su odlučne za ispitivanje zakonitosti njihove primene. Tako navodi građana o nezakonitoj primeni nabrojanih ovlašćenja i neprofesionalnom držanju službenika tokom njihove primene neretko ostaju nerazjašnjeni, katkad istovremeno sa navodima službenika o suprotstavljanju građana zakonitoj primeni službenih ovlašćenja i ometanju, odnosno sprečavanju službenih lica u vršenju službene dužnosti.

Zbog navedenih razloga, po oceni Zaštitnika građana, nabrojana ovlašćenja su najpodložnija zloupotrebama koje za posledicu mogu imati zlostavljanje, te je potrebno predvideti delotvorne mere u cilju efikasne kontrole njihove primene i postizanja većeg stepena zaštite prava građana. Propisivanje obaveze zvučnog i video snimanja primene navedenih ovlašćenja bilo bi u skladu sa propisanom obavezom država ugovornica Konvencije protiv torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni i postupaka da preduzimaju zakonske, administrativne, sudske ili druge efikasne mere kako bi sprečile izvršenje akata torture na teritoriji pod njihovim jurisdikcijama (član 2. Konvencije), kao i u skladu sa praksom određenog broja razvijenih država (Sjedinjene Američke Države, Kanada, Australija, Velika Britanija, Holandija, Nemačka, Austrija i druge).

Zaštitnik građana smatra da bi propisivanje obaveze policijskih službenika, komunalnih policajaca i zaposlenih u službama za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija da odgovarajućim tehničkim sredstvima vrše zvučno i vizuelno snimanje primene navedenih ovlašćenja značajno doprinelo, s jedne strane, prevenciji kršenja prava građana, a naročito prevenciji torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni ili postupaka, i, s druge strane, efikasnijoj kontroli njihove primene i otklanjanju sumnji u (ne)zakonit rad ovih službenika.

Budući da materijal nastao zvučnim i vizuelnim snimanjem primene navedenih ovlašćenja može predstavljati izvor dokaza u postupcima u kojima se utvrđuje da li je došlo do povrede prava građana, odnosno da li je službenik Policije, komunalne policije ili službe za obezbeđenje u zavodu za izvršenje krivičnih sankcija primenjujući svoja ovlašćenja neosnovano ili prekoračivši njihove granice učinio disciplinski prestup ili krivično delo, kao i usled okolnosti da on redovno sadrži i mnogobrojne podatke o ličnosti građana prema kojima su ovlašćenja primenjena, neophodno je zakonom urediti postupanje sa materijalom nastalim zvučnim i vizuelnim snimanjem primene ovlašćenja navedenih u ovom aktu (njegovo evidentiranje, obezbeđivanje, rokove čuvanja, stavljanje na uvid, objavljivanje i drugo).

Zaštitnik građana smatradarokovi čuvanjamaterijala nastalog zvučnim i vizuelnim snimanjem primene navedenih ovlašćenja treba da iznose najmanje ono vreme u kojem građanin može podneti pritužbu na rad Policije, komunalne policije ili službe za obezbeđenje u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija.