IZRAĐEN NACRT ZAKONA O IZMENA I DOPUNAMA ZAKONA O LOKALNOJ SAMOUPRAVI

Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu (u daljem tekstu: predlagač propisa) izradilo je Nacrt zakona o izmenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi (u daljem tekstu: Nacrt zakona). U toku je proces prikupljanja mišljenja od nadležnih organa državne uprave.

Kao razloge za izradu i predlaganje izmena i dopuna Zakona o lokalnoj samoupravi  ("Sl. glasnik RS", br. 129/2007 i 83/2014 - dr. zakon), predlagač propisa je naveo potrebu usklađivanja odredaba važećeg zakona sa zakonima koji uređuju pojedina pitanja od značaja za rad i funkcionisanje lokalne samouprave, ali i otklanjanja nedostataka u važećem tekstu Zakona o lokalnoj samoupravi, koji se odnose na: sazivanje sednica skupštine opštine/grada, preduslova za uspešno vršenje dužnosti odbornika, položaj pomoćnika predsednika opštine/gradonačelnika i ostavku predsednika opštine/ gradonačelnika.

Nacrtom zakona predviđeno je proširenje kruga pitanja koja se uređuju statutom kao najvišim pravnim aktom jedinice lokalne samouprave, i to naročito: prava i dužnosti jedinice lokalne samouprave i način njihovog ostvarivanja; broj odbornika skupštine jedinice lokalne samouprave; organizacija i rad organa i službi; određivanje organa ovlašćenog za iniciranje postupaka pred Ustavnim odnosno Upravnim sudom; način upravljanja građana poslovima iz nadležnosti jedinice lokalne samouprave; uslovi za pokretanje građanske inicijative; sprovođenje obaveznog postupka javne rasprave prilikom pripreme određenih opštih akata (statut, budžet, strateški plan razvoja i sl.); osnivanje, način izbora organa i rad mesne zajednice i drugih oblika mesne samouprave; službenu upotrebu jezika nacionalnih manjina u skladu sa zakonom i druga pitanja od značaja za jedinicu lokalne samouprave. Nacrtom zakona je takođe predloženo da jedinica lokalne samouprave u okviru svojih nadležnosti preko svojih organa prati i učestvuje u procesu evropskih integracija Republike Srbije, u skladu sa zakonom i spoljnom politikom Republike Srbije.

Bitna izmena predložena Nacrtom zakona odnosi se na sam pristup, odnosno koncept utvrđivanja nadležnosti opštine/grada, tako što se više ne nabrajaju poslovi koje opština/grad obavlja u skladu s Ustavom i zakonom, već se navode oblasti u kojima opština/grad ima nadležnosti na osnovu posebnih, sektorskih zakona, uključujući i poslove utvrđene statutom, i predviđa da će jedinstveni registar poslova u nadležnosti opština uspostaviti ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu predloženih rešenja. Važećim zakonom, kako predlagač propisa navodi u obrazloženju Nacrta zakona, utvrđeni su poslovi iz nadležnosti opštine/grada, ali nisu regulisani, već je to, uglavnom, prepušteno sektorskim zakonima koji na celovit način uređuju određene oblasti. Stoga, predloženo je da opština, preko svojih organa, u skladu sa Ustavom i zakonom:

- donosi svoj statut, budžet i završni račun, urbanistički plan i program razvoja opštine, kao i strateške planove i programe lokalnog ekonomskog razvoja,
- uređuje i obezbeđuje obavljanje i razvoj komunalnih delatnosti, lokalni prevoz, korišćenje građevinskog zemljišta i poslovnog prostora,

- stara se o:

- izgradnji, rekonstrukciji, održavanju i korišćenju lokalnih puteva i ulica i drugih javnih objekata od opštinskog značaja
- zadovoljavanju potreba građana u oblasti prosvete, kulture, zdravstvene i socijalne zaštite, dečije zaštite, sporta i fizičke kulture
- razvoju i unapređenju turizma, zanatstva, ugostiteljstva i trgovine
- zaštiti životne sredine, zaštiti od elementarnih i drugih nepogoda
- zaštiti kulturnih dobara od značaja za opštinu
- zaštiti, unapređenju i korišćenju poljoprivrednog zemljišta
- ostvarivanju, zaštiti i unapređenju ljudskih i manjinskih prava, rodnoj ravnopravnosti, kao i o javnom informisanju u opštini
- obrazuje i uređuje organizaciju i rad organa, organizacija i službi za potrebe opštine
- organizuje službu pravne pomoći građanima i uređuje organizaciju i rad mirovnih veća
- upravlja opštinskom imovinom i utvrđuje stope izvornih prihoda, kao i visinu lokalnih taksi i naknada
- propisuje prekršaje za povrede opštinskih propisa
- obavlja i druge poslove od lokalnog značaja određene zakonom (npr. u oblastima odbrane, zaštite i spasavanja, zaštite o požara, omladinske politike i dr.), kao i poslove od neposrednog interesa za građane određene statutom, u skladu sa zakonom.

Konačno, predviđeno je da ministar nadležan za lokalnu samoupravu propiše način vođenja i ažuriranja jedinstvenog registra poslova u nadležnosti opština u roku od 180 dana od stupanja na snagu Nacrta zakona.

Nacrtom zakona predviđeno je da odbornik ima pravo da bude redovno obaveštavan o pitanjima od značaja za obavljanje odborničke dužnosti kao i da od organa i službi opštine dobije podatke koji su mu potrebni za rad. Predviđena je i izmena važećeg zakona kojom se onemogućava zloupotreba ovlašćenja presednika skupštine da zakazuje sednice u neprimereno kratkom roku koji onemogućava pripremu i prisutnost odbornika. Naime, predviđeno je da u situacijama koje opravdavaju hitnost u sazivanju sednice skupštine, predsednik skupštine može zakazati sednicu u roku koji nije kraći od 24 časa od prijema zahteva, pri čemu se ovaj minimalan rok ne odnosi na sazivanje sednice skupštine u uslovima proglašene vanredne situacije. Predložena je i primena minimalnog roka za sazivanje sednice na kojoj se raspravlja i odlučuje o predlogu za razrešenje predsednika opštine.

Nacrt zakona, takođe, daje mogućnost da se broj radnih tela, izbor, prava i dužnosti predsednika i članova radnih tela utvrde poslovnikom o radu skupštine, umesto statutom. Ovo je, kako je predlagač propisa naveo u obrazloženju Nacrta zakona, predloženo iz razloga racionalnosti i efikasnosti u radu tih tela, kao i same skupštine, posebno imajući u vidu bržu proceduru za izmenu (i dopunu) poslovnika u odnosu na način i postupak izmene ili dopune statuta.

Predložena je i dopuna kojom se utvrđuju dodatna prava i dužnosti opštinskog veća kao što su praćenje realizacije programa poslovanja i koordinacija rada javnih preduzeća čiji je opština osnivač, podnošenje tromesečnog izveštaja o radu skupštine opštine, i drugi poslovi u skladu sa zakonom.

S obzirom na to da se važećim zakonom uređuje pitanje prestanka mandata predsednika opštine razrešenjem, kao i posledice razrešenja, dok se ostavka predsednika opštine (kao osnov za prestanak mandata) i postupanje po njoj ne pominju, predložena je dopuna kojom se predviđa da o podnetoj ostavci predsednika opštine, zamenika predsednika opštine ili člana opštinskog veća, predsednik skupštine opštine obaveštava odbornike na početku prve naredne sednice skupštine opštine.

Nacrtom zakona predložena je i izmena kojom se proširuje nadležnost opštinske uprave, tako što će ista moći da obavlja i stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe skupštine opštine, predsednika opštine i opštinskog veća.

Predloženim izmenama, predviđeno je, takođe, i rešenje dosadašnjeg "dualiteta" u položaju pomoćnika predsednika opštine ili gradonačelnika. Naime, pomoćnici predsednika opštine/gradonačelnika  biće postavljeni u kabinetu predsednika opštine/gradonačelnika  dok traje dužnost predsednika/gradonačelnika ili dok ih on ne razreši.

Nacrtom zakona predviđeno da broj potpisa građana potreban za pokretanje građanske inicijative iznosi 5% od ukupnog broja građana sa biračkim pravom, za razliku od trenutnog zakona koji predviđa da taj broj ne može biti manji od 5% birača, na osnovu čega je statutima pojedinih opština utvrđivan neprimereno visok procenat koji je bio i do 25% građana sa pravom glasa.

Novine predviđene Nacrtom zakona su i to da grad može statutom poveriti gradskim opštinama osnivanje i ukidanje mesnih zajednica kao i druga pitanja od značaja za rad mesnih zajednica iz nadležnosti grada, dok predlog za obrazovanje, odnosno ukidanje mesne zajednice ili drugog oblika mesne samouprave, može podneti, najmanje 10% birača sa prebivalištem na području na koje se predlog odnosi, najmanje jedna trećina odbornika i opštinsko odnosno, gradsko veće.

Nacrtom zakona, precizirano je i da saradnja jedinica lokalne samouprave podrazumeva i poveravanje obavljanja pojedinih poslova iz okvira izvornih nadležnosti drugoj jedinici lokalne samouprave ili preduzeću, ustanovi i drugoj organizaciji čiji je ona osnivač. Sa druge strane, predloženo je da u cilju ostvarivanja saradnje sa jedinicama lokalne samouprave, organi republike i teritorijalne autonomije u postupku pripreme za donošenje ili izmenu propisa koji su od značaja za rad jedinica lokalne samouprave posebno konsultuju Stalnu konferenciju gradova i opština - savez gradova i opština Srbije.

U okviru samostalnog člana u Nacrtu zakona, predviđena je obaveza jedinica lokalne samouprave da usklade svoje statute i druge opšte akte sa predloženim rešenjima u roku od godinu dana od stupanja na snagu Nacrta zakona, a da skupštine jedinica lokalne samouprave dostave predlog statuta ministarstvu nadležnom za lokalnu samoupravu radi pribavljanja mišljenja, najkasnije devet meseci od stupanja na snagu Nacrta zakona. Pri tome, ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu dužno je da mišljenje o usklađenosti statuta sa predloženim rešenjima iz Nacrta zakona u roku od 30 dana od prijema predloga statuta, a ako se nadležno ministarstvo ne izjasni u predviđenom roku, smatraće se da je dato pozitivno mišljenje. Konačno, predviđeno je da predložena rešenja stupe na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".