NACRT ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O VRAĆANJU ODUZETE IMOVINE I OBEŠTEĆENJU: UKOLIKO JE NEPOKRETNOST KOJA SE MOżE VRATITI OPTEREćENA HIPOTEKARNIM TERETOM, PREMA NACRTU ZAKONA SE MOżE VRATITI DRUGA ODGOVARAJUćA NEPOKRETNOST čIJA VREDNOST ODGOVARA VREDNOSTI NEPOKRETNOSTI KOJA SE MOżE VRATITI. ZA ODUZETA PREDUZEćA, OSNOVICA OBEšTEćENJA JE VREDNOST čISTE AKTIVE (UKUPNA AKTIVA UMANJENA ZA OBAVEZE), VALORIZOVANE NA OSNOVU PARITETA DINARA PREMA AMERIčKOM DOLARU NA DAN ODUZIMANJA I PARITETA DINARA PREMA AMERIčKOM DOLARU NA DAN UTVRđIVANJA OSNOVICE, PRI čEMU SE UZIMA U OBZIR PROSEčNO POVEćANJE DOLARSKIH PROIVOđAčKIH CENA U TOM PERIODU
Ministarstvo pravde, kao ovlašćeni predlagač, izradilo je Nacrt zakona o izmenama i dopunama Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju (u daljem tekstu: Nacrt zakona). U toku je proces prikupljanja mišljenja nadležnih organa državne uprave.
Nacrtom zakona definisan je pojam "oduzetog preduzeća", pod kojim se podrazumeva ortačko društvo, komanditno društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću, akcionarsko društvo i drugi odgovarajući oblik organizovanja privredne delatnosti, koje je po važećim propisima u vreme oduzimanja bilo u obavezi da sačinjava završni račun sa bilansom aktive i pasive, a koje je oduzeto u skladu sa zakonom. Takođe, naglašeno je da se pojmovi: građevinsko zemljište i vrste građevinskog zemljišta (izgrađeno, neizgrađeno i dr.), objekat, zgrada, ekonomski objekat, građenje, rekonstrukcija, dogradnja, adaptacija i sanacija, i drugi pojmovi iz ove oblasti tumače i primenjuju u skladu sa propisima koji uređuju planiranje, izgradnju objekata i građevinsko zemljište.
Dopunjena je odredba važećeg Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju("Sl. glasnik RS", br. 72/2011, 108/2013, 142/2014 i 88/2015 - odluka US) koja reguliše pravo na vraćanje imovine ili obeštećenja, i to kada je u pitanju zadužbina kojoj je oduzeta imovina, odnosno njen pravni sledbenik, kao i društvo odnosno udruženje u čiju korist je zadužbina osnovana, odnosno njegov pravni sledbenik, i fizičko lice - strani državljanin, a u slučaju njegove smrti ili proglašenja umrlim, njegovi zakonski naslednici, pod uslovom postojanja diplomatskog ili zakonskog reciprociteta
Nacrtom zakona predloženo je da su, u slučaju prodaje pravnog lica ili imovine u postupku stečaja ili privatizacije, obveznici vraćanja - pravno lice koje je prodato, odnosno kupac imovine u postupku stečaja ili privatizacije, kao i njihovi pravni sledbenici. Takođe, predviđeno je da se, ukoliko se vraća deo imovine, vraća u susvojinu.
Nacrtom zakona predloženo je i da se ne vraća pravo svojine na nepokretnostima koje na dan stupanja na snagu predloženih odredaba u Nacrtu zakona imaju sledeću namenu, odnosno status:
- nepokretnosti čije bi vraćanje bitno narušilo ekonomsku, odnosno tehnološku održivost i funkcionalnost u obavljanju pretežne delatnosti subjekta privatizacije koji nije privatizovan, kao i subjekta koji se prodaje u postupku stečaja kao pravno lice a u čijoj se svojini nalaze;
- nepokretna imovina koja je prodata, odnosno stečena u postupku privatizacije kao svojina subjekata privatizacije (umesto imovine ili kapitala - kako je to predviđeno Zakonom), u skladu sa zakonom kojim se uređuje privatizacija, kao i nepokretna imovina na kojoj je pravo svojine stečeno na osnovu bilateralnih međunarodnih ugovora potvrđenih od strane Narodne skupštine Republike Srbije, i
- nepokretnosti koje su prodate u postupku stečaja nad preduzećima u većinskoj društvenoj, odnosno državnoj svojini, kao i nepokretnosti koje predstavljaju svojinu stečajnih dužnika u većinskoj društvenoj, odnosno državnoj svojini koja su kao pravna lica prodati u postupku stečajado donošenja rešenja po zahtevu za vraćanje imovine.
Nacrtom zakona predviđeno je da zakupac nepokretnosti koja je predmet vraćanja ima pravo da koristi nepokretnost za obavljanje svoje delatnosti, ali ne duže od tri godine od konačnosti (a ne izvršnosti, kako je regulisano Zakonom) rešenja o vraćanju imovine, s tim što se bivši vlasnik i obveznik mogu i drukčije sporazumeti.
Ukoliko je nepokretnost koja se može vratiti opterećena hipotekarnim teretom, prema Nacrtu zakona se može vratiti druga odgovarajuća nepokretnost čija vrednost odgovara vrednosti nepokretnosti koja se može vratiti.
Prema važećem Zakonu, izgrađeno građevinsko zemljište se ne vraća, ako Zakonom za pojedine slučajeve nije drukčije određeno. Međutim, Nacrtom zakona predlaže se uvođenje izuzetka u ovom delu, odnosno da se može vratiti deo izgrađenog građevinskog zemljišta, osim dela ispod objekta i dela koji služi za redovnu upotrebu tog objekta, ukoliko se na preostalom delu katastarske parcele mogu formirati jedna ili više građevinskih parcela, a sve u smislu propisa kojim se uređuje prostorno planiranje, izgradnja i građevinsko zemljište.
Takođe, Nacrtom zakona predviđeno je da se ne vraća neizgrađeno građevinsko zemljište na kome je planskim dokumentom važećim na dan stupanja na snagu predloženih odredaba iz Nacrta zakona predviđena izgradnja objekta u funkciji realizacije projekta ekonomskog razvoja, objekta koji je namenjen za socijalno stanovanje, u skladu sa propisima koji uređuju socijalno stanovanje i stanove u skladu sa Uredbom o merama podrške građevinskoj industriji kroz subvencionisanje kamate po kreditima za finansiranje stambene izgradnje u 2010. godini("Sl. glasnik RS", br. 4/2010 i 91/2010), kada je investitor izgradnje tih stanova Republika Srbija, u skladu sa Uredbom o uslovima i načinu pod kojima lokalna samouprava može da otuđi ili da u zakup građevinsko zemljište po ceni manjoj od tržišne cene, odnosno zakupnine ili bez naknade("Sl. glasnik RS", br. 13/2010, 54/2011, 21/2012 i 121/2012), pod uslovom da u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu odredaba iz Nacrta zakona obveznici vraćanja tog zemljišta (a ne vlasnici, kako je to uređeno važećim Zakonom) dostave Vladi popis katastarskih parcela tog građevinskog zemljišta i Vlada svojim aktom u roku od 60 dana od dana dostavljanja zahteva izvrši verifikaciju katastarskih parcela za ove namene.
Izuzetno od prethodno navedenog, Nacrtom zakona je predviđeno i da se vraća neizgrađeno građevinsko zemljište u slučaju kada je nakon stupanja na snagu zakona izmenom planskog akta brisana, odnosno promenjena namena zemljišta.
Brisana je odredba važećeg Zakona koja uređuje da se ne vraća građevinsko zemljište na kome je izgrađen objekat stalnog karaktera u skladu sa zakonom, a na tom zemljištu nije izvršena konverzija prava korišćenja u pravo svojine u skladu sa članom 101. Zakona o planiranju i izgradnji ("Sl. glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014 i 145/2014). Brisana je i odredba da se ne vraća građevinsko zemljište na kome je izgrađen objekat bez građevinske dozvole, koje u postupku legalizacije bude određeno kao zemljište za redovnu upotrebu objekta, u skladu sa zakonom kojim se uređuje prostorno planiranje, izgradnja i građevinsko zemljište, kao i da će u tom slučaju Agencija za restituciju prekinuti postupak do pravnosnažnog okončanja postupka legalizacije.
Važećim zakonom predviđeno je da vlasnik objekta ili vlasnik na posebnom fizičkom delu zgrade, bez obzira na vreme izgradnje objekta, koji je u vreme podržavljenja bio vlasnik na građevinskom zemljištu na kome je taj objekat izgrađen, ostvaruje pravo svojine, odnosno susvojine na tom građevinskom zemljištu, međutim, Nacrtom zakona je predloženo brisanje dela odredbe koji propisuje uslov - "ako to pravo ne ostvari po osnovu konverzije u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji". Isto važi i za odredbu koja uređuje da se građevinsko zemljište vraća u svojinu bivšem vlasniku koji je nosilac prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu u državnoj svojini.
Nacrtom zakona, takođe, predviđeno je brisanje i odredbe koja reguliše da, ukoliko je oduzeto poljoprivredno, odnosno šumsko zemljište bilo predmet komasacije, odnosno arondacije nakon oduzimanja, bivši vlasnik ima pravo na vraćanje zemljišta koje je dobijeno iz komasacione mase za to zemljište, i umesto toga predloženo da, ako je određenonekomasiranodržavnopoljoprivrednozemljištezemljištekojejepredmetzahtevabivšegvlasnika,ufunkcijiobezbeđivanjastrateškihinvesticijauRepubliciSrbiji, bivšemvlasnikusemoževratitiidrugoodgovarajućepoljoprivrednozemljištenapodručjuistogupravnogokruga.
Takođe, predviđeno je da vlasnik sistema za navodnjavanje odnosno odvodnjavanje, izgrađenog u skladu sa zakonom, koji je u funkciji na dan stupanja na snagu predloženih odredaba iz Nacrta zakona, zadržava sva prava koja su mu pripadala po osnovu vlasništva nad ovim sistemom na dan konačnosti rešenja o vraćanju poljoprivrednog zemljišta koje se navodnjava iz sistema, a naročito:
1) prava iz ugovora o zakupu predmetnog zemljišta koja mu pripadaju po osnovu vlasništva nad sistemom, koji ostaje na snazi do isteka ugovora o zakupu, ali ne duže od pet godina od konačnosti rešenja o vraćanju imovine, s tim što se bivši vlasnik i vlasnik sistema mogu i drukčije sporazumeti;
2) pravo prečeg zakupa vraćenog poljoprivrednog zemljišta koje se navodnjava iz sistema na dan konačnosti rešenja o vraćanju;
3) pravo preče kupovine vraćenog poljoprivrednog zemljišta koje se navodnjava iz sistema na dan konačnosti rešenja o vraćanju.
Ukoliko je oduzeto poljoprivredno zemljište bilo predmet komasacije, odnosno arondacije bivšim vlasnicima vratiće se komasirano, odnosno arondirano zemljište na području katastarske opštine na kojoj je sprovedena komasacija, odnosno arondacija, odnosno na komasiranom području katastarske opštine na području iste jedinice lokalne samouprave u kojoj ima zemljišta za vraćanje u naturi. Ako nema raspoloživog zemljišta na području iste jedinice lokalne samouprave, bivšim vlasnicima će se vratiti zemljište koje je bilo predmet komasacije, na području susedne jedinice lokalne samouprave. Ako nema raspoloživog zemljišta na područjima susednih jedinica lokalne samouprave, bivšim vlasnicima će se vratiti zemljište na području katastarske opštine u istom okrugu, u kojoj je sprovedena komasacija.
Na vraćanje poljoprivrednog zemljišta koje je bilo predmet komasacije, odnosno arondacije, shodno će se primenjivati kriterijumi utvrđeni tačkom 1. (Računanje obračunskog faktora "Fˮ za prelazak sa jedne na drugu katarstarsku klasu kod vraćanja zemljišta) i tačkom 3. (Svođenje površina parcela različitih katastarskih klasa na površinu prve katastarske klase njiva sa rekapitulacijom stanja u iskazu identifikacije) u okviru glave II (Obrada podataka i računanje elemenata za prenos vraćenih parcela na teren) tehničkog uputstva za izvođenje geodetsko-tehničkih radova u postupku vraćanja zemljišta koje je sastavni deo Uredbe za sprovođenje Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava i vraćanju zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po osnovu poljoprivrednog zemljišnog fonda i konfiskacijom zbog obaveznog otkupa poljoprivrednih proizvoda ("Sl. glasnik RS", br. 41/91, 44/91 - ispr., 4/92, 8/97 - odluka USRS i 103/2003 - odluka USRS), ako nisu u suprotnosti sa odredbama Nacrta zakona. Bliži kriterijumi i postupak predlaganja katastarskih parcela za vraćanje zemljišta koje je nakon oduzimanja bilo predmet komasacije, odnosno arondacije zemljišta, kao i drugog odgovarajućeg zemljišta ukoliko je određeno nekomasirano poljoprivredno zemljište u funkciji obezbeđivanja strateških investicija u Republici Srbiji, utvrdiće se uredbom Vlade.
Nacrt zakona predviđa da se ne vraća pravo svojine na poljoprivrednom i šumskom zemljištu ako je:
1) na katastarskoj parceli izgrađen objekat koji je u funkciji, ona površina katastarske parcele koja služi za redovnu upotrebu tog objekta (pri čemu je brisan deo ove odredbe koji uređuje uslov - "ako je na kompleksu zemljišta izgrađen veći broj objekata koji su u funkciji - površina zemljišta koja ekonomski opravdava korišćenje tih objekata"; i ako je
2) zemljište u društvenoj, odnosno zadružnoj svojini stečeno teretnim pravnim poslom.
Nacrtom zakona, takođe, predloženo je brisanje stavke koja uređuje da se ne vraća pravo svojine na poljoprivrednom i šumskom zemljištu ako je neophodna nova parcelacija zemljišta radi obezbeđivanja pristupnog puta za zemljište koje je predmet zahteva za vraćanje.
Nacrtom zakona brisana je odredba da se poslovni objekti i poslovne prostorije vraćaju bivšem vlasniku u svojinu i državinu, izuzev ako su uloženi u kapital podržavljenog preduzeća radi sticanja udela, odnosno akcija, a dodata je odredba da, u slučaju kada su oduzete nepokretnosti koje su bile u vlasništvu podržavljenog preduzeća - bivšem vlasniku preduzeća, odnosno njegovim zakonskim naslednicima, vraćaju se u svojinu nepokretnosti koje su bile u svojini podržavljenog preduzeća u srazmeri sa udelom u vlasništvu koje je bivši vlasnik preduzeća imao u podržavljenom preduzeću u momentu oduzimanja.
Nacrtom zakona je preformulisana odredba koja uređuje osnovicu obeštećenja za oduzeta preduzeća. Naime, za oduzeta preduzeća, osnovica obeštećenja je vrednost čiste aktive (ukupna aktiva umanjena za obaveze), valorizovane na osnovu pariteta dinara prema američkom dolaru na dan oduzimanja i pariteta dinara prema američkom dolaru na dan utvrđivanja osnovice, pri čemu se uzima u obzir prosečno povećanje dolarskih proivođačkih cena u tom periodu.
Vrednost čiste aktive oduzetog preduzeća utvrđuje se na osnovu bilansa koji je sačinjen na osnovu propisa važećeg u vreme oduzimanja, a kojim je utvrđena vrednost aktive i obaveza sa stanjem na dan oduzimanja ili sa poslednjim stanjem koje prethodi danu oduzimanja. Ukoliko je oduzeto preduzeće bilo predmet likvidacije po navedenim propisima, vrednost se utvrđuje na osnovu bilansa predviđenog tim propisima. Ukoliko za oduzeta preduzeća nije od strane podnosioca zahteva dostavljen bilans, niti se isti može službeno pribaviti iz nadležnih arhiva, osnovica obeštećenja je vrednost poslednjeg registrovanog osnovnog kapitala, odnosno glavnice u odnosu na dan oduzimanja, valorizovanog na opisani način.
Izuzetno, ukoliko se vrednost osnovice obeštećenja ne može utvrditi na predloženi način, vrednost osnovice će se utvrditi u visini vrednosti utvrđene u aktu o oduzimanju, zapisnika o preuzimanju preduzeća i drugih isprava državnih organa, valorizovane na predloženi način. Za oduzeto preduzeće koje ima suvlasnike, vrednost predmeta obeštećenja deli se na suvlasnike srazmerno učešću u vlasništvu na tom preduzeću.
U slučaju oduzimanja akcija, odnosno udela jednog ili više suvlasnika preduzeća, smatra se da je oduzet deo preduzeća, pa se vrednost predmeta vraćanja utvrđuje na gore opisani način. Način i metodologija utvrđivanja vrednosti oduzetog preduzeća, odnosno dela preduzeća, kao i način utvrđivanja prosečnog povećanja dolarskih proivođačkih cena, bliže će se urediti aktom Vlade Republike Srbije. U slučaju ostvarivanja prava na vraćanje, odnosno obeštećenje nepokretnosti koje su bile u svojini podržavljenog preduzeća, bivši vlasnik, odnosno njegovi zakonski naslednici, nemaju pravo na obeštećenje za oduzeto preduzeće u skladu sa gore navedenim.
Nacrtom zakona uređeno je i da, ukoliko je po odredbama Nacrta zakona došlo do uspostavljanja susvojine korisnika i obveznika vraćanja, troškove razvrgnuća suvlasničke zajednice snosi korisnik. Prema važećem Zakonu, predviđeno je da će Agencija za restituciju prekinuti postupak do okončanja rehabilitacije (ali ne više i postupka legalizacije, kako je predloženo Nacrtom Zakona), ili kada se kao prethodno pitanje pojavi pitanje čije rešavanje spada u isključivu nadležnost suda.
Odredba važaćeg Zakona koja uređuje da je akt otuđenja i opterećenja imovine koji je suprotan odredbama te odredbe, dopunjena je izuzetkom koji predviđa da akt otuđenja i opterećenja imovine nije ništav ukoliko je imovina prodata u postupku stečaja ili privatizacije.
Nacrtom zakona je predviđeno da predložene odredbe stupaju na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Sl. glasniku RS".
Izvor: Redakcija, 17.11.2015.