OCENA USTAVNOSTI: OBJAVLJENA ODLUKA USTAVNOG SUDA KOJOM SE UTVRĐUJE DA POKRAJINSKA SKUPŠTINSKA ODLUKA O VOJVOĐANSKOJ AKADEMIJI NAUKA I UMETNOSTI NIJE U SAGLASNOSTI SA USTAVOM I ZAKONOM - "SL. GLASNIKA RS", BR. 61/2014

Ustavni sud, na sednici održanoj 26. decembra 2013. godine, doneo je

ODLUKU

Utvrđuje se da Pokrajinska skupštinska odluka o Vojvođanskoj akademiji nauka i umetnosti ("Službeni list APV", br. 15/03 i 18/09) nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom.

Obrazloženje

I

Povodom podnete inicijative za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti i zakonitosti Odluke o Vojvođanskoj akademiji nauka i umetnosti ("Službeni list APV", broj 15/03), koja je, na osnovu Pokrajinske skupštinske odluke o sprovođenju Statuta Autonomne pokrajine Vojvodine ("Službeni list APV", broj 18/09), nastavila da se primenjuje kao Pokrajinska skupštinska odluka o Vojvođanskoj akademiji nauka i umetnosti, Ustavni sud je, na sednici održanoj 28. marta 2012. godine, Rešenjem pokrenuo postupak za utvrđivanje neustavnosti i nezakonitosti osporene odluke. Polazeći od odredaba Ustava Republike Srbije i zakona kojima su uređeni odnosi u ovoj oblasti, Ustavni sud je ocenio da se u vezi sa osporenom Pokrajinskom skupštinskom odlukom o Vojvođanskoj akademiji nauka i umetnosti postavljaju sledeća sporna ustavnopravna pitanja:

1. kao prethodno, da li, saglasno Ustavu, autonomna pokrajina može da uređuje pitanja od pokrajinskog značaja i u drugim oblastima, mimo onih određenih odredbom člana 183. stav 2. Ustava;

2. da li odredbe člana 64. tačka 9) Zakona o utvrđivanju nadležnosti pokrajine i člana 17. Statuta Pokrajine predstavljaju "dovoljan" pravni osnov za osnivanje Vojvođanske akademije nauka i umetnosti, kao ustanove za vršenje određenih poslova u oblasti nauke i umetnosti sa drugačijim položajem i organizacijom od zakonom propisanog oblika osnivanja organizacija za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti, te delatnosti u oblasti kulture čiji osnivač, saglasno zakonu, može biti i autonomna pokrajina;

3. da li Zakon o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti isključuje mogućnost da jedinice teritorijalne autonomije i lokalne samouprave u oblasti nauke i umetnosti osnivaju organizacije koje po razlozima osnivanja, nazivu i svojoj organizaciji, te položaju članova, sadrže rešenja analogna onima koje sadrži taj zakon, imajući u vidu da je Srpska akademija nauka i umetnosti Zakonom uređena kao "sui generis" ustanova od posebnog nacionalnog značaja "zasnovana na principima i tradiciji akademijskog organizovanja u Srbiji";

4. da li se, budući da Srpska akademija nauka i umetnosti, na osnovu zakona, u svom sastavu ima ogranke, te da je Statutom Srpske akademije predviđeno postojanje ogranka te akademije u AP Vojvodini, koji organizuje istraživanja i druge aktivnosti u oblasti naučnog i umetničkog stvaralaštva u okviru zadataka Akademije navedenih u članu 7. Statuta Akademije, a posebno vezanim za područje Vojvodine, kao i da su članovi ogranka - članovi Srpske akademije nauka i umetnosti koji žive i rade na teritoriji APV, ovde radi o istovremenom postojanju "paralelnih institucija" u ovim oblastima, te da li je, saglasno zakonu, autonomna pokrajina ovlašćena da osniva ustanovu sa u osnovi istom delatnošću i položajem članova kako je to određeno Zakonom o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti.

Rešenje Ustavnog suda dostavljeno je na odgovor Skupštini Autonomne pokrajine Vojvodine, koji u ostavljenom roku, a ni kasnije, nije dobijen. Stoga je postupak nastavljen, saglasno odredbi člana 34. stav 3. Zakona o Ustavnom sudu ("Službeni glasnik RS", br. 109/07, 99/11 i 18/13 - Odluka US).

Osporenom Pokrajinskom skupštinskom odlukom o Vojvođanskoj akademiji nauka i umetnosti ("Službeni list APV", br. 15/03 i 18/09) je: osnovana Vojvođanska akademija nauka i umetnosti (član 1.); određeno da je Vojvođanska akademija nauka i umetnosti zasnovana na principima i tradicijama akademijskog organizovanja naučne, umetničke i kulturne delatnosti savremenog evropskog prostora (član 2.); predviđeno da je delatnost Akademije od posebnog naučnog, umetničkog i kulturnog značaja za AP Vojvodinu i da AP Vojvodina obezbeđuje uslove za rad Akademije (član 3.); propisano da je Akademija samostalna ustanova kojom upravljaju njeni članovi i da ima svojstvo pravnog lica, određena je delatnost Akademije i sredstva za njen rad (čl. 4. do 9.); uređen način izbora i položaj članova Akademije (čl. 11. do 17.), organi Akademije i njihova nadležnost (čl. 18. do 24.) i druga pitanja u vezi sa početkom rada Akademije (čl. 26. do 28.).

II

Ustavom Republike Srbije je utvrđeno: da je državna vlast ograničena pravom građana na pokrajinsku autonomiju i lokalnu samoupravu i da pravo građana na pokrajinsku autonomiju i lokalnu samoupravu podleže samo nadzoru ustavnosti i zakonitosti (član 12.); da je naučno i umetničko stvaralaštvo slobodno i da republika Srbija podstiče i pomaže razvoj nauke, kulture i umetnosti (član 73. st. 1. i 3.); da su autonomne pokrajine nadležne u pitanjima koja se, na svrsishodan način, mogu ostvarivati unutar autonomne pokrajine, u kojima nije nadležna Republika Srbija i da se zakonom određuje koja su pitanja od republičkog, pokrajinskog i lokalnog značaja (član 177.); da Republika Srbija može zakonom poveriti autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave pojedina pitanja iz svoje nadležnosti (član 178. stav 1.); da autonomne pokrajine, u skladu sa Ustavom i statutom autonomne pokrajine, samostalno propisuju uređenje i nadležnost svojih organa i javnih službi (član 179.); da autonomne pokrajine, u skladu sa Ustavom i svojim statutom, uređuju nadležnost, izbor, organizaciju i rad organa i službi koje osnivaju, da autonomne pokrajine, u skladu sa zakonom, uređuju pitanja od pokrajinskog značaja u oblasti prostornog planiranja i razvoja, poljoprivrede, vodoprivrede, šumarstva, lova i ribolova, turizma, ugostiteljstva, banja i lečilišta, zaštite životne sredine, industrije i zanatstva, drumskog, rečnog i železničkog saobraćaja i uređivanja puteva, priređivanja sajmova i drugih privrednih manifestacija, prosvete, sporta, kulture, zdravstvene i socijalne zaštite i javnog informisanja na pokrajinskom nivou, da se autonomne pokrajine staraju o ostvarivanju ljudskih i manjinskih prava, u skladu sa zakonom, da autonomne pokrajine utvrđuju simbole pokrajine i način njihovog korišćenja i da autonomne pokrajine upravljaju pokrajinskom imovinom na način predviđen zakonom (član 183. st. 1. i 2.).

S obzirom na to da, saglasno Ustavu, pitanja od pokrajinskog značaja u oblastima koje su određene odredbom člana 183. stav 2. Ustava autonomna pokrajina uređuje u skladu sa zakonom, Ustavni sud je, ocenjujući ustavnost i zakonitost osporene Odluke, imao u vidu:

1) da je Zakonom o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine ("Službeni glasnik RS", br. 99/09 i 67/12 - Odluka US) nadležnost AP Vojvodine u oblasti kulture propisana odredbama čl. 41. do 46; tako je, pored ostalog, odredbom člana 41. tačka 3) ovog zakona propisano da AP Vojvodina, preko svojih organa, u oblasti kulture, u skladu sa zakonom, osniva arhive, muzeje, biblioteke, pozorišta, zavode i druge ustanove u oblasti kulture; kako je ovaj zakon, u međuvremenu, bio predmet ocene ustavnosti pred Ustavnim sudom, Ustavni sud je svojom Odlukom IUz-353/2009 od 13. jula 2012. godine utvrdio neustavnost većeg broja odredaba ovog zakona, među kojima i odredaba člana 64. Zakona, kojima su bila određena pitanja koja su, kao pitanja od pokrajinskog značaja, stavljena u izvornu nadležnost AP Vojvodine u oblasti nauke i tehnološkog razvoja, jer oblast nauke i tehnološkog razvoja nije utvrđena članom 183. stav 2. Ustava kao oblast u kojoj AP Vojvodina, u skladu sa zakonom, uređuje pitanja od pokrajinskog značaja; saglasno navedenom, član 64. Zakona je prestao da važi 13. jula 2012. godine, objavljivanjem Odluke IUz-353/2009 u "Službenom glasniku RS", broj 67/12;

2) da je Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti ("Službeni glasnik RS", br. 110/05, 50/06 i 18/10) uređen sistem naučnoistraživačke delatnosti u Republici, i to - planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u naučnoistraživačkoj delatnosti, obezbeđivanje kvaliteta naučno-istraživačkog rada i razvoja naučnoistraživačke delatnosti, opšta načela osnivanja, organizacije i upravljanja organizacijama koje obavljaju ovu delatnost, opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti i uslovi za obavljanje te delatnosti radi ostvarivanja opšteg interesa, sticanje zvanja istraživača, finansiranje programa od opšteg interesa, kao i druga pitanja od značaja za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti (član 1.) i propisano je da se opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, u smislu ovog zakona, ostvaruje putem programa od opšteg interesa za Republiku, uz određivanje koji su programi od opšteg interesa za Republiku (član 10.), da programe od opšteg interesa za Republiku mogu ostvarivati - 1) Srpska akademija nauka i umetnosti, 2) Matica srpska, 3) akreditovane naučnoistraživačke organizacije (instituti, fakulteti, integrisani univerziteti i centri izuzetnih vrednosti), 4) istraživači i studenti doktorskih studija, odnosno stipendisti, 5) druge organizacije, u skladu sa ovim zakonom (član 30.), da su Srpska akademija nauka i umetnosti i Matica srpska institucije od nacionalnog značaja, da se osnivanje i rad Srpske akademije nauka i umetnosti i instituta čiji je ona osnivač uređuju posebnim zakonom, odnosno aktima u skladu sa tim zakonom, te da se osnivanje i rad Matice srpske uređuju posebnim zakonom (član 31.);

3) da je Zakonom o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti ("Službeni glasnik RS", broj 18/10) propisano da je Srpska akademija nauka i umetnosti najviša naučna i umetnička ustanova u Republici Srbiji, da Akademija razvija i podstiče nauku, organizuje i unapređuje osnovna i primenjena naučna istraživanja, podstiče i unapređuje umetničku delatnost i time doprinosi opštem dobru naroda Republike Srbije i države, da je Akademija ustanova od posebnog nacionalnog značaja i da je Akademija jedina ustanova koja predstavlja Republiku Srbiju u međunarodnim udruženjima državnih akademija (član 2.), da Akademija radi na osnovu ovog zakona, zakona kojim se uređuje naučnoistraživačka delatnost, Statuta Akademije i drugih propisa i da se Statutom uređuje njena organizacija, način rada i upravljanja (član 5.), određen je predmet rada Akademije (član 6.), članovi Akademije (čl. 8. do 16.), te da se delatnost Akademije obavlja u sedištu, u Ogranku Akademije, u jedinicama Akademije van njenog sedišta i u centrima za naučna istraživanja (član 17.);

4) da je Zakonom o kulturi ("Službeni glasnik RS", broj 72/09) utvrđen opšti interes u kulturi, način ostvarivanja opšteg interesa u kulturi i obavljanje kulturnih delatnosti, prava, obaveze i odgovornosti Republike Srbije, autonomnih pokrajina i opština, gradova i grada Beograda u kulturi, kao i uslovi za delovanje svih subjekata u kulturi (član 1.) i propisano: je da se autonomna pokrajina stara o sprovođenju kulturne politike na svojoj teritoriji i uređuje pitanja od pokrajinskog značaja u oblasti kulture, u okviru prava i obaveza utvrđenih Ustavom i zakonom i da se jedinica lokalne samouprave stara o zadovoljavanju potreba građana u kulturi na svojoj teritoriji i uređuje pojedina pitanja od interesa za svoje građane, kao i način njihovog ostvarivanja, u okviru prava i obaveza utvrđenih Ustavom i zakonom (član 4.); da autonomna pokrajina, u cilju sprovođenja kulturne politike na svojoj teritoriji, u okviru prava i obaveza utvrđenih Ustavom i zakonom, a u skladu sa Strategijom razvoja kulture Republike Srbije, donosi program razvoja kulture za koji se sredstva za finansiranje obezbeđuju u budžetu autonomne pokrajine (član 7.); da ustanova kulture, u smislu ovog zakona, jeste pravno lice osnovano radi obavljanja kulturne delatnosti kojom se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u oblasti kulture (član 22.); da ustanovu može osnovati Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, drugo pravno ili fizičko lice, pod uslovima propisanim zakonom, da se zakonom mogu utvrditi posebni uslovi za osnivanje ustanova u pojedinim delatnostima u kulturi (član 23.); da Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave mogu osnivati ustanove radi očuvanja, unapređenja i razvoja kulturne posebnosti i očuvanja nacionalnog identiteta nacionalnih manjina (član 24.); da u oblasti zaštite kulturnih dobara Vlada osniva centralne ustanove zaštite i da autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave osniva ustanove zaštite za teritoriju autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave (član 25.); da se kulturni programi ustanova čiji su osnivači Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, finansiraju ili sufinansiraju iz budžeta osnivača i drugih izvora predviđenih ovim zakonom (član 74.);

5) da je Zakonom o javnim službama ("Službeni glasnik RS", br. 42/91, 71/94 i 79/05 - drugi zakon) propisano: da se radi obezbeđivanja ostvarivanja prava utvrđenih zakonom i ostvarivanja drugog zakonom utvrđenog interesa u oblasti obrazovanja, nauke, kulture, fizičke kulture, učeničkog i studentskog standarda, zdravstvene zaštite, socijalne zaštite, društvene brige o deci, socijalnog osiguranja, zdravstvene zaštite životinja, osnivaju ustanove, da se delatnosti odnosno poslovi u oblastima iz stava 1. ovog člana kojima se ne obezbeđuje ostvarivanje zakonom utvrđenih prava i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa ne obavljaju kao javne službe u smislu ovog zakona (član 3. st. 1. i 2.); da ustanovu, preduzeće i drugi oblik organizovanja za obavljanje delatnosti odnosno poslova iz člana 3. ovog zakona mogu osnovati - Republika, autonomna pokrajina, grad, opština i druga pravna i fizička lica (član 4.); da ustanova, preduzeće i drugi oblik organizovanja obavlja delatnost, odnosno poslove iz člana 3. ovog zakona pod uslovima i na način utvrđen zakonom, a u skladu sa ciljevima radi kojih se osniva (član 5.); da Republika, autonomna pokrajina, grad i opština mogu obezbediti obavljanje delatnosti, odnosno poslova iz člana 3. ovog zakona iz okvira svojih prava i dužnosti osnivanjem ustanova, odnosno preduzeća ili poveravanjem vršenja tih delatnosti odnosno poslova drugim pravnim i fizičkim licima (član 6. stav 1.);

6) da je članom 17. Statuta Autonomne Pokrajine Vojvodine ("Službeni list APV", broj 17/09) predviđeno da je Vojvođanska akademija nauka i umetnosti naučna i umetnička ustanova od posebnog značaja u AP Vojvodini, da Vojvođansku akademiju nauka i umetnosti osniva Skupština AP Vojvodine pokrajinskom skupštinskom odlukom, kojom utvrđuje njenu ulogu, uređuje njenu delatnost i način ostvarivanja, da organi AP Vojvodine obezbeđuju uslove za rad Vojvođanske akademije nauka i umetnosti; kako je u toku postupka pred Ustavnim sudom u ovom ustavnosudskom predmetu i Statut Autonomne pokrajine Vojvodine bio predmet ocene ustavnosti i zakonitosti, to Ustavni sud ukazuje da je Odlukom Ustavnog suda IUo-360/2009 od 5. decembra 2013. godine utvrđeno da veći broj odredaba Statuta Autonomne pokrajine Vojvodine nije u saglasnosti sa Ustavom, među kojima je i član 17. ovog akta; Ustavni sud, takođe, konstatuje da je tačkom 3. ove odluke odloženo njeno objavljivanje u "Službenom glasniku Republike Srbije" za šest meseci od dana njenog donošenja;

7) da je Statutom Srpske akademije nauka i umetnosti, koji je donela Skupština Srpske akademije nauka i umetnosti, na svojoj I redovnoj sednici od 10. juna 2010. godine, predviđeno: da je Srpska akademija nauka i umetnosti najviša naučna i umetnička ustanova u Republici Srbiji, da Akademija razvija i podstiče nauku, organizuje i unapređuje osnovna i primenjena naučna istraživanja, podstiče i unapređuje umetničku delatnost i time doprinosi opštem dobru srpskog naroda, države i naroda Republike Srbije, da primernim naučnim i umetničkim radom svojih članova i njihovim učešćem u radu obrazovnih, naučnih i umetničkih ustanova, Akademija doprinosi privrednom i kulturnom razvoju i ugledu Republike Srbije, da je Akademija ustanova od posebnog nacionalnog značaja i da je Akademija jedina ustanova koja predstavlja Republiku Srbiju u međunarodnim udruženjima državnih akademija (član 2.); da Akademija ima Ogranak sa sedištem u Novom Sadu i da je on njen sastavni deo, da Ogranak Akademije organizuje istraživanja i druge aktivnosti u oblasti naučnog i umetničkog stvaralaštva u okviru zadataka Akademije navedenih u članu 7. ovog Statuta, a posebno vezanim za područje Vojvodine (član 54.); da u sastav Ogranka Akademije ulaze članovi Akademije koji žive ili rade u Vojvodini, da u aktivnostima Ogranka Akademije mogu učestvovati i ostali članovi Akademije (član 55.); da se organizacija i rad Ogranka Akademije uređuju Pravilima Ogranka Akademije, koja moraju biti u skladu sa Statutom Akademije, da se Pravila donose na skupu svih članova Ogranka Akademije, da Pravila Ogranka Akademije potvrđuje Predsedništvo Akademije (član 56.); da radom Ogranka Akademije rukovodi Izvršni odbor Ogranka Akademije na čijem je čelu predsednik Ogranka Akademije, da se članovi Izvršnog odbora Ogranka Akademije i predsednik Ogranka Akademije biraju tajnim glasanjem na skupu svih članova Ogranka Akademije, većinom od ukupnog broja svih članova Ogranka Akademije, umanjenog brojem onih članova koji su stalno nastanjeni u inostranstvu, kao i članova koji zbog bolesti, dužeg odsustvovanja ili drugih opravdanih razloga nisu duže od godinu dana učestvovali u radu Ogranka Akademije, ukoliko oni ne prisustvuju tom skupu, da se članovi Izvršnog odbora Ogranka Akademije i predsednik Ogranka Akademije biraju na period od četiri godine (član 57.); da se sredstva za rad Ogranka Akademije utvrđuju i raspoređuju kao posebna pozicija u finansijskom planu Akademije (član 58.).

III

Polazeći od toga da je u Rešenju kojim je pokrenuo postupak za utvrđivanje neustavnosti i nezakonitosti osporene Pokrajinske skupštinske odluke Ustavni sud postavio kao prethodno ustavnopravno pitanje, da li, saglasno Ustavu, autonomna pokrajina može da uređuje pitanja od pokrajinskog značaja i u drugim oblastima, mimo onih određenih odredbom člana 183. stav 2. Ustava, te da li odredba člana 64. tačka 9) Zakona o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine može da predstavlja "dovoljan" pravni osnov za donošenje osporene odluke, Ustavni sud konstatuje da je u Odluci IUz-353/2009, koja je objavljena u "Službenom glasniku RS", broj 67/12, a kojom je utvrdio da pojedine odredbe Zakona o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine ("Službeni glasnik RS", broj 99/09) nisu u saglasnosti sa Ustavom, Sud izvršio sveobuhvatnu analizu ustavnopravnog položaja autonomne pokrajine prema odredbama Ustava od 2006. godine. Saglasno shvatanju Suda izraženom u navedenoj odluci, sadržina i granica pokrajinske autonomije, kao oblika teritorijalne decentralizacije Republike, određene su i ograničene odredbama čl. 177, 178. i 183. Ustava. U tom smislu, kada je reč o izvornoj nadležnosti autonomne pokrajine, prema zauzetom stavu Suda, ustavotvorac je odredio oblasti u kojima autonomna pokrajina uređuje pitanja koja su zakonom određena kao pitanja od pokrajinskog značaja, uz ograničenje da u ovim oblastima autonomna pokrajina nema zakonodavnu vlast, već odnose uređuje "u skladu sa zakonom", kao i da te oblasti nisu u celini prenete u nadležnost autonomne pokrajine, već izvorna nadležnost obuhvata uređivanje samo onih pitanja koja su, u konkretnoj oblasti, određena kao pitanja od pokrajinskog značaja. Konstatujući u navedenoj odluci da oblast nauke nije jedna od oblasti koja je utvrđena članom 183. stav 2. Ustava, jer je, po shvatanju Suda, lista oblasti u kojima zakonom mogu biti određena pojedina pitanja koja su od pokrajinskog značaja, što znači oblasti u kojima može biti određena izvorna nadležnost autonomne pokrajine, zaključena odredbama Ustava, Ustavni sud je utvrdio da član 64. Zakona kojim su bila određena pitanja koja su kao pitanja od pokrajinskog značaja u izvornoj nadležnosti AP Vojvodine u oblasti nauke i tehnološkog razvoja, uključujući i tačku 9) ovog člana kojom je bilo propisano da se sredstva za rad Vojvođanske akademije nauka i umetnosti obezbeđuju u budžetu AP Vojvodine, iz navedenog razloga, u celini nije u saglasnosti s Ustavom.

Isto pitanje se kao sporno postavilo i u odnosu na odredbe člana 17. Statuta Autonomne pokrajine Vojvodine, tj. da li ove odredbe Statuta mogu predstavljati "dovoljan" pravni osnov za osnivanje Vojvođanske akademije nauka i umetnosti. Povodom ovog spornog ustavnopravnog pitanja, Ustavni sud konstatuje da je u Odluci IUo-360/2009, kojom je utvrđena neustavnost Statuta u njegovom pretežnom delu, povodom člana 17. Statuta, kojim je, između ostalog, predviđeno da Vojvođansku akademiju nauka i umetnosti osniva Skupština AP Vojvodine pokrajinskom skupštinskom odlukom, kojom utvrđuje njenu ulogu, uređuje njenu delatnost i način ostvarivanja, ovaj sud utvrdio da navedeni član Statuta nije u saglasnosti sa Ustavom, jer AP Vojvodina nema nadležnost za uređivanje pitanja od pokrajinskog značaja u oblasti nauke, pa stoga u ovoj oblasti ne može osnivati bilo kakvu ustanovu ili drugu instituciju, dok u oblasti kulture ne spada u pitanja od pokrajinskog značaja osnivanje i uređivanje položaja Vojvođanske akademije nauka i umetnosti, već pitanja koja su uređena odredbama čl. 41. do 46. Zakona o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine. Ustavni sud je takođe konstatovao da se akademija nauka i umetnosti ne može smatrati ustanovom kulture u smislu Zakona o kulturi, niti uopšte ustanovom u smislu Zakona o javnim službama, čije osnivanje je dozvoljeno autonomnoj pokrajini, pod uslovima propisanim zakonom.

Ocenjujući ustavnost i zakonitost osporene Pokrajinske odluke kojom je osnovana Vojvođanska akademija nauka i umetnosti, a imajući u vidu odredbu člana 2. ove odluke prema kojoj je "Vojvođanska akademija nauka i umetnosti zasnovana na principima i tradicijama akademijskog organizovanja naučne, umetničke i kulturne delatnosti savremenog evropskog prostora", kao i odredbu člana 3. stav 1. koja određuje da je "delatnost Akademije od posebnog naučnog, umetničkog i kulturnog značaja za AP Vojvodinu", Ustavni sud je konstatovao da je Republika na osnovu ustavnog ovlašćenja da uređuje i obezbeđuje, pored ostalog, naučno-tehnološki razvoj, kao i druge odnose od interesa za Republiku, Zakonom o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti odredila ovu akademiju kao najvišu naučnu i umetničku ustanovu u Republici i kao ustanovu od posebnog nacionalnog značaja, te da je isti status Srpska akademija nauka i umetnosti imala i prema Zakonu o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti iz 1992. godine, koji je bio na snazi u vreme donošenja osporene odluke, a na osnovu koga su prestali da važe pokrajinski zakoni kojima su bile osnovane pokrajinske akademije nauka i umetnosti.

S obzirom na to da Srpska akademija nauka i umetnosti, koja je osnovana 19. novembra 1841. godine, predstavlja ne samo najvišu naučnu i umetničku ustanovu u Republici, već i ustanovu od posebnog nacionalnog značaja, po oceni Suda, zakonodavac je donošenjem posebnog zakona o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, te uređivanjem posebnog statusa, predmeta rada i položaja njenih članova, isključio mogućnost da autonomna pokrajina, koja saglasno Ustavu predstavlja oblik teritorijalne decentralizacije Republike, osniva ustanovu "od posebnog naučnog, umetničkog i kulturnog značaja, za AP Vojvodinu", koja po nazivu, predmetu rada, organizaciji i položaju njenih članova ima u osnovi isti karakter kao i Srpska akademija nauka i umetnosti koja predstavlja ustanovu od nacionalnog značaja. Naime, iz Zakona o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti proizlazi da institucija kakva je akademija nauka i umetnosti nije javna služba, već osobena sui generis ustanova, koja se bavi naučnoistraživačkom delatnošću, a ne kulturom, kao i da ovaj zakon ne sadrži pravni osnov za obrazovanje Vojvođanske akademije nauka i umetnosti. Međutim, uvažavajući položaj AP Vojvodine, ovaj zakon je propisao da se delatnost Srpske akademije nauka i umetnosti obavlja ne samo u sedištu Akademije, već i u njenom Ogranku, kao sastavnom delu Srpske akademije nauka i umetnosti, te je Statutom Akademije predviđeno da Akademija ima Ogranak u Novom Sadu, da Ogranak Akademije organizuje istraživanja i druge aktivnosti u oblasti naučnog i umetničkog stvaralaštva u okviru zadataka Akademije navedenih u članu 7. ovog statuta, a posebno vezani za područje Vojvodine (član 54.), da u sastav Ogranka Akademije ulaze članovi Akademije koji žive ili rade u Vojvodini (član 55. stav 1.), kao i da se sredstva za rad Ogranka Akademije utvrđuju kao posebna pozicija u finansijskom planu (član 58.). Imajući u vidu sve navedeno, Ustavni sud je ocenio da je osporenom odlukom Autonomna pokrajina Vojvodina osnovala po položaju i predmetu rada "paralelnu" ustanovu u odnosu na Srpsku akademiju nauka i umetnosti kao ustanovu od nacionalnog značaja, iako takvo ovlašćenje, odnosno nadležnost autonomne pokrajine nije predviđena Ustavom, kao ni zakonima kojima su uređeni nadležnost AP Vojvodine i pitanja iz oblasti nauke i kulture.

Polazeći od toga da autonomna pokrajina predstavlja oblik teritorijalne decentralizacije vlasti, da saglasno Ustavu nema izvorne nadležnosti u oblasti nauke, te da zakon ne predviđa da autonomna pokrajina za obavljanje poverenih i izvornih poslova u oblasti nauke i kulture može da osniva ustanove sa različitim položajem i organizacijom od onih predviđenih zakonom, Ustavni sud je ocenio da je autonomna pokrajina osporenom odlukom prekoračila Ustavom i zakonom utvrđene nadležnosti, te da osporena odluka iz navedenih razloga, u celini, nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom.

Saglasno svemu izloženom, Ustavni sud je, na osnovu odredaba člana 42a stav 1. tačka 2) i člana 45. tač. 1) i 4) Zakona o Ustavnom sudu, doneo Odluku kao u izreci.

Na osnovu odredbe člana 168. stav 3. Ustava, Pokrajinska skupštinska odluka iz tačke 1. izreke prestaje da važi danom objavljivanja Odluke Ustavnog suda u "Službenom glasniku Republike Srbije".

Broj IUo-427/2003