ZAKON O STANOVANJU I ODRŽAVANJU ZGRADA: Najkasnije u roku od godinu od stupanja na snagu novog Zakona, 31. decembra 2017. godine, opštine na čijoj teritoriji je stan u svojini građana, zadužbina i fondacija, imaju obavezu da donesu program za obezbeđivanje stanova u javnoj svojini za preseljenje zakupca na neodređeno vreme

Slučaj porodica Petrović u Njegoševoj ulici u Beogradu, koja je krajem prošle nedelje iseljena iz stana, otvorio je pitanje takozvanih zaštićenih stanara, kojih u Srbiji ima nekoliko hiljada.

Već duži niz godina znalo se da će to pitanje kad-tad doći na dnevni red i da će naići na nerazumevanje javnosti iako su zakonski akti precizni i jasni i do tančina regulišu pitanje, kako onih zaštićenih stanara koji su prethodnih decenija uspeli da otkupe stanove u kojima žive iako su oni državni ili imaju prethodnog vlasnika, tako i onih koji ih nisu mogli otkupiti ali su imali pravo da u njima žive do smrti. Ti stanovi, koji prethodnih decenija nisu otkupljeni, ne mogu se ni nasleđivati pa samim tim, nakon smrti korisnika kojima su oni dati na korišćenje njihovi potomci ili rodbina ne mogu nastaviti da žive u njima, već se oni vraćaju pravom vlasniku. Za razliku od njih, zaštićenim stanarima koji su prethodnih godina otkupili stanove iako oni imaju pravog vlasnika, država ima obavezu da obezbedi stan za raseljavanje u slučaju da se onaj na kojem su stekli stanarsko pravo vraća pravom vlasniku, a i njihovi naslednici imaju pravo da nastave da ga koriste.

Po objašnjenju iz Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, odredbe novog Zakona o stanovanju i održavanju zgrada ("Sl. glasnik RS", br. 104/2016 - dalje: Zakon) odnose se isključivo na zakupce na neodređeno vreme koji su taj status stekli na osnovu stečenog statusa stanarskog prava u stanovima građana ili zadužbinama u skladu s prethodnim stambenim zakonima. Važno je istaći da sadašnji zakupac stana na neodređeno vreme u svojini građana, zadužbina i fondacija i posle stupanja na snagu novog Zakona može nastaviti da koristi zakup na neodređeno vreme, ali mu takođe može biti doneto rešenje o iseljenju pod uslovom da mu je lokalna samouprava obezbedila drugi stan. Međutim, nakon donošenja Zakona, za korišćenje stana u zakupu na neodređeno vreme zaštićeni stanari moraju vlasniku stana plaćati mesečnu zakupninu koja se obračunava množenjem vrednosti stana na koji se plaća porez na imovinu koeficijentom 0,00175 koju obračunava nadležni organ opštine. Ukoliko mesečni zakup stana ne plati dva puta u bilo kojem periodu zakupa, smatraće se da je ugovor raskinut.

U odgovoru Ministarstva građevinarstva objašnjeno je da se novim pravilima pristupa rešavanju problema koji datira iz 1945–1946. godine, na način da se zakupcima koji su stekli pravo na zakup na neodređeno vreme u stanovima građana, zadužbina i fondacija, ponudi drugi odgovarajući stan za preseljenje. Takvo rešenje se predlaže zbog toga što se tim licima ne može oduzeti već stečeno pravo, kao i zato da se oni u pravu izjednače s ostalim zakupcima na neodređeno vreme stanova u javnoj svojini koji su imali pravo na otkup tih stanova. Po objašnjenju Agencije za restituciju, konkretno iseljavanje porodice Petrović na Vračaru u Beogradu nema veze s njenim rešenjem, odnosno nije reč o stanu koji se vraća starom vlasniku na osnovu rešenja o restituciji, već je reč o rešenju drugog državnog organa, odnosno o stanu koji je javna svojina ili je reč o zadužbini ili fondaciji.

Inače, najkasnije u roku od godinu od stupanja na snagu novog Zakona, a to će biti decembra 2017. godine, opštine na čijoj teritoriji je stan u svojini građana, zadužbina i fondacija, ima obavezu da donese program za obezbeđivanje stanova u javnoj svojini za preseljenje zakupca na neodređeno vreme. Taj stan po strukturi mora da odgovara broju članova domaćinstava zakupaca na neodređeno vreme. Opštine na čijoj teritoriji su stanovi iz kojih se obavlja preseljenje imaju rok od deset godina da obezbede odgovarajući stan za preseljenje zakupcu na neodređeno vreme u svojini građana i to od trenutka kada zahtev za preseljenje podnese vlasnik. Opštine su takođe u obavezi da najkasnije do 21. decembra 2021. godine obezbede stan za preseljenje nosiocu stanarskog prava, odnosno zakupcu stana na neodređeno vreme, na stanu koji se nalazi u zadužbini, odnosno fondaciji koja je obnovila rad.

Pravo prvenstva za obezbeđivanje stana za preseljenje ima zakupac na neodređeno vreme stariji od 60 godina, dok pravo na obezbeđivanje stana od opštine u slučaju smrti zakupca na neodređeno vreme, imaju i članovi njegovog porodičnog domaćinstva pod uslovom da su to svojstvo stekli do 29. jula 1973. godine. Novac za izgradnju stanova za preseljenje obezbeđuje se polovina iz budžeta Srbije, a druga polovina iz kase opštine na čijoj teritoriji je stan iz kojeg se obavlja preseljenje.

Po dostavljenim podacima, u Srbiji je bilo 3.508 stanova u svojini građana i zadužbinama u kojima stanuju zakupci na neodređeno vreme. Pošto nisu sve lokalne samouprave Ministarstvu dostavile podatke, procenjeno je da država mora da vrati oko 5.000 stanova, odnosno da reši stambeno pitanje za građane koji žive u tolikom broju stambenih jedinica.