ZAKON O OTKLANJANJU POSLEDICA ODUZIMANJA IMOVINE ŽRTVAMA HOLOKAUSTA KOJE NEMAJU ŽIVIH ZAKONSKIH NASLEDNIKA: Jevrejskoj zajednici do sada je vraćeno 37 nekretnina u Beogradu i 25 hektara oranica u Novom Kneževcu. Realizaciju prvostepenih odluka često usporavaju gradska ili opštinska pravobranilaštva

Jevrejskoj zajednici, prema rešenjima Agencije za restituciju, vraćeno je, od februara 2016. godine, kada je na snagu stupio Zakon o otklanjanju posledica oduzimanja imovine žrtvama Holokausta koje nemaju živih zakonskih naslednika ("Sl. glasnik RS", br. 13/2016 - dalje: Zakon), 37 nekretnina u Beogradu, ukupne površine 3.043 kvadrata.

Reč je o 29 poslovnih prostora, jednoj zgradi i sedam stanova. Osim toga, vraćeno je i 25 hektara oranica u Novom Kneževcu. Zasada se gotovo sve nekretnine nalaze u centru prestonice, a njihovi nekadašnji vlasnici odavno su mrtvi i nemaju potomke ili, ukoliko ih i imaju, ne zna se gde su. Ukoliko stari vlasnici ovih zgrada nemaju naslednike, jevrejske opštine, po novom Zakonu, mogu da podnesu zahteve za vraćanje tih nepokretnosti.

Ipak, kažu u Jevrejskoj opštini Beograd, svega nekoliko objekata pravosnažno je pripalo Jevrejskoj zajednici, jer realizaciju prvostepenih odluka često usporavaju gradska ili opštinska pravobranilaštva.

- Iskustvo Jevrejske opštine Beograd sa pravobranilaštvom opština Stari grad i Savski venac je veoma loše, s obzirom na to da se do sada pravobranilaštvo Starog grada žalilo na svako rešenje Agencije - kaže potpredsednik Jevrejske opštine Beograd Haris Dajč.

Većina ovdašnjih Jevreja nastradala je tokom nemačke okupacije u logorima Staro sajmište, Topovske šupe, Šabac, Niš... Njihova imovina je opljačkana i rasprodata na licitaciji pristalicama Rajha: najčešće domaćim Nemcima, saradnicima Nedićevog režima, Hrvatima, belogardejcima...

Tek retki su preživeli, otprilike svaki deseti. Onima koji su uspeli da sačuvaju živu glavu imovina je vraćena neposredno posle 1945. godine, ali im je serijom zakona, počevši od agrarne reforme i konfiskacije, pa sve do nacionalizacije, opet sve oduzeto.

- Novi zakon je svrstao Srbiju u red najnaprednijih evropskih zemalja kada je u pitanju odnos prema imovini koja je oduzeta kao posledica Holokausta - kaže Haris Dajč. - Pored toga, on je jevrejskim zajednicama Srbije dao novu šansu, a da zakonom ne mogu ni na koji način da budu ugroženi eventualni privatni vlasnici nekadašnje jevrejske imovine, kao ni država, ako tu imovinu koristi za svoje potrebe. Predmet restitucije je isključivo imovina u vlasništvu države koju ona iznajmljuje pravnim i fizičkim licima.

Osim u Beogradu, Jevrejska zajednica i u drugim gradovima prikuplja dokumentaciju o imovini. Najteža situacija je u južnom Banatu, gde su, po rečima Roberta Sabadoša, predsednika Jevrejske opštine Subotica, krajem šezdesetih godina prošlog veka uništeni, pa i pokradeni, mnogi zemljišnoknjižni ulošci. Subotički Jevreji zasada potražuju bivšu jevrejsku bolnicu u ovom gradu, Sinagogu i jednu zgradu pored Jevrejske opštine.