NACRT ZAKONA O IZMENA I DOPUNAMA ZAKONA O LOKALNOJ SAMOUPRAVI: €� PREDVIđENO PROšIRENJE KRUGA PITANJA KOJA SE UREđUJU STATUTOM KAO NAJVIšIM PRAVNIM AKTOM JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE €�

Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu (dalje: predlagač propisa) izradilo je, posle usaglašavanja stavova sa Evropskom komisijom, Kancelarijom za evropske integracije i Ministarstvom finansija, novi Nacrt zakona o izmenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi ("Sl. glasnik RS", br. 129/2007 i 83/2014 - dr. zakon - dalje: Nacrt zakona), te dostavilo isti na mišljenje organima državne uprave. U toku je proces prikupljanja mišljenja od nadležnih organa državne uprave.

Kao razloge za izradu i predlaganje izmena i dopuna Zakona o lokalnoj samoupravi, predlagač propisa je naveo potrebu usklađivanja odredaba važećeg zakona sa zakonima koji uređuju pojedina pitanja od značaja za rad i funkcionisanje lokalne samouprave, ali i potrebu otklanjanja nedostataka u važećem tekstu Zakona o lokalnoj samoupravi, koji se odnose na:

- sazivanje sednica skupštine opštine/grada,

- preduslova za uspešno vršenje dužnosti odbornika,

- položaj pomoćnika predsednika opštine/gradonačelnika i

- ostavku predsednika opštine/gradonačelnika.

Nacrtom zakona predviđeno je, pre svega, proširenje kruga pitanja koja se uređuju statutom kao najvišim pravnim aktom jedinice lokalne samouprave, i to naročito:

- prava i dužnosti jedinice lokalne samouprave i način njihovog ostvarivanja,

- broj odbornika skupštine jedinice lokalne samouprave,

- organizacija i rad organa i službi,

- određivanje organa ovlašćenog za iniciranje postupaka pred Ustavnim odnosno Upravnim sudom,

- način upravljanja građana poslovima iz nadležnosti jedinice lokalne samouprave,

- uslovi za pokretanje građanske inicijative,

- sprovođenje obaveznog postupka javne rasprave prilikom pripreme određenih opštih akata (statut, budžet, strateški plan razvoja i sl.),

-  osnivanje, način izbora organa i rad mesne zajednice, i drugih oblika mesne samouprave,

- službenu upotrebu jezika nacionalnih manjina u skladu sa zakonom, i

- druga pitanja od značaja za jedinicu lokalne samouprave.

Nacrtom zakona, takođe, predloženo je i da jedinica lokalne samouprave u okviru svojih nadležnosti preko svojih organa, prati i učestvuje u procesu evropskih integracija Republike Srbije, u skladu sa zakonom i spoljnom politikom Republike Srbije.

Bitna izmena predložena Nacrtom zakona odnosi se na nadležnosti opštine/grada. Konkretno, Nacrtom zakona predloženo je da opština, preko svojih organa, u skladu sa Ustavom i zakonom:

- donosi svoj statut, budžet i završni račun, urbanistički plan i program razvoja opštine, kao i strateške planove i programe lokalnog ekonomskog razvoja;

- uređuje i obezbeđuje obavljanje i razvoj komunalnih delatnosti, lokalni prevoz, korišćenje građevinskog zemljišta i poslovnog prostora;

- stara se o: izgradnji, rekonstrukciji, održavanju i korišćenju lokalnih puteva i ulica i drugih javnih objekata od opštinskog značaja;

- zadovoljavanju potreba građana u oblasti prosvete, kulture, zdravstvene i socijalne zaštite, dečije zaštite, sporta i fizičke kulture;

- razvoju i unapređenju turizma, zanatstva, ugostiteljstva i trgovine; zaštiti životne sredine, zaštiti od elementarnih i drugih nepogoda;

- zaštiti kulturnih dobara od značaja za opštinu; zaštiti, unapređenju i korišćenju poljoprivrednog zemljišta; ostvarivanju, zaštiti i unapređenju ljudskih i manjinskih prava, rodnoj ravnopravnosti, kao i o javnom informisanju u opštini;

- obrazuje i uređuje organizaciju i rad organa, organizacija i službi za potrebe opštine, organizuje službu pravne pomoći građanima i uređuje organizaciju i rad mirovnih veća;

- utvrđuje simbole opštine i njihovu upotrebu;

- upravlja opštinskom imovinom i utvrđuje stope izvornih prihoda, kao i visinu lokalnih taksi;

- propisuje prekršaje za povrede opštinskih propisa;

- obavlja i druge poslove od lokalnog značaja određene zakonom (npr. u oblastima odbrane, zaštite i spasavanja, zaštite o požara, omladinske politike i dr.), kao i

- poslove od neposrednog interesa za građane u skladu sa Ustavom, zakonom i statutom.

Nacrtom zakona predviđeno je da odbornik ima pravo da bude redovno obaveštavan o pitanjima od značaja za obavljanje odborničke dužnosti kao i da od organa i službi opštine dobije podatke koji su mu potrebni za rad. Predviđena je i izmena važećeg zakona kojom se onemogućava zloupotreba ovlašćenja presednika skupštine da zakazuje sednice u neprimereno kratkom roku koji onemogućava pripremu i prisutnost odbornika. Naime, predviđeno je da u situacijama koje opravdavaju hitnost u sazivanju sednice skupštine, predsednik skupštine može zakazati sednicu u roku koji nije kraći od 24 časa od prijema zahteva, pri čemu se ovaj minimalan rok ne odnosi na sazivanje sednice skupštine u uslovima proglašene vanredne situacije. Predložena je i primena minimalnog roka za sazivanje sednice na kojoj se raspravlja i odlučuje o predlogu za razrešenje predsednika opštine. Predviđeno je i da, kada odlučuje o izboru predsednika opštine, skupština opštine istovremeno i objedinjeno odlučuje o izboru zamenika predsednika opštine i članova opštinskog veća.

Nacrt zakona, takođe, daje mogućnost da se broj radnih tela, izbor, prava i dužnosti predsednika i članova radnih tela utvrde poslovnikom o radu skupštine, umesto statutom kako je regulisano važećim zakonom. Ovo je, kako je predlagač propisa naveo u obrazloženju Nacrta zakona, predloženo iz razloga racionalnosti i efikasnosti u radu tih tela, kao i same skupštine, posebno imajući u vidu bržu proceduru za izmenu (i dopunu) poslovnika u odnosu na način i postupak izmene ili dopune statuta. Predložena je i dopuna kojom se utvrđuju dodatna prava i dužnosti opštinskog veća kao što su praćenje realizacije programa poslovanja i koordinacija rada javnih preduzeća čiji je opština osnivač, podnošenje tromesečnog izveštaja o radu skupštine opštine, i drugi poslovi u skladu sa zakonom.

S obzirom na to da se važećim zakonom uređuje pitanje prestanka mandata predsednika opštine razrešenjem, kao i posledice razrešenja, dok se ostavka predsednika opštine (kao osnov za prestanak mandata) i postupanje po istoj ne pominju, predložena je dopuna važećeg zakona kojom se predviđa da o podnetoj ostavci predsednika opštine, zamenika predsednika opštine ili člana opštinskog veća, predsednik skupštine opštine obaveštava odbornike na početku prve naredne sednice skupštine opštine. Nacrtom zakona predloženo je i da će opštinska uprava moći da obavlja i stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe skupštine opštine, predsednika opštine i opštinskog veća.

Prema Nacrtu zakona, za sekretara skupštine opštine, načelnika opštinske uprave i načelnika uprave za pojedine oblasti može biti postavljeno lice koje ima stečeno visoko obrazovanje iz naučne oblasti pravne nauke na osnovnim akademskim studijama u obimu od najmanje 240 ESPB bodova, master akademskim studijama, specijalističkim akademskim studijama, specijalističkim strukovnim studijama, odnosno na osnovnim studijama u trajanju od najmanje četiri godine ili specijalističkim studijama na fakultetu, s tim što kandidati za sekretara skupštine opštine moraju imati i položeni stručni ispit za rad u organima uprave i radno iskustvo od najmanje tri godine.

Nacrtom zakona, takođe, predviđeno je da se statutom opštine može predvideti da se za pojedine oblasti (ekonomski razvoj, urbanizam, primarna zdravstvena zaštita, zaštita životne sredine, poljoprivreda i dr.) postavljaju pomoćnici predsednika opštine, pri čemu pomoćnike predsednika opštine postavlja i razrešava predsednik opštine, a postavljaju se u kabinetu predsednika opštine dok traje dužnost predsednika opštine. Pomoćnici predsednika opštine pokreću inicijative, predlažu projekte i sačinjavaju mišljenja u vezi sa pitanjima koja su od značaja za razvoj u oblastima za koje su postavljeni i vrše druge poslove po nalogu predsednika opštine. U opštini može biti postavljeno najviše tri pomoćnika predsednika opštine.

Nacrtom zakona je predviđeno da načelnik priprema akt o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji opštinske uprave i dostavlja isti opštinskom veću na usvajanje. U gradskoj upravi grada Beograda koja je organizovana kao jedinstveni organ, može biti postavljeno više zamenika načelnika gradske uprave, u skladu sa aktom o organizaciji gradske uprave, dok gradonačelnik može postaviti najviše pet pomoćnika gradonačelnika.

Važećim zakonom uređeno je da se statutom jedinice lokalne samouprave utvrđuje broj potpisa građana potreban za punovažno pokretanje građanske inicijative, a koji ne može biti manji od 5% birača, zbog čega je, kako je predlagač propisa obrazložio, uočeno da se statutima pojedinih opština utvrđivao neprimereno visok procenat koji je bio i do 25% birača. Stoga je Nacrtom zakona predviđeno da broj potpisa građana potreban za pokretanje građanske inicijative iznosi 5% od ukupnog broja građana sa biračkim pravom. Isto tako, predviđeno je da je odluka putem referenduma raspisanog od strane skupštine jedinice lokalne samouprave na sopstvenu inicijativu, doneta ako se za nju izjasnila većina građana sa biračkim pravom koja je glasala, pod uslovom da je glasalo više od polovine ukupnog broja građana. Novina predviđena Nacrtom zakona je i to da predlog za obrazovanje, odnosno ukidanje mesne zajednice ili drugog oblika mesne samouprave, može podneti najmanje 10% birača sa prebivalištem na području na koje se predlog odnosi, najmanje jedna trećina odbornika i opštinsko odnosno gradsko veće.

Nacrtom zakona, takođe, predviđeno je da se aktom o osnivanju mesne zajednice, u skladu sa statutom opštine, odnosno grada, utvrđuju poslovi koje vrši mesna zajednica, organi mesne zajednice od kojih obavezno savet mesne zajednice, način odlučivanja kao i postupak izbora saveta, zaštita prava u postupku izbora i druga pitanja od značaja za rad mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave. Izbori za savet mesne zajednice sprovode se po pravilima neposrednog i tajnog glasanja na osnovu opšteg i jednakog izbornog prava. Izbore za savet mesne zajednice raspisuje predsednik skupštine opštine, odnosno predsednik skupštine grada. Savet mesne zajednice bira predsednika saveta mesne zajednice iz reda članova saveta mesne zajednice, tajnim glasanjem, većinom glasova od ukupnog broja članova saveta mesne zajednice. Savet mesne zajednice je osnovni predstavnički organ građana na području mesne zajednice u upravljanju i odlučivanju o poslovima mesne zajednice. Prema Nacrtu zakona, savet mesne zajednice:

a) donosi statut mesne zajednice;

b) donosi finansijski plan mesne zajednice kao i programe razvoja mesne zajednice;

v) bira i razrešava predsednika saveta mesne zajednice;

g) predlaže mere za razvoj i unapređenje komunalnih i drugih delatnosti na području mesne zajednice;

d) donosi poslovnik o radu saveta mesne zajednice i druge akte iz nadležnosti mesne zajednice;

đ) pokreće inicijativu za donošenje novih ili izmenu postojećih propisa opštine;

e) vrši druge poslove iz nadležnosti mesne zajednice utvrđene statutom opštine, aktom o osnivanju mesne zajednice ili drugima opštinskim propisom.

Nacrtom zakona, takođe, predviđeno je da mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave donosi finansijski plan na koji saglasnost daje nadležni organ opštine, odnosno grada u skladu sa odlukom o budžetu. Nacrtom zakona predloženo je i da će organ određen statutom opštine, odnosno grada pokrenuti postupak za ocenu ustavnosti i zakonitosti opšteg akta mesne zajednice pred Ustavnim sudom, ako smatra da taj akt nije u saglasnosti sa Ustavom ili zakonom. Organ određen statutom opštine, odnosno grada dužan je da obustavi od izvršenja opšti akt mesne zajednice za koji smatra da nije saglasan Ustavu ili zakonu, rešenjem koje stupa na snagu objavljivanjem u lokalnom službenom glasilu. Rešenje o obustavi od izvršenja prestaje da važi ako organ određen statutom opštine, odnosno grada u roku od pet dana od objavljivanja rešenja ne pokrene postupak za ocenu ustavnosti i zakonitosti opšteg akta. Kada organ opštine, odnosno grada, određen statutom opštine, odnosno grada, koji vrši nadzor nad zakonitošću rada i akata mesne zajednice smatra da opšti akt mesne zajednice nije u saglasnosti sa statutom, aktom o osnivanju mesne zajednice ili drugim opštinskim propisom, ukazaće na to savetu mesne zajednice radi preduzimanja odgovarajućih mera. Ako savet mesne zajednice ne postupi po predlozima organa određenog statutom opštine, odnosno grada, ovaj organ će poništiti opšti akt mesne zajednice rešenjem koje stupa na snagu objavljivanjem u lokalnom službenom glasilu. Organ opštine, odnosno grada određen statutom opštine, odnosno grada, koji vrši nadzor nad zakonitošću rada i akata mesne zajednice predlaže predsedniku opštine, odnosno gradonačelniku obustavljanje finansiranja aktivnosti mesne zajednice u kojima se finansijska sredstva ne koriste u skladu sa finansijskim planom mesne zajednice, odlukom o budžetu ili zakonom.

Nacrtom zakona je uređeno i pod kojim okolnostima se može raspustiti savet mesne zajednice, i to ako savet:

a) ne zaseda duže od tri meseca;

b) ne izabere predsednika saveta u roku od mesec dana od dana održavanja izbora za članove saveta mesne zajednice ili od dana njegovog razrešenja, odnosno podnošenja ostavke;

v) ne donese finansijski plan u roku određenom odlukom skupštine opštine, odnosno skupštine grada.

Odluku o raspuštanju saveta mesne zajednice donosi skupština opštine, odnosno skupština grada na predlog nadležnog organa opštine, odnosno grada koji vrši nadzor nad zakonitošću rada i akata mesne zajednice. Predsednik skupštine opštine, odnosno predsednik skupštine grada, raspisuje izbore za savet mesne zajednice, u roku od 15 dana od stupanja na snagu odluke o raspuštanju saveta mesne zajednice, s tim da od datuma raspisivanja izbora do datuma održavanja izbora ne može proteći više od 45 dana. Do konstituisanja saveta mesne zajednice, tekuće i neodložne poslove mesne zajednice obavljaće poverenik opštine koga imenuje skupština opštine, odnosno skupština grada, istovremeno sa donošenjem odluke o raspuštanju saveta mesne zajednice. Konačno, prema Nacrtu zakona, opština, odnosno grad pruža pomoć mesnoj zajednici u obavljanju administrativno-tehničkih i finansijsko-materijalnih poslova.

Takođe, predviđeno je da organi jedinica lokalne samouprave, u postupku rešavanja o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizičkog ili pravnog lica, odnosno druge stranke, po službenoj dužnosti, u skladu sa zakonom, vrše uvid, pribavljaju i obrađuju podatke iz dostupnih evidencija, odnosno registara koje u skladu sa posebnim propisima vode državni organi, organi teritorijalne autonomije, jedinica lokalne samouprave i imaoci javnih ovlašćenja. Uvid, pribavljanje i obrada podataka iz evidencija, odnosno registara koji se vode u elektronskom obliku vrši se putem informacionog sistema koji obezbeđuje sigurnost i zaštitu podataka o ličnosti. U ovom postupku, organi jedinica lokalne samouprave mogu vršiti uvid, pribavljati i obrađivati samo one podatke koji su zakonom ili posebnim propisom utvrđeni kao neophodni za rešavanje o određenom pravu, obavezi ili pravnom interesu stranke.

Nacrtom zakona, takođe, precizirano je da saradnja jedinica lokalne samouprave podrazumeva i poveravanje obavljanja pojedinih poslova iz okvira izvornih nadležnosti, drugoj jedinici lokalne samouprave ili preduzeću, ustanovi i drugoj organizaciji čiji je ona osnivač. Predviđena je i dopuna da se sporazumom o saradnji jedinica lokalne samouprave uređuju: naziv i sedište zajedničkog organa, preduzeća, ustanove ili druge organizacije, vrsta, obim i način obavljanja poslova, način finansiranja, upravljanje i nadzor nad radom, posebna prava i obaveze zaposlenih, kao i druga pitanja od značaja za osnivanje, rad i prestanak rada, u skladu sa zakonom. Jedinica lokalne samouprave dostavlja ministarstvu nadležnom za poslove lokalne samouprave sporazum o saradnji u roku od 30 dana od dana zaključenja sporazuma. Ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu vodi evidenciju o zaključenim sporazumima o saradnji. Jedinice lokalne samouprave mogu ostvarivati saradnju u oblastima od zajedničkog interesa sa odgovarajućim teritorijalnim zajednicama i jedinicama lokalne samouprave u drugim državama, u okviru spoljne politike Republike Srbije, uz poštovanje teritorijalnog jedinstva i pravnog poretka Republike Srbije, u skladu s Ustavom i zakonom.

Prema Nacrtu zakona, skupština jedinice lokalne samouprave utvrđuje praznike i odlučuje o nazivima ulica, trgova, gradskih četvrti, zaselaka i drugih delova naseljenih mesta na svojoj teritoriji, kao i o dodeljivanju zvanja "Počasni građanin" osobi od posebnog značaja za opštinu, uz prethodnu saglasnost ministarstva nadležnog za poslove lokalne samouprave.

Nacrt zakona predlaže i da se u jedinici lokalne samouprave može ustanoviti lokalni ombudsman koji je ovlašćen da nezavisno i samostalno kontroliše poštovanje prava građana, utvrđuje povrede učinjene aktima, radnjama ili nečinjenjem organa uprave i javnih službi, ako se radi o povredi propisa i opštih akata jedinice lokalne samouprave. Dve ili više jedinica lokalne samouprave mogu doneti odluku o ustanovljavanju zajedničkog lokalnog ombudsmana. Nadležnost i ovlašćenja, način postupanja i izbora i prestanka dužnosti lokalnog ombudsmana uređuje se statutom i drugim opštim aktom.

U okviru samostalnih članova Nacrta zakona, pre svega je predloženo da jedinstveni popis poslova, koji su u skladu sa Nacrtom zakona u nadležnosti opština, obezbeđuje ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu na osnovu podataka dobijenih od opština i organa državne uprave, u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu predloženih odredaba. Zatim, predloženo je da odredbe Nacrta zakona koje se odnose na postavljenje pomoćnika predsednika opštine, odnosno pomoćnika gradonačelnika počnu da se primenjuju do sprovođenja narednih izbora za odbornike skupština jedinica lokalne samouprave. Kako Nacrt zakona uređuje, poslovi i ovlašćenja koji su utvrđeni Nacrtom zakona ne uvode obavezu dodatnog zapošljavanja i jedinice lokalne samouprave će ih obavljati u skladu sa propisima koji uređuju zapošljavanje u jedinicama lokalne samouprave. Predviđena je i obaveza jedinica lokalne samouprave da usklade svoje statute i druge opšte akte sa predloženim odredbama iz Nacrta zakona u roku od devet meseci od stupanja na snagu Nacrta zakona, a da skupštine jedinica lokalne samouprave dostave predlog statuta ministarstvu nadležnom za lokalnu samoupravu, radi pribavljanja mišljenja, najkasnije šest meseci od stupanja na snagu Nacrta zakona. Ministarstvo nadležno za lokalnu samoupravu dužno je da mišljenje o usklađenosti statuta sa predloženim rešenjima iz Nacrta zakona donese u roku od 30 dana od prijema predloga statuta, a ako se pak ne izjasni u predviđenom roku, smatraće se da je dato pozitivno mišljenje. Konačno, predviđeno je da predložena rešenja stupe na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Sl. glasniku RS".

Izvor: Redakcija, 7.5.2015.